Skip to main content

Full text of "Corpus scriptorum historiae byzantinae. Editio emendatior et copiosior. consilio B.G. Niebuhrii"

See other formats 


P» d * 21 
e " * $ ͵ . " . "ἡ Ἢ " A 
ΝΎ 3 yd 1 M 4 » n Y ^x 
* * LI - 
$ d - :: rl ) 4 δ Ha p. ^s ets AS : 1 
* ki : | Ἢ ᾿ Y len A d « L » ΓῚ B! r] » . 
P d E be di » I" Δ. * 
1 ἴ ἧς * LI * p | : dy 
ers d MET. y Ὁ “ἢ προ Vue BE 
ZIEL. ' ien e P *í- Ü 4.5 ἂς 
" Li $ Y i : " d ^. - * ὃς 
"s Nh, a du. "ERE :: ὑφ,» - ὦ E 
"ha " " 2 οἷ . y^ " , »". à e" δὶ ie 
p om y "^i Y : pA ^ X εἷς : : : e 
d & "ox δὲ ἐμῇ m ^ D] fa on E 4 
E : "A JAEN vun RO 
^ ^w E Nos » " γε LI "os 
Y 4 ' he 1 ^ ἑ P: 4 M £. Y € "u.s Ἁ 
E EJ * Δ ; 1 ^ , ^^ , * aU E! 
P WAT A : ee oc NNI ΤΑ ΝΟΣ élu | 
à * n y J E , " » ν᾿ 
᾽ ωἷ bn 4 ἊΨ μὰ * bL à » TOL 4 ! 
: * ei - Ly F m Hh 
« d os. E) / r! s 1 
Lt : K KE. " " 
Lj » 4 " E^ 5 P i E ΞῚ M - 
d ^ * ( "ei 
, P * t LI 
u ὶ : 1 e BS r e 
6 2VI4GE00 1941 € | a" dus SM 
^ a^ " 
| ! E udis. | Soa 
Ó C ) z K ) LU L ωϑ 
a? ,*ox —- " , 


e ν 
᾿ CORPUS 
SCRIPTORUM HISTORIAE 


BYZANTINAE. 


EDITIO EMENDATIOR ET COPIOSIOR, 


CONSILIO 


B. G- NIEBUHRII C.F. 


FNSZSTISTUTA,; 


OPERA 


EIUSDEM  NIEBUHRH, MM. BEKKERI, L.. SCHOPENI, 
G. ET L. DINDORFIORUM ALIORUMQUE PHILOLOGORUM 
PARATA. 


PARS XX. 
XGANTACUZENU S 


VOLUMEN Il. 


bBONNAE 
IMPENSIS ED. WEBERI 
MDCCCXXXI 


IOANNIS. 
CANTACUZENI 


EXIMPERATORIS 


HISTORIARUM 


LIBRI IV. 


GRAECE ET LATINE. 


CURA 


LUDOVICI SCHOPENL 


4S 


VOLUMEN 1I. 


Vee 24 


BONNAE 
IMPENSIS ED. WEBERI 
: MIPCGOCKXXKX:XST, 


PRAEMONITUM. 


Qum iam in eo sim, ut, quid in hoc altero Can- 
tacuzeni volumine praestitum sit, exponam, facere 
non possum, quin acerbissimam casus illius me- 
moriam renovem, qui necopinato nuper boni cu- 
iusque animum perculit et afllixit. Cuius enim 
consilio auspiciique felicitate haec ipsa Dyzantino- 
rum scriptorum collectio et condita est et in lae- 
tam spem accrevit, eum subita atque immatura 
morte ereptum nobis esse, quis est, quem nunc 
demum edoceri oporteat? Quippe Niebuhrius ea 
erat nominis gloria, immortalibus in rem littera- 
riam meritis parta, ut et vivus, si quis alius, inter 
humanitatis: decora splendidissima celebraretur, 
et, ubi vita decessit, longe lateque triste sui de- 
siderium. diffunderet communisque iacturae sen- 
sum excitaret. ἘΠῚ vero nuntius iste eo gravius 
omnium animos affecit, quod in n:agna et multü- 
plici calamitate, quam, tot viris praeclaris sum- 
maque doctrinae laude conspicuis, nescio qua fati 
iniquitate, intra hoc breve temporis spatium. ex- 


VI PRAEMONITUM. 


 linctis, litterae nostrae acceperant, is unus cum 
paucis superesse videbatur, qui rem afflictam susti- 
neret, in quem céteri velut in exemplum severi- 
oris ác prorsus antiquae eruditionis intuerentur, 
in quo, quaecunque sive ad amplitudinem litte- 
rarum, sive ad arcendam fortiterque repellendam 
superstitionem et barbariem facerent, summa in- 
esse omnia constaret. O spem inanem fragilem- 
que humanae magnitudinis conditionem! Hunc 
talem virum, in quo 1anta esset ingenii vis ac 
pulchritudo, tantus in omnibus, quae proderet, 
generosae et excelsae mentis vigor, tanta amplitu- 
do doctrinae, integritas animi et candor, morum 
denique suavitas, qua omnium voluntates allice- 
ret ei in maiorem sui admirationem raperet, hunc, 
inquam, eodem mox fato oppressum esse, et, cum - 
ne summa quidem senectute decessurus sine bono- 
rum querimonia fuisset, oppressum esse in ipso 
integrae aetatis cursu, florentem adhuc viribus 
deque litteris praeclare merendi studio occupatum 
felicissimo. Quanquam quid ego mortem queror 
immaturam? in qua quidquid acerbitaüs et iactu- 
rae inest, non ad Niebuhrium, sed ad nos pertinet, 
quibus eo non amplius frui licet. Ille satis, dum 
viveret, nominis existimationi consuluit et virtute 
effecit sua, ut non annorum numero, nec spatio 
aetatis vita eius censeatur, sed fama δὲ merito- 
rum laude ac grata piaque memoria, quae tam- 
diu infixa haerebit.in animis hominum, quam- 
diu litteris ipsis et honor et; nomen constabit. At 
sentio me impetu quodam doloris, cuius est in 


PRAEMONITUM. vin 


ipsa desideratissimi viri recordatione: remedium 
aliquod et levamen positum, longius abripi atque 
ab eo, quod huic volumini praefari institui, ab- 
errare. Quare, ut ad propositum me referam, 
indicandum est, eiusdem Niebuhrii beneficio et 
incredibili, quo totius Byzantini operis et utilitati 
et decori prospexit, studio effectum id quoque esse, 
ut, cum antea Cantacuzeni textus unius tantum 
Parisini codicis auctoritate niteretur, novum iam , 
idque valde a nobis, cum primum volumen ede- 
bamus, expetitum, rei criticae praesidium sup- 
peteret, cuius ope emendatio huius scriptoris paullo 
certius insüiui posset. Cognoveram nimirum e 
censura tomi primi, a Spengelio V. D. in Seebodii 
Bibl. Crit. a. 1829. num. 87.sqq. facta, asservari in. 
Monacensi bibliotheca codicem illum Bavaricum, 
unde Pontanus Cantacuzenum aliquot annis ante 
latine edidit, quam graeca e Parisino codice pro- 
dirent. Cumque lectionis specimina, inde enota- 
ta, satis ostenderent, non inutilem eius conferendi 
laborem fore, facile Niebuhrius a liberalitàte Lich- 
ienthaleri, viri humanissimi, qui bibliothecae 
Monacensi praeest, impetravit, ut liber huc mit-. 
teretur. Est autem codex saeculi XVL, charta- 
ceus, forma maxima, foliis 606. constans, scriptura 
mitidisima. In margine exhibet lectionum varie- 
tatem satis amplam, cuius longe maxima pars ex 
codice vetustiore deprompta est; quaedam cor- 
rectoris ingenio debentur. Diligentissime igitur 
hunc librum , quem Monacensem vocavi, cum Pa- 
risina editione contuli; qui quantum mihi pro- . 


VHI PRAEMONITUM. 


fuerit emendandique operam meam levaverit, ni- 
hil attinet. dicere: res ipsa docebit. Quoties enim 
vitia, quibus Cantacuzenus, qualis e Parisino co- 
dice prodiit, passim inquinatus est, ad huius fidem 
correxi, aut si quid prorsus omissum erat antea, 
inde supplevi et integritati suae reddidi, sedulo 
faciendum curàvi, ut Parisini libri dissensum in- 
dicarem. Ubi utriusque codicis lectionem anno- 
latam reperies, ibi scito, quod in textu legitur, 
coniectura a me restitutum esse; quanquam id et : 
parcissime feci, et ea semper, ut debui, modera- 
uone, ut nihil quidquam ex ingenio mutarem, 
nisi ubi res certissima videretur. Quin etiam in 
eo genere quaedam servavi, quae nunc correcta 
mallem, velut p. 21, 19., ubi pro eo, quod uter- 
que codex habet xpootováusvov , non dubito, quin 
emendandum sit παριστάμενον. Vid. p. 507, ὅ. 257, 
10. Deinde scribendum est p. 80, 4. non Θεοῦ 
συγαιρουμένου, sed Θεοῦ συναιρομέγου, ut in eadem 
formula apud nostrum saepius. Reliquum est, ut 
moneam, quidquid variantium lectionum in 'duo- 
bus prioribus libris codex Monacensis habet, in- 
sertum iri volumini tertio, quod mox prodibit. 


"Scr. Bonnae mens. April. a. 1851. 


ΤΩΑΝΝΟΥ͂ ΤΟΥ ΚΑΝΤΑΚΟΥΖΗΝΟΥ͂ 


ΧΟΡ Ν ΕἸ A 


Cantacuzenus II. 1 


IQ4NNOT ΤΟΥ KANTAKOYZHNOY 
ISTOPION BIBAION T. 


IOANNIS CANTA CUZENI 


HISTORIARUM LIBER III. 


PERIOCH A. 


Hic liber caeteris multo maior, cum proximo superiore conne- 
ctitur. Causae indicantur, cur narranda, quae deinceps sequuntur : 
veritas promittitur. Magni domestici in palatio custodiendo dili- 
gens provisio: a quo et urbium provinciarumque praefecti monen- 
tur, ne quid novi incipiant. Imperatoris Andronici magnifica se- 
pultura ac sacra füneralia (Cap. 1). Patriarchae ambitio. A4na- 
thematismus in eos, qui mortuo Imperatore de filiis eius male me- 
ruerint. Iterum de ambitione patriarchae. De Sismano exule red- 
dendo consultatio: Chumni in domesticum contumeliae. Binae de 
transfuza sententiae (2). Domestici in defunctum Imperatorem amor. 
Gubernationi nuntium mittere vult (3). Imperatricis lacrimatio et 
de sua viduitate filiorumque orbitate querimonia. Domesticum ne- 
glecti officii coarguit (4). Ea et patriarcha praesentibus , diser- 
tissime suspicionem affectati imperii a se depellit — Aliter ad guber- 
nacula rediturum negat , nisi imperatrix fidem dederit, calurniato- 
ribus non credituram (5). Utrimque iuratur. lurat eidem patriar- 
chae (6). Sismanum Moesorum regi repetenti abnuit magnus dome- 
sticus, cuius prudentia se ingenti metu liberatam , cum proceribus 
laetatur imperatrix (7). Quid militem segniorem fecerit. Patricius 
quidam tabellio ad usum rei publicae grandem pecuniam offert. Su- 
pendia et reditus militum explentur. Ad pugnam ardent animi (8). 
Domesticus imperatricem de filio Ioanne coronando monet et contra 
ratiocinantes refutat. Lydiae satrapae Thraciam incursanti occur- 
ritur. Domesticus in occidentem ducturus , cum Orchane pacem iun- 
git. Mentem imperatricis ex patriarcha explorat. Ab eadem lauda- 
tur blandeque monétur , ne se conficiat tantis laboribus, neu de 
sumptu suo eroget. Eleganter respondet, ut viri virtutem  cogno- 
scas. Byzantio cum copiis discedit(9). Ex urbibus Thraciae sena- 
tores et praesidia ad expeditionem evocantur. Moesus foedere in- 
novato domum abit. Persae praedabundi apud Chersonesum cae- 
duntur, fugantur. Apocauchus tyrannidi studens | deprehenditur : 
in arcem. suam Epibatas confugit. Domesticum de rerum humanarum 
mutabilitate admonet, Eius pium ac solidum responsum (10). Latini Pe- 
loponnenses se subiiciunt cum conditionibus: quorum legati a. do- 


Á PERIOCHA 


mestico honorifice habiti. A4pocaucho Sennacherim sulrogatur. | Con- 
spiratio et legatio praeféctorum occidentis (11). Crales Macedo- 
niae infestus. Magnus domesticus Peloponnesiacae expeditioni an- 
tevertendum , ideoque Byzantium revertendum censet, Excipitur a 
Byzantinis: imperatricem luctu. et morbo afflictam consolatur : quid 
egerit, quid acturus sit exponit (12). 4d palatium nobiles et mili- 
tes clamose cum patriarcha de honore domestici iurgantur. Impe- 
ratrix iurgantibus, triplici eorum peccato demonstrato, veniam dat (13). 
De poena Apocauchi cum domestico deliberat: eius natales et status 
pristinus:. Quomodo idem 4pocauchus Xenam, Imperatoris matrem, 
adversus domesticum concitarit. Invitatus domesticus ad commu- 
nionem purpurae et imperii recusat (14). Metu mali obtrectatores 
domestici in eius se gratiam restituere desiderant et imprimis Apo- 
cauchus , cui supplici cum seria admonitione ignoscitur. Quo pacto 
ille idem propter praefecturam fisci non obtentam turbas fecerit et 
in domesticum praesente imperatrice invectus sit (15). Eum et im- 
peratricem placat , Epibatis egredi non audet. Domestici ad Byzan- 
tios-de pace cohortatio. Filiam Imperatori despondere differt. In 
itinere se Apocauchus ei permittit :: cum matre domestici collocutus, 
ut se magis re, quam verbis, benevolum praestet , admonetur (16). 
Animum patriarchae subit, domesticum falso accusat , imperatricem 
adversus domesticum irritandam suadet et rationem proponit.  Zsa- 
nes pro filiis sexennium. carcere detentis rogat (17). | Domesticus 
operam pollicetur. Socerum contra generum Apocauchus inflammat 
(19). Coniurati sigillatim apud imperatricem domestici nomen de- 
ferunt. Singuli reiiciuntur. Postremo eo adigitur, ut iudicio: ar- 
cessendum putet , quem patriarcha indicta causa damnandum arbi- 
trabatur (20). 4dem imperatricem periculi gravitate deterret vehe- 
menterque suspicionem auget. 4sanes accusationem concludit (21). 
Dolet et angitur imperatrix atque in sententiam calumniatorum 
propendens, iis se cum liberis flens commendat. Mater domestici 
cum filio minimo natu et uxore alterius filii domi velut in carcere 
clauditur. Apocauchus urbis praefectus creatus, frustra militem ad 
diripiendas et evertendas domestici aedes mittit; cuius amici, qui pe- 
riculi vitandi ex urbe fugerant , imperatrici se excusant, redeundé 
veniam orant. Gabalas praevaricatur (22). Qui Byzantio fugerant, 
Didymotichi quae acta sint narrant. Legatis missis iudicium de se 
domesticus postulat: a ministris 4pocauchi male accipiuntur | Idem 
domesticus hostis declaratur (23). Per litteras Imperatricis vicaria- 
tu iubetur abire. Quid agendum sit, militibus bellum flagitantibus, 
quaeritur. Oratio longiuscula domestici, qua crimen occupandi 
regni refellit. Ad imperatricem profectus , eius se arbitratui permit- 
tere cogitat (24). Proceres rectius rebus consulturum censent, si 
purpuram induat. lis renitens, tandem rei publicae causa eorum vo- 
Luntati obsequitur (25.26). Didymotichi palam capit ornatum impera- 
torium cum faustis acclamationibus. Quaedam futurorum praesagia. 
Episcopi Didymotichensis visum et eius viri laus (27). Imperator 
rursus ab se suspicionem tyrannidis removet ; militibus uxores ac 
Liberos habentibus missionem dat; retentos in. agrum  Byzantinum 
mittit, eodem brevi venturus urbemque invasurus. Narratio longior 
de malis, quae Adrianopoli ex seditione ob novum Imperatorem ex- 
stiterint. Item calamitates per Romanum imperium propter eundem 
(28). .4drianopolitani Alexandri, Moesorum regis, opem invocant : 
cuiüs adventus Cantacuzeno multum obest. Moesi praedones a Bo- 
manis partim caeduntur , partim capiuntur (29) Opes Cantaouzeni 


LIBRI ΠῚ, 5 
diripiuntur ; eorum immensitas explicatur. Contra £&m socer An- 
dronicus Asanes dux deligitur. Vastatur provincia. E. Zernomiano 
praedatores apud Didymotichum trucidantur.  Adrianopolim Impera- 
tor tendit.  Pincerna Pamphilo accersitur. | Hebrus  congelascit. 
PPamphilensium scelus, | Byzantii Cantacuzenus contumeliose admo- 
dum per ora traducitur. ΑΙ patriarcha anathematismo percellitur ; 
imperatricem et archonias honorat (30). Tribus praefectis, se ce- 
latos moleste ferentibus , factum suum de habitu et. nomine Impera- 
toris probare contendit. Syrges, Pherarum praefvctus, eius bona ad 
se avertit. Protostrator immutatus , Thessalonicam traditurum pro- 
mittit. Chreles, dynasta Triballus, ad occidentem invitat, opem suam 
spondet. Vincunt, qui in consilio prius occidentem, quam Byzantium 
petendum sentiunt (31) Cantacuzenus uxorem cum filiabus Didy- 
motichi relinquit; urbi et suburbio praefectos dat cum praesidiis. 
Bera castellum in gratiam monachorum intus degentium sine vi ca- 
pitur.  Batatzis timor in lmperatore persequendo. —Anastasiopolis 
dicta ab. Andronico iuniore Peritheorium obsidetur. Batatzis men- 
dacium (32). Epistola Cantacuzeni ad patriarcham, qua se pacis 
cupidissimum demonstrat.  Tabellarius carcere multatur. Imperatrix 
feminis suis Cantacuzenum excusat ac defendit deque eo honorifice 
loquitur. Resciscens id A4pocauchus, coniuratos super imminente 
periculo. monet. lImperatrici iuramentum indicere statuunt, ipsis 
nolentibus de pace nihil tentaturam (33). Apud eam adversus Can- 
tacuzenum agunt acriter, praesertim patriarcha. urat et diu no- 
.ctuque per coniuratos ct famulos custoditur, quibus, ut dicta eius 
referant, aurum datur.  Cantacuzenus e monte Atho monachorum 
sanctissimos evocat, quorum existimatio imperatrici pacem persuadet : 
sed religione a compositione impeditur (34). Patriarcha et soci 
monachis irascuntur : inter eos conflare discordias student: primo- 
res duriter habent. A protostratore nuntius. Peritheorium oppugna- 
tur. De muro fiunt convicia Cantacuzeno: conviciator ab eodem 
christiane accipitur. Oppidani consilio perversi hominis deditionem 
retractant. | Imp. Thessalonicam abit (35). loannes, Andronici fi- 
lius, adolescens Byzantii coronatur. Conturati dignitatibus ornantur. 
Patriarchae fastus. — 4pocauchus summum imperium sibi arrogat: 
propinquos Cantacuzeni iugulat: eius matrem in carcere usque 
ad mortem , saevissime affligit : quam miseratur imperatrix. Theo- 
dorae, sororis Andronici iunioris viduae et monachae, in mori- 
bundam et mortuam caritas. .Inventae pecuniae magnitudo et dis- 
tributio | Gravis in Cantacuzenum calumnia. | Contra eundem Apo- 
cauchus classem in occidentem parat (36). |Syrges itinera Thessa- 
onicam obsidens deluditur. Polystylus munitur. | Protostratoris mo- 
.nitio et Chrelis responsio. Imperatoris angustiae. Syrges, Mono- 
machus et episcopus metropolitanus ad castra Cantacuzeni explo- 
ratores mittunt. Per litteras ad eos datas suam innocentiam tue- 
tur: de iuramenti causis disserit: eos improbitatis convincit. (37). 
-Melenicum Cantacuzenus occupat. Chrelis ex formidine cunctatio; 
eius adventu exercitus laetatur. | Protostratoris anceps animus. 
,Jhessalonicae Zelotarum (ea erat factio Palaeologi) nefanda sce- 
lera. Protostrator cum optimatibus fugatus, agrum populatur. Can- 
tacuzeni afflictio. Byzantini Thessalonicam magnis copiis ingredi- 
untur. Cum exulibus consultatio (38). In, concione dicendae sen- 
tentiae cuique fit potestas. Aliis tergiversantibus Imperator Thes« 
salonica recedendum , nec ad caetera desperandum pronuntiat : Rhen- 
tinae praesidium augendum , Thessalonicam incursandam : quo facto 


6 PERIOCHA 


Thessali , 4carnanes, reliqua item continens in potestatem veniat. 
Quidam  Thessalonicenses deficiunt. | Byzantini nobiles rebus suis 
metuentes, iter eius conantur impedire. — 4xius fluvius exundat. 
Exercitus Gynaecocastrum. redit (39). | 4pocauchus ad ostendendam 
potentiam. insulas circumvectus , ob id ipsum. Thessalonicam adna- 
vigat. Protostrator ad eum descíscit, Imp. in desertores , ut igna- 
vos, invehitur. pelmenes ingratus et superbus (40). Protostrator 
obiurgatur, cui puer Asanes commendatur. | Ostendit Imp., in quan- 
tis difficultatibus versetur : militum animos erigit: ad principem Tri- 
ballorum pro auxilio eundum suadet. | Discedentes Apocauchus in- 
sequitur , non tamen pugnatur. Transfugas Imp. excipit equites ab 
Z"pocaucho (qi). Edessam obsidione  Triballorum liberat. | Zimpa- 
nus quidam pecuarius Imp. legatos vinctos Apocaucho dedit. Quid 
passi sint. Munifice ac perhumaniter a. duobus dynastis accipitur 
JImperator. Scopiam venit (42) | Eundem Liberus Triballus Crali 
conciliat. Is cum uxore occurrens, magno illum honore suscipit. 
et regaliter tractat. 4b eo auxilium petit: ille societatis merce- 
dem urbes occidentis usque ἃ Christopoli postulat. Recusat Canta- 
ceuzenus et quasi parum ingenuum honorisque studiosum tangit (43). 
Prudens oratio Helenae Cralaenae de adiuvando hospite cum con- 
ditione tolerabiliore, Imp. suorum consilium de concedendis , quae 
Crales petat, repudiat (44). Ambo praesente archiepiscopo in cer- 
tas conditiones iurant, De Chrele Triballo inter utrumque conten- 
tio. Cur is ad Cralem reverti noluerit. ..Melenicus Chreli deditur, 
fihentinam castellum  Syrges occupat. | In dedititios saevit. (45). 
4Apocauchus Polystvli quid egerit: quid Didymotichum scripserit : 
quid ei et quam aculeate ac libere responsum sit. Byzantini redeun- 
tem cum gratulationibus et plausibus excipiunt. Pro libidine impe- 
rat. lrene,uxor Cantacuzeni, cum fratre Manuele in timore est (46). 
Militum et ducum fides exploratur, Comitopulus constantiam suam 
profitetur. Iuratur. Nuntius ab Imperatore cum eius cereo sigillo 
(47). Didymotichi suburbani in urbanos insurgunt, Fugantur. In 
exilium voluntarium concedunt; eorum domus destruuntur. .Epi- 
$copi vaticinium eventus probat. | Triballos principes promissi auxilii 
poenitet: obsidem Cantacuzeni filium poscunt: Liberus filiam suam 
eius filio desponsam | cupit (48). Imperator cum auxiliaribus ΤΥ τ 
ballis quid apud Pheras egerit. Syrges ad sceptrum Armeniae vo- 
catur. Pheraeorum obstinatio. Morbus in exercitu multos exstinguit. 
Christopolin praesidium ab Apocaucho mittitur. Ad Triballos abi- 
turientes praeclara Imperatoris concio. Romani tumultuantes incre- 
pantur. Plurimi Chrístopolin se conferunt. Ducum ibidem periu- 
rium. RHedeuntes Imperator suscipit (49).  Eorundem ducum impu- 
dens de Cantacuzeno mendacium : inde Byzantii publica laetitia. 
Quae et quanta. multi illic propter Cantacuzenum pertulerint, Prae- 
fectorum saevitia, Factum humanissimum Persae cuiusdam in fla- 
gellis laceratos. Impostor quidam sacrae confessioni illudit. |. Ad 
Jalsos nuntios denuo Deiparae aguntur gratiae (59). Crales Impera- 
tori repetenti Edessam statim restituit, Apocauchus frustra Didy- 
motichum movet,  Empythium obsidet ; Scytharum incursu territus , 
o bsessionem relinquit. In Scythas abeuntes Scopelenses stulte et in- 
felici exitu se inferunt. Apocauchus belli administrationem genero 
tradit (51). Anna imperatrix a Crale Cantacuzenum petit: urbes 
in praemium spondet,  Triballorum procerum commemorabilis in 
illum fides (52). "Thessali se Cantacuzeno subiiciunt ultro,  Ioan- 
nem Angelum eis praetorem praeficit, quem in bulla commendat : 


LIBRI Ill. 7 


multas ei. conditiones praescribit et a se affectati. imperii suspicio- 
nem removet (53). Didymotichum vocatus venturum promittit. Quo 
scopo Apocauchus et Crales convenire voluerint. lliius in Canta- 
cuzenicos crudelitas. Quare imperatrix stratopedarchae consilium 
respuerit (54). 4d Fheraeos de deditione Cantacuzeno facienda Cra- 
lis cohortatio. Praefracte abnuunt eiusdemque Cantacuzeni legatum 
atrociter iactant, Militibus Didymotichum anhelantibus obsequitur 
Imperator. Agrum Pheraeorum Crales depopulatur, 1riballi auxi- 
liares in. (Thraciam sequentes quales fuerint. Pro meliori auxilio 
reverti volentem Imperatorem ad Cralem | milites cogunt Didymo- 
tichum vadere. Circa litteras Didymoticho ad eum perscriptas pro- 
digium. d Triballos reditus. Protostrator praevaricationis suspe- 
ctus se purgat.  Byzantinorum ad reversionem  Apocauchi gratulatio. 
De Cantacuzeno mendax rumor. Apocauchus quosdam includit in 
custodiam (55)  lrenes imperatricis oratio. Ad Moesorum regem 
de societate legatio et eius ludificatio, Quantam is calliditatem ad- 
hibuerit in copiis Didymotichum missis. .Moesorum ducum versutia. 
Episcopi cohortatio et praedictiones. Persae advenientes Moesos 
fugant, Amuris satrapa ut exceptus ab imperatrice lrene , illius- 
que in Imperatorem eximius amor , ad quem proficiscitur (56). Phe- 
raeorum in commentitiis litteris ,| quibus decipitur Amurius et do- 
mum redit, pessimum facinus. rigore enecti Persae una nocte 
quingenti, Didymotichenses praedatores algore semimortui ad hostes 
confugiunt et quomodo ab iis habiti. Oppida Irene imperatrici de- 
dere se volentia cur non recepta. Mire anxium lmperatorem 
Arbenus , homo obscurus, consilio levat de Berrhoea occupanda. 
Crales opem promittit. Per legatos accersitur Imperator, cui Cra- 
laena suos m:lites Germanos attribuit (57). .4 Berrhoeotis plauden- 
tibus excipitur: a Thessalonica obtinenda per plebem et Zelotas im- 
peditur.  Cralis perfidia. Germanorum in Imperatore tuendo fideli- 
tas. De Axio flumine transeundo.  Dworum filiorum Cantacuzeni 
encomium (58). Azrestis quidam Triballorum insidias eidem indi- 
cat et ad flumen vado transeundum praeit. Germani Berrhoeae dona- 
tivum accipiunt. | Insidiatores ad Cralem deferuntur : quorum. du- 
ces Imperatori ad poenam deduntur , quibus ignoscit. Apocauchus 
Cralem contra Imperatorem incendit: simulate agit: cui Imperator 
uberius respondens, eius scelera carpit , periculum demonstrat , igna- 
viam deridet (59). pocauchus consilium quaerit. | Monomachus 
Cantacuzeni felicitatem praedicat , timorem iniicit ,' paeem suadet 
(60). Crales ab Apocaucho instigatus , Cantacuzenum ad consultatio- 
nem dolose invitat, a quo deluditur. 1dem Berrhoeotas ad defectionem 
sollicitans , acerbissimas litteras accipit. Imperator etiam tertium 
a sagittarto laedi non potuit: cui veniam petenti isnoscit et cium 
donis dimittit (61). Apocauchus consultat, Gemina sententia Mo- 
nomachi. Denuo vafrum eiusdem consilium. Persarum ad Berrhoe- 
am latrocinia.  A4pocauchus in Pepagomenum saevit (62). 4 Can- 
iacuzeno ex Asia evocatur .Amurius,  Ficio nuntio contristatur. 
Eiusdem insignis oratio, qua causa expeditionis, studium iuvandi 
Cantacuzeni, amor et sollicitudo propter eum declaratur : milites ad 
laborem inflammantur : exustis navibus per continentem gradiendum 
suadetur. Vento secundo classis tota in Macedoniam defertur. (63). 
Persae Thessalonicensem agrum wvastant. Provinciae Cralis cavet 
Imperator: cum copiis Thessalonicam accedit, Amurii occursus. Ze- 
lotarum in Cantacuzenicos crudelitas. Peritheorii obsidio. 1n ca- 
ptivum Imperatoris humanitas, Légati. amborum ad. imperatriccm 


8 PERIOCHA 


Annam: dé pace (65). . Cantacuzeni legatus foede crudeliterque ac- 
cipitur. Apocauchi maledicta. |. Amurius quare litteras sibi redditas 
ad Imperatorem detulerit. Episcopi Didymotichensis praedictio. Ca- 
stella Meropes et pecuarii se dedunt; quibus Momitzilus praeficitur : 
cuius mores describuntur (65). Didymotichum ad Imperatorem cum 
Amurio venit, Thraciae urbes refractariae puniuntur. Morbus 
Amurii. Praesidium missum Adrianopolin, illiusque Didymotichum 
infelix excursio.  Amurius mortem in conflictu evadit. | Alexandro 
Moesorum regi, pro auxilio dantur urbes novem : eius tergiversatio. 
Qua ratione coniurati Persas e Thracia educere conati sint. Eos 
incassum nititur retinere Amurius: de quo apud Imperatorem con- 
queritur , reditumque ex Asia cum malitibus melioribus pollicetur 
(66). Eum hortatur Imperator, legationem Byzantium mittat, quo 
naves et pecuniam ad reditum adipiscatur. Principes Constantino- 
poli Amurium de abiectione reprehendunt, naves cum pecunia pro- 
mittunt,  Defendit se. Locus de discrimine servitutis (67). Impe- 
rator divinitus a Persis praedonibus liberatur. Eius pugna cum 
obsessoribus 4somati et victoria.  JDiscessus 4murii: et quare is 
discessus Imperatori commodaverit, Gratianopolis obsidio. Smyrna 
a Latinis capta (68) Α eius praefecto Angelitze non. modica pe- 
.cunia. Episcopi Didymotichensis obitus. Alexandri a. Morrha re- 
.eessus (69). Momitzilus Persicas naves tres incendit. Persae, qui 
apud Cantacuzenum, custodes suarum navium interfectos  ulciscz 
ardent, Eis Imperator Romanos adiungit 5 eius regiunculam deprae- 
dari iubet. Momitzilus improviso adventu Imperatorem terret: cue 
ius milites fugiunt: ipse cum paucis strenue se tuetur, Lantzarethz 
famuli in. dominum mirus amor et fides. Momitzilus ab Anna im- 
peratrice despota renuntiatur ; quem Cantacuzenus insuper data sup- 
plici venia Sebastocratorem creat. Persae in Asiam redeunt (70). 
Palaeclogus Imperator aegrotat, Moesus, rupto foedere, Apocaucho 
mittit auxilia,  Callidum Imperatoris consilium. Gener Apocauché 
in Hebro summersus. Didymoticho repellitur : Morrham vastat. Mo- 
mitzilus sibi principatum proprium meditans , a Cantacuzeno et im- 
peratrice Anna deficit (71). Archontes sive imperii pro puero Ims 
peratore et vidua aduunistratores miserum rei publicae statum do- 
lent: imperatriei pacem suadent. Moleste fert Apocauchus, patri- 
archamque et Gabalam, magnum logothetam, se visentes ad suas par- 
ies reducit: imperatricem castigat: Gabalae filiam despondet. (72). 
Apocauchus de integro Cantacuzenum in imperatricem irritat: ac 
rursum , quamquam submissus, dominatur. Legationis ad eum mit- 
tendae auctor est. Mituntur simul binae epistolae , quibus signifi- 
catur gaudium de eius voluntate imperii deponendi: ut falso nar- 
raverat Apocauchus. Conditio ei proponitur, gua veniat (73). lm 
acta Imperatoris inquiritur ; bene praefuisse communi docetur. | Lon- 
gior Imperatoris oratio , qua archontibus ignobilitas et impruden- 
tia obiicitur et rei publicae status deploratur. Respondet praeterea 
ad id , quod patriarcha eum ad reditum invitans, poena soluturum 
dixerat, et de vi anathematis disputat. In fine ingens pacis deside- 
rium (74). Pheraei veniam et opem ab Imperatore flagitant et con- 
sequuntur. Ex ipsis mutabilitatis fortunae humanae documentum : 
| quorum exemplo Byzantii terrentur, et non posse imperium defén- 
dere. multis probatur, Ostenditur item, Annam imperatricem sut 
iuris non esse. Chrysobergis, legati Imperatoris, constantia adversus 
minas et verbera. 4rchontum invictus animus in arcano reticendo. 
Garellae deditio, Rursum pacis petitio (75). Castella quaedam se 


LIBRI HL 9 


dedunt. Batatzae ab Imperatore defectio et reversio : eius remu- 
neratio, Sultani  satrapae liberalitas. Cur pranderet in Thracia 
prima luce Imperator. Chorae cives maledicentiam terrae motu luunt, 
"Muri reaedificantur ,' quibus perfectis ad pertinaciam redeunt (76). 
Magnus dux iterum copiis praeficitur: Cantacuzenum conatur occi- 
dere. Mutuae litterae , illius minaces , huius exprobratoriae. Argu- 
tía in voce oizía,  Derisio senis, ut imbellis, luxta Byzantium 
Persarum vastatio fervet.. Apocauchi fastus. Urbes T'racíae prae- 
ter duas se dedunt, |Lmperatoris in illorum praefectis dimittendis 
humanitas et liberalitas. ' Comparatio inter Cantacuzenum et ar- 
€hontas (77). Urbes ad Pontum Imperator infestas habet. Amici 
eum Adrianopolin accersunt, Eorum stultitia et poenae,  Impera- 
trix urbem recuperat | Manuel, Apocauchi filius, praefectus deficit : 
accipitur ab Imperatore benigne et honoratur. Acta apud Pizyam - 
(78). 4mzas Persa socium ad Imp. occidendum subornatum prodit, 
quem ille liberum dimittit. | Bizyenses se tradunt. Annae impera- 
irici et filio eius, deinde Cantacuzeno et uxori ut Imp. Bizyae et 
alibi acclamatur, omniumque mentio in sacris usurpatur. Plura 
oppida se subiiciunt. Bizyae praefectura Manueli Asani datur. Pro- 
tostratorís caeterorumique ZApocauchi amicorum miserrima conditio. 
Apocauchi astus, quo ignaviae opinionem vitare studebat, salse 
irridetur acriterque vituperatur (79). Fraus, impostura et nequi- 
tia admirabilis , qua idem Apocauchus Gabalam vita privare enisus 
est (80). Orchanes Cantacuzeno se adiungit. Capta ad Pontum ali- 
quot oppida. Somnium Manuelis, filii Imp. | Feniente ad urbem Can- 
facuzeno, Apocauchi timiditas. Ager Byzantinus, miserante Imp., de- 
vastatur (81). | Galataei causam et originem belli huius sciscitan- 
tur: quibus a principio narrat omnia Imp., ut se innocentem teste- 
tur. De advocatis item Persarum auxilüs se defendit (82). — Aregus 
monachus legatus omni culpa belli eum absolvit. Eius prudentiam 
Jaudat Imp., de adversariis conqueritur : si se Imperatorem et colle- 
gam esse sinant, quod facturus sit aperit. Amor in rem publicam. 
Quibus conditionibus abdicare se imperio velit (83). .A4regus orati- 
onem commendat ; dicta Byzantium renuntiare iubetur. | 4pocauchus 
arma et vota indicit, Quaedam oppida ab Imperatore subiguntur. 
Epistola Apocauchi et patriarchae de abdicatione Imperatoris. Are- 
gus graece indoctus deluditur. Eam Imperator italice interpreta- 
tur : ambo stomachantur (84). Apocauchus frustra Empyriten obsi- 
det: in portoriis exigendis nihil consequitur: ab aulicis proceribus 
dissimulanter irridetur. | Aregus ad illum contemnit accedere: de 
inpietate et imprudentia accusat : imperatricem Imperatori excusat. 
Jmperator infestus Byzantium veniens recedit, Adrianopolis et ali- 
quot finitima oppida in potestatem concedunt. Cum tribus dedititüs, 
quorum duo praefecti, quid actum (85). | Quare Amurius ad Impe- 
ratorem non redierit.  Concessü Sarchanis per Lydiam, inde per 
Hellespontum transit. Persarum in. Moesiam impressio. Momitzilus 
cum parte exercitus sui caeditur, reliqua capitur, Imperator illa- 
crimat, Momitzilus humanae fortunae exemplum. | Xanthienses suo- 
rum füneribus lugent: urbem tradunt. In Momitzili coniugem Im- 
peratoris clementia (86). Cralem ut foedifragum ulcisci decernit. 
Pheraeos Homani ad defectionem impellunt. | Minatur  Crali , ni 
Pheris abscedat et foedera violare desinat. Imposturae Apocauchí 
repetuntur. Continentem relinquere statuit : tyrannis eius in By- 
zanüos. De carcere, quem in palatio Constantini aedificare aggres- 
sus ést,  Affinitatem imperatricis per filiae nuptias cum eius filio 


10 PERIOCHA 


quaerit et litteris sub eius nomine ad pontificem Romanum confictis, 
periculum ei. magnum conflat. Clementis sexti responsum. Quid 
facturus Apocauchus, si dolus nom procederet (87). Odium in il- 
ium commune.  Urget aedificationem carceris et a vinctis obtrun- 
catur. Amicorum et uxoris Imperatoris litterae de eius nece et in- 
vitatio Byzantium , urbisque occupandae indicata commoditas (88). 
Persae duces persuadent Cantacuzeno, uti statim cum omnibus co- 
piis Byzantium tendat, Uxor Apocauchi in Epibatas migrat. Im- 
perator culpam amissarum urbium Macedoniae in Persas duces con- 
fert, cum quibus in Macedoniam redit, Sulimanus moritur. 44mues 
rius provinciae suae a. Sarchane timens , domum revertitur. Cra- 
les Pheras occupat et se Imperatorem ,. filium Cralem- appellat (89). 
Batatzes iussus fines Byzantinos incursat : ad imperatricem. immos 
dica honoris cupidine transit. Causa, cur lmperatrix a pace sic 
abhorruerit.  Batatzen ad se revocare quamobrem laborarit Impera- 
tor. Eius praeclarum quoddam visum.  Batatzes a Persis propter 
Imperatorem occiditur. | Empyrite imperatrici transditur, Phrango- 


* 


pulus quidam, invito Imperatore in castra adductus, a wéneno 


eum servat (go). Hieracem sibi moliri interitum, non credit primum: 
quem deinde officii. admonet. Cum Archontibus iterum ut proditor 
agit. "Idem facit Paraspondylus et duas ob causas Hieracis nomen 
ad Imperatorem defórt. Qui in pugna vulneratus, ad castra per- 
ducitur. Byzantium profuügit; ibi de caede Imperatoris non obita 
causam dicit, Studiosi Imperatoris Byzantii iam manifesti ad eum 
perfugiunt. Hierum paene occupatum ac mox per negligentiam amis- 
sum (οι). Adrianopoli Cantacuzenus coronatur, Ioanni, patriarchae 
Constantinopolitano , ab episcopis, Imperatore annuente , sacris in- 
terdicitur. Primores et exercitus Matthaeum filium Imperatorem de- 
signari rogant: quod Imperator sapienter recusat (92). Thessalo- 
nicensium caedes. Palaeologus praefectus a Ioanne Apocaucho in- 
terficitur. Zelotarum scelus et impietas. Quidam eorum a populo 
mactantur; unus per forum trahitur. 4pocauchus pro Cantacuze- 
nico se gerens , Zelotas punit: defectionem ad imperatricem simulat : 
patre mortuo aperte Cantacuzeno favet: Thessalonicam ei, concilio 
suffragante, tradit (03). 4d Cantacuzenum legati. Quaenam Thes- 
salonicenses a filio eius petentes impetrarint. Andreas Palaeologus 
et Cocalas populum ad arma sollicitant. | Apocauchus et socii carcere 
ac vita multantur. Humanus adeps comeditur. Matthaeus filius rem 
contra Hieracem in Thracia feliciter gerit (94). Patriarcha Con- 
stantinopolitanus a papa declaratus, Smyrnae ab Amurio Persarum 


satrapa, iugulatur. Chii compulsi Genuensibus se dedunt. Phaceola- ἡ 


tus, capta iam Chio, cum triremibus suis Byzantium redit: Genuen- 
sem onerariam intercipit. Imperatrix Mpal?cis, Carbonae principis, 
opem impetrat. Eius fratrem Tomprotizam exercitus Bomani ducem 
facit. Orchani Theodora, Imperatoris filia, apud Selybriam solenni- 
bus cum caerimoniis nuptum traditur — Eiusdem matronae eximia 
virtus (05). Speculatores submissi ex Ponticis urbibus, quorum in- 
dicio sicarius deprehenditur. Imperatrix ad Sarchanis, Lydiae sa- 
trapae, auxilium confugit. Amurii techna «ad suceurrendum Impera- 
tori. Persae a perfidioso facto cohibiti : obvios capiunt et spoliant, 
Duces eorum ab Imperatore convivio excipiuntur : iique praeterna- 
vizantes$ et conviciantes Byzantios sagittis petunt. Byzantii, eorum 
defectione perspecta, redeunt... Donatis ducibus, Persae domum re- 
nuttuntur : Moesiam depraedantur : Imperator excusatur. De Roma- 
nis hostibus et auctoribus inalorum omnium gravis querimonia (96). 


LIBRI IIT. II 


Monomachus ad caedem Imperatoris subornatus, monentibus amicis 
deprehenditur. De efficacitate veneni ab eo parati historia nota- 
bilis. Zyraces et Phaceolatus de urbe tradenda cum lmperatore 
agunt, Microcephalus ab his Selybriam hac de causa mittitur , 
uem Archontes eodem ob aliam causam mittunt (97),  Batio, cur 
imperatrix Anna a patriarcha alienata , alte repetita, Eiusdem pa- 
triarchae furor in. damnandis puniendisque episcopis, a quibus 
apud Imperatorem -accusatur. Synodus in palatium indicitur (98). 
Adventus Cantacuzeni Byzantium nuntiatus, nec ab imperatrice 
ereditus. Dolor et sollicitudo Cantacuzent de amicis, ne discrimen 
adierint. Portam auream perfodiunt ad ingressum. Patriarcha gradu 
movetur. Cantacuzenus cum. plausu.populi urbem intrat. Impera- 
trix palatium communit: Galataeos auxilio vocat. Imperator co- 
ram episcopis et primariis de clero suam causam agit: ad impe- 
ratricem mittit, qui doceat, quam périculoso loco eius res sint (99)- 
Commendatur virtus lnperatoris. Imperatrix legationem despicit. 
Palatii propugnatores defectionem cogitant, loannis filii suasu im- 
peratrix se Imperatori Cantacuzeno submittit. Asanes socer legatus 
ab eo ut ingratus culpatur.  Palamas, alter legatus, de constantia 
praedicatur, | Conditiones pacis et utrimque iuramenta. Canzacu- 
zenus palatium ingreditur (100). Hic liber ut reliquos mole, sic prae- 
cipuis quibusdam et maxime notandis. capitibus superat. Sunt au- 
tem ista fere. Funus et exequiae Imperatoris Andronici minoris. 
Dolor et lacrimae imperatricis viduae propter abdicationem ma- 
gni domestici , eiusdemque ad imperii administrationem regressio. 
In Sismanum exulem ac supplicem Byzantinorum humanitas, | Frau- 
des inexpiabiles et scelera J4pocauchi in magnum domesticum , qui- 
bus illum. in summas saépe difficultates ex invidia coniecit, Pro 
rei publicae incolumitate a magno domestico induta purpura,  Eius- 
dem varia nec levia infortunta. Pax ab eo frequentissime petita 
nec impetrata. Honores magnificentissimi in eum a Crale collati et 
eiusdem Cralis perfidia,  Amurii Persae, satrapae loniae, mirificus ac 
perpetuus in Cantacuzenum amor eiusque iuvandi studium incitatissi- 
mum. Duarum mulierum , Irenes imperatricis et. Helenae Cralaenae 
prudentia et magnanimitas, | Diligens admodum et crebra defensio 
Cantacuzeni contra calumniatores de non factis insidiis imperatrici 
ac filiis éius nec affectata tyrannide. / Res gestae adversus Momi- 
tzilum , eiusque pugna et interitus. Constantinopolis a Cantacuzeno 
capta et ibi eiusdem pietas, prudentia, aequitas, clementia. 


εἰ. Τὰ μὲν δὴ τῶν Παλαιολόγων βασιλέων, ὅσα τε περὶλ. C. τϑήι 
τῆς ἀρχῆς πρὸς ἀλλήλους διηνέχϑησαν, καὶ ὅσα καϑ' ἑαυτὸν ὃ νέ- P. 348 
Og μετὰ τὸ τὸν πρεσβύτερον τῶν πραγμάτων παῦσαι τῆς ἀρ-Υ͂. ,)83 


8. τὸ add. M. 
P LE BPCO igitur Palaeologi Imperatores inter se con- 


tenderint, et quae separatim iunior, postquam senior imperio abivit, 
cogtra barbaros armis gesserit, quo modo domi semper rem publicam 


12 CANTACUZENI 


^- , , ^^ 
A. C. 1341226 πρός τὲ βαρβάρους πολεμῶν καὶ πρὺς rovc οἰκείους OteréAeoe 
Βπολιτευόμεγος, ἐνταῦϑα ἐτελεύτησε, καὶ ἡ πρόϑεσις ἡμῖν 
, » Eod ^ , 
πέρας ἔσχηχεν ἡ ἐξαρχῆς, πάντα σὺν ὠχριβείᾳ καὶ μετὰ 
El ^ 2 , Ε N - 
ἀληϑείας ἀπαγγείλασιν ὡς ἐγένετο. ἐπεὲ δὲ μετὰ τὴν dv- 
, “- Ω - , 
doovixov τοῦ νέου τελευτὴν ὃ χαλεπώτατος τῶν πώποτε uvQ-5 
μιονευομένων τοῖς “Ῥωμαΐέοις πρὸς ἀλλήλους πόλεμος ἀνεῤῥι- 
, e 2 ^ LÀ , 
72/095, ὃς ὀλίγου δεῖν πάντα ἀνατέτραφε καὶ διέφϑαρχε, 
* M - 
xat τὴν εὐδαίμονα καὶ μεγάλην τῶν Ῥωμαίων βασιλείαν 
, , " , " - 
ἀσϑενεστάτην καὶ ὥσπερ εἴδωλον ἀπέδειξε τῆς προτέρας, 
2 ^ »! * * * - ^ 
ἀναγκαῖον φήϑην καὶ τὰ κατὰ τοῦτον τὸν πόλεμον γεγενημένατο 
€ - t 
ἐξηγήσασϑαι, οὐ μόνον ἵν᾽ εἰδεῖεν οἱ μετέπειτα, ὅσων xa- 
- » c 
Οχῶν αἴτιος ὃ φϑόνος, o) τοὺς φϑονουμένους μόνον, ἀλλὰ 
^ Dp ^ g 
χαὶ αὐτοὺς ἐξαφαγίζων τοὺς φϑονοῦντας, ὥσπερ τὸν σίδη- 
ρον ὃ ἐξ αὐτοῦ τιχκτόμενος ἴὸς, ἀλλ᾽ ἵνα καὶ αὐτοὶ οἱ νῦν 
τοῖς πράγμασε παρόντες τἀληϑὲς εἰδέναι ἔχητε, καὶ μὴ ταῖς τϑ5. 
, “ « - - 
ἔξωθεν φήμαις, μηδὲ τοῖς παρ’ ἑκατέρων τῶν μερῶν ἢ ξαυ- 
u , » 
τοῖς χαριζομένοις ἢ τοὺς ἐναντίους διαβάλλουσι mgocéyov- 
, , , * * x 3/« 
τες ϑουλλουμέγοις, παράγησϑε δοξάζοντες τὰ jr ὄντα, ἄξιον 
δὲ μετὰ ἀκριβείας ἐμοὲ προσέχειν καὶ μὴ παρέργως. οἱ μὲν 
γὰρ ἄλλοι πάντες, εἰ δή τινες εἶεν οἱ συγγραψάμενοι περὲλο 
- - , Y - 
τοῦδε τοῦ πολέμου, ἢ παντάπασιν ἀπόντες τῶν πραγμάτων, 
c » v c , Li x c » , 
ὅσα ἢ ὄχλος ὃ δημώδης διεϑρύλλει ἡ τινες ἕτεροι ἀπήγγελλον, 
URN * "4" ' -" , T γε 
οὐδὲν σαφὲς εἰδότες περὲ τῶν γινομένων, οἷα παρεδέξαντο 


17. προσέχοντας P. 


habuerit, huc usque a nobis explicatum «est et promissa ab initio 
conservata, dum accurate et vere, ut contigerunt, omnia littera- 
rum monumentis complexi sumus. Sed quoniam post Andronici 
minoris ex hac luce migrationem bellum. omnium quotquot unquam 
litteris exstiterunt perniciosissimum inter Romanos ipsos inflamma- 
ium est: unde propemodum omnia prostrata et eversa perierunt, 
ac beatum illud et amplum imperium imbecillimum et veluti simu- 
lacerum quoddam et umbra tantum prioris evasit, necessarium 
existimavi, etiam eo ipso perpetrata contexere: non solum ut po- 
sleritas cognoscat, quantam vim incommodorum invidia importare 
soleat, quae tam sibi, quam aliis, instar rubiginis ex ipso ferro 
nascentis ferrumque consumentis, exitiosa est: sed ctiam ut praesen- 
ies habeant, unde veritatem percipiant: me peregrinis rumoribus 
neve iis, quae ab utraque parte vel ad suum decus per gratiam 
vel ad adversariorum dedecus per calumniam disseminantur, animos 
advertentes circumducantur, falsa pro veris opinantes, Erit autem 
operae pretium non oscitanler, sed studiose mihi dare operam. Nam 
'«aeteri omnes, si qui huius belli historiam composuerunt, aut neu- 
tiquam interfuerunt: quaeque sive multitudo popularis sive alii qui- 


HISTORIARUM ΠῚ. 1. 13 


ταῖς ἀχοαῖς, τοιαῦτα καὶ τοῖς μετέπειτα ἐξέδωχαν μηδὲν qooy-A. C. 1341 
τίσαντες τῆς ἀληθείας. ἢ εἰ xoi συνεστρατεύοντο τοῖς βασι-- 
- v c , » , , , - - »v0* 
λεῦσιν éxürégOotg, ἀλλ᾽ ov δηπου ye βουλῆς μιετεῖχον , οὐδὲ 
-" » 2 5 
τῶν ἀποῤδητοτέρων ἦσαν κοινωνοὶ, ἄλλως τε οὐδ᾽ ἐφ᾽ ἅπα- 
Sow παρύντες τοῖς πραττομένοις, συνεχοῦς καὶ πολυχρογίου γε- 
LI , » 
γενημένου τοῦ πολέμου: ἐπὲ πέντε γὰρ ἔτεσι διήρκεσεν" 
- ^ * 2 , 1 , » DX - 3204 P 34 
ἐμοὲ δὲ οὐδεμίαν τινὰ τοιαύτην ἔχοι τις ἂν ἐπενεγκεῖν αἰτίαν. P. 349 
τοῖς γὰρ τῶν πραττομένων αὐτουργοῖς συμπαρὼν αὐτὸς, τὰ 
^ - - - ^ - » Ἷ 
μὲν οἶδα παρ᾽ ἐμαυτοῦ, τῶν δὲ ἀχριβῆ τὴν γνῶσιν ἔσχον. 
Ἰοαὐτῶν ἀπαγγειλάντων τῶν πραξάντων, διὰ τὸ πολλὰς καὶ 
συνεχεῖς ἐφ᾽ ἅπαντα τὸν τοῦ πολέμου χρύνον τὰς μεταβολὰς 
ὑπομεμενηκέναι" ὥστε εἰχὸς μὴ τῶν πραττομένων μόνον, 
ἀλλὰ xai βουλευμάτων ἀποῤῥήτων καὲ δόλων xai ἐπιβουλῶν 
καὶ ὅλως πάντων χαὶ τῶν πραττομένων φανερῶς xoi τῶν 
τδάφανῶς κατασχευαϊζομένων ἀγνοεῖν μηδέν. οὐ μὴν ἀλλ᾽ 
et » RD ^ ὑδὲ - LÁ 91 ες ' L οὐδέ » 1 
ὅπερ ἔφην ἐξαρχῆς, οὐδὲ τῆς ἀληϑείας προστήσομαι οὐδέν 
- ' ' 
ἀλλ᾽ ὡς αὐτὰ ἔσχον τὰ πράγματα ἀπαγγελῶ. πλὴν εἰ μήπου 
c » ^ Y 
vL παρήσομαι ἑχὼν τῶν ὅσα τισὲ λοιδορίαν ἢ μέμψιν εἰρημέ-Β 
» » ᾿ - » 
va ἐμποιήσει. οὐ γὰρ ἐμοὶ φίλον τὸ τινας καχηγορεῖν, xay V. 384 
, ^ »-» 1 , 
20;| πάντες εἰδεῖεν ἀνϑρωποι. ἤν dé πού τι φαίνωμαι διηγού- 
M c f- rn c * ΕῚ ^ , » 
μενος pj ὡς δοξάζουσιν οἱ πολλοὲ, οὐ χρὴ ϑαυμάζειν. οὐ 
' ᾿ 2 -" - , 
γὰρ τὸ μὴ ταὐτὰ τοῖς πολλοῖς φϑέγγεσθαι φεύγων, Aoyonoi- 
2. d , , 
700 τα μὴ ὄντα, ἀλλ᾽ ὡς ἔχουσι τὰ πράγματα ἀπαγγέλλων, 


dam iactarunt, persecuti sunt: nihilque rerum gestarum liquido 
compertum habentes, qualia auribus acceperant, talia nullo ad 
veritatem respectu posteris tradiderunt: aut si etiam sub utrovis 
Ymperatorum militarant, non utique consiliorum participes neque 
arcanorum conscii fuerunt. Deinde nec omnibus coram affuerunt, 
cum continenter et diu, nempe totum quinquennium, arma dura- 
verint Mihi vero huiusmodi culpam aliquam nemo obiecerit. Nam 
iis, qui ea fecerunt, ego praesens, alia per me ipsum novi, alia 
ex ore ipsorum, a quibus acta sunt, ad unguem didici. Et cum 
frequentes continentesque toto eo tempore mutationes fuerint, veri- 
simile est, non gestorum modo, sed et consultorum arcanorum et 
fraudum insidiarumque et prorsus omnium, quaeque palam acta 
quaeque occulte comparata sunt, nihil me fugere. Verumtamen 
quod in vestibulo operis mei sum pollicitus, veritati uihil anteferam: 
sed ut res evenerunt, ita eas explanabo, excepto quod alicubi pru- 
dens praeteribo , quae nonnullis convicio aut vituperationi esse pos- 
sint: non enim mihi amicum est cuiquam conviciari, etiamsi mor- 
talium nemo rem ignoret. Quodsi interdum quaedam secus quam 
multi opinantur videbor exponere, ne sit mirum. Non enim dum vito 
eadem cum multis dicere, nova comminiscar: sed res ut se habent 
commemorans, vulgi opiniones ut falsas valere iubebo. Mortuo 


14 CANTACUZEND : 


A.C. τ34ιχαΐρειν ἐάσω τὰς δόξας τῶν πολλῶν ὡς wsvóouévac. τετε- 
λευτηχύτος τοίγυν τοῦ βασιλέως ᾿Ανδρονίκου τοῦ νέου, ἡ αὖὐ- 
τῷ σύζυγος "Arva ἡ βασιλὶς εἰς τρίτην μὲν ἡμέραν διεκαρ- 
τέρησεν ἐν τῇ μονῇ τῶν 'OÓnydv. μετὰ τοῦτο δὲ ἐν βασιλεί- 

C oic γενομένη , ἐπένθησεν ἐφ᾽ ἡμέραις ἐννέα, πάντων ὁσημέ-5 
θαι πρὸς τὰ βασίλεια παραγινομένων, οὐ τῶν συγκχλητιχῶν 
μιόγον καὶ στρατευομένων, ἀλλὰ xai τῶν ὅσοι Βυζαντίων 
ἦσαν ἐν λόγῳ καὶ κοινῇ τὸν ἀπελϑόντα ϑρηγούγτων βασιλέα. 
δομέστικος δὲ ὃ μέγας ἔξ αὐτῆς ἡμέρας, ἧς ἐτελεύτησεν ὃ βα- 
σιλεὺς, οὐδαμῆ τῶν βασιλείων ἀπέστη, ἀλλὰ τῶν τε οἰχείωντο 
xat τῶν βασιλικῶν πεντακοσίους ἔχων, οὕς ἐγκατέστησε τοῖς 
βασιλείοις φρουρὰν, διὰ πάσης ἐπιμελείας ἐποιεῖτο καὶ σπου- 
δῆς τῶν ἴσως νεωτεριούντων ἀπαμβλύνειν τὰς ὅρμάς, μετὰ 
δὲ τὴν ἐνάτην τῶν ini τοῖς τειελευτηκόσε συνήϑως γεγεγή- 
μένων ἱλασμῶν, τὴν μὲν φρουρὰν τὴν πολλὴν ἐξέβαλε τῶνιϑ 

βασιλείων, ὀλίγους καταστήσας, ὅσοι καὶ πρύτερον ἐξ ἔϑους 
ἦσαν. αὐτὸς δὲ οἴκοι γεγονὼς, συγήϑως ἐπεμελεῖτο τῶν 
πραγμάτων" καὶ τοῖς τε τὰς ἀρχὰς ἐπιτετραμμένοις τῶν énag- 
χιῶν xad τῶν πόλεων magrvet διὰ γραμμάτων ἀτρεμεῖν xat 
μηδὲν νεωτερίζειν, ὡς τῆς τε καλοχάγαϑέας καὶ τῆς εἰς βα-30 
σιλέα εὐνοίας ἀξίας ἀποληψομένοις τὰς εὐεργεσίας, καὶ τοὐ- 
ψαντίον, ἤν τι νεωτερίζοιεν, τίσουσι δίκας. καὶ τοῖς τῶν δη- 
μοσίων συνεισφορῶν τὴν εἴσπραξιν ἐγκεχειρισμένοις ἐχέλευϑ 
κακουργεῖν περὲ τὰ χρήματα μηδὲν, ὡς οὐδὲν ἔλαττον ἢ βα- 


6. πρὸ P. — 22. τις P. 


igitur Andronico iuniore Imperatore, Augusta triduo in monastero 
Hodegorum mansit. Postea in regiam regressa, diebus novem luctui 
se dedidit, cum quotidie omnes, non senatores modo ac duces, sed 
quotquot Byzantii eminebant, accederent et defunctum Imperatorem 
communi lamentatione prosequerentur. Magnus porro domesticus 
ab eo ipso die, quo Imperator animam edidit, a palatio nusquam 
discedebat: sed quingentis partim suis, partim imperatoriis in eo δά 
custodiam collocatis, summum studium diligentiamque impendebat : 
ut si qui fortasse res novas attentarent, eorum conatus infringeret. 
Post diem nonum, peracta, ut assolet, pro defunctis piaculari 
caerimonia , custodes e palatio dimittit (paucis retentis, quot nimi- 
rum et antea esse consueverant) ipse domi, ut semper, rei publicae 
animum intendebat, et urbium provinciarumque rectores per litte- 
ras monebat, ne rebus novis studerent; utpote huius suae probitatis . 
et egregiae in Imperatorem voluntatis condigna praemia accepturos : 
contra si quid machinarentur, poenas daturos, Quaestoribus item 
mandabat, ne quid sceleris in pecunia designarent, quod nihilo 
minus, quam Imperatore viyo, rationes relaturi essent. Alque ad 


» 


HISTORIARUM IIl. 1. 15 


jd 


σιλέως ζῶντος περὲ αὐτῶν παρέξουσιν εὐθύνας. καὶ rojroyA- δ. 13i 
τὸν τρόπον ἐν πλείοσιν ἢ τριάκοντα ἡμέραις ὑπὲρ πενταχο- V. 350 
σίας ἐφ᾽ ἑκάστης πέμπων γραφὰς, εἰς τοσοῦτον εὐταξίας xai 
εὐπειϑείας τὴν ὑπὸ Ῥωμαίους. πᾶσαν κατέστησεν ἡγεμονίαν. 
δὡς δοχεῖν καινὸν μηδὲν συμβεβηκέναι, ἀλλὰ ζῆν ἔτι βασιλέα 
καὶ τοῖς πράγμασιν ἐφεστάναι. οὐδὲν γὰρ οὔτε μιχρὸν οὔτε 
μέγα ἐκινήϑη γ πλὴν οἱ κατὰ Θετταλίαν μόνοι νεμύμενοι *4À- 
Bavoi , αἰσϑόμενοι τὴν βασιλέως τελευτὴν, τῶν ἐκεῖ κατέδρα- 
μὸν πόλεων καὶ ἐληΐσαντο οὐ πολλά. ὅπερ ὃ μέγας δομέστι- 
10x0c πυϑύμενος, κατὰ τάχος ἔπεμψε τοὺς ἀγγελοῦντας ᾿Αλβα- 
γοῖς, ἢ τὴν λείαν ἀποδιδόναι καὶ μηδὲν νεωτερίζειν ἔτι, ἢ εἰ 
μὴ πείϑοιντο, ἐχδέχεσϑαι αὐτὸν χρησόμενον ὡς πολεμίοις. 
oj δὴ xai ὑποπτήξαντες τὴν ἀπειλὴν, οὐ μόνον τὴν λείαν B 
ἀπέδοσαν τοῖς ἠδικημένοις, ἀλλὰ καὶ ἡσυχίαν ἄγειν ἐπηγγεί- 
τἤλαντο τοῦ λοιποῦ, εἰ μόνον émi τοῖς ἡμαρτημένοις λήψον- 
ται συγγνώμην. ἀλλὰ ταῦτα μὲν ὀλίγῳ ὕστερον. μετὰ δὲ 
τὸ μέγαν δομέστικον ἐκ τῶν βασιλείων οἴκαδε ἐλϑεῖν, κήρυκες 
ἐφοίτων αὐτοῦ κελεύσαντος εἰς τὰς περὲ Βυζάντιον πόλεις xoi 
χώμας, πάντας ὅσοι τοῦ ἱεροῦ καταλόγου καλοῦντες πρὸς τὴν 
20 Κωνσταντίνου πόλιν ἐφ᾽ ἡμέρᾳ Orr, ὡς τῶν ὑπὲρ τοῦ τετελευ- 
τηχύτος βασιλέως τελεσϑησομένων ἱλασμῶν. xai συνῆλϑε πλῆϑος 
ἱερέων τοσοῦτον, ὥστε τὸν νεὼν τῆς Σοφίας τοῦ ϑεοῦ, μεγέϑει μέγει. 
στον ὃντα τῶν ὑπὸ τὸν ἥλιον ἁπάντων, ἐλάσσω τῆς χρείας τότε δο- C 
κεῖν ὑπὸ τοῦ πλήϑους ἀχριβῶς πεπληρωμένον τῶν ἱερέων. ἐπεὶ δὲ 


hunc modum diebus plus triginta missis epistolis amplius quingen- 
tis, ad tantum ordinem obedientianque Romanum imperium univer- 
$um redegit, ut nihil novi contigisse, sed Imperator adhuc aura 
vesci et praeesse rebus videretur. Nulli enim nec parvi nec magni 
inotus audiebantur: misi quod Albani in Thessalia, morte Impera- 
toris intellecta, urbes illic incursabant et, quamquam non admodum, 
depraedabantur. Quo comperto, magnus domesticus quam. primum 
to nuntium expedit. Albanis imperat, aut praedam restituant ac 
de caetero se contineant: aut si iussa detrectent, se apud ipsum in 
hostium loco futuros sciant. Quibus illi minis exterriti , non solum 
praedam spoliatis reddiderunt, verumetiam posthac nihil tale ausu- 
ros promiserunt, modo huius peccati gratia sibi fieret. Verum haec 
paulo post acciderunt. Postquam magnus domesticus e palatio do- 
mum concessit, praecones eius missu vicos et oppida Byzantio vi- 
cina concursant, omnem clerum Constantinopolim ad diem praefi- 
xam propter defunctum Imperatorem funebribus sacris expiandum 
evocantes. Confluxerunt tanti greges, ut Sophiae templum, omnium 
quae sol adspicit spatiosissimum, ad praesentem usum haud satis 
capax appareret, a sacerdotibus confertim repletum videlicet, Ubi 


16 CANTACUZENDI ᾿ 


A, C. 1341xai 7 προϑεσμία παρῆν τῶν ἱλασμῶν, ἐτελοῦντο ἀϑορύβως vod 
«e ^ . 
V. 285 τεταγμένως οὕτως, ὡς δοκεῖν ὀλίγους τινὰς εἶναι καὶ εὐαριϑμή- 
^ bd ' " o. 
τους τοὺς τελοῦντας. οὐδὲ γὰρ ἀσημός τις ἐξηκούετο ϑροῦς, 
ν. ^ "Ὁ M * «, 
οἷον ποιεῖν φιλεῖ τὸ πλῆϑος, ἀλλ᾽ ἐξαισία τις εὐαρμοστίᾳα 
᾿ , , ,? e. ^w 4 € * ? , 
καὶ συμφωνία μέλους, πάντων ἐφεξῆς vovg ἱεροὺς | qO0vrOV5 
τί VoU , » , 3 ' RE ' μι 
ὕμνους. χαὶ ἦν οὐκ ἔχπληξιν μόνον, ἀλλὰ καὶ ἡδονὴν T0, 
ϑέαμα παρέχον, χατάλογος ἱερὸς δρώμενος τοσοῦτος ἅμα τοῖς 
« , P « - * € 
ἱεράρχαις, στολαῖς ἱεραῖς κεχοσμημένοι καὶ μίαν τελοῦντες. 
* c , — , 
τελετὴν, ὑφ᾽ évü καϑηγεμόνι τῷ πατριάρχῃ τεταγμένοι. λαμ- 
Ὁ πάδων δὲ περιουοίᾳ καὶ τῇ ἀλλῃ πολυτελείᾳ. τῆς παρασχευῆςτο 
καὶ τὰς πώποτε ὕμνουμένας παρηκόντισε τῶν ξορτῶν. ἄνα- 
λώματα δὲ τὰ ἐπὲ τούτοις καὶ τοὺς τῶν ἱερέων μιοϑοὺς, φι- 
,, ; , fist , »c ἡ Y 
λοτίμως μάλιστα γεγενημένους ἑκάστῳ xav ἀξίαν, οἴκοϑεν 
ε , 
ὃ μέγας δομέστικος παρέσχετο αὐτός. ι 
P. 351 B. ᾿Αλλὰ τὰ μὲν τῶν ἱλασμῶν τοιαῦτα ἐγεγόνει. | a-15 
; τὸς δὲ εἴχετο τῆς τῶν πραγμάτων διοικήσεως ὥσπερ xai πρό- 
, c , M] 2? £^ t4 . ^ 
τερον, μηδένα ὑποπτεύων περὲ οὐδενός. τῷ πατριάρχῃ δὲ 
οὐκ ἤρκει μένειν éni τοῖς προτέροις, ἀλλ᾽ ἐδόκει. δεῖν ἀντέ- 
χεσϑαι τῆς τῶν κοινῶν πραγμάτων διοικήσεως, ὡς αὐτῷ προσ- 
ηχούσης ἐκ τοιαύτης δή τινος αἰτίας. ἔτι περιόντος βασι-20 
λέως οὐκ ὀλίγῳ χρόνῳ πρὸ τῆς τελευτῆς συνεβούλευεν ὃ μέ- 
, ^ , - ? r 
γας δομέστιχος αὐτῷ πατριάρχην πεῖσαι ἐπιτίμιον ἀνατείγα- 
σϑαι καὶ χωρισμὸν τῆς ἐκκλησίας τῶν πιστῶν, εἴ τις τετε- 


dies placandis manibus dicta illuxit, omnia adeo citra tumultum 
tantoque ordine peracta sunt, quasi qui peragebant pauci ac nu- 
meratu faciles essent. Neque enim saltem obscurius murmur, 
quale in frequentia solet, se admirabilis quaedam , omnibus alter- 
natim sacros hymnos modulantibus, concinnitas atque convenientia . 
vocum exaudiebatur: nec stupori tantum, sed voluptati quoque 
erat hoc spectaculum, dum ita ingens sacerdotum multitudo cum 
episcopis, induta sacris vestibus , sub uno patriarcha duce, iisdem 
ritibus fungeretur. Lampadum vero copia reliquique apparatus am- 
plitudo omnium dierum festorum, qui unquam memorabiles exstite- 
runt, magnificentiam splendoremque superabat. Atque in haec et 
in sacerdotum amplissima honoraria pro cuiusque dignitate sum- 
ptum de suo fecit magnus domesticus. 

2. Piamina quidem haec fuerunt. ^ Ipse autem magnus 
domesticus, quomodo antehac, ad rem publicam procurandam in- 
cumbebat, de nemine nulla in re quidquam suspicans mali. Pa- 
triarcha in sua pelle quiescere non poterat, sed imperii admini- 
strationem, ut sibi congruentem, ex causa istiusmodi capessendam 
iudicabat. Non parum diu ante excessum Imperatori consilium 
dedit magnus domesticus, patriarchae auctor esset poenam εἴ 
eiectionem ex ecclesia interminandi, si quis Imperatore mortuo 

D 


HISTORIARUM ΠΙ. 2. 17 


λευτηχότος βασιλέως ἐπιβουλεύσειε τοῖς ἐχείνου παισὲ καὶ τὴν A. C. τ841 
βασιλείαν παρέλοιτο ἀδίκως. ἔφασκέ ve πείϑειν ἐπιχειρῶν, 
ὡς οὐδὲν ἔσονται τοιαῦτα πράττοντες τῶν ἀτόπων εἰργασμέ- 
voL χαὶ παραλόγων; ἀλλὰ καὶ ὠφέλειαν οὐ μιχρών τινα πα-α 
δρέξονται τοῖς παισὶν ἐκ τούτου, εἴ vL τοιοῦτον συμβαίη: περὲ 
αὐτούς. πᾶσι μὲν γὰρ ἄδηλον εἶναι τὸ τοῦ ϑανάτου τέλος, 
ὅπότε ἥξει, μάλιστα δὲ αὐτοῖς ἀεὶ περὶ μάχας xoi κινδύ- 
γους ἠσχολημένοις, καὶ οὐδὲν εἶναι τῶν ἀδυνάτων, εἰ xal 
ἀμφοτέροις αὐτοῖς συμβαίη περὲ μίαν. μάχην πεσεῖν. εἰ δὲ 
τοτοῦτο γένοιτο, ἀπρονοήτους παντάπασι συμβαίνει λείπεσθαι 
τοὺς παῖδας, μηϑ᾽ ἑαυτοῖς ἀμύνειν διὰ νηπιότητα δυγαμέ- 
νους, μήϑ᾽ ἕτερόν τινα ἔχοντας τὸν προστησόμενγον γνησίως 
καὶ ἀδόλως. βασιλεὺς δὲ οὐκ ἐπείϑετο ῥᾳδίως, γνώμης τε ὧν 
ἀγαϑῆς καὶ μᾶλλον οἰόμενος προσήκειν ἐπὲ τὴν πάντα δυναμέ- 
τὔγην δεξιὰν τὰς ἐλπίδας τῆς τῶν παίδων σωτηρίας ἔχειν, ἢ πρὸς 
᾽συχίγην ἐπικουρίαν τὴν ἐξ ἀνθρωπίγης ἐπινοίας ἀποβλέπειν, συνο- 
ρῶν, ὡς καϊτοῖς πρὸ ἐκείνων βασιλεῦσι τοιαῦτα ἐπινενοημένα ὠνη-Ὁ 
σαν οὐδέν. ἔφασχέτε, ὡς ἢ ϑεὸς ἄνωϑεν χεῖρα σώζουσαν ὑπερέχων 
7 τῶν ἡμῖν εὔνων 7 δυναμις, ἂν τῶν ἐναντίων ὑπερέχῃ, τὰς 
2070» ἀδικεῖν ἐθελόντων ἂν κωλύσειεν ὅδρμιάς " ὅρκοι δὲ xai δεσμοὲ 
καὶ ὅσα παραπλήσια, οὐδὲν ἄν ἐχφοβήσειε τοὺς πλεονεκτεῖν 
προῃρημένους. διὸ καὶ τῆς τοιαύτης πράξεως ἀποσχέσϑαι, ὡς 0U V. 486 
μόνον οὐδὲν ἡμῖν λυσιτελούσης, ἀλλὰ καὶ ἑτέροις οὐ τὴν τυ- 


11. δυναμένοις P, et M, 12. ἔχουσι M, 


filiis eius insidiaretur et imperium illis nefarie adimeret: addiditque 
persuadendi causa, mihil indecens aut inopinatum "facturos, quin- 
etiam non modice filiis profuturos, si quid humanitus ipsis acci- 
disset, "Neminem enim praescire diem ultimum, praesertim ipsos, 
semper bellis cum periculo distentos: et posse utrumque eorum in 
eodem praelio occumbere: male curatos relinqui filios, qui nec sibi- 
- ipsis proptér aetatis imbecillitatem ferre opem poterunt: nec habi- 
turi sint, qui 605. sincere ae legitime tueatur.  lmperator reniti, 
quod pius esset animi putaretque convenire magis in omnipotenti 
dextera salutem filiorum reponere, quam ad ficulneum auxilium 
humana cogitatione inventum respicere: intelligeret praeterea , a 
superioribus imperatoribus similia excogitata fuisse, nec profuisse, 
Et adiungebat, aut Deum ab alto salutarem manum extendentem 
aut potentiam sibi bene cupientium, devictis adversariis, eorum 
ad iniuriam inferendam impetus repressuram. uramenta et vincula 
et quaecumque huius generis nihil perterritura eos, qui ex alienis 
incommodis sua comparare commoda siatuerint. ]ldcirco abstinen- 
dum hoc negotio, ut non solum ipsis inutili, sed ceteris etiam non 
& mediocriter nocituro, utpote practer poenas ob rapinam debitas 


Cantacuzenus 1I. * 


ΕΣ 


18 CANTACUZENI 


- , * rd ^ . ^ - - 
A.C. 1341 yovoav βλάβην δυναμένης προξενεῖν, οἷα δὴ πρὸς τῷ δίκας τῆς 
ε - , ^ ^ - € 
ἁρπαγῆς ὀφείλειν καὶ κεχωρισμένοις ἀπὸ ϑεοῦ. ὃ μέγας δὲ δο-- 
? 3 , , » , » - - ^ ' 
Ρ. 355 μέστικος οὐκ ἀνίῃη βιαζόμενος, ἀλλ᾽ ἐδεῖτο τῶν μὲν τοιούτων. 
λόγων ὠποσχέσϑαι, αὐτῷ δὲ πείϑεσϑαι, ὡς λυσιτελοῦντα xal 
, , Ju , , 265 e 5 
δίκαια βουλευομένῳ. καὲ ἐπεισὲέ γε βιασάμενος, οὐδ᾽ οὕτω 
μὲν πεπεισμένον, ὡς λυσιτελῆ τὼ πραττόμενα c5 , ἀλλὰ τῆς 
ξξαρχῆς ἐχόμενον γνώμης, διὰ δὲ τὸ δοκεῖν ἐκείνῳ λυσιτε- 
P" L] x * 
λεῖν xai ἀκοντὰ πεπεισμένον. καὶ τὸν πατριάρχην μεταχα- 
, Lj) d bd b] , 2 , , - 
λεσάμεγος que tone τῶν ΘΟ ΜΡΕΘ ΩΣ Βυζαντίῳ τότε παρῆ- 
^ »? ' ^ , 
σαν, χαὶ ὅσα ἣν εἶχος διαλεχϑεὶς περὲ τοῦ πράγματος καΐτο. 
τὴν γνώμην φανερὰν ποιήσας, ὡς αὐτῷ μὲν ovre ἀναγκαῖον, 
οὔτε λυσιτελὲς δοκεῖ τὸ πρᾶγμα, (οὐ γὰρ ἐπισχήσει τὰς ὁρμὰς 
» A A « ps 
τῶν ἐπιβούλων *) ὡς ἂν δὲ μὴ δοχοίη τοῖς σφετέροις μόνοις nti: 
Βϑεσϑαι λογισμοῖς, ἀλλὰ καὶ ἑτέροις συμβουλεύουσι παραχωρεῖν 
, - M , L] L1 
αὐτόν τε πεπεῖσϑαι καὶ σφίσιν ἐπιτρέπειν, ἐκέλευε τὸν Gqogiouóyt5 
κατὰ τῶν uera τὴν ἐκείνου τελευτὴν τοῖς παισὶν ἀδίχως ἐπιϑησο- 
μένων ἐκφωνεῖν. καὶ ἐτελεῖτο παρὰ πατριάρχου, ἢ προσέταττεν 
ὃ βασιλεύς. διὰ ταῦτα δὴ μετὰ τὴν ἐχείνου τελευτὴν ὃ πατριάρ- 
, dX - y s - ' « » 
Xnc φηϑη δεῖν, οἷα δὴ τῶν βασιλέως παίδων φύλαξ, ἄλλως 9' ὅτι 
:€ - , 23 ' c ' » , 35 » 
καὶ ὁ τοῦ βασιλέως παῖς Ἰωάννης ὃ βασιλεὺς ἔτι νήπιος ἣν, «91120. 
παιδικῆς ἡμμένος ἡλικίας, (ἔτη γὰρ ἣν γεγονὼς iyvéa*) ἀνθάπτε- 
σϑαι τῶν πραγμάτων καὶ τὴν βασιλείαν συνδιασώζειν τῷ νέῳ 
Ὁ ' - ^ , 
βασιλεῖ. καὶ ἥπτετό ys αὐτῶν, λανϑάγειν ἐπιχειρῶν ὡς μά- 
- , ^ ? 
Aura iv» καὶ. κατὰ μικρὸν ἐμβιβάζων ἑαυτὸν εἰς τὴν ἀρ- 
6. πεπεισμένων P. 


etiam diris precibus ἃ divina coniunctione seclusis. Magnus dome- 
sticus instare, rogareque huiusmodi verbis parceret; sibi utiliter 
ac iuste consulenti pareret. Et importunitate, quod voluit, elfecit,: 
non ita tamen, ut profuturum crederet imperator, si fieret; verum: 
anticipatae opinioni suae affixus, quoniam ille profuturum censebat, 
in speciem assensus est: accersitoque patriarcha eum episcopis: 
quotquot Byzantii versabantur, et quae decebat de re locutus; de- 
clarata insuper palam sententia sua, sibi quidem rem neque neces-: 
sariam, neque conducibilem videri (non enim cohiberi posse insi- 
diatorum cupidinem) tamen ne existimelur suo tantum iudicio 
obsequi, sed aliorum quoque consiliis cedere, et manus dare et 
rem illis committere. Proinde anathema in eos dicant, qui se 
mortuo filios eius per scelus adorirentur. Patriarcha iussa complet;: 
et hac nimirum de causa post eius obitum oportere se tamquam: 
filiorum tutorem (et praesertim, quia Ioannes imperator admodum: 
puer adhuc, novem dumtaxat annes matus erat,) gubernationem: 
attingere et adolescentulo imperatori imperium conservare existima-: 
vit. Ac suscepit quidem ille rem publicam, paulatimque semet in 


? 


HISTORIARUM III. 2. 10 


, ? ^ , kl 2 , - 
χήν. ἐδεδίει γὰρ γενέσθαι φανερὸς ἀντιπολιτευύμεγος τιῦ μ8- A. C. 1341 
, 4 M x L4 E 2 , 3 9 23 
γάλῳ δομεστίκῳ. καὶ ἄλλα rs ἔπραττεν, ἃ οὐκ ἦν αὐτῷ dgé-C 
« - - y 
σχειν, καὶ ἑταιρείαν ἐκ τῶν συγχλητιχῶν συνίστα xai ἔπει- 
- c 5 —- , 
9e πολλαῖς ὑποσχέσεσιν αὐτῷ συμπράττειν, ὡς τὰ μέγιστα εὖ 
d , , » , €-O , c b] , ^ 
δποιήσων, εἰ αὐτῷ προσγένοιτο τῶν πραγμάτων ἡ ἀρχή. xa 
διηνεχῶς διέτριβεν ἐν βασιλείοις, νυχτὸς μόνης καὶ ταύτης 
, » - τ c , r 
μέσης οἴχαδε ἀναχωρῶν. ἐξ ὧν ὃ μέγας δομέστικος xara- 
, "Ὁ -" 
στοχαζόμενος τῆς τοῦ πατριάρχου διανοίας, ἄλλως v3 καί τι- 
vov τῶν κοινωγούγτων αὐτῷ τῶν ἀποῤδήτων ἀπαγγελλόντων 
τοτῶν γινομένων τὴν αἰτίαν, ἐδυσχέραινε μὲν ὡς εἰχὸς καὶ δι᾽ 
2 - ' , ᾽ - ui » 
ὀργῆς τὰ πραττόμενα ἐποιεῖτο, ὅμως δὲ ἔφερε σιγῇ, «100z0- 
ΒΑ e R . - € 
πῶν ὕποι τελευτήσει 3j διάνοια αὐτῷ. μεταξὺ δὲ τούτων 
, δ. L4 c , 
γινομένων συμβέβηκέ τε καὶ ἄλλο, 0 οὐ μετρίως καϑήψατο ἢ 
- - , y , νι c Ἁ - - 
τῆς τοῦ μεγάλου δομεστίχου ψυχῆς. ὃ yag τῶν lMvoov βα- 
» , ' 
χδσιλεὺς ᾿Αλέξανδρος πρεσβείαν πέμψας πρὸς βασιλίδα καὲ 
*P , 1 E n, , ' » τ, 
ὡμαίους, τὸν παρ᾽ αὐτοῖς διατρίβοντα φυγάδα ἥτει Σίσμα- 
* - * p ^ , j ͵ e^ 
vov τὸν rov παρὰ lMvooig προβεβασιλευχοτος Πιχαηλ᾽ ὃς 
* , - 4 , - - - x 
δὴ γεγένητο αὐτῷ ἐκ τῆς Στεφάνου τοῦ τῶν Τριβαλῶν ἀρ- 
? - c ^ j ^ €, , 
χοντος ἀδελφῆς, ἡ μετὰ τὴν ἐκείγου τελευτὴν ἦρξε lvotag. 
, ' , , - 
οοπρότερον γὰρ ἐχβεβλημένη ὕπ᾽ éxeívov ἦν ἔτι περιόντος xat 
- ᾿ , - - - , 
τῇ βασιλέως ᾿Ανδρονίκου τοῦ νέου συγοικοῦντος ἀδελφῇ. ἐπεὲ 
δὲ μετ’ ὀλίγον ὑπὸ τῶν δυνατωτάτων ἐπιβουλευϑεῖσα, πάλιν 
2 , 4 - * T v - € ow 
ἐξεβλήϑη τῆς ἀρχῆς, ἡ μὲν τὸν ἕτερον ἔχουσα τῶν υἱῶν Ἴω- 
, ' , ^ M , * 
ἄάννην, πρὸς Κράλην ἐπανῆκε τὸν ἀδελφὸν, Σίσμανος δὲ óP.353 


13. μετρίως οὐ P. 


prineipatum intrudens, latere studuit quam maxime potuit; quod 
metueret, ne magni domestici aemulum se esse in regenda re pub. 
palam constaret. Et cum alia ei inimica faciebat, tum sodalitium 
ex aulicis proceribus: conflabat, multaque amplissima beneficia pro- 
mittebat, si ipsis administris rerum principatum  adipisceretur. 
Praeterea totos dies et ad medias noctes in palatio haerebat, Hinc 
magnus domesticus eius cogitata olfaciens, et imprimis a nonnullis, 
quibuscum patriarcha arcana sua communicabat, de causa molitio- 
num istarum certior faclus, merito indigue ferebat οἱ irascebatur. 
Silebat nihilo minus et quo demum res erumperet, observabat. 
Inter haec aliud quiddam evenit, quod eius animum non leviter 
pupugit Nam Moesorum rex Alexander per legatos ab imperatrice 
et Romanis Sismanum exulem Byzantii degentem petebat, Michaelis, 
cui successerat, ex Stephani Triballorum principis sorore filium : 
quae a marito, superinducta sorore Andronici iunioris, eiec!a, post 
eius interitum in Moesia regnaverat: nec multo post potentissimo- 
rum factione rursum pulsa regno, cum loanne e filiis altero ad 
Cralem fratrem se receperat. Sismanus alter filius ad Scythas exu- 


20 CANTACUZENI 


A.C.1341Àormóg τῶν παίδων, sig Σχύϑας ᾧχετο φυγάς, ὃς δὴ παρ᾽ 
ἐκείνοις διατρίψας οὐκ ὀλίγον, ὕστερον Ῥωμαίοις ἑχοντὲ προσ- 
ἢλϑε μετὰ τὴν βασιλέως τελευτήν. τοῦτον δὴ ᾿“λέξανδρος 
ἠτεῖτο πέμψας, ὡς πολεμιώτατον αὐτῷ. ἔφασκέ τε δυοῖν ϑά- 
τερον, 7 παραδοῦναι Σίσμαγον ἐπὲ ϑανάτῳ ἢ παρασχευά-5. 

ιϑγζεσϑαι πρὸς πόλεμον, ὡς οὐκ ἐνὸν αὐτὸν εἶναι φίλον xal 
σύμμαχον Ρωμαίοις, τοῦ πολεμιωτάτου τρεφομένου παρ᾽ αὖ- 
τοῖς. ἔπεμπέ τε xai τοὺς δρχους, οἵ πρὸς βασιλέως ᾿ανδρο- 
γίκου πρὸς αὐτὸν ἦσαν ἐπὶ τῇ εἰρήνῃ γεγενημένοι. ἡ μὲν οὖν 
᾿“λεξάνδρου πρεσβεία τοῦτον εἶχε τὸν τρόπον. ἔδει δὲ τὴν σύγ-το 
xÀgrov συνελϑοῦσαν βουλεύσασϑαι ἅμα βασιλίδι, εἰ δέον 5 
Βτὸν αὐτόμολον παραδιδόναι ἢ πόλεμον ἄρασϑαι πρὸς Πυσοὺς 
ὑπὲρ αὐτοῦ. οἱ μὲν οὖν συνῆλθον ἐν βασιλείοις. συμπαρῆν 
δ᾽ αὐτοῖς καὶ δομέστικος ὃ μέγας ἅμα πατριάρχῃ. προτε- 
ϑείσης δὲ τῆς βουλῆς ἐπ’ ἐκκλησίας, oi uiv ἄλλοι πάντες τῷ 
ἡσυχίαν yov πρὸς τὸν μέγαν δομέστικον ἀποβλέποντες, 0, 
τι ἂν βουλεύσαιτο περὲ τῶν προχειμένων: Χοῦμνος δὲ Γεώρ-. 
yioc, ὃ ἐπὶ τῆς τραπέζης, ἀμαϑῶς καὶ ϑοασέως πρίν τι φϑέγ- 
ξασϑαί τινα ,,γέγραπται᾽", εἶπεν ,,ἐὰν τῷ ἐσχάτῳ ἀποκαλυφϑῇ, 
σιγάτω Ó πρῶτος. ἂν οὖν xai ἡμῶν τινι τῶν δοχούντωγαο 
ἐσχάτων εἶναι βέλτιόν τι περὶ ὧν vvvi βουλευόμεθα εἰπεῖν 
ἐξῇ, ἀνάγκη τὸν πρῶτον στέργειν." ἐταράχϑη μὲν οὖν εὐ-- 
C9)g ὃ μέγας δομέστικος ἐπὶ τῷ λύγῳ πρὸς τὴν ϑρασύτητα 


" 


latum abierat: nec longo tempore ibidem exacto, post mortem 
imperatoris ad Romanos sponte confugerat. Hunc igitur Alexander 
nt teterrimum hostem suum postulabat et alterutrius optionem da- 
bat: ut aut Sismanum sibi iugulandum dederent, aut se ad arma 
dompararent; haud enim Romanis amicum ac socium esse posse, 
quamdiu illi hostem suum apud se alerent: simulque iuramentum 
mittebat, quo se ipsi Andronicus pacis causa obstrinxerat. Legatio 
Alexandri ita se habuit, Oportebat vero convenire optimates et 
cum Augusta deliberare, fasne esset perfugam tradere, an pro eo 
bellum contra Moesos suscipere.  Convenitur in palatio: adsunt 
item magnus domesticus et patriarcha: quaestio movetur, Ibi aliis 
omnibus in magnum domesticum ora atque oculos cum silentio 
convertentibus eiusque super re proposita sententiam expectantibus, 
Georgius Chumnus mensae praefectus inscite et audacter, priusquam 
ab ullo verbum audiretur, Scriptum est, inquit, s/ postremo reve- 
latum fuerit, primus taceat. Ergo si alicui nostrum, qni videmur 
esse postremi, melius aliquid in illis, de quibus nunc est inducta 
deliberatio, loqui licuerit, necesse erit primum boni consulere, Per- 
cussit illico et indignatione commovit, magnum domesticum tam 
proterva et impudens oratio. Sed quia aut imperatricem aut pa- 


HISTORIARUM 1I 2. La aid 


x«i ἀναίδειαν τοῦ ἀνδρὸς ἀγαναχτῶν.  olousvog δὲ τὴν fla- À.G. 134: 
a ' , T ν᾽ » E" - 
σιλίδα ἢ τὸν πατριάρχην (ovrog γὰρ ἡδὴ προΐστατο τῆς βου- 
ow » , - 5 
λῆς,) πρὸς ὀργὴν τὸν Χοῦμνον ἀπελάσειν τοῦ βουλευτηρίου 
f - , » - 
ἢ λόγοις ἐπιπλήξειν τῆς ἀκαίρου. γλωσσαλγίας, ἤνεγκε OUJT. 
πὼς δὲ μήτε παρ᾽ ἐκείνων ἐλέγετο τῶν δεόντων τι, ἔτε μᾶλλον 
ἐταράττετο, τεχμήριον ἐναργὲς ἀταξίας καὶ ἀναρχίας τιϑέμε-- 
vog τὸν λόγον, εἰ πᾶσιν ἐξέαται τοῖς μείζοσε προσκρούειν ἀδε- 
ὥς. Τυορνίχης δὲ Ζημήτριος οὐκ ἐνεγκὼν τὴν dron(ay, ,u 
3 J - 
οὖν; εἶπε ,, δημοκρατίαν χρὴ ποιεῖν τὴν Ρωμαίων βασιλείαν, 
| 3 γ»" , , * , e » - Li * 
roiv ἐξῇ παντί τῳ βουλεύεσϑαι καὶ λέγειν, ἅττα ἂν dox, καὶ περὲ 
μειζόνων καὶ ἐλαττόνων πραγμάτων, καὶ ἀνάγκην προστιϑέ- 
vaL τοῖς βελτίοσι στέργειν τὰ ἐψηφισμένα. καὶ ποίαν ἀτοπέας Ὁ 
» € ᾿ , , H - » € , » ' 
ἂν ὑπερβολὴν ἐλλίποι τὸ τοιοῦτον ;" ὡρμημένων τε zÓ5 περὲ 
τῶν τοιούτων ἀλλήλοις ἀντιλέγειν, ἐπέσχεν 7) βασιλὶς, τῶν 
5 
τδάκαίρων ἀποσχέσθαι χελεύουσα λόγων τουτωνὶ xai ἀναγκαίων 
- ^ 
πέρι διαλέγεσθαι. ὃ μέγας δὲ δομέστιχος ὑποχρενάμεγος τὸν 
στόμαχον ἀλγεῖν, ἐπλάττετό τε στρέφεσθαι τὰ ἔνδον καὶ 
2. , € ^ , , € ^ -» 5 m4 
ἐσιώπα, Og μηδὲ φϑέγγεσθαι δυνάμενος ὑπὸ τῆς ἀλγηδόνος. 
, , / ' 
οἱ δὲ ἀτάχτως ἐθορύβουν, ἕκαστος τὸ προσιστάμεγον βουλο- 
- € iy * ». . ἂψ xv He £ 
aouevog χυροῦν. οἱ μὲν γὰρ ἔλεγον δεῖν Σίσμανον διασώζειν}. 35ή 
€ 
ἑχέτην τῆς Ῥωμαίων βασιλείας γεγενημένον, καὶ μὴ καταπροδι- 
δόγναι, εἰ δεῖ τι καὶ τῶν δυσχερῶν ὑπομένειν δι’ αὐτόν. οὗ. 
3 ' , »Ὕ ad 1 ' 4 
δὲ τὴν χώραν μᾶλλον xai τὰ οἰχεῖα διασώζειν καὶ μὴ βαρ- 
17. ἔπλαττε τότε P. 
triarcham (ille enim consilio praesidebat) iratos e curia hominem 
exacturos, aut verbis saltem de istac tam intempestiva linguae pe- 
tulantia obiurgaturos sperabat, ad contumeliam tacuit. Cum autem 
illi contrà ne mutirent quidem (quod minime decebat) maior eum 
perturbatio incessit, pro manifesto confusionis et anarchiae haben- 
tem indicio, si in quemvis e maioribus libere insultare liceret, De- 
metrius autem "Tornicius insolentiam non ferens, Qauid hoc rei? 
inquit, ad democratiamne Romanum imperium redigemus, ut uni- 
cuique fas sit consulere ac dicere pro libidine aeque in gravioribus 
ut in levioribus, et prudentioribus sua decreta approbandi necessi- 
tatem imponere? Quid tandem hoc stolidius fieri queat? Cumque 
iam inter se altercari inciperent, imperatrix se interponens, eos 
cohibuit hortata, ut, istiusmodi sermonibus alienis omissis, de ne- 
cessariis dissererent, Magnus domesticus dolorem stomachi et tor- 
mina simulare silereque , ac si cruciatus ille sibi vocem . eriperet. 
]ili immodeste mutuum obstrepere, dum quisque propositum con- 
firmare nititur. Quidam enim Sismanum Romani imperii supplicem 
conservandum, non prodendum asserebant, etiamsi eius causa quip- 


piam durius patiendum foret. Alii magis regionem et propria ser- 
vauda tuendaque, nec propter fugitivum barbarum in praevisa peri- 


» 


22 CANTACUZENI 


A.C. 1341 βάρου ἕνεχα φυγάδος eig προῦπτον κίνδυνον ἐμβάλλειν σφᾶς 
αὐτούς. καὶ τοιαῦτα ἕτερα ἀντέλεγον πρὸς ἀλλήλους xai βο- 
ἧς τὰ βασίλεια ἐπλήρουν, πάντων ἐθελόντων γνώμας xod ψη- 
φίσματα προτείνειν ὑπὲρ τῶν κοινῇ λυσιτελούντων. ὡς δὲ 
ἐπιπλέον ἡ φιλογεικία παρετείνετο καὶ ἀσύμφωνοι ταῖς γνώ-ϑ 
puc ἦσαν, ὅ πατριάρχης ὡς δή τι μέγα xoi ϑαυμάσιον fis- 
βουλευμένος ,,ἐμοὶ doxsiy" ἐφὴ ,»Σίσμανον πρὸς τὸν τῆς τοῦ 

Βϑεοῦ Σοφίας νεὼν καταφυγεῖν. ἀσυλίᾳ δὲ αὐτοῦ τετιμημένου 
ὑπὸ πάντων, ὅσοι Ῥωμαίων ἐβασίλευσαν, ἐξεῖναι καὶ ἡμῖν 
εὐπρόσωπον ἀπολογίαν πρὸς τοὺς ᾿ἡλεξάνδρου ϑέσϑαι πρε-τὸ 
σβευτὰς, ὡς οὐκ ἐξὸν ἀποσπάσαντας τὸν ἱχέτην τοῦ ϑεοῦ πα- 

᾿ραδιδόναι πρὸς σφαγὴν, μάλιστα πάντων τοῦτο ἀγὸς ἐνα- 
γέστατον xai παρὰ τῶν πάλαι καὶ τῶν νῦν Ῥωμαίων νομε- 
ζόμενογν. oi μὲν οὖν πολλοὶ τῶν παρόντων ἐξεϑείασαν τὴν 
βουλὴν, ὡς ἀρίστην καὶ συνετωτάτην καὶ δυναμένην μάλισταιϑ 
ἀπράκτους ἀποπέμψαι τοὺς ᾿“λεξάνδρου πρεσβευτὰς, συνο- 
γιαϑϑρῶντας ἤδη καὶ “αὐτοὺς τὴν τοῦ πράγματος ἀνάγκην. τοῦ 
μεγάλου δὲ δομεστίκου φϑεγγομένου μηδὲν, 7j βασιλὲς πρῶτα 
μὲν χατεμέμφετο τὴν ἀκαιρίαν τῆς νόσου, ἐφ᾽ οὕτως dvay- 
χαίου καιροῦ xai δεομένου βουλῆς γεγενημένην" ἔπειτα Ói»o 
ἔλεγε πρὸς αὐτὸν, ὡς, εἰ μὲν καὶ αὐτῷ εὖ ἔχειν ἡ τοῦ πα- 
τριάρχου δοκεῖ βουλὴ, ὥσπερ δὴ καὶ τοῖς ἄλλοις συνέδοξε 
καὶ αὐτῇ, ἐπινεῦσαι ὡς καλῶς ἔχουσι τοῖς λεγομένοις, καὶ 
τοῦτο ἐπιϑέσϑαι πέρας τῇ βουλῇ. εἰ δέ τι βέλτιον αὐτῷ xai 


9. ἡμῖν em, ED. P., ὑμῖν P. et M. 


cula sponte incurrendum. His atque similibus verbis concertantes, 
palatium clamoribus implebant, cunctis ad communem utilitatem sen- 
lentias et placita sua in medium afferre sagatentibus. Cumque sen- 
tentiarum contentio ingravesceret, patriarcha, quasi nimirum nescio 
quid magnum et admirabile consulturus, Moea opinione , inquit, 
Sismano in aedem Sophiae transfugiendum est: quam cum ab omni- 
bus imperatoribus asyli iure honoratam constet, licebit et nobis 
honestum Alexandri legatis responsum reddere; nefas fuisse nobis 
Dei supplicem abstrahere ct aliis interficiendum transdere; quando 
id in scelere omnium impurissimo a Romanis semper numeratum sit. 
Multi igitur praesentes consilium hoc in caelum ferebant optimum- 
que ac prudentissimum et ad legatos Alexandri , ut qui iam ipsi 
quoque recusationis necessitudinem perspicerent, re imperfecta di- 
mittendos , longe oportunissimum iudicabant. Tacente magno dome- 
ἡ Stico, Augusta primum de morbi eius importunitate, tempore tam 
ancipiti et consilio egente, querebatur. Deinde admonebat, si pla- 
ceret ei patriarchae ratio, quomodo aliis ac sibi placuisset, vultu 
annueret, atque ita dicta confirmaret et consultationi finem daret, 


HISTORIARUM HI. 2. 23 


λυσιτελέστερον ἕτερον δοχεῖ, τὸ γῦν μὲν εἶναι διὰ τὴν αὐτοῦ Ο, ι34ι 
vóco» τὸν σύλλογον διαλύειν. αὖϑις δὲ δαΐσαντος, flovisvos- 
σϑαι περὲ τῶν αὐτῶν. ὃ δὲ μικρὸν ἐπισχὼν, ,,δοχκεῖτέ μοι 
» ' AME, 4 , ' 3c. M , 
&Q?» ,, περὲ ὧν βουλεύεσϑε, τὴν ἀπόχρισιν ποιεῖσϑαι. οὐ 
γὰρ γῦν ὑμῖν 5 σχέψις negl λόγων εὐπροσώπων, ἀλλὰ εἶτε 
E ' , € 525 , , » - 
X05 τὰ xthtvOusva ὑπ᾽ ᾿ἡλεξάνδρου πράττειν, εἶτε πολεμιεῖν 
(up n 3i T » , 
αὐτῷ. ὑμεῖς δὲ περὶ ὧν προὔϑεσθϑε βουλεύεσθαι ἀφέντες, p 
περὲ γομίμων καὶ δικαίων τῶν παρὰ Ῥωμαίοις διαλέγεσϑε, 
u I 1 - 
ὥσπερ ἂν si τις xai ᾿Αλέξανδρον ὃ καταναγχάσων ἦν τοῖς 
P , , "9:99. c δ᾽ » 37 2. c 35 y , 
πτοβωμαίων γόμοις πείϑεσθαι. ὃ ἴσως ἐρεῖ, ὡς οὐχ ἐμοὲ, 
H M , ς "d T - 2 H * T , 2 
ἄλλα “Ῥωμαίοις οἱ γόμοι οὗτοι xsivrat ἐμοὲ δὲ εἷς νύμος ἐκ 
παντὸς τρόπου τὰ συγοίσοντα ἐμοὲ ζητεῖν. ὑμῖν δὲ εἰ xai 
— - » 
Σίσμανον ἔξεστε τοῖς ἀσύλοις καταχρύπτειν ἱεροῖς, ἀλλ᾽ ov 
" A , 
δηπον xai πόλεις καὶ κώμας καταχρύψετε ἐν τοῖς τοιούτοις, 
^ - , * » 
i5ov0à βοῶν ἀγέλας καὶ ποίμνια προβάτων xai τὴν ἄλλην πε- 
ριουσίαν τὴν ἐν τοῖς ἀγροῖς, ἐξ ὧν ἐμοὶ τῆς ἀδικίας ἐξέσται P. 355 
κομίζεσθαι ποινάς. πρὸς οὖν τὰ τοιαῦτα χρὴ βουλεύεσθαι, 
οὐ πρὸς ἀπολογίας εὐπροσώπους. ἐγὼ δὲ ὀλίγου δεῖν νυνὲ 
μέμφομαι xal ἐμαυτῷ, ὅτι καὶ ὁπωσοῦν εἰς τοιουτουσὲ προή- 
, , - 
204915» Àoyovc. εἴρηται γὰρ ἐξαρχῆς xai ἐπεψηφίσϑη ys ὑπὸ 
πάντων, ἐπεὶ μηδεὶς ἀντεῖπε μηδέν" ἐὰν τῷ ἐσχάτῳ τι ἀπο- 
^" - - * - 5 EJ , 
καλυφϑῇ, σιγᾷν τὸν πρῶτον. εἰ δὴ μὴ τῷ ἐν ἐσχάτοις τετα- 
3. δοχεῖ τέ P. 5. ἡμῖν P, 8. διαλέγεσθαι P. — 10. δι᾽ ἔσως P. 
16. τοῖς pro τῆς F. ' 


Sin quid aliud melius et utilius haberet, 'se in praesentia propter 
eius tentationem valetudinis concilium dimissuram: ubi se ex illa 
recreasset, de iisdem denuo acturos. Domesticus paulum se colli- 
geus, Videmini mihi, ait, non respondere ad ea, de quibus ven- 
ium est in consilium, Non enim nunc de sermonibus honesta spe- 
cie conficlis quaeritur, sed num, quae Alexander postulat, con- 
cedenda, an potius armis cum eo depugnuandum sit, Vos autem 
posthabita consultationis materia, de iure institutisque Romano- 
rum disputatis: perinde ac si esset, qui Alexandrum posset etiam 
cogere ad obtemperandum Romanorum legibus. Qui dicet for- 
tasse, mon mihi, sed Romanis hae leges praescribuntur: | ego 
unam hanc legem agnosco, omni ratione mea commoda perse- 
qui, Quamquam autem vobis in sacris asylis Sismanum licet 
abscondere, urbes tamen et castella in iis abscondere non licet; 
neque armenta boum et greges ovium ceterasque in agris fa- 
cultates, ex quibus mihi poenas iniuriae persolvetis. Huc itaque, 
non ad speciosas rationes accomodanda est [vobis deliberatio. Ego 
vero, parum abest, quin me ipsum accusem; jqui nescio quomodo 
ad haec dicenda prolapsus sum. Dictum est enim ab initio et ratum 
ab omnibus habitum (nemo siquidem contradixit prorsus): si quid 


a4 2 CANTACUZENI 


A.C. 1341 yu£ro , ἀλλὰ καὶ τῷ πρώτῳ καὶ μάλιστα ἐξάρχογτι τοῦ βον- 
λευτηρίον τοιαῦτα ἔδοξε καὶ ὑμῖν ἐπεψηφίσθϑη ys τοῖς πᾶσιν 
ὡς λυσιτελῆ, προσῆχε στέργειν καὶ αὐτὸν καὶ περαιτέρω πο- 
λυπραγμονεῖν μηδέν. τῆς βασιλίδος δὲ ἐναγούσης μάλιστα᾽ 

Βχαὶ ἐπισπωμένης πρὺς τοὺς λόγους, ,,οὐδὲ τὰ τοιαῦτα καίτοιδ 
γε λίγα ὄντα ἑκὼν εἶναι ἐφϑεγξάμην." πρὸς δὴ τὰ τοιαῦτα 
2 ^ € , 35 32 , c M 2 25 ^53 
εὐθὺς ὃ πατριάρχης αἰτίας ἀπολύων £avrüv, ,,ελλ᾽ ἐγὼ eins 
πρῶτος καὶ αὐτὸς. μηδὲν εἶναι πρὸς τὰ ζητούμενα τὴν βουλὴν 
δμιολογῶ. οὐ γὰρ ᾿“λεξάνδρῳ περὲ εὐλύγων xai μὴ τοιούτων 
2 , , 9044» £t! "^ LA ΕἾ ná 
ἀποκρίσεων μελήσειν, ἀλλ᾽ ὅπως ὃ προύϑετο ἐξαρχῆς,, εἷςτο 
πέρας, εἰ δύναιτο, ἀγάγῃ. οὗ δὴ ἕνεκα καὶ αὐτὸς οὐ πρὸς 
^ 3 * * 2 - ^ , 5 52 ". Xx 
λύγους, ἀλλὰ "πρὸς ἐκεῖνο φημὲ βουλευτέον εἶναι." τὰ ἴσα 
δὲ εὐθὺς καὶ τῶν «λοιπῶν ἐπιψηφισαμένων πάντων, énsi ἃ 
μέγας δομέστικος ἀνέστη, xai οἱ ἄλλοι συναγνέστησαν καὶ ὃ 
σύλλογος διελύϑη. δρῶν δὲ καὶ πρότερον ἐφιέμενον ὃ μέγαςτ5 
δομέστικος τὸν πατριάρχην τῆς ἀρχῆς τῶν πραγμάτων, καὲ 
᾿μήτε βίᾳ βουλόμενος τὴν ἐπιχείρησιν ἐπέχειν, (οὐ γὰρ ἠβού- 
Aero ἀκουσίων ἄρχειν, ἀλλὰ πολὺ μάλιστα βουλομένων x«i 
χάριν εἰδότων τῆς ἀρχῆς,) ἄλλως τε καὶ δεδοικὼς, μὴ καὲ 
πρόφασις ἐκ τούτου στάσεως ἀναφυῇ καὶ πολέμου ἐμφυλίου,χο 
ἐξ ὧν ὡς εἰκὸς διαφϑαρησομένην συνεώρα τὴν Ῥωμαίων qys- 
μονίαν, καὶ παντὸς οἰόμενος ϑαγάτου ἐπαχϑέστερον τὴν αἷς 
, - - ds vU» Ψ t » , » 
Tíay τῶν δεινῶν παρασχεῖν αὐτός" (διὸ οὐδὲ βασιλέως ὅτι 


postremo revelatum sit, ut primus taceat. Atqui si non inter po- 
stremos collocato, sed et primo et curiae longe principi talia visa 
sint et a vobis universis confirmata pro utilibus , par est me ipsum 
quoque boni consulere et ultra nihil curiose perscrutari. Hic cum 
imperatrix eum ad porro dicendum enixius impelleret ac perurgeret, 
Nec ista, inquit, tametsi pauca, libens protuli. "Tum patriarcha 
haec vera sentiens, statim ut se culpa liberaret, ego primus, inquit, 
etiam ipse fateor, consultationem nostram nihil ad ea facere, quae 
in quaestionem adducuntur. Non enim Alexandrum curaturum, 
cum ratione an secus ei respondeatur: sed quomodo ab initio sibi 
proposita ad finem perducat, si possit. Quocirca et ipse non de 
verbis, sed de illo alio consilia agitanda sentio. Aliis omnibus 
protinus adstipulantibus, et post magnum domesticum consurrectione 
facta, conventus est solutus. Ceterum iam ante cernens magnus 
domesticus, patriarcham ad imperium affectare viam, et conatum 
eius vi reprimere nolens (haud enim invitis, sed cupidissimis et de 
imperio sibi gratias habentibus imperare cupiebat) praeterea timens, 
ne qua inde seditionis bellique civilis occasio nasceretur, e quibus 
verisimile erat collapsurum Romanum imperium: et omni morte 
horribilius arbitratus, tantis aerumnis sese originem et capul esse: 


HISTORIARUM 1Π. 3. 25 


περιόντος, καίτοι πολλὰ πολλάκις παρακεκληχότος, ἠϑέλησε À.C. 1341 
* * € 
γενέσθαι βασιλεὺς,) ἐσκέπτετο ui» καὶ πρότερον τὴν vytuo- V.289 
΄ » , ^ * , A 2 , - 
γίαν ἀποθέσθαι xai ἀπραγμοσύνῃ τὸν ἐπίλοιπον βίον ζῇν, Ὁ 
ὅπερ ἔφην, τοῦ φϑορᾶς αὐτὸς αἴτιος Ῥωμαίοις καταστῆναι 
Ll - , δ , ^ 1 M , 
δπᾶν ὅτιοῦν ἀνεκτότερον γομίζων. ὡς δὲ καὶ κατὰ τὸν OVÀ- 
λογον αὐθαδῶς καὶ ϑρασέως τοῦ Χούμγου noc αὐτὸν διει-- 
λεγμένου , (μάλιστα γὰρ πρὸς αὐτὸν τὸν λόγον ἀποτείνεσϑαν 
, - , ᾿ , A] 
qJn , πάντων τῶν τότε Ῥωμαίων xai νομιζόμενον xai vedo 
- “- ? 
πρῶτον ,) οὐδεὶς ἐπετίμησεν, οὐδὲ ἐμέμψατο τῆς ἀκαίρου 
^ 
τοπαῤῥησίας, ὥσπερ ὠρχὴν νομίσας στάσεως ἐμφυλίου τὸ τοι- 
T bd , , , 
οὔτον, ϑᾶττον ἢ ἐβούλετο ὥρμητο ἀπαγορεύειν τὴν ἐρχήν. 
y. ἹἩτὰ γοῦν τὸν σύλλογον εἷς τὴν ὑστεραίαν ἐπεὲ Ῥ. 356 
- A 
καὶ αὐτὸς xai πατριάρχης παρῆσαν ἂν βασιλείοις, πρὸς. βα- 
σιλίδα ἐχρῆτο μηνυτῇ καὶ τοιαῦτα αὐτῇ ἐδήλου δι’ αὐτοῦ, 
1506, εἴπερ ἦν al ἡτῷ προτεϑῆναι ἐκ ϑεοῦ,, (αὐτὸς δ᾽ ἂν 
ὡς; εἰπὲρ ἣν αἵρεσις αὐτῷ προτεϑὴ ᾿ 
M € , - Ν 3 ^^ 
εἴη τῶν λεγομένων μάρτυς, ὡς ἀληϑῆ,) βασιλέα μὲν ἐν ζῶσιν 
* y " , 
εἶναι, αὐτὸν δ᾽ ἐκείγου τὸν Süvarov ἀγϑελέσθαι, ἁπάσαιςΒ 
H - . » ' 
ψήφοις καὶ πάσῃ σπουδῇ xai προϑυμίᾳ προείλετο ἂν αὐτὸς 
ἀποθανεῖν ὑπὲρ τοῦ ἐκεῖνον ζῆν. ἐπεὶ δὲ τῷ μέτρα καὶ ζωῆς 
ἀοχαὲ τελευτῆς ἑκάστῳ ταλαντεύοντε τοῦτον ἔδοξε τὸν τρόπον. 
2 - - , - € - - 
ἐχείνῳ μὲν ὁμολογεῖν προσῆκον χάριτας τῆς περὲ ἡμᾶς σοφῆς 
M 1 et » - - 
οἰχονομίας, αὐτοὺς δὲ ἕκαστον ὅ,τι ἂν εἴη αὐτῷ Te προσῆκον 
χαὲ λυσιτιλὲς σκοπεῖν. ὃ δὴ κἀμοὶ σχεψαμένῳ περὲ ἐμαυτοῦ, 

13. βασιλέα P. 17. αὐτὸν δε ἐκείγου P. 
unde nec imperatore adhuc superstite, quamvis multis saepe ab eo 
precibus fatigatus, purpuram induere sustinuit: cogitaverat quidem 
prius dignitate ultro abire et reliquum vitae curis et negotiis va- 
cuum decurrere, quod, ut modo dicebamus, quidvis tolerabilius 
duceret, quam Romanis a se pestem evenire. Verum ut Chumnum 
in cousessu superbe et impudenter se perstringentem (ad se enim 
potissimum eius maledictum pertinere censebat, omnium tunc Ro- 
manorum et opinione et re praecipuum,) nullus de intempestiva 
libertate increpuit aut accusavit, hoc ipsum civilis seditionis 
exordium fore ratus, citius quam volebat, potestate se abdicandi 
desiderio captus est. 

3. FKrvgo die proxime sequenti cum ipse et patriarcha essent 
in palatio, per eum imperatrici haec renuntiat. Si fuisset a Deo 
in eius relictum arbitrio (ipso teste, vera se dicere,) utrum mallet 
imperatorem quidem vivere, se autem pro illo vitam ponere, quasi 
omnibus punctis omnique studio et alacritate praeoptaturum fuisse 
mori, ut illi vivere diutius concederetur. Quoniam vero Deo uni- 
cuique sua fata dispensanti ita placuisset, aequum esse eidem ut 


sapientissimo reram nostrarum statori, gratias agere et hominum quem- 
libe& pro se, quid sibi conveniens utileque sit, circumspicere, Hoc 


46 CANTACUZENI 


2, . - * . 

A.C.1341£008c. δεῖν. τῶν uiv πραγμάτων ἀποσχέσθαι * συνεῖναι δὲ τὸν 
ᾧ ? ' . ' - 
ἐπίλοιπον ἀπραγμοσύνῃ βίον, ὕπως ἄν δύνωμαι, διάγοντα κατ᾽ 
᾽ , e ' ! » 4 1 PE -5 - 
ἐμαυτὸν. οὕτω δὴ δόξαν, nÓg καὶ coi κατάδηλον ποιῶ." τοῦ 

πατριάρχου δὲ πυγϑανομένου τὴν αἰτίαν, δι’ ἣν αὐτῷ τοι- 
- ' ^ , , 4 
αὔτα πρὸς τὴν βασιλίδα παρέστη λέγειν, καὶ πρότερον ui»5 
» M , - 
. ἔἕφασχξ τοὺς τοιούτους στρέφειν λογισμοὺς xai ἀναγκαῖον 
οἴεσθαι ἀφίστασθαι τῶν πραγμάτων. δ' δέ μὲ τάχιον ἀνγέ- 
' ; » , ?€v* kj » €. 
πεισὲ τὴν βουλὴν ἀνακαλύπτειν, οὐδὲν ἕτδρον εἶναι, ἢ ὅτι 
τῇ προτεραίᾳ κατὰ τὸν σύλλογον ἀκαίρως τοῦ Χούμνου xai 
, ' » - 
ἀνοήτως παῤῥησιασαμένου καὶ ἐὰν τῷ ἐσχάτῳ ἀποχαλυφϑῇ,,1ο 
€ - Ἄχ 
σιγάτω ὃ πρῶτος φαμένου, οὐϑ᾽ ἢ βασιλὶς ovz' αὐτὸς ἠγα- 
' 32 ^ d lod : 
γαχτήσατε πρὸς τὴν ἀναισχυντίαν, οὐδὲ δίκην ἔδωκε τῆς ἀνο- 
, , ? , - 
710v γλωσσαλγίας ,' ἀλλ᾽ ἐφησυχάσατε τοῖς λεγομένοις, ὥσπερ 
εἰρημένου μηδενὸς καινοῦ." ὃ πατριάρχης δὲ ,,γεἰ μὲν καί τις 
AA ' D , » 2A λό Ld 2 ΕῚ 5 
ἄλλη πρὸς τοὺς τοιούτους" ἔλεγε ,,λόγους ἡγαγεν αἰτία, ou-1* 
^ » ? - , , “ 
τὸς ἂν εἰδείης. εἰ δ᾽ αὐτοῦ τούτου ἕνεκα μόνου παροξυγϑεὶς, 
3 - , , , 
Dooym φερόμενος πρὸς ἐμὲ τὸ xai τὴν βασιλίδα, ἀφίστασϑοι 
- LÁ » - ^" - 
τῆς διοικήσεως ἔγνως τῶν χοινῶν, οὔτε δίκαια ποιδῖς, οὔτε 
προσήχονγτα σαυτῷ. ἐγώ ve γὰρ ἰσχυρίζομαι τουτωνὲ τῶν 
λόγων μὴ ἀκηκοέναι παντελῶς * καὶ δίκαιος εἶναι ἀξιῶ πε-3ο 
, * , » ^ ^ ^ , 4 ? * 
στεύεσϑθαι παρὰ σοί" οἴομαι δὲ καὶ τὴν βασιλίδα τὰ ἴσα ἐμοὲ 
- » - P] - 
ἐρεῖν. οὐδὲ yàg ἂν ἤνεγκε σιγῇ, εἰ ἀκοῦσαί τὸ συνέβαινε 
- , M h * » “ » bd ὃ, , δ δέ 
Ψ. αροτῶν λύγων xat πρὸς σὲ εἰρῆσθαι οἰηϑῆναι. διὸ gov xot δέὲο- 


se sibi iam praestitisse visumque rerum administratione cedendum, 
et quod superest aevi, sibi, quoad fieri possit, soli viventem, in 
curarum vacuitate consumendum. Huius suae voluntatis eam esse 
ignaram noluisse. Sciscitante autem patriarcha causam, quid ei in 
mentem venisset, talem ad Augustam mittere nuntium, respondit: 
pridem se istas cogitationes volvere ct abdicationem rectiomis sibi 
necessariam arbitrari, Quod vero eum ad meditata citius patefaci- 
enda incitarit, non esse aliud, quam quod pridie Chumnus in con- 
ventu importune et insipienter ac sine fronte illud effutiverit, s 
postremo revelatum sit, taceat primus: quam impudentiam nec im- 
peratrix, nec ipse patriarcha aegre tulerit, nec maledicentiam istam 
puniverit, sed perinde ac si nihil diceretur novi, in dicto istoc con- 
quieverint. Excepit patriarcha. — Num alia praeterea res te commo- 
verit, ut hoc diceres, tu nosti: si propter hoc solum exacerbatus, 
mihi et imperatrici tantopere irasceris, ut rei publicae regendae mu- 
nus abiicere constitueris, nec iuste , nec ex tua diguitate facis. Nam 
ego me verba illa Chumui omnino non audivisse, libi confirmare 
possum: et mihi fidem haberi aequum est: putoque imperatricem 
cadem mecum confessuram. liaud enim vocem tenuisset, si audi- 
visset οἱ te tactum credidisset, Quare te oro quaesoque, uti verbis 


HISTORIARUM III. 3. 27 


μαι τῶν πρὸς τὴν βασιλίδα λόγων ἀποσχέσθαι, οὐ φαύλην A.C. 134 
τινὰ ἐσομένων ἐπιϑήκην τῶν κακῶν. ὃ δ᾽ οὐκ ἀνίη, ἀλλ᾽». 357 
ἐχέλευεν ἀπαγγέλλειν, νῦν μὲν, φάσχων, τὸν λόγον μόνον 
ἐχεῖνον τὸν ποιήσαντα τὴν ταραχὴν, ἴσως δέ τινα καὶ ἄλλα 
δἔχειν ἀνέκφορα ἐν τῇ ψυχῆ. αὐτίκα μὲν οὖν ὃ πατριάρχης 
ἐποίει τὰ χεχελευσμένα καὶ τῇ βασιλίδι ἀπήγγειλεν, ὅσα Ó 
μέγας δομέστικος πρὸς αὐτὸν διαλεχϑείη. 7 δὲ ἐλπίδος v6 
ἔξω καὶ πέρα προσδοκίας λόγους ταῖς ἀκοαῖς εἰσδεξαμένη, 
ἠνιᾶτο μὲν ἐπὶ τοῖς λεγομένοις, ἐξεπέπληχτο δὲ, ὅ,τι τὸ τὸν 
τομέγαν δομέστικον πεῖσαν, τοιαῦτά τὸ ἐνθυμηϑῆναι καὶ πρὸς 
αὐτὴν εἰπεῖν. ὅμως ἑαυτὴν ἀναλαβοῦσα, ἀντεμήνυεν αὐτῷ, μὴ 
παντάπασιν αὐτῷ προσήχειν τοὺς τοιούτους λύγους, οὐδὲ τῆς Β 
αὐτοῦ διανοίας ἀξίους εἶναι, οὐδὲ τῆς πρὸς βασιλέα φιλίας, 
ἣν ἐκ παίδων ἄχρι καὶ εἰς τόδε χρόνου ἀλλήλοις διετηρήσατε 
15&00A0r καὶ καϑαράν. διὸ οὐδὲ πείϑεσϑαι οἷά τὸ εἰμὶ, ὡς παρα- 
φρονοῦντος ἕγεχα ἀνϑρώπου προήχϑης εἰς τοσοῦτον καὶ ὀργῆς 
xai λύπης. ἐγὼ δὲ μήτ᾽ ἀκηκοέναι τοῦ ἀνθρώπου λέγοντος 
ὁμολογῶ, μήτ᾽ εἰ καὶ συνέβαινε πυϑέσϑαι, προὔργου ποιή- 
σασϑαι χολάζειν τὸν εἰπόντα. οὐδὲ γὰρ αὐτὸς σὺ ἐλάττω 
αοδύναμιν ἔχεις ἢ ἐγὼ, κολάζειν τὸ τοὺς προσχρούοντας χκαὲ 
συγγνώμην παρέχειν, ἂν ἐθέλῃς. εἰ μὲν οὖν ἐχείγων ἕνεχα 
τῶν λόγων μόνον ἀγαναχτεῖς, παρὰ σαυτοῦ μᾶλλον ἢ παρ᾽ 
ἐμοῦ προσήκει λαμβάνειν δίκας, εἰ δὲ καί τινος ἑτέρου δέῃ γα 


talibus ad eam supersedeas, quae praesentibus malis non parvo ad- 
ditamento futura sunt. llle non se flectere, et instare, ut impera- 
trici nuntius iret: nunc quidem illud verbum solum esse, quod 
turbas concitaret ; fortasse autem alia quosdam inclusa habere in 
pectore, quae prodere nolint, Statim igitur patriarcha ad impera- 
iricem refert , quae a magno domestico acceperit, et iussa efficit, 
Quae tam insperatos et inexspectatos sermones auribus hauriems, 
contristatur et ad stuporem miratur, quid eum ad haec cogitanda 
et sibi eloquenda perpulerit. 'Tamen ut se collegit, ei vicissim 
nuntiari iubet: Nulla ratione haec ipsum loqui decere; neque eius 
ingenio, neque amore illo, quo se ipse ct imperator mutuo dile- 
xerint, quemque a pueritia usque ad hoc tempus purum sincerum- 
que conservarint, digna esse. Quocirca se credere etiam non posse, 
eum propter hominem fatuum eo iracundiae aegritudinisque proces- 
sisse, Deinde se nec audisse quid diceret; nec si audire contigisset, 
operae prelium censuram fuisse, hominem inultare, quando ipsemet 
non minorem quam ipsa, et puniendi, a quibus offensus sit, et 
ignoscendi, si velit, auctoritatem habeat, Quamobrem si propter 
illud verbum dumtaxat indignaretur, a semetipso magis, quam ab 
illa poenas sumere convenire. Si quo alio sibi opus sit, quod ipsa 


28 "CANTACUZENI 


AC. i34i0neo ἄχρι νῦν ἄγνωστον ἐμοὶ, λέγειν ϑαῤῥοῦντα, óc παρ᾽ 
ἐμοὶ δύσκολον ἐσόμενον μηδὲν, ὅπερ ἄν σοι xara γνώμην d, 
εἶ μὴ πάντη τῶν ἀδυνατωτάτων εἴη." τοιαῦτα μὲν 75 βασιλὶς 
πρὸς τοὺς τοῦ μεγάλου δομεστίχου λόγους ὠπεχρίνατο. ὃ 
δ᾽ ἔφασκεν, αὐτόν τε παντάπασιν ἠγνοηχέναι τὴν δύυναμινῆ 
τῶν λύγων τῶν αὐτοῦ, xol βασιλίδα τὴν διάνοιαν τῶν γινο- 
μένων μάλιστα ὡς ποῤῥωτάτω ἔχειν. ἵνα δὲ αὐτός τε εἰδῇς 
χαὶ βασιλίδι φράσῃς, ὡς δίκαια διανοοῦμαι, ὡς ἔχω περὶ τῶν 
πραγμάτων ἄχουσον. τὴν μὲν ἐμοῦ vs xai βασιλέως ἐχείνου 
πρὸς ἀλλήλους éx παίδων ἀκροτάτην φιλίαν σὺ τ’ ἂν ἄγνο-το 
oígc , ὥσπερ εἰκὸς, καὶ 7j βασιλὶς πρὸς τὴν οἰκείαν διατρίβου- 

Ὅσα. ὅσω μέντοι ys πρὸς βασιλέα τὸν πάππον, πολέμου xoi 
ἀρχομένου καὶ τελευτῶντος, ὅτε τῶν ἄλλων ἁπάντων πολλὰς 
καὶ παντοδαπὰς ὑποστάντων τὰς μεταβολὰς, πάντων ἀντιτετα- 
γμένων, σχεδὸν εἰς ἐσχάτην ἀπορίαν συνηλάϑη, αὐτῷ προϑύ-τῦ 
μως συνηγωνισάμην, μήτε σώματος φειδόμενος, μήτδ χρημά- 
τῶν, μήτ᾽ ἄλλου τῶν οἰκείων μηδενὸς, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς μάλιστα 
ἐπείγουσι τῶν καιρῶν καὲ δεομένοις γνησίων φίλων, πάντα éyt- 
γύμην αὐτῷ καὶ τῶν δεόντων ἐνέλιπον οὐδὲν, καὶ μετὰ τὸ τῶν 
πραγμάτων ἐγκρατῆ γενέσθαι, ὅσα τὸ πρὸς τοὺς ἔξωϑεν mo-20 
λεμίους, καὶ Ἕλληνας λέγω xa) βαρβάρους, καὶ πρὸς τοὺς 

P.358 ὄνδον ἐπιβούλους, ὥσπερ ἄλλος ὧν αὐτὸς, καὶ συγκατειργα- 
ζόμην xai συνδιέφερον αὐτῷ τοὺς ὑπὲρ ἑαυτοῦ πόγους xai 
6. γιγνομένων P. 11. οἰχίαν P. et M. 17. πρὸς τὸν ante 

ποὸς add. P. πόλεμον P. et M. 


usque nunc ignoret, cum fiducia aperiat: nihil fore, in quo eius 
animo uon libenter gratificatura sit, nisimulto maxime ad praestan- 
dum impossibile fuerit. Sic imperatrix magno domestico respon- 
dendum curavit. Qui ad patriarcham : Et tu penitus vim verborum 
meoram ignoras, inquit, et Augusta a cogitatione | eorum, quae 
fiunt, abest longissime. Ut autem et tu scias, et illi exponas, quam 
non iniqua in corde meo versem: audi, quis sit meus de re publica 
sensus, Meam cum defuncto imperatore a pueris perfectissimam 
amicitiam , et te nescire credibile est; et imperatrix in patria 
adhuc degens, nosse qui potuit? Quod vero ad bellum contra avum 
et inceptum et finitum attinet, quando reliquis omnibus multum 
et varie immutatis omnibusque adversantibus, in extremas fere 
difficultates devenit, quam promtus ei adiutor extiterim , nec cor- 
pori meo, nec pecuniis, nec alii cuipiam rerum mearum parcens; 
sed temporibus miseris et amicos germanos requirentibus , omnia 
ei factus sim, nullumque officium praetermiserim; δὲ postquam 
rerum summam obtinuit, quantum ad externos hostes, Graecos iu- 
quam et barbaros, et ad domesticos insidiatores attinet, quomodo 
égo tamquam alter ille ei collaborarim , et cum eo. ac pro eo multa 


HISTORIARUM IH. 3. 29 


xivdvvovc, (ἐῶ γὰρ λέγειν τὴν διοίκησιν τῶν πραγμάτων, ὡς A.C. 1341 
αὐτὸς πάντα πόνον ὑφιστάμενος, ἄλυπον αὐτῷ καὶ ἄπονον 
ἐποίουν τὴν ἀρχὴν,) πάντες μὲν ἂν εἰδεῖεν Ῥωμαῖοι, κὐτῶν 
σαφέστατα βοώντων τῶν πραγμάτων, καὶ συμμαρτυρήσαιεν 
5iuoí* τῶν ἄλλων δὲ πάντων μάλιστα ἡ βασιλὶς, ὅσα μὴ 
μόνον ὑπὸ τῶν πραγμάτων, ἀλλὰ καὶ βασιλέως αὐτοῦ τὴν 
πρὸς ἀλλήλους ἡμῶν ὅμόνοιαν, τὴν πάντας, ὡς ἐγῴμαι, xat 
τοὺς πάλαι χαὶ τοὺς νῦν ὑπερελάσασαν ἐπὲ φιλίᾳ ὑμνουμέ-Ὑ. 291 
vovc, σαφῶς διδασχομένη. ἐφ᾽ οἷς οὐκ ὠφελεῖσϑαι μόνον 
τοπαρ᾽ ἑκατέρων συγέβαινεν ἡμῖν, ἀλλὰ καὶ τὸν ἄχρε νῦν χρό-Β 
vov εὐχλεέστατα βιβιωκέναι, ἄτοπον οὖν, τὸν μὲν προτοῦ 
X90vov ἅπαντα μηδέποτε μηδεμίαν ἀδοξίας πρόφασιν παρε- 
σχηκέναι ἐμαυτῷ, νυνὲ δὲ ἑχοντὲ λοιδορίας ἄξια καὶ μέμ- 
ψεως ποιεῖν, ἂν τε γὰρ ἀγνοήσας, οἷ καχῶν τὰ πράγματα 
ιὄχωρήσει, ἐμαυτῷ μὲν ἀδοξίας, τοῖς λοιποῖς δὲ “Ῥωμαίοις 
φϑορᾶς καὶ κινδύνων αἴτιος καταστῶ, οὐδεμίαν παραιτεῖσθαν 
δίκαιος συγγνώμην αὐτὸς παρ᾽ ἐμαυτῷ κριτῇ. ἄν τε καὶ συν- 
ορῶν, ὥσπερ ἤδη καὶ ἐπίσταμαι σαφῶς. ἔπειτα καταμαλα- 
κιζοίμην δέει τοῦ μὴ δοκεῖν ἐν καιροῖς ἐπιχιγδύνοις τὴν ἀρ- 
δοχὴν μεϑίεσθαι, οὐ λοιδορίας ἄξιος μόνον, ἀλλὰ καὶ δίκης α 
τῆς ἐσχάτης, ὅτι, καίτοι προειδὼς, ὑπέμεινα ἑχὼν εἶναι 
κακὸς ὀφϑῆναι καὶ μήτε καιροῖς, μήτε πράγμασιν ὡς δέον 
χϑήσασϑαι εἰδώς. οὗ δὲ ἕγεκα κινδύνων τε καὶ ἀδοξίας ἐγγων 


14. οἵων pro οἱ P. 19. χαιροῖς, ἐπὶ κιγϑδύνοις P. 


gravia periculosaque snstinuerim (silceo enim de administratione, 
quo pacto orunem ego laborem perferens, imperium ipsi facillimum 
reddiderim,) Romani omnes scire possunt, rebus ipsis manifestissime 
clamantibus, et testimonium ferent; praeque omnibus impe:atrix, 
quam non experientia tantum , sed ipsemet quoque imperator de 
mutua inter nos concordia docuit: quae quidem tanta fuit, ut opi- 
nione mea omnes et antiquos et recentes ab amicitia nobilitatos 
superaverit, Unde non modo vicissim nos adiuvari, sed etiam 
usque ad hoc tempus in summa gloria vixisse contigit. Turpe 
igitur, me, qui antehac nunquam ullius dedecoris occasionem mihi 
praebuerim, nunc sponte ac libentem maledictis et reprehensione 
digna committere, Sive enim nescius, quo miseriarum res evadent, 
mihi quidem ignominiam, ceteris autem Romanis pericula exitium- 
que creavero, nuliam vel me ipso iudice veniam ; sive etiam ani- 
madvertens (quemadmodum iam liquido scio) tamen emollescam 
timore, ne scilicet. dubiis ac formidolosis temporibus imperium 
videar dimittere , praeter vituperationem — crudelissimum | quoque 
supplicium commerebor: quod quamquam praesciens, sustinuerim 
volens, ignavus et neque occasionum, neque rerum bene utendarum 


30 CANTACUZENI 


, * ^ x 
A.C. 1341 ἀπαλλάττειν ἐμαυτόν. καίτοι ye οὐδὲ βασιλίδι τε xai τοῖς βα- 
* - 2 € * M 
σιλέως παισὶν ἐκ τῆς ἀδοξίας ταυτησὲ xai τῶν κινδύνων ὠφέ- 
5k. - 
λειάν τινα ἔξεστι πορίζειν. ἣν γὰρ ἂν τοῦτο παραμύϑιον οὐ 
DA c » δὲ ' - ^ Ca - , , 
φαῦλον. ὡς ἂν δὲ μη δοκῶ rovg ὑπὲρ τῶν βασιλέως παίδων 
πόνους καὶ κινδύνους ἀποδιδράσχειν, νῦν μὲν ἐν τῆς εἰρή-Κ 
» - u , , - 
γης τοῖς χαιροῖς, ὅτε μήτε πόλεμος οὐδεὶς, μήτε xaxdv 
προσδοχία μηδεμία, πατριάρχης re χαὲ σύγκλητος ἅμα βα- 
, 5 , ' 2 1 Ἁ ^ , , , N 32 
Dou, ἰϑυνόγντων τὴν ἀρχὴν καὶ τὰ ἐκ ταύτης ἀγαϑὰ xai 
M , » , 
τὰς τιμὰς καρπούσϑων. ἐὰν δέ ποτε συμβαίη πόλεμόν τινὰ 
ἀναφυῆναι, κίνδυνον ἀπειλοῦντα βασιλέως τοῖς παισὶ, τότ᾽ το 
* x , - ' I 2 
αὐτὸς ἤδη προθύμως τοῖς κινδύνοις ἐμπαρέξω ἐμαυτὸν, xat 
» ^ i - 
ἢ ovróiacooo τὴν ἀρχὴν αὐτοῖς ἢ ὑπὲρ αὐτῶν μαχούμενος. 
- y * M - 
πεσοῦμαι, ὡς ἂν ἐμοὲ uiv οἱ πόνοι xai τὸ κινδυνεύειν, ὑμῖν 
* UR ] ^ - ' '  * ' 
δὲ τὸ ἐντρυφᾷν τοῖς πράγμασι καὶ αὐτῶν χαταπολαύειν, μη- 
- , bi - ' 
δενὸς παρενοχλοῦντος, περιγίγοιτο: χεφάλαιον δὲ τῶν λόγωνιϑ 
- - c » — u * , 
τῶν ἐμῶν, ὡς ἔστιν οὐδὲν τὸ πεῖσον, ὥσπερ καὶ πρότερον, 
» - ', ^ , - € » * bM ^ 
Ρ.35ρ ἔχεσθαι τῶν πραγμάτων τῆς ἀρχῆς. ὡς ἂν δὲ καὶ ἔργοις δ᾽ 
, - , D 
λέγω κατάδηλον ποιήσω, τῆς συνήϑους χαϑέδρας ἐξαναστὰς, 
"bri LE “Ὁ Q6 C L , | € - 
ἐφ᾽ ἑτέραν καϑεδοῦμαι., ἵν᾽ εἰδείη ve βασιλίς τε xai υμεῖς, 
* » , J - 
ὡς οὐδὲν ἤδη τὸ κωλύον, ἕτερόν τινα, ὃν av flovAgo9s αὐτοὶ,20᾽ 
- , ^ 
τοῖς πράγμασιν ξφιστᾷν." οὕτως εἰπὼν, ἐφ᾽ ἕτερον μετέβη 
, , - ^ - 
τόπον, ὥσπερ ἔργῳ παραχωρῶν ἑτέρῳ τῆς ἀρχῆς. ὃ πατρι- 
ἔρχης δὲ τοιαῦτα ὁρῶν τε καὶ ἀκούων, ,σχληρὸς ἐστιν ὃ λό- 


5. ἐν τοῖς τῆς tig. καιροῖς M. «ἡ. χαταπολαύγνειν P. 


peritus videri, Quam ob causam et discriminibus et infamiae me 
decrevi subducere: unde nec ad imperatricem , nec ad imperatoris: 
liberos aliquid emolumenti redundabit: esset enim hoc non exiguum 
solatium, Ne autcm labores propter filios imperatoris capessendos 
vitare existimer, nunc quidem in ista pace, eum mec bellam est 
ullum , nec malorum exspectatio, patriarcha et concilium una cum 
imperatrice imperium regant, eiusque bonis et honoribus perfruan- 
tur, Quod si aliquando arma, imperatoris liberis periculum denun- 
tiantia, movebuntur, rursum impigre hostium telis me obiectabo et 
aut imperium illis servabo incolume aut eorum causa in medio: 
certamine occumbam: ut ego quidem labores habeam et pericula, 
vos autem omnibus copiis affluentes, delitiis et gaudiis dediti, vitam 
nullo impediente transigatis, Caput denique et summa orationis 
meae est, re nulla me adductum iri, ut, quomodo antehac, impe- 
rium administrem: et quo facto simul quod dico comprobem, e 
sella consueta surgens, alibi sedebo, utAugusta et vos scire queatis, 
nihil iam obstare, quo minus alium quempiam e vestra sententia 
tantis rebus praeficiatis. Haec fatus, in alium locum, tamquam 
ipso opere alteri imperium cedens, concessit. At enim patriarcha 


HISTORIARUM III. 4. 31 


γος" εἶπε ,,χαὶ μάλιστα δυνάμενος τῆς ψυχῆς τῆς βασιλίδος A.C. 1341 
καϑιχέσθαι. ὃ δ᾽ ,,ἀληϑὴ λέγεις ἔφη xal ἔδει γε μηδὲν 
τοιοῦτον μήτε εἰρῆσϑαι, μήτε εἶναι. νυνὲ δὲ εἰς τοσοῦτον 
ἀνάγκης συνηλάϑην, ὡστὲ καίτοι τῶν ἄλλων μάλιστα ἀπάν- 
ὅτων, ὅσα εἰς παραμυϑίαν καὶ τῶν πολλῶν ἄνεσιν ἀνιαρῶν, 
ὅσα βασιλίδι ἐκ τῆς βασιλέως προσεγένετο τελευτῆς, λέγε- 
σϑαι βουλόμενος ἐπ’ αὐτῆς, ἐναντιώτατα πράττειν ἐμαυτῷ 
δυοῖν ἕνεχα. ἢ γὰρ ἀπρακτεῖν παντελῶς ἀνάγχη, ἢ φαύλως 
καὶ οὐχ ἧ προσῆχεν, ἄρχειν. εἴτε τοίγυν πράττοντος μηδὲν, 
τοχαὲ ἡ βασιλὶς ἐφησυχάζοι, ὡς χϑὲς καὶ πρώην τὴν ἀρχὴν 
olouévg διοικεῖσϑαι παρ᾽ ἐμοῦ, ἀνάγκη πάντα ἀπολέσϑαι * 
sire καὶ φαύλως καὶ μὴ κατὰ τὸ δέον ἄρχοντος, τὸν αὐτὸν 
τρόπον πάλιν φϑείρεσϑαι συμβαίνει, καὶ προσέτι γε αὐτὸν 
οὐ τοῖς ἄλλοις μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐμαυτῷ τῆς μοχϑηρίας ὀφεί- 
τὔλειν δίκας" ὥστ᾽ ἀμφοτέρωθεν λυσιτελὲς, γνώριμια ταῦτα γέ C 

γεσϑαι τῇ βασιλίδι, κἀν εἰ μέλλοι ταραχὴν καὶ λύπην προ0-Υ͂. aga 
Ἑενεῖν, βέλτιον γὰρ περὲ τῶν γινομένων ὡς ἔχουσι μαϑοῦ- 
σαν, ἅμα σοί τε καὶ τοῖς ἄλλοις τὰ δέοντα βουλεύσασϑαι 
περὲ τῆς ἀρχῆς, ἢ ἀγνοήσασαν, ὀλίγῳ ὕστερον μὴ τούτων 
20u0v0», ἀλλὰ xai τῆς συμβησομένης βλάβης ἕνεχα ἀγαναχτεῖν.- 

δ΄. 'O μὲν οὖν πατριάρχης πάντα ἀπήγγελλε τῇ βασι- Ὁ 
λίδι. ἡ δ᾽ ἅπερ οὔτ᾽’ ἄν ποτε αὐτὴ διενοήϑη., μήϑ᾽ ἑτέρου 
λέγοντος ἐπείϑετο ἀχούσασα, πρῶτα μὲν ὑπὸ τῆς λύπης οὐδὲ 

3. εἰρεῖσϑαν P. 5. x«i τῶν add. M, 


haec videns et audiens, Durus est, inquit, hic sermo et qui animum 
imperatricis gravissime vulnerare possit, Vera loqueris, ait dome- 
sticus, et sane nihil horum neque dici oportebat, neque fieri, Nunc 
autem eo necessitatis compellor, ut quamvis prae omnibus maxime, 
quate qoe ad consolationem moerorumque levationem pertinent, 
ni ex obitu imperatoris multi ad imperatricem confluxerunt, apud 
illam dicere velim, faciam tamen, quae solatio illius plurimum re- 
pugnant: idque duabus de causis; vel quia omnino cessandum, vel 
quia male et contra quam fas sinit, imperandum est.. Seu igitur 
me feriante, etiam imperatrix vacaverit, credens, ut nuperrime a me 
imperium temperari, omnia pessum ire oportebit: seu somniculose 
et secus quam convenit gubernante, eadem est exspectanda calamitas, 
Etego insuper non aliis solum, verum etiam mihimet improbitatis 
poenas dabo: ut utrinque referat haec imperatricem cognoscere, 
etiamsi inde aegra animi futura sit. Siquidem praestat, ut percepto - 
rerum statu, tecum et cum aliis pro eo ac debet de imperio consul- 
tet, quam ut, eo ignorato, haud multo post non horum dumtaxat, 
sed et imminentium incommodorum causa doleat, 
4. Haec omnia patriarcha imperatrici renuntiabat. Ea cum 
audiret, quae nec unquam ipsa cogitasset, nec alio narrante cre- 


32 CANTACUZENI . . 


A.C. 1341 ἀντιφϑέγγεσθαι ἠδύνατο. ἔπειτα ἐφ᾽ ἱκανὸν πολλὰ δάκρυα 
σιγῇ τῶν ὀφθαλμῶν καταγαγοῦσα, ον ἄν εἶπεν ,,ἀγέ- 
πεισέ τις ὅρος δύνασϑαι μεταβῆναι, ἢ τὴν μεγάλου δομεστί- 
κου γνώμην χινηϑῆναι πρὸς βραχύ. ἐπεὲ δὲ περὲ ἐχείνου 
τοιαῦτ᾽ ἀκούειν ἔστι νῦν, ἅπερ οὐδ᾽ ἂν ποτε ἐνεϑυμήϑην ,5 
προσηκούσης μὲν ἀπολογίας ἀπορῶ. ὅμως ἐκ τῶν μάλιστά 

Ριϑθομου καϑικομένων τῆς ψυχῆς, ποιήσομαι τῆς ἀπολογίας ἀρ- 
χήν. λέγω τοίνυν πρὸς αὐτὸν, ὡς ἄρτι νῦν ὥσπερ ἐξεστη- 
κυῖαν τῶν φρενῶν ἢ κάρῳ βαϑεῖ καὶ ὕπνῳ κατισχημένην εἰς 
αἴσϑησιν ἤγαγες τῶν περισχόντων ue δεινῶν. πρότερον γὰρ ,1ο 
εἰ xai μάλιστα σαφῷς τὴν βασιλέως ἠπιστάμην τελευτὴν, 
ἀλλ᾽ οὖν, εἰσιόντος τὸ σοῦ πρὸς ἐμὲ, κἀκεῖνον ἐδόχουν, ὥσπερ 
ἔϑος ἦν, συνεισιέναι xai ἀπιόντα συνέπεσϑαι, καὶ μονονοὺ 
καὶ φϑέγξασϑαι ἐλογιζόμην ἐκεῖνον, ὅτε διελέγου πρὸς ἐμὲ, 
καὶ ὅλως μετρίαν τινὰ ἐλογιζόμην τὴν περισχοῦσαν μὲ τῶντν 
καχῶν ἐπιφορών, νυνὲ δὲ, ὥσπερ τινὸς παραπετάσματος ἀρ- 
ϑέντος, πάντα φαίγεται τὼ ἔνδον" οὕτω σὺ τῶν ἐλπίδων ἡμᾶς, 

Β ὕφ᾽ ὧν ἐφενακιζόμεϑα, ἀποστερήσας, γυμνὰ παρεσχεύασας τὰ 
πράγματα καϑορᾷν, καὶ τοὺς μὲν ἐμοὺς οἴεσθαι παῖδας ὁρ-- 
φαγοὺς πατρὸς, ἑαυτὴν δὲ χηρείᾳ xat τοῖς ἐκ ταύτης κακοῖζ5ο 
συνισχημένην. ἀλλὰ τί ἄν τις φαίη 7 καὶ λογίσαιτο περὲ — 
σοῦ; πότερον ὡς ἐπιλέλησαι τῆς ἀχροτάτης συναφείας καὶ. 


10. καχῶν pro δεινῶν P. ᾿ χά, φϑέγζεσϑαι P. 


didisset ,. primum. quidem prae ἀοίοτα nihil respondere poterat. 
Deinde cum diu largas in silentio lacrimas effudisset, Facilius, in-: 
quit, persuasisset mihi quispiam montem transferri, quam mentem 
magni domestici ad momentum temporis immutari posse. Quoniam 
ergo de illo talia iam est audire, qualia mihi nunquam succurre- 
runt, quid apte respondeam, penitus haereo. — Verumtamen ex iis, 
quae.me praecipue momorderunt, respondendi ducam initium. Dico 
igitur (quasi enim praesentem alloquar) Tu modo vel ut mente alie- 
natam aut sopore profundo veternoque demersam, δὰ sensum cir- 
cumstantium me malorum perduxisti, Prius namque, etsi certo 
sciebam imperatorem esse mortuum, nihilo minus cum tu ad me 
ventitares, etiam illum, ut consueverat is, ad me putabam ingredi 
tecumque abire, ac tantum non etiam in tua loquela illius af- 
fatus haurire. Et omnino mediocribus quibusdam malis cinctam me 
arbitrabar. At nunc velut peripetasmate sublato, interiora patent 
omnia: sic tu spe, quae nos ludificabatur, erepta, res nudas aspe- 
€tui subiecisti et filios quidem meos iam pupillos, me autem vi- 
duam et miseriis cum viduitate coniunctis implicatam spectatoribus 
exhibuisti. Quid autem dicemus de te aut quid cogitabimus? An 
te obíitum esse coniunctissimae illius necessitudinis et admirabilis 


HISTORIARUM II. 4. 33 


τῆς ϑαυμαστῆς ἐχείνης φιλίας βασιλέως τῆς πρὸς σὲ, $ διὰ AC. 1341 
τὸ μέγεθος οὐδὲ πιστεύειν εἶχον oi πολλοί; ἀλλ᾽ οὐχ οἴομαι 
δυγήσεσθϑαι, εἴ ye καὶ μάλιστα ἐβούλου. οἶμαι γὰρ εἴ τις 
τὴν ἐν ἀνθρώποις ἅπασαν φιλίαν συλλαβὼν, ἔπειτα πρὸς 
δπαράδειγμά τι ϑελήσειε σχοπεῖν, ἐξ οὗ τοῖς ἄλλοις τὲ xG- 
κείγῳ τὴν αὐτῆς ἰσχὺν ἐξέσται κατιδεῖν, ὑμᾶς ἂν μόνους 
παραδραμὼν, ὡς καὶ τοὺς ὅρους ταύτης ὕπερβάντας, ἐκ 
τῶν ἐπιλοίπων ἐξευρίσκειν, ὅ,τι ἄν eim, πειρᾶσϑαι πρῶτον - 
τοσοῦτον οὐ τοὺς φίλους μόνον, ἀλλὰ καὶ ἰδέαν αὐτὴν τῆς 
τοφιλίας ἔϑεσϑε κατόπιν. καὶ τοῦτο οὐχ ἐκ τῶν πραττομένων 
μόνον ἦν ὅρᾷν, καὶ βασιλέως δὲ ἦν ἀκούειν πολλὰ πολλάκις 
φϑεγγομένου, ὡς xai φιλτάτων καὶ γυναικὸς καὶ συμπάντων, 
ὡς εἰπεῖν, χρημάτων τὴν εἷς σὲ φιλίαν προηγοῖτο. πότερον 
οὖν ὡς μὲν ἐπιλέλησαι τῆς βασιλέως φιλίας, οὐδὲ τῷ λίαν. 
τὄσυχοφαντικῷ τοὺς τρύπους εἰπεῖν ἐξέσται" ὅτι δὲ μεμνημένος 
ἀγνωμονεῖς xai τοῖς βασιλέως παισὶν ἐναντίας 4j προσῆκεν 
ἀποδίδως ἀμοιβὰς μετὰ τὴν ἐχείνου τελευτὴν ; ἀλλ᾽ οὔτε 
τοῦτο σὸν, ὥσπερ οὐδὲ τὸ πρῶτον. οὐ μὴν ἀλλ᾽ οὐδὲ τῶν γ᾽ 493 
πρὸς ἐμέ σου λόγων, oUc ξχάστοτε, καὶ βασιλέως ζῶντος, δι-Ὁ 
βοεξέεις, ἄξια τὰ δεδογμένα νῦν. οὐ γὰρ δήπου ys ἐπιλέλησαι, 
ὡς πολλοὺς ἀγῶνας καὶ κινδύνους xai ϑάνατον, ti οἷόν τὸ 
εἰπεῖν, ὑπὲρ τῆς ἐμῆς ὠφελείας καὶ τῶν παίδων ἑτοιμότατος 


9. τῆς om. P. τι: ἦν ante δρᾷν om. P. δὲ om. P. 


amicitiae, quae imperatori tecum fuit, quam propter magnitudinem 
credere imperitum vulgus non poterat? Atqui hoc te nequire opi- 
nor, eliamsi velis. Sic enim statuo, quidquid est in genere | hu- 
mano coniunctionis et familiaritatis , si quis in unum colligeret, 
deinde ad exemplum aliquod respicere vellet, ex quo et aliis et 
sibi vim eius liceret perspicere, vobis solis praeteritis (ut qui etiam 
terminos huius transcendistis) inter alios potius id investigandum : 
usque adeo non amicos tantummodo quoslibet, sed ipsam quoque 
insidentem in animis amicitiaé ideam speciemque exsuperastis. Αὐ- 
que hoc non in iis solum, quae agebatis, erat observare, sed impe- 
ratorem praeterea saepenumero multis verbis testificantem audivi- 
mus, te sibi etliberiset uxore et, ut breviter dicam, rebus omnibus 
cariorem esse. Num igitur ne insignis quidem calummiator te huius 
amicitiae oblitum, memorem autem nihilo minus improbe agere 
liberisque imperatoris post eius obitum alias quam debuisti gratias 
referre dicere poterit? Atqui non magis hoc tuum est, quam prius. 
At vero nec tuis sermonibus , quos semper, etiam vivo imperatore, 
mecum habebas, consentientia sunt, quae statuisti. Non enim e 
memoria excidit tibi profecto, ut: multa te certamina variosque casus 
et mortem quoque ipsam, si dici fas est, pro meis filiorumque 
meorum rationibus turbulentis temporibus promptissime subiturum 


Cantacuzenus Il. 3 


34 CANTACUZENI 


A.C.134t&yat , καιροῦ καλοῦντος, ὑπομένειν ἰσχυρίζου. οὗ νῦν πα- 
οὖντος, εἴ σοι ἐξελέγχεσϑαι ἐπὶ τῶν ἔργων εὐπρεπὲς, αὐτὸς 
ἐρεῖς. ἔτι δὲ οὐδ᾽ ἐμαυτῇ τι σύνοιδα σοὲ moooxexgovxvia, 

P.361 ἀλλ᾽ ἐξ ὅτου παρεγενόμην ἐν τοῖς βασιλείοις οἴκοις, οὐδὲν 
ἀποδέουσαν οὔτ᾽ εὔνοιαν, οὔτε τιμὴν ἢ τἀδελφῷ κόντῳ ma-5 
ρειχόμην, μᾶλλον δὲ καὶ πλείω παραπολὺ, ὅσον ἐχείνου μὲν 
οὔτε τεϑνεῶτος ἐμοί τις βλάβη,, οὔτ᾽ ὠφέλεια ζῶντος ἕψεται, 
τοσοῦτο διῳκισμένου" σὺ δὲ καὶ ζῶν τὰ μέγιστα ἄν ὀνήσαις, 
καὶ ἀποϑανὼν οὐδὲν ἧττον ἐμοί τὲ xai τοῖς Ρωμαίων πρά- 
γμασι λυμανῇ. ἐγὼ δὲ καίτοι πολλὰ συνείρειν ἔχουσα xaito 
ἀποδεικνύγαι δι’ αὐτῶν, ὡς οὔτε συμφέροντα, οὔτε δίκαια 
ἐβουλεύσω, ἐκεῖνο μύνον ἐρῶ, τὰ ἄλλα καταλιποῦσα. εἰ γὰρ 
παριόντα τινὰ ὅδὸν τῶν ἐπιφανῶν τινι συνέβη γυναικὲ συν- 

Βτυχεῖν, Ane μὲν συγούσῃ καὶ τοῖς ἐκ ταύτης κακοῖς, καὶ 
παισὶν ὀρφανοῖς καὶ μηδένα τὸν προστησόμενον ἔχουσι προσ-τϑΆ 
τετηχυίᾳς χαὶ διὰ ταῦτα πολλοὺς ὕφορωμόνῃ τοὺς κινδύ- 
vovg καὶ δεομένῃ τῆς δυστυχίας οἰχτεῖραι xui αὐτῆς προ- 
στῆναι καὶ τῶν παίδων, οὐδὲν ἕτερον εἰς δικαίου λόγον προ- 
βαλλομένῃ ἢ τὴν εὐγένειαν καὶ τὴν παρ’ ἀξίαν κακοπραγίαν, 
οὐκ ἔδει καὶ σὲ καὶ πάντα ὅὄντινοῦν οἷος σὺ, τῶν ἄλλων aus-10 
λήσαντα, πρόνοιαν ποιήσασϑαι τῆς γυναικὸς ὅση δυνατὴ ν 
καὶ ἀξιόχρεως τοὺς ὑπὲρ ἐκείνης νομίσαι πόνους εἰς εὐκλείας 


8. τοσοῦτον Μ. 9. ἡμῖν P. 16. ταύτας P. — 18. xci add. 
M. 19. παρὰ ἀξίαν P. 


asseveraveris. Qua quidem necessitate nunc praesente, an re ipsa 
te refelli ac redargui pulcrum adeo tibi sit , tu videris. Praeterea 
non mihi sum conscia, offendisse aliquando voluntatem tuam: sed 
ex quo in domum imperatoriam nupsi, aeque ut fratrem meum 
germanum Sabaudiae comitem te colui ac dilexi: imo vero multo 
amplius, quod ex illo mortuo neque detrimenti quidquam, mec su- 
perstite quidquam commodi, tantis a me terrarum spatiis disiuncto, 
adipiscar. Τὰ autem quantum prodesse potes vivus (potes autem 
longe plurimum) tantum mihique et rei publicae Romanae nocere 
potes mortuus. Quamquam porro multa queam adhuc adiungere et 
inde ostendere, te neque frugiferum neque iustum cepisse consi- 
lium, omissis aliis, illud tantum dicam. $i cui viatori contingeret, 
in mulierem aliquam nobilem incidere, viduitalis calamitate confli- 
ctantem , cum liberis orphanis, tutore prorsus destitutis, et idcirco 
multa metuentem aspera, orantemque ut aerumnarum suarum mi- 
sertus, sui liberorumque patrocinium susciperet, et argumenti ad 
impetrationem- nihil afferentem nisi nobilitatem suam et conditionem 
infelicem ac se indignam: nonne oporteret, et te et quemcumque 
tui similem, ceteris sepositis, curare talem feminam, quantum in te 
esset, laboresque pro illa non recusatos ad celebritatis iustitiaeque 


HISTORIARUM ΠΙ. 4. 35 


λόγον καὶ δικαιοσύνης ; εἶ τοίνυν τοῦτο μόνον ἤρχεσεν ἂν εἰς Δι. 1341 
πειϑὼ, τίνα ἄν εὐπρύσωπον ἀπολογίαν ἀποδοίης, ti αὐτοῦ Q 
τε τούτου καὶ πολλῶν ἑτέρων ἰσχυροτέρων παρόντων, ἀπα- 
ραίτητος ὀφθῇς. διό δοὺ δέομαι, ταύτης ἀποστῆναι τῆς βου- 
πλῆς καὶ μὴ προφάσεως ἕνεκα μικρᾶς ἐμέ τε xol νηπίους παῖς 
δας τοὺς ἐμοὺς, ὥσπερ ἐν μέσῳ πελάγει ναῦν ἐρήμην κυβερνή- 
του, καταλιπεῖν. ἀλλ᾽ εἴτ᾽ αὐτὸς πρῶτος ἐνεθυμήϑης, ἄκαιρον 
ἤγησασϑαι xui μυρίων γέμουσαν τὴν βουλὴν κακῶν, εἴθ᾽ ér&- 
9o συμβουλεύοντι ἐπείσϑης, μὴ τῶν φίλων ἐχεῖνον, ἀλλ᾽ 
ἐοέχϑιστον ἡγεῖσθαι καὶ coi μὲν πρὸς τὴν εὔχλειαν xoi τὴν 
τιμὴν, ἡμῖν δὲ πρὸς αὐτὴν ἐπιβουλεύοντα τὴν σωτηρίαν, 
προσϑήσω δ᾽ ὅτὶ καὶ πᾶσι τοῖς Ῥωμαίων πράγμασι κοινῇ. 
ἐγὼ δὲ εἰ καὶ μὴ ἀφ᾽ ξαυτῆς αὐτὴ τὸ δέον συνεώρων, ὡς Ὁ 
οὐδεμία τις ἑτέρα χοινῇ τοῖς πᾶσι βεβαιοτέρα σωτηρία, ἢ 
150à τοῖς πράγμασιν, ὥσπέρ καὶ ζῶντος βασιλέως, ἐφεστάναι; 
ἐξ αὐτῶν γοῦν τῶν βασιλέως λύγων, οὕς πὲρὲ σοῦ πολλάκις 
ἐποιεῖτο πρὸς ἐμὲ; μάλιστα δὲ πρὸ τῆς τελευτῆς μιχρὸν, 
ἐχρῆν συνεῖναι τὸ συνοῖσον. ἀνακείμενος γὰρ ἐπὲ γόνασι τοῖς 
ἐμοῖς, σοῦ παρόντος, ,,0 μὲν καιρὸς ἔφη vc ἐμῆς ἥκεὶ 
δοτελευτῆς, σὲ δὲ χρὴ σχοπεῖν, “ὅπως ἐμοῦ μὴ ἀπελϑοόντὸος λο- 
γισμοῖς τισιν ἢ καὶ λύγοις ἐνίων ἀπατηϑεῖσα, ἑτέρῳ τινὲ πρό- 
σχῃς τὸν ἄνδρα τουτονὲ διωσαμένη. εἰ γὰρ τοῦτο συμβαίη, 


13. ὡς add. M. 14. πράγμασι pro πᾶσι P. 19. παριόντος 

P. et M., παρόντος V, 
rationem repntare idoneos? Si ergo hoc dumtaxat ad persuadendum 
$ufficeret, quem, amabo, defensicnis colorem habebis, si hoc ipso 
multisque praeterea firmioribus argumentis suppeditantibus inflecti 
haud potuisse videbere? ^ Quapropter te obsecro, muta istam men- 
tem et noli tam levi occasione me cum tencilis adhuc liberis tam- 
quam in medio pelago navim magistro carentem deserere: sed sive 
per te in hanc sententiam es ingressus, alienam et mille malorum 
plenam existimes: sive alterius suasu huc es delapsus, ne illum 
amicum , sed inimicissimum et tuae quidem gloriae honorisque, no- 
$trae autem salutis; imo totius imperii Romani communiter insi- 
diatorem arbitrere. Et tametsi per me non viderem , quid necesse 
Sit, nimirum non aliunde certius ac stabilius fore salvam Roma- 
ham rem publicam , quam si tu eius gubernacula teneas, perinde ut 
vivo imperatore tenuisti: at saltem ex ipsis eius sermonibus, quos 
de te non raro mecum praecipueque paulo ante mortem habuit; 
quid expediret, me intelligere oportebat. Recubans enim, te prae- 
Sente, in gremio meo, Tempus quidem mei éx hac luce discessus 
adest, inquit: tibi cavendum est, ne falsis ratiocinationibus aut 
oratione quorumdam decepta , repulso hoc viro cuiquam alteri au- 
scultes. Nam ita si fiat, et tu et liberi tui et Romanum imperium 


; 


36 CANTACUZENI 


A.C. 1341 οὐδὲν ἔτι τὸ λεῖπον σέ τὸ καὶ τέκνα xal τὴν ἄλλην ἅπασαν, 
Ρ.3δετῶν Ῥωμαίων ἡγεμονίαν ἀπολέσθαι" αὐτῷ δὲ προσέχουσα, 
V. ag4 ἄριστα σαυτῇ τε καὶ τοῖς πράγμασι βουλεύσῃ." εἰ δὴ τοιαῦτα 

πρός τε βασιλέως ἐδιδάχϑην καὶ παρ᾽ ἐμαυτῆς αὐτὴ τὰ ὅμοια 
ywooxo , τίν᾽ ἔχοι λόγον, οἷς αὐτὸς καχῶς xai ὡς οὐ δέονδ, 
ἐβουλεύσω, πείϑεσϑαι καὶ αὐτὴν ἑχοῦσαν εἶναι. ἄν μὲν οὖν 
οἷς εἶπον τὴν ἀτοπίαν καὶ αὐτὸς τοῦ πράγματος ὅση κατι-- 
δὼν, ἀπόσχῃ τοῦ τε τοιαῦτα καὶ βουλεύεσϑαι καὶ λέγειν, xat 
τῶν πραγμάτων, ὥσπερ εἴωϑας, ἐχόμενος, αὐτὸς μὲν τὰ 
κοιγῇ συνοίσοντα Ῥωμαίοις, καὶ τῆς ἄνωθεν χειρὸς συνεφα-ῖο 
πτομένης, πράττῃς, ἐμοὶ δὲ παρέχῃς ἡσυχίαν, τὰς ἐμᾶς 
ϑρηγεῖν καὶ κόπτεσϑαι συμφορὰς, (τοῦτο γὰρ ἐμοὶ παραμυ- 
Βϑίχ μόνον xai τῶν κακῶν ἀνακωχὴ,) δίκαιά τε ὁμοῦ καὶ συμ- 
φέροντα καὶ σαυτῷ προσήκοντα ποιήσεις. ἂν δὲ πάντα διω- 
σάμενος καὶ ὠποῤῥίψας, ἑνὸς μόνου γένῃ τοῦ τοῖς δεδογμέ-τϑ 
vog ἐγκαρτερεῖν, πᾶσι χαίρειν εἰπὼν, ὃ καὶ αὐτὴ ποιήσω , 
σοὶ ϑήσω φανερόν. πᾶσαν γὰρ αἰδῶ καὶ γυναικείαν ἀσϑέ- 
γειαν ἀποθεμένη καὶ τῶν τοῦ σωφρονεῖν ὥσπερ λογισμῶν 
ὑπὸ μεγέϑους ἐκτραπεῖσα τῶν κακῶν, κατὰ μέσην τὴν πόλεν 
γενομένη καὶ ἀναϑεῖσα ξαυτὴν ἐπί τινος μετεώρου, ἵν᾽ ἐξῇχο 
διὰ πάντων ἐξικνεῖσϑαι τὴν φωνὴν, ὄρϑιον βοήσομαι xat 
μεγαλοφωνότατον" ἄνδρες Ῥωμαῖοι, μᾶλλον δὲ καὶ Ἕλληνες 
Cxai βάρβαροι πάντες, εὖ ἴστε, ὡς πάντα ἀπόλωλε καὶ διέ- 


6. εἰ μὲν P. 11. πράττεις et παρέχεις P. 


universum necessario peribitis, Sin illi morem gesseris, tibi et 
rei publicae etiam atque etiam profueris, Si igitur haec ab impera- 
tore didici et per me similiter iudico, quomodo non ineptum 
sit, quae tu male et secus quam decebat cogitasti, iis me quoque 
libenter assentiri? Quare si ex his quae dixi, tu quoque, summa 
rei indignitate perspecta, haec velle et loqui desieris et ut consue- 
veras, in gubernando processeris, ipse quidem divina te adiuvante 
manu, quae in commune Romanis commodabunt eflicies: mihi vero 
a calamitatibus meis deflendis ac plangendis requiem praestabis, 
quae sola erit consolatio mea et malorum meorum induciae, et 
quae iusta, utilia tibique decora sunt perpetrabis. Sin contemptis 
et abiectis omnibus hoc uno te obfirmaveris, quod tibi proposuisli, 
quid ipsa contra factura sim, enuntiabo. Omní verecundia et im- 
becillitate muliebri deposita ac veluti prae malorum magnitudine 
mentis inops, in media urbe loco aliquo editiore conscenso, unde 
verba mea ad omnium aures allabantur, intentissima plenissimaque 
voce exclamabo: viri Romani vosque Graeci vosque barbari, audite; 
perierunt, occiderunt omnia , nec ulla manet amicis apud homines : 
gratia, nec cuiquam veritas et iustitia curae sunt; et animi constan- 


HISTORIARUM HI. 5. 37 


x , , , 
φϑαρται, καὶ οὔτε φιλίας χάρις οὐδεμία κεῖται παρ᾽ ἀνϑρώ-Α C. 1341 
s, » , , ' δ, , ? , - 
ποις, οὔτ᾽ ἀληϑείας μέλει καὶ δικαιοσύνης οὐδενί: λογιομῶν 
τε στεῤδότης οἴχεται ἐκ τῶν ἀνθρώπων xai συλλήβδην πάντα 
ἀγαϑὰ, εἰ δὴ ὃ μέγας δομέστιχος ὥσπερ ἔκ τινος ἀντιπγοίας 
δέναντιώτατος ξαυτῷ φανεὶς καὶ τῆς μὲν φιλίας ἐπιλελησμέ- 
- Ld , 
voc βασιλέως, ἀμελήσας δὲ καὶ τῆς αὐτῷ προσηκούσης dÀg- 
ϑείας καὶ δικαιοσύνης καὶ φιλοτιμίας τῶν καλῶν, αὐτὸς μὲν 
ἐσκέψατο ἀπραγμοσύνῃ τὸν ἐπίλοιπον βίον ζῇν, ἐμὲ δὲ καὲ 
E * , DB - H - " 
παῖδας τοὺς &uovg πολλῆς vvvi τῆς κηδεμονίας δεομένους 
τοώσπερ τι βάρος ἀνόνητον ἀπεῤῥίψατο καὶ κατέλιπεν, ὥσπερ 
ἀγνοήσας, εἰ δήποτε καὶ μορφὴν ἡμῶν ἔγνω 7 ἀχοῇ nags-D 
λήφει τὰ xaJ' ἡμᾶς. οὕτω δὲ τὸ ἄφιλον τῆς σῆς γνώμης 
.» , » 
καὶ ἄστατον xai ὠβέβαιον στηλιτεύσασα,, εἴ ys συμβαίη, xat 
τεϑνήξομαι ἡδέως, παρὰ σοῦ δίκας ἀρκούσὰς ἐμοὲ λαβοῦσα. 
15éni τούτοις δὲ πᾶσιν αὖϑις σοῦ δέομαι, μηδὲν παρενοχλεῖν, 
ἀλλὰ τῶν τε λόγων ἀποσχέσϑαι τουτωνὶ καὲ τὰ δέοντα ποι- 
εἶν, ὥσπερ ἐξαρχῆς ἐχόμενον τῶν πραγμάτων, 
, -€- * 2 , € ^ 2 » , , 
€. Τοιαῦτα μὲν ἀπεχρίνατο ἡ βασιλὶς ἐξ «yav a&Ayov-P.363 
σης x«i ὀδυνωμένης ψυχῆς. ὃ μέγας δὲ δομέστικος ὥσπερ 
«οἐλεγχόμενος αὐτὸς ὕφ᾽ ξαυτοῦ, ὡς δίκαιά τε δμοῦ xai προ- 
σήκοντα ἐφθέγξατο, καὶ μηδὲν ἀντιλέγειν ἔχων πρὸς οὕτως 
3 , * , “« - E] [j ^ , * 2 , 
ἀπόδειξιν ἐναργῆ τῆς ἀληϑείας, πρὸς πατριάῤχην μὲν ἐφϑέγ-Β 
* E S! M * -»- x » 2 HS c 
ξατο οὐδὲν, παραλαβὼν δὲ αὐτὸν, εἴσεισιν εἰς βασιλίδα. ἡ 


10. ἀπεῤῥίψατο V., ἀπετρέψατο P. et M. 


tia, summatim, bona omnia ab hominibus demigrarunt: siquidem 
magnus domesticus ceu vento reflante sibimet ex diametro contra- 
rius evasit, et amicitiae, quae illi cum imperatore intercedebat, 
oblitus, neglectaque, quod minime decebat, veritate atque iustitia 
et honestatis amore posthabito, ipse quidem, quod superest anno- 
rum, per inertiam traducere constituit: me autem liberosque meos 
nunc aliena et multa solicitudine indigentes, ita reliquit ac si onus 
inutile reiiceret: quasi nesciret, ecquid unquam nos de facie nosset 
aut res nostras auribus accepisset. Sic animum tuum a colenda ami- 
citia alienum et inconstantiam tuam omnibus palam prodam et, si 
ita res tulerit, etiam laeta moriar, poena de te sumta, His de 
causis rursum te oro, ne turbas moveas: sed verbis istiusmodi tem- 
perans, ut ab initio solebas, rem publicam administres. 

5. Hoc responsum e nimium dolente et afflicto pectore pro- 
fectum remisit imperatrix. Magnus autem domesticus tamquam a 
semetipso conyictus, eam iusta rationique consentanea locutam , et 
nihil potis adeo mauifestae veritatis demonstrationi opponere, pa- 
triarchae quidem nihil respondet: sed cum eo ad imperatricem in- 
greditur. Quae primo eius aspectu dolore oppressa, diu largo 


38 CANTACUZENI 


A,C. 1341 μὲν οὖν εὐθὺς ὡς εἶδε, λύπῃ κάτοχος γεγενημένη, dxovos 
περιεῤῥεῖτο καὶ ἐθρήνησεν ἐφ᾽ ἱκανὸν, τῆς ἔνδον ἀλγηδόνος 
ἐναργῆ τεχμήρια τὰ δάχρυα παρεχομένη. ἐπεὶ δὲ ἐπαύσατο, 

V.295 λόγου πρὸς αὐτὴν ὃ μέγας δομέστικος ἤρχετο τοιοῦδε. ,,ἔϑος 
ἐστὲ τοῖς ἀγαθοῖς ἀνδράσιν, ἐπειδὰν αὐτοῖς τινες χρήσωνταιῆ 
διαλλαχταῖς ἢ πρὸς φίλους καὶ ὀκείους, ἐάν τι πρὸς αὐτοὺς 
διενεχϑῶσιν, ἢ καὶ πρὸς ἄγαν πολεμίους, τὰ μὲν σκληρὰ 
τῶν ἀποχρίσεων καὶ ὅσα μάλιστα δυνατὰ, τήν τ εἰρήγην 

Ὁ διαλύειν καὶ διερεϑίζειν τὸν ἀκούοντα πρὸς ὀργὴν, ταῦτα 
μὲν συγχαλύπτειν καὶ παριέναι σιγῇ" ὅσα δὲ προσηνῆ xai 
ἥμερα χκαὶ ἱκανὰ πρὸς διαλύσεις, τὰ τοιαῦτα ἀπαγγέλλειν, 
οὐκ ἐλάττω 7) ὅσα ἤχουσε προστιϑέντα καὶ παρ᾽ ξαυτοῦ. 
ὥσπερ αὖ πάλιν οἱ τοὺς τρόπους μοχϑηροὲ καὶ συγκρούειν 
"τοὺς ἀνθρώπους πρὸς ἀλλήλους ἡρημένοι, τὰ πρὸς ὀργὴν 
μὲν ἀπαγγέλλουσι μετὰ προσϑήκης, ὕσα δὲ πρὸς διαλλαγὰςτ5 
. ἐπιτήδεια καὶ συμβάσεις, σιωπῶσι. νυνὲ δὲ δὴ καὶ αὐτὸς 
τῷ πατριάρχῃ μηνυτῇ χρησάμενος τῶν λόγων τῶν ἐμῶν καὲ 
πάλιν δι’ αὐτοῦ τὴν γεγενημένην ἀπολογίαν παρὰ σοῦ μεμα- 
ϑηχὼῶς, ἔδεισα μὴ τὴν ἐμὴν ψυχὴν, οἰδαίνουσαν καὶ φλεγο- 
D μένην ὑπὸ λύπης, ἀναψύχειν βουλόμενος καὶ χκαταστέλλειν ,20. 
τοιαῦτα ἐφϑέγξατο ἥμερα καὶ προσηνῆ. πρὸς σὲ δὲ οὔτε τοὺς 
ἐμοὺς ἀχεραίους διεσώσατο λόγους, μήτ᾽ αὖ πάλιν οἵας ἐτυ-: 
Xt» ἀπολογίας ἀπήγγειλε καὶ πρὸς ἐμέ. ἀλλ᾽ ἀνϑ᾽ ἑτέρων. 


6. ἐὼν τὸ P.- 10. περιέγαι P. 


- 
humectavit ora flumine et lacrymis intestinum cruciatum testata est. 
Postquam quievit, magnus domesticus sic eam compellavit. Usita- 
ilum est viris bonis, cum pro pacificatoribus aut ad amicos et co- 
gnatos, si quid inter eos dissidii natum fuerit, aut etiam ad hostes 
capitales missi fuerint, quae in, responsione duriora sunt et quae- 
cumque tum pacem distinere, tum audientem irritare ad iram pos- 
sunt, ea silentio tegere ac praeterire: quae autem lenia, mansueta 
et ad compositionem idonea, ea renuntiare ac non pauciora iis, quae 
acceperunt, de suo apponere. Quomodo contra improbi et qui ho- 
mines inter se committere constituerunt, quae ad excitandam ira- 
cundiam valent, cum auctario nuntiant: quae autem ad reconcilia- 
tionem et pacta ineunda quadrarent, illa reticent. Nunc quia et 
ipse patriarcha verborum meorum ad te internuntio usus sum rur- 
susque per eum responsionem tuam accepi, timui, ne animum qui- 
dem meum ira doloreque tumentem δὲ ardentem refrigerare ac 
reprimere volens, tam placida et mitia protulerit: ad te autem 
neque mea verba importuaiora servaverit, neque rursum, quae 
respondisti, retulerit: sed alia pro aliis locutus, nunc ad tempus, 
nos conciliet, pauloque post dissidium inter nos maius et gravius 


HISTORIARUM II. 5. 39 


frega sind», νῦν μὲν διαλλάξει πρὸς καιρὸν, ὕστερον δὲ A.C3ji 
ὀλίγῳ μείζω καὶ βαρυτέραν κατασκευάσει γενέσϑαι τὴν δια- 
φορών. οὗ δὴ ἕνεκα καὶ αὐτὸς, εἰ τοιαῦτα ὄντως εἴρηται 
παρὰ σοῦ, δεῖν ἔγνων ἀκριβῶς μαϑεῖν, ὡς ἂν εἰδείην, ἧ χρὴ 
Βχαὲ περὲ τῶν ἐπιλοίπων ποιήσασϑαι τοὺς λόγους." καὶ πάντα 
διεξελϑὼν, ὅσα πατριάρχης πρὸς αὐτὸν διαλεχϑείη, ἐπυνϑά- 
γετὸ αὐτῆς, εἰ καὶ αὐτῇ τοῦτον εἴρηται τὸν τρόπον. ἐφ᾽ 
ἅπασι δὲ συντιϑεμένης ὡς ὀρϑῶς καὶ ἀληϑῶς γεγενημένοις, 
»0Ux0U»," εἶπεν ,,εἱ καὶ πρὸς τὰ ἐπίλοιπα τραχέως δόξω Ρ. 36 
χοπροσφέρεσϑαι χαὶ ἀπερισκέπτως, μηδεμίαν ἐμοῦ xaraywo- 
σχεῖν μήτ᾽ ἀπειροκαλίαν, μήτ᾽ αὐθάδειαν καὶ ϑρασύτητα τῶν 
τρόπων ἀξιῶ, αλλ᾽ εἴ τις προσείη xai τοῖς λόγοις ἀταξία, 
ἐχείνην μὲν προσλογίζεσϑαι τῶν πραγμάτων τῇ ἀνάγκῃ, ἐμοὲ 
δὲ παρέχεσϑαι συγγνώμην ὡς ὕπ᾽ αὐτῶν βιαζομένῳ. ἐγὼ νο- 
χϑμίζω πάντα ὅντινοῦν, ὅστις μέλλει καλῶς καὶ ἦϑος κατασχέ- 
πτεσϑαι ἀνδρὸς xai τὰς τῆς ψυχῆς δρμὰς ὅποίας ἔχει, μήτϑ 
τοῖς ἔξωϑεν περὲ αὐτοῦ προσέχειν λεγομένοις, μήτ᾽ αὐτὸν 
ἐφ᾽ ξαυτοῦ σκοπεῖν ἐν οἷς καιροῖς οὐκ ἐπ᾽ ἐχείνῳ ἦν τὸ τὰ 
βεβουλευμένα δύνασϑαι εἷς ἔργα ἀγαγεῖν, ἀλλ᾽ ἡνίκα ἔξεστε 
Δομάλιστα χρῆσϑαι τῇ δυνάμει. εἰ γὰρ τότε μηδέν τε φαίνεται B 
τοιοῦτον δρῶν, οἷον αὐτὸν &v τις οἰηϑείη, σχολῇ γ᾽ ἂν εἰσ- 
ἔπειτα μεταβαλεῖν ὃ τοιοῦτος ἕλοιτ᾽ ἄν. τοίνυν καὶ αὐτὸς 
ἐρῶ μετὰ παῤῥησίας περὶ ἐμαυτοῦ, ὡς οὔτε πρότερον ἐπε- 
ϑύμησα εἰς βασιλέως σχῆμα μεταμεῖψαι τὸ παρὸν, καίτοι 


18. ἀφ᾽ ἑαυτοῦ P. 50. φαίνοιτο M. 


efficiat. Quapropter num haec vere abs te dicta sint, accurate co- 
gunoscendum duxi. Mox omnia repetens, quae ex patriarcha audie- 
rat, num eadem ipsa dixerit sciscitatur. Qua ut recte et vere 
relatis assentiente , Igitur, subiecit magnus domesticus, tametsi de 
reliquo ferocius me et inconsideratius videbor gerere, nullius me 
aut ineptiae aut arrogantiae audaciaeve condemnandum: sed si qua 
fuerit in oratione mea confusio ac perturbatio, illam rerum neces- 
sitati adscribendam , mihi ut ab ipsis coacto ignoscendum autumo. 
Ego arbitror unumquemque, qui mores et affectiones alterius probe 
perpensurus et dispecturus sit, neque iis, quae foris de eo dicun- 
tur, debere attendere: neque illum per se ipsum considerare, 
quibus temporibus consulta implendi potestatem non habebat: sed 
quibus maxime sua ei libertate ac potestate uti licitum est. Si 
enim is tum nmihil horum committere videbitur, qualia quispiam 
commissurum putaret, hic in posterum haud quaquam ingenium 
immutaverit. Proinde et ego de me dicam libere, nec ante cupi- 
visse praesentem habitum mutare cum imperatorio, quamvis toties 
à superstite adhuc beatae memoriae imperatore invitarer, meque 


4o ες CANTACUZENI 


A.C. 1341 πολλὰ πολλάχις ὑπὸ περιόντος ἔτι τοῦ μακαρίτου βασιλέως 
ἐχείνου παρακληθεὶς, οὔτε νῦν ἐρῶ. εἰ γὰρ τοιούτοις ἔρωσιν 
ἀτόποις συνέβαινεν ἁλῶναι, τί τὸ χωλῦον zv , ὅτε, βασιλέως 
τετελευτηχύτος, αὐτὸς παραλαβὼν τοὺς παῖδας τοὺς ἐκείνου, 
τὰ βασίλεια κατέσχον ἐν φρουρᾷ, τῶν ve ἔνδον ἀσφαλῶς xa-5 

Οτεχομένων, καὶ τῶν ἔξω πάντων, τῶν μὲν εὐνοϊκῶς. ἐμοὶ δια- 
κειμένων, τῶν δὲ ὑποπτησσόντων τὴν δύναμιν τὴν ἐμὴν xoi 
οὐδὲ τολμώντων ἀντιγρύζειν, τὴν οἰκουροῦσαν «yt» εἰς φῶς 
κακίαν ἢ τὴν ἐπιϑυμίαν μᾶλλον κατὰ πολλὴν τοῦ κωλύσοντος 
τὴν ἐρημίαν ἐχπληροῦν; νυνὲ δὲ οὐ μόνον οὐδὲν τοιοὔῦτοντο, 
δεδρακὼς ἢ βεβουλευμένος φαίνομαι, ἀλλὰ καὶ τουὐγαντίον. 
πᾶν. ἐν ἀσφαλείᾳ γὰρ πάσῃ καὶ τοὺς βασιλέως παῖδας χαὲ 

V.2960à ἄχρις ἐνάτης ἡμέρας ἐκ τῆς βασιλέως τελευτῆς διατηρή- 
σᾶς; μετ᾽ ἐκείνην τήν τὲ φρουρὰν ἀπήγαγον τῶν βασιλείων, 
ἣν αὐτὸς ἐγχαϑιδρύσας ἦν, καὶ ἄλλην καταστήσας, ὕσην ngócib 
τὸ τῶν ἐπιβουλευσόντων ἴσως ἐπέχειν τὰς δομὰς ἔχρινα a2 

Dróg ἀρχεῖν, οἴχαδὲ ἀνεχώρουν, τῶν πραγμάτων ἐχόμενος 
ὥσπερ καὶ ζῶντος βασιλέως, πᾶσι παραινῶν, συμβουλεύων, 
δεδιττόμεγος ταῖς ἀπειλαῖς, μηδὲν νεωτερίζειν, ἀλλὰ καϑα- 

- ρὰν zai ἄδολον τηρεῖν καὶ τὴν εὔνοιαν καὶ τὴν δουλείαν go(ao, 
v€ ὁμοίως καὶ παισὶ τοῖς σοῖς, καὶ δῆλος ὧν ὡς δίκας ἐπι- 
ϑήσων τοῖς γεωτεριοῦσι καὶ τὸν πόλεμειον αὐτὸς ἀναδεξόμενος 
ὑπὲρ ὑμῶν. τί οὖν ἄν τις εἴποι, τότε μὲν μὴ βουληϑῆναε 


10. τὴν add, M. 16. ἐπιβουλευσάντων coni. ED. P. 


iam cupere. Si enim huiusmodi nefanda cupiditate irretitus fuissem, 
quid tandem erat impedimenti, quando mortuo imperatore ipse, 
acceptis in tutelam eius filiis, palatium custodia muniebam, et qui 
erant intus tuto tenebantur, qui autem foris, eorum alii bene mihi 
volebant, alii potentiam meam formidabant, nec hiscere contra. 
audebant, quo minus latentem intus ambitionem foras exererem, 
vel potius in tanta intercedentium solitudine cupiditatem meam. 
satiarem? Quod tantum abest, ut fecerim aut meditatus sim, ut 
plane contrarium fecerim. , Nam te et filiis imperatoris usque ad 
diem ab eius interitu nonum tutissime in palatio servatis, postea 
praesidium a me ibi collocatum deduxi: et alio imposito, quantum 
ad insidiatorum , si qui existerent, impetus cohibendos suffecturum 
censui, domum recessi; moderamen imperii, quod vivo imperatore 
habueram resumpsi: omnes hortans, ommibus suadens, minarum 
etiam terrore interposito, ne quid molirentur novi: sed puram et 
candidam tibi aeque ac filiis tuis benevolentiam obedientiamque 
praestarent: nec dissimulans, me novarum rerum auctoribus poenas 
irrogaturum bellumque pro vobis suscepturum. . Quid ergo? tunc 
quidem noluisse me dicet quispiam, cum possem; nunc autem velle; 


HISTORIARUM III. 5. άι 


δεδυνημένον, νυνὶ δὲ βουλόμενον, μὴ τῆς ἴσης δυνάμεως Ἀ.Ο. 134i 
εὐπορεῖν; ἀλλ᾽ οὐδὲν ἧττον ὥσπερ καὶ τότε αὐτός τὸ ἂν δύ- 
γασϑαι ἰσχυρισαίμην καὶ ὑμεῖς συνομολογήσαιτε ἐμοΐ: ὥστε P.365 
οὔτε πρότερον, οὔτε γῦν éx τοῦ μὴ δύνασϑαι ἀπεσχόμην 
δτῶν καχῶν, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ μάλιστα μὴ βούλεσθαι καὶ τῶν φαυ- 
λοτάτων τὴν τοιαύτην οἴεσθαι μεταβολήν. εἰ οὖν οὔτε πρό- 
τερον, οὔτε νῦν, χαίτοι ῥᾷστα καταπράξασθαι δυνάμενος, 
οὐδὲν τοιοῦτον, οἷον ἄν τις ὑποπτεύσειε, βεβουλευμένος c- 
φϑην, προσῆχον xci περὲ τοῦ μέλλοντος ἐμοὶ ϑαῤῥεῖν xat 
τομῇ τοῖς συχοφάνταις προσέχειν χαὲ λογοποιοῖς πολλοῖς κατ᾽ 
ἐμοῦ φυησομένοις. οὐδὲ γὰρ περὶ μιχρῶν τινων xai eUxa- 
ταφυονήτων διαβαλοῦσιν, ἀλλὰ περὲ τοῦ ζῇν ὑμῖν ἐξαρτή- 
σουσι τὸν φόβον, ἢ τώ γε δεύτερα, περὶ τοῦ μὴ χαλῶς xal 
ὡς προσῆχον, ἀλλ᾽ αἰσχρῶς xai ἀνελευϑέρως καὶ δουλεύοντας 
τδέτέρῳ ζῇν, 0 καὶ αὐτὸ τοῖς εἰϑισμένοις ἄρχειν οὐδενὸς 9a- B 
γάτου δεύτερον εἰς ἀλγηδόνος λόγον. ὅτι δὲ τοιοῦτοι φυήσον- 
ται πολλοὶ, οὐ στοχάζεσθαι ἔξεστιν ἡμῖν, ἀλλὰ xai σαφέ- 
στατα εἰδέναι. βασιλεὺς μὲν γὰρ χύριος αὐτὸς τῶν πραγμά- 
των ὧν καὶ μηδεμίαν μηδ᾽ ὑφ᾽ ἑνὸς τῶν πραττομένων ὕφο- 
οθώμενος ἐξέτασιν, τὰ μὲν αὐτὸς ἑχὼν εἶναι, εἴπερ ἐβούλετο, 
χαρίζεσϑαΐ τισιν ἠδύνατο, τὰ δ᾽ ἴσως ἂν xal ἠμελεῖτο. γυνὲ 
δὲ οὐδὲν τοιοῦτον ἐξέσται οὐδενὶ, ἀλλὰ πάντα σὺν λόγῳ χαὲ 


3. συνομολογήσετε M. — 17. καὶ add. M. “1. τὸ ὅσον pro τυ- 
σιν P. 


cum tantae potentiae facultas non sit? Atqui non minus hodie, 
quam tunc re posse, vos iuxta mecum confitebimini. Itaque neque 
prius, neque nunc, quia malefacere nequirem, idcirco abstinui : 
sed ideo potissimum, quia nolui talemque morum mutationem 
pessimam omnino reputavi. Quamobrem si nec alias non modo, 
quamvis facillime possem , quidquam eiusmodi, quale quis suspi- 
cetur, me animo agitasse certum est, etiam in futurum mihi fidere, 
nec sycophantis et mendaciloquis, qui multi contra me exorientur , 
assentiri convenit. Haud enim in parvis et despicabilibus eorum 
versabitur obtrectatio , sed de vita amittenda, aut certe non honeste 
decenterque,, sed turpiter et illiberaliter sub alterius iugo exigunda, 
timorem vobis ingenerabunt: quod ipsum iis, qui imperare con- 
sueverunt, nullo genere morlis, si dolorem spectemus, tolerabilius 
est. Tales autem complures exorituros, non coniectura providere, 
sed manifestissime scire vobis datur. Imperator namque ipse rerum 
dominus et nullam in acta sua ab ullo inquisitionem veritus, alia 
quidem sponte, si volebat, condomare o»liis poterat: alia fortassis 
etiam negligebat. At nunc nihil tale ulli concedetur, verum omnia 
cum ratione et summa diligentia faciendi necessitatem imponam 
omnibus: non solum ob solicitudinem vestri, né minus quam ac- 


4a CANTACUZENI 


^ , , ^ 
A.C. ι34ι1 μετὰ ἀχριβείας πράττειν ἀνάγκην πᾶσιν ἐπιϑήσω, o) τῆς 
, er , ' 
ὑμετέρας ἕνεκα κηδεμονίας μόνον, ἵνα μὴ ἐλάττω τὴν ἀρχὴν, 
« - - 
4v παρέλαβον, ἀλλὰ xai μείζω καὶ βελτίω, καιροῦ καλοῦντος, 
3 - 3 * A] i] P« ,  « y 
(ἀποδῶ, ἀλλὰ xot Φιλοειμίας καὶ δόξης ἕνεχα ἐμῆς, τὸ δέ γε 
, S * , H - P" 
τούτων πάντων καὶ μεῖζον καὶ φοβερώτερον ἐμοὶ, τῆς ἐκεῖ- ἢ 
ϑὲν τῶν πραττομένων ἐξετάσεως καὶ τῶν εὐθυνῶν, ἃς αὐτὸς 
ὑφέξειν éni τοῦ φοβεροῦ δικαστηρίου ὑπὲρ τῶν εὖ 7 xaxd 
διῳκημένων μέλλω. τὰ δὲ τοιαῦτα τοῖς εἰϑισμένοις ἀμελεῖν 
καὶ λυμαίνεσθαι τοῖς δημοσίοις καὶ τὰ ἴδια ἐκ τῆς φϑορᾶς 
2^, - Y 
ἐκείνων αὔξειν, παντί τῳ δῆλον, ὡς οὐκ ἔσται ἀνεκτὰ, ὥστειο 
αὐτοὺς εἰχὸς τὸν τὴν τοιαύτην ἀνάγκην αὐτοῖς ἐπαγαγόντα 
ix μέσου ποιεῖν τίϑεσθαι διὰ σπουδῆς. τοῦτο δὲ ἄλλως 
2 » 3 » 3.5 ! » 4 , ' ' * 
αὐτοῖς οὐκ ἂν ἐξέσται, εἰ μὴ πρότερον πολλὰ ψευδὴ xci 
συκοφαντίας “πλάσαντες, ἐχπολεμώσουσιν ἡμᾶς ἀλλήλοις. εἰς 
οὗσον δὲ ἀτοπίας ἐξελάσει τὰ πράγματα ἡμῖν, ἂν συμβῇ τοι-τῇ 
-»"ὝἪ , A 
Ὀαῦτα, xai αὐτὴ uiv ἂν συνορῴης οὖσα συνετὴ, σαφέ- 
στερον δὲ διδάξω καὶ αὐτός. 7 γὰρ ἐμὲ παρὰ πάντα δικαίου 
λόγον ἀνάγκη ἀποθνήσκειν, ἔργον γεγενημένον συκοφαντίας xad 
ὦ x - -— 2 
διαβολῆς, ἄνθρωπον o) μόνον evvovr βασιλεῖ καὶ τοῖς ἐχείνῳ 
προσήκουσιν ὑμῖν ἐπὲ τοσοῦτον χρόνον ἐξητασμένον ἀκριβῶς ,20 
2 ' M X τς / , 27^" 1 - : 
ἀλλὰ καὲ τὰ Ρωμαίων πράγματα ἀδόλως καὶ καϑαρῶς διῳκχη- 
κύτα, ὃν εἰ κατὰ δή τινα τύχην παρὰ βαρβάροις δή τισι συνέ- 
, /!»c e x , € - » 3 
V.297 βαινε διατρίβειν πόρῥδω τῆς Ῥωμαίων γῆς, πολλῆς ἂν mre 
μέμψεως ἄξιοι δικαίως xai κατηγορίας, εἰ μὴ πᾶσαν ἔϑεσϑε 


2. ἵνα Μ., ἀλλὰ P. το. τῳ M. , τε P. 


cepi, sed et maius et melius suo tempore imperium restituam : 
verum etiam propter incensum quoddam nominis mei propagandi 
studium, quodque his omnibus et potius et terribilius mihi est , 
propter examen factorum meorum, quod me illic manet, et ratio- 
nes, quas apud tremendum tribunal recte aut secus administratae. 
rei publicae reposcendus sum. Quae socordibus et cum iactura com- 
muni suas privatim 'opes augentibus intoleranda fore, nemo non 
videt. Itaque probabile fit, eum, qui tali ipsos necessitudine con- 
strinxit, e medio tollere conaturos: quod aliter non procedet, ni 
ante multis confictis mendaciis et consutis sycophantiis nos mutuum 
exasperaverint. Quo vero turpitudinis res evasura sit, si hoc con- 
tigerit, et tu pro tua prudentia videre potes et ipse nihilo minus 
docebo. Aut enim me calumniae obnoxium praeter omne ius fas- 
que mori necesse est, hominem non solum imperatori et vobis con- 
sanguineis eius amicum, tamdiu diligenter exploratum, et in re 
Romana cum fide integritateque administranda versatum ; quem, si 
fortuna aliqua apud barbaros procul Romanorum terris degeret, 
valde reprehendendi et accusandi merito censeremini, nisi eum re- 


HISTORIARUM III. 5. 43 


σπουδὴν ἐπανάγειν καὶ ἀνακαλεῖσθαι, χρησόμενοι ἦ αὐτῷ A.C. 1341 
προσῆκεν, ἢ εἶ μὴ αὐτὸς ἑκὼν αἱρήσομαι τὸν ϑάνατον, ἀλλ᾽ Β.366 
ἐθελήσω προνοίας ἐμαυτὸν ἀξιοῦν xai μὴ καταπροΐεσϑαι 
τοῖς βουλομένοις τὴν σωτηρίαν, ἀγάγκη σοῦ ἀφίστασϑαι xai 
δσώζειν ἐμαυτόν. τούτου δὲ γενομένου, ὅτι πλείους éuoi τῶν 
Ῥωμαίων ἕψονται xai πόλεμος ἐμφύλιος ἔσται χαλεπὸς xai 
πόλεων ἀναστάσεις xai μυρίων φϑοραὶ πραγμάτων καὶ συμ-- 
πάσης, ὡς εἰπεῖν, κατάλυσις τῆς Ρωμαίων ἡγεμονίας, πάντα 
ὅντινοῦν οἴομαι μὴ ἀγνοεῖν, τὸν καὶ ὅπωσοῦν φρενῶν μετειλη- 
Γοχύτα. ὧν τὰς δίκας παρ᾽ ἀμφοτέρων λήψεται ἡμῶν ἐπὶ τῆς 
δίκης ἐκείνης τῆς φοβερᾶς Ó πάντας μέλλων κρίνειν ζῶντας 
χαὲ νεχροὺς, ὡς τούτων αἰτίους πάντων γενησομένους, μᾶλ- 
λον δὲ παρὰ μόνης σοῦ, τῆς μήτε παρ’ ἑαυτῆς τὸ δέον συν- 
ἐδίσης, μήτε παρ᾽ ἐμοῦ μαϑεῖν διδάσκοντος βουλησομένης. Β 
15éyo γὰρ αὐτὸς διϊσχυρίζομαι καὶ τῆς ἄνωϑεν χειρὸς συνε- 
φαπτομένης, ὡς οὐδὲν παραβήσομαι τῶν δεόντων, οὐδ᾽ ἔστιν 
Ó μὲ πείσει πρόφασιν αὐτὸν τῷ πολέμῳ παρασχέσϑαι. εἶ 
μὲν οὖν οὕτω πέπεικας σαυτὴν, ὥστε μηδὲν μηδέποτε φαῦλον 
λογίζεσθαι περὲ ἐμοῦ, ἀλλὰ xai πάντα ἡγεῖσϑαι πράττειν xod 
ϑοδιαγοεῖσϑαι ὑπὲρ σοῦ τε καὶ βασιλέως τοῦ σοῦ παιδὸς, τοὺς 
δὲ διαβάλλοντας ἡγεῖσθαι συχοφάντας καὶ κοινοὺς &y9govc, 
καὶ μηδέποτε αὐτοῖς ὡς ἀληϑεύουσι μὴ μόνον μὴ πιστεύειν, 
ἀλλ᾽ οὐδὲ τὴν ἀρχὴν αὐτοῖς ὑπέχειν οὖς πρὸς τὰς συκοφαν- 


17. αὐτὸν om. P. 19. xci om, P. 


ducendum ac revocandum omni cura ac sedulitate studeretis, eius 
opera ut decet usuri: aut si mortem fugiens, saluti meae prospi- 
cere, nec eam inimicis prodere voluero, ut me ipsum servem, abs 
te cogar deficere. Quo facto plures Romanorum me secuturos , 
bellumque civile saevum et crudele emersurum , urbes et alia innu- 
mera perditum iri, et Romanum principatum, ut uno verbo com- 
plectar, occasurum, neminem prorsus utcumque rationis participem 
non cernere opinor. Quorum poenas ab utrisque nostrum tamquam 
auctoribus horum omnium in iudicio illo horrendo expetet, qui 
vivos mortuosque iudicabit: imo abs te sola potius, quae neque 
per te intellexeris , quid te facere conveniret, neque me docere 
volentem attenderis. Equidem Deo bene propitio ab officii tramite 
nusquam deflexurum me assevero: nec mortalium ullus mihi persua- 
debit, ut bello occasionem praebeam. Quare si ea tibi mens, ut 
nihil sinistrum aliquando de me cogitare velis, sed existimare, 
omnia me facta et cogitata ad tuendam imperatoris filii tui auctori- 
tatem dignitatemque dirigere, accusatores autem meos in sycophan- 
tis communibusque inimicis ducere, nec unquam illis ut veracibus 
credere; credere autem ?. imo nec ad aures quidem eos admittere, 


ἠά CANTACUZENI 


A.C.i3Át τίας, δίκαιά τε ὅμοῦ xal σαυτῇ τὸ xai ἐμοὶ συμφέροντα 

Οἐβουλεύσω καὶ πᾶσι τοῖς Ῥωμαίων πράγμασι χοινῇ, καὶ αὐ- 
τὸς τῆς διοικήσεως ἔχεσθαι πείϑομαι τῶν χοινῶν. εἰ δὲ πρὸς 
ταῦτα τὴν ψυχὴν δρᾷς ἀδυνατοῦσαν xci ἀμφιβόλους δόξας 
ἔχουσαν περὲ ἐμοῦ, τί δεῖ σφίσι τε αὐτοῖς «duo? πράγματαϑ 
παρέχειν, ἀλλὰ μὴ πειϑομένους éuoi τὰ βελτίω συμβουλεύ- 
οντι , ἐμὲ μὲν ἐᾷν οἴκοι καϑῆσϑαι τὴν ἀπραγμοσύνην ἡρημέ- 
vor , αὐτὴν δ᾽ ἅμα πατριάρχῃ xoi τοῖς ἄλλοις, πολλοῖς τὸ xui 
ἀγαϑοῖς οὖσι, τὰ χοιγῇ συμφέφοντα Ῥωμαίοις πράττειν; οὐδὲ 
γὰρ ἀνόητος, οὐδ᾽ οὕτως ἔξω φρενῶν ἐγὼ, ὥστ᾽ εἰς προῦ-το 
πτὸν χίγδυνον ἐμβάλλειν ἐμαυτὸν, καὶ ταῦτα μέλλων, μὴ 
χρημάτων μόνον τῶν ἰδίων ὑπὲρ τῶν κοινῇ Ῥωμαίοις συμ- 
φερόντων, ἀλλ᾽ οὐδ' αὐτῆς, εἰ δεήσει, φείδεσθαι ψυχῆς, 
(πάντως δὲ δεήσει καὶ πολλάκις.) μηδεμίαν δὲ ἑτέραν τῶν 

D πόνων καὶ τῶν κινδύνων καὶ τῶν τοσούτων ἀγαλωμάτων τὴντϑ. 
ἀντιμισϑίαν ἀπαιτεῖν, ἢ πρῶτον μὲν τὸ ἀπαϑῆ κακῶν δια.: 
τηρεῖοϑαι, δεύτερον δὲ τὴν éni τοῖς ἀγαθοῖς ἔργοις εὔκλειαν 
καὶ εὐδοξίαν, ἧς τὸ μὴ ἡττῆσϑαι οὐ τῶν πάνυ λαμπρῶν 
καὶ περιδόξων, ἀλλὰ τῶν φαύλως καὶ ἀτίμως καὶ οὐδὲν 
ἄμεινον τῶν πολλῶν βιοῦν προῃρημένων. ἐμοὶ μὲν οὖν σκε-αο 
ψαμένῳ, τοιαῦτα ἔδοξε πρὸς ἐμαυτὸν ἰδίᾳ τε ἡμῶν ξχάστῳ 
καὶ πᾶσιν ὁμοῦ συμφέρειν. σὲ δὲ προσήκει καὶ κοινῇ μετὰ 
τῶν ἄλλων καὶ ἰδίᾳ σχεψαμένην περὲ τῶν αὐτῶν, ἅτ- 


14. πάντων P. 18. ἡττᾶσθαι M. 


iuste et quod tibi ac mihi pariterque Romanis prosit, statueris: et 
hac conditione gubernacula recipiam, Sin autem ad haec praestan- 
da infirmitatem perspicis animi tui ac de me fluctuant cogitationes 
tuae, quid opus est mihi ac vobis facessi negotium? Cur non potius 
mihi bene monenti obtemperatur et ego quidem domi solutus occu- 
pàtionibus, quod volui, relinquor: tu vero cum patriarcha DU 
multis et bonis viris communi Romanorum commodo servis? Non 
enim tam insipiens sum, nec tam ἃ recta ratione disto, ut in 
malum ante oculos positum me praecipitem: idque non pecuniis 
meis dumtaxat pro utilitate publica, sed nec ipsi vitae, si res vo- 
cabit (omnino autem et saepius vocabit) ullo modo parsurus, Nec 
ullam aliam laborum periculorumque et tantorum sumptum remune- 
rationem exposco, quam ut primum quidem tutus sim a malis, 
deinde propter praeclara facta celebritatem et gloriam, cuius de- 
siderio non vinci, haud valde insignium  conspicuorumque, sed 
eorum est, qui vitam ignavam' et inhonoram vulgaremque  pla- 
ne vivere instituerunt. Mihi igitur, re considerata, et privatim 
cuique nostrum et simul omnibus haec conducere visa sunt. 
Tuarum partium crit, re una cum aliis et sola tecum excussa, 


HISTORIARUM III. 6. 45 


» LÀ € , * ' 
τα ἂν εἴη λυσιτελέστερα, ἐλέσϑαι. δοίη δὲ ϑεὸς ἐλέσϑαι τὰ A.C. 1341 
βελτίω. 

ς΄. Τοιαῦτα πρὸς βασιλίδα μετὰ παῤῥησίας τοῦ μεγά-.367 
λου δομεστίχου καὶ χωρίς τινος περικαλύμματος διειλεγμένου,Υ, 298 
, ^ , Ἁ ^ ε ^ 
δέπήνεσέ τε τοὺς λύγους xai αὐτὴ, ὡς οὐ σχληρῶς οὐδὲ τρα- 
Lu , 
χέως, ὥσπερ προοιμιαζόμενος εἶπεν, εἰρημένους, ἀλλ᾽ ἀλη- 
ϑείας τε ἐχομένους καὶ δικαιοσύνης καὶ παῤῥησίας πρεπού-Β 
2 » Ἵ - ' - 
σης φίλῳ ἀληϑεῖ. περὲ μὲν οὖν τοῦ πρότερόν τε xai viv 

« , , * M 2 ^« 5 , * € , 

ὁμοίως μαλιστα είναι δυνατὸν αὐτῷ, εἰ ἐβουλετο, τὴν ῬῬωμαί- 
100» βασιλείαν ἑαυτῷ περιποιεῖν, σαφέστατα πάντων αὐτὴ 

JA 7 € , M [2] χ 72... ἢ » c 2 , 

εἰδέναι ὡμολόγει, πρὸς & δὲ ἠξίου ἰσχυρίζετο, ὡς οὐ μόνον 

- x ' : , 

ταῦτα, ἅπερ ἤτησεν αὐτὸς, ἀλλὰ xai πολλαπλασίω ἀνασχέ- 
, » L4 

σθαι δυνατή" xai ὡς οὐδ᾽ ἂν εἶ πάντες ἄνθρωποι συμφω- 

γνήσαντες φαῖεν χατ᾽ αὐτοῦ, δυνήσονται ταύτην αὐτῷ ἐχπο- 

“« 344» “ $ - ' Ὕ , , * 
τὐλεμῶσαι, ἀλλ ἄϑικτον αὐτῷ “καὶ ἀκεραίαν τηρήσει τὴν 

, " M - 

φιλίαν, εἰ μή vt ἀλλο, ἀλλὰ τῶν γε βασιλέως λόγων μεμνη- 

* , » - a t. r 

μέμῃη, Q πολλάκις εἴρηται περὲ αὐτοῦ, ὡς οὐδ᾽ ἂν εἰ ξίφος α 

σπασάμενον κατ᾽ αὐτοῦ χωροῦντα ὡς ἀποχτενοῦντα ἴδῃ, οὐδ᾽ 

e , 9*4 . - ΕῚ Dj ' » L4 ΕῚ 
οὕτω δυνησεσθαι αὐτὸν μισῆσαι, ἀλλα τὴν ἴσὴν ευγοιαν QU- 

- T v 

207(), xad τούτου πεπραγμένου, τηρήσειν xai φιλίαν. ᾧπερ ἔφασκε 
χρωμένη διδασχάλῳ καὶ αὐτὴ τοσοῦτον ὑπερέχοντι αὐτῆς 
καὶ συνέσει καὶ πραγμάτων ἐμπειρίᾳ, τὰ ἴσα περὶ αὐτοῦ 

M , ' LE " , € 
χαὶ γινώσκειν καὶ πειράσεσϑαι φυλάξειν. καὶ παρεϑαῤῥυνεν 
' 32 € 5 
αὐτὸν, μηδὲν περὲ αὐτῆς ὑποπτεύειν ἀγεννὲς, ἀλλ᾽ εἰναι βε- 


17. ᾧ M., ὡς P. 20. τηρήσει P. 


quae conducibiliora fuerint, eligere. Faxit autem Deus, ut meliora 
eligas. ! 

6. Cum ita libere sineque ullo integumento verba fecisset 
magnus domesticus, imperatrix ut non dura ac aspera (quod tamen 
in prooemio promiserat) sed vera et ex aequitate cum libertate 
amico germano conveniente locutum commendavit. Potuisse igitur 
antea et nunc perinde maximeque posse, si luberet, Romanum 
possidere imperium, certissimo scire se rion negabat. Ad ea autem 
quae petebat , non illa modo, verum multo plura sustinere se posse 
respondebat; et quamvis omnes mortales consensu adversus illum 
garrirent, nunquam illi infensam reddituros, sed inviolatam since- 
ramque amicitiam ei praestituram; si non propter aliud, salte:n 
propter ea, quae ex imperatore saepenumero audierit: nec si distri- 
cto ense in se occidendi causa ruentem videret, posse illum odisse, 
sed pristina benevolentia etiam sic complexurum et amici loco ni- 
hilo minus habiturum, Et aiebat, se imperatore magistro, tantum 
sibi prudentia et usu praestante, eadem de illo sentire et cius ad- 
monitioni parituram; confirmabatque illum; ne quid de se abiectum 


46 " CANTACUZENI 


A.C. 1341 βαίως πεπεισμένον, ὡς οὐδὲν ἔσται τηλικοῦτον, ὃ δυνήσεται 
τοὺς αὐτῆς κατασεῖσαι λογισμοὺς καὶ περὶ αὐτοῦ κακὰ λὃ- 
γίζεσϑαι παρασχευάσει. ἐπὲ τούτοις δὲ ὃ μέγας δομέστιχος 
τὴν μὲν ὁμολογίαν βασιλίδος ἀρχοῦσαν οἴηϑεὶς ἀπόδειξιν 

πρὸς τὸ μηδὲν εἶναι ἐμποδὼν, εἰ ἐβούλετο κακὸς ὀφϑῆναι,5 
μάλιστα δὲ δυνάμενος ἑχοντὲ τἀγαθὰ καὶ δίκαια αἱρεῖσθαι, 
εἶτα καὶ τῆς καλοχἀγαϑίας καὶ τῆς εἷς αὐτὸν στοργῆς χάρι- 
τὰς ὁμολογήσας βασιλίδι, αὖϑις ἀνελάμβανε τὸν λόγον, μὴ 
δὴ διὰ ταῦτα, φάσκων, μήτ᾽ αὐτὴν, μήτε πατριάρχην ὕπο- 
πτεύειν, αὐτῷ τοὺς λύγους ὡς πανούργως εἰρημένους, ἀδειαντὸ 
αὐτῷ προπαρασκευάζοντι τὸ μηδ᾽ ἄν τις ἀληϑῆ λέγειν Eym 
περὶ αὐτοῦ xai ἀποδειχνύειν ἀδικοῦντα, τόπον ἔχειν πρὸς 
τὴν κατ᾽ αὐτοῦ κατηγορίαν καὶ γραφήν: οὐ γὰρ τοῦτο βού- 
λεσϑαι αὐτῷ τοὺς λόγους" αἶλλ᾽ εἰ μέν τινες τοιαῦτα δήποτε 
κατηγοροῖεν, οἷα αὐτὰ vq ξαυτῶν ἐξελέγχεσϑαι ὡς εἰσὲ ov-15 
Ρ. 308 κοφαντίαι καὶ διαβολαὶ, τούτων μηδένα ποιεῖσϑαι λόγον, 
ἀλλὰ καὶ τοὺς πλάττοντας μισεῖν. εἰ δ᾽ ἄρα οὕτως εἴη πι- 
ϑανὰ, ὥστ᾽ ἀμφιβολίαν ἐμποιεῖν ; εἰ Ἶ μᾶλλον χρὴ πιστεύ-- 
&y 7 παντάπασιν ἀπιστεῖν, μὴ ἐρήμην εὐϑὺς καταψη- 
φίζεσϑαι καὶ ἀπόντος, ἀλλ᾽ εἰς δικαστήριον καλεῖν, κἄναο 
ἁλίσχωμαι ἀδικῶν, οὐ παραιτοῦμαι τῆς κακουργίας διδό- 
ναι δίκας. τῆς βασιλίδος δὲ τὸν περὲ τῆς δίκης λόγον ἀπο- 
σειομένης καὶ μηδ᾽ ἄν, εἴ τι γένοιτο, τοιαῦτα περὶ αὐτοῦ φρο- 
γήσειν διατειγομένης, dore xai δικαστηρίων δεήσεσϑαι πρὸς 


6. δυνάμενον M. 


süspicaretur, sed constanter crederet, nihil tanti fore, unde ipsa; 
de sententia deturbata, male de eo existimaret, Post haec magnus 
domesticus imperatricis confessione satis demonstratum arbitratus, 
nihil sibi esse obstaculo , si improbe velit agere, et posse sponte 
sua bene iüsteque facere: deinde ob integritatem et amorem in se 
declaratum gratiis actis, denuo sic ait. Nec ipsam, nec pateiar- 
cham verba sua suspecta habere oportere, quasi ita securitatem 
sibi praeparet,utL neque $i quis ut improbum! eum accusare queat et 
dicam impingere, recipiatur eius oratio: non enim sibi hoc velle: 
sed si quidam aliquando de talibus eum accusarent, quae meras 
esse calumnias et sycophantias ipsi a semetipsis convincerentur, 
horum nullam duci rationem debere: sed cum figmentis suis aver- 
sandos. Sin ita probabilia forent, ut dubitaretur, credendane am 
prorsus repudianda essent, non statim indicta causa et absentem 
condemnandum, sed in iudicium vocandum; ibi sceleris convictum 
sese poenas non invite suscepturüm. Cum imperatrix mentionem 
poenae non ferret aflirmaretque, quidquid tandem eveniret, nun- 
quam ita de ipso cogitaturam, ut iudicio illum arcesseret, Non sé 


HISTORIARUM ΠΙ. 6. 47 


αὐτὸν, οὐχ ἔφασκεν ἐκεῖνος ἀγαπήσειν, εἶ μὴ καὲ περὲ A.C.1341 
' /,, 5 - » F4 » 2 » 
τούτου πείϑοιτο αὐτῷ τῶν ἀλλων μᾶλλον ἕγεχα ἡ αὑτῆς, 

ὥστε διὰ πάντων αὐτοῖς ἀποφράττεσϑαι τὰς γλώσσας xGiY.399 
μὴ πρόφασιν ἐκ τούτου κακουργίας xoà διαβολῆς λαβεῖν. 
H , * , - M] 7 H ' ,, » : 
δαπαγορευούσῆς δὲ αὐτῆς καὶ οὐχ ἐθελούσης πείϑεσθϑαι, ἐπεισὲ 
πολλὰ εἰπὼν, ὡς περὲ ἀναγκαίου, ἀἄχουσαν μὲν xai τόγε εἷς 
αὐτὴν ἧκον τῶν τοιούτων μὴ δεομένην ζητημάτων - ἐπείϑετο 
δ᾽ οὖν ἕνεκα αὐτοῦ, ἐπὶ τούτοις δὲ καὶ αὐτὸς ἡσϑεὶς καὲ 
πᾶσαν λογισμῶν ἀμφιβολίαν ἀποθέμενος, χαίρων ἔφασχεν 
10705 παραλήψεσϑαι τὴν ἀρχὴν, εἰ καὶ δι’ ὅρκων γένοιτο πι-- 
στὰ τὰ εἰρημένα. xai αὐτίκα ἐτελοῦντο καὶ οἱ ὅρχοι παρ᾿ 
ἑχατέρων éni τοῦ πατριάρχου. ἐπεὲ δὲ οὐδενὸς αὐτοῖς évé- 
δει ἔτι πρὸς τὰς διαλύσει ασιλὲς μὲν οἴκοι ὑπελείπετο, ὃ 
$5 u , 
^ , M - * ΕῚ ^ , » 
μέγας δὲ δομέστικος ἤδὴ πᾶσαν τὴν ἀρχὴν βεβαίως ἔχων, 
, ea , ^ LI - - ^ , 
ιδέξήεσαν ἅμα πατριάρχῃ. καὶ πρὸς τῷ ναῷ τοῦ μεγαλομάρ-α : 
, - 2 
τυρὸς γενόμενοι Ζ]ημητρίου. ὃς τῶν βασιλείων φκοδόμητο 
ἐντὸς, πολλὰ καὶ πρὸς πατριάρχην ὅ μέγας δομέστικος διει-- 
λέχϑη. ἔφη γὰρ, πεπεῖσϑαι μὲν καὶ αὐτὸν σαφῶς, ὡς οἵους 
ἡ βασιλὶς ἐφθέγξατο λόγους, τοιοῦτον καὶ τὸ φρόνημα ἔχειν». 
“οϑορυβεῖσϑαι δὲ αὖϑις οὐ μικρῶς, τὴν ἀσϑένειαν τῆς γυναι-- 
χείας φύσεως εἰδότα, ὡς εὐμετάβλητος διὰ δειλίαν, καὶ δε- 
δοιχέναι, μὴ αὐτὸς μὲν ἀναγκάζοιτο πάντοτε μακραῖς ἀπο- 
δημίαις χρῆσθαι διὰ τοὺς πρὸς τοὺς περιοίκους βαρβάρους 
« ^ - " 
πολέμους, οἱ συκοφάνται δὲ οἰκουροῦντες πείσωσί ποτὲ αὐτὴν 


quieturum, domesticus respondebat, nisi et in hoc sibi obsequere- 
tur, aliorum causa magis, quam sua: ut sic per omnia illis ora 
obstruerentur et ne hinc maligue calumniandi occasionem sumerent. 
Recusanti vero et invitae, quod se huiusmodi quaestionibus non 
egere diceret, multis verbis ut rem necessariam persuasit. ' Dome- 
stici igitur causa assensit. Quocirca et ipse exhilaratus omnique 
cogitationum perplexitate deposita, se iam cum gaudio ad imperium 
moderandum esse regressurum dixit, si etiam sacramento dicta fir-* 
marentur: quod mox ab utroque coram patriarcha factum est. Per- 
fecta igitur pacificatione imperatrix domi mansit. Magnus autem 
domesticus, totius imperii gubernatione sibi confirmata, cum patri- 
archa recessit et apud aedem magni martyris Demetrii intra aulam 
longo eum sermone detinuit: nempe hoc, Ego quoque, non aliter 
quam sentiret, imperatricem locutam esse, plane credo. Perturbor 
tamen non mediocriter , quod naturae muliebris imbecillitatem, 
quam scilicet varia et ob timiditatem mutabilis sit cognosco: et 
male metuo, ne ego quidem semper propter bella cum finitimis 
barbaris abesse longius cogar, sycophantae autem domi desidentes 
aliquando illam pervertant. Quod et viris in pugna imbellissimis 
accidere videmus, qui a domesticis probrose increpiti et contume- 


48 CANTA CUZENI 


a , PS - 
A.C. 1341 μεταβαλεῖν, 0 καὶ ἀνδράσι συμβαῖνον δρῶμεν τοῖς περὲ μά- 
χας διὰ δειλίαν ἀτολμωτάτοις. ἐκχεῖνοι γὰρ ὑπὸ τῶν οἰχείων 
Ὁ ὀγειδιζομεγοι καὶ περιυβριζόμενοι χαὶ ὅτιοῦν ὑπομένοντες 
, ^ 
δεινὸν, μάχης uiv οὐ παρούσης, κομπάζουσι πολλὰ xai 
- ν c , , - 
ἰσχυρίζονται καὶ ὅρκους προστιϑέντες, μηκέτ᾽ αὖϑις τοῖς 0-5 
λεμίοις τὸ πρύσωπον ἀποστρέψειν, ἀλλ᾽ ἀνδρείως ἀντικατα- 
M bj , 2 M , 74" 
στήσεσϑαι πρὸς αὐτούς, ἐπειδὰν δὲ αὐτούς τε ἴδωσι προσι- 
ὄντας καὶ τῆς σάλπιγγος ἀκούσωσι σημαινούσης συμπλοχὴν, 
οὐχέτι [μένειν οὐδ᾽ ἐπὶ τῆς παρατάξεως οἷοί τέ εἶσιν, ἀλλὰ 
φεύγουσιν αἰσχρῶς καὶ ἀγεννῶς, ὀλίγα φροντίζοντες τῶνιο 
ὅρχων καὶ τῶν κομπασμάτων τῶν προτέρων. ἀχούω δὲ xai 
παροιμίας Περσικῆς ὀρϑῶς ἄγαν xai συνετῶς περὲ τῆς yv- 
ψναικείας εἰρημένης φύσεως. λέγουσι γὰρ, ὡς χἂν μέχρε νεφε- 
- ε * - ^ γεν & 
λῶν ἀφίκηται ἡ χεφαλὴ τῆς γυναικὸς, οὐδὲν ἔλαττον ἢ ngó- 
' ^ - 5 ^ -" 
P.369 τερον ἐφάπτεται τῆς γῆς" σημαίνοντες, οἶμαι; διὰ τοῦ λύγου,τ5 
» ^ , 
ὡς κὰν εἰς ἄκρον καὶ φρονήσεως ἀφίκηται καὶ μεγαλοψυχίας 
^ Ψ' wr, -T- 
καὶ ἀνδρίας, οὐδὲν ἧττον ἢ πρότερον ἔστι γυνὴ, τοῖς φυσι- 
xoig καὶ γυναιχείοις πάϑεσιν ἐνεχομένη. ἃ δὴ πάντα μὲ ὦπο- 
κναΐει μεμνημένον xai πολὺν ἐμποιεῖ ϑόρυβον τῇ ψυχῆ, μὴ 
τῆς βασιλίδος γυναικεῖον τι παϑούσης, οὐκ αὐτὸς μόνον, ἀλλαῶθ 
καὶ Ῥωμαῖοι πάντες πολλοῖς ὁμιλήσομεν καχοῖς. xat τοῖς 
1 , at. ' » 
βξοσχάτοις περιπεσούμεϑα κινδύνοις. οὗ δὴ ἕνεχα πρῶτα μὲν 
τῶν ὑπηργμένων παρ᾽ ἐμοῦ σοι ἀγαθῶν ἀναμιμνήσκω, οὐδ᾽ 
αὐτὸν ἴσως ἐπιλελησμένον, ὡς εἰς τοῦτο εὐδοξίας καὶ τι- 
μῆς παρὰ τὴν ἡμετέραν ἥκεις καὶ φιλίαν καὶ σπουδὴν, oU 
6. ἀλλ᾽ add. M. ἄνδρ. αὐτέχα στήσεσϑαν P. — 18. δὲ pro xai P. 
liosissime vexati ac nihil non grave perpessi, extra praelium verbis 
se iactitant magnifice et iurati affirmant, de cetero non tergum ho- 
stibus praebituros, sed generose contra pugnaturos, Postquam au- 
tem eos accedentes conspexerunt et tubam belli signum exaudierunt, 
in acie amplius consistere non possunt; sed iuramenti et iactantiae 
prioris obliti, ignave ac turpiter fugiunt. Scitum est etiam quod 
apud Persas ferri proverbium audio: femina terram adhuc tangit, 
quamvis capite. nubes tetigerit. Quo significant, opinor, etsi ad 
summum prudentiae magnanimitatis: et fortitudinis vencrit mulier, 
nihilo minus, ut antea; esse mulierem; hoc est naturalibus et mu- 
liebribus affectionibus subditam. Quae omnia me reminiscentem 
solicitant et animum metu implent, ne, siquid, ut feminae, impe- 
ratrici acciderit, non ego solum , sed et Romani omnes multis in- 
voluti malis, extremis periculis. circumveniamur. Quare primum 
quidem ultro praestitorum tibi a me beneficiorum te admoneo: 


nec te oblitum puto, quemadmodum ad. hoc gloriae et honoris fa- 
stigium .propler amicitiam nostram studiumque perveneris. Nom 


HISTORIARUM ΠΙ. 6. 49 


povov ἐξ ἀφαγείας πολλῆς τῷ. βασιλιχῷ κλήρῳ xaraÀéSovrogA.C. 1341 
καὶ πολλῆς προνοίας οὐκ οἴκοϑεν μόνον, ἀλλὰ xci ἐκ τῶν βα- B 
σιλικῶν ἠξιωκύτος καὶ, καιροῦ οὐ καλοῦντος, ἐμοῦ τὸ πρώτον 
μνησϑέντος καὶ βασιλέα πείσαντος ini τὸν πατριαρχικὸν 
. δάνάγειν ϑρόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀρχιερέων κοινῇ γνώμη πάν- 
τῶν ἀποσειομένων, πολλῇ χρησαμένου πρὸς αὐτοὺς καὶ προ-- 
ϑυμίᾳ καὶ σπουδῇ, core πεῖσαι ἐγχειρίσαι τὴν περιφανῆ 
ταύτην xGi περιμάχητον καθέδραν, xai τὰ τελευταῖα δὴ 
ταῦτα κινδυνεύοντι περὲ αὐτὴν καὶ μέλλοντι ἀποστερεῖσθαι 
τομόνον πρὺς ἀπαλλαγὴν ἐξαρχέσαντος τῶν δυσχερῶν. ταῦτα 
δὲ διῆλθον νῦν, οὐκ ὀγειδίζειν προῃρημένος τὰς εὐεργεσίας, c 
(οὐ γὰρ ἔμοιγε φίλον τὸ τοιοῦτον, οὐδ᾽ εἰ πολλαπλασίους 
ἦσαν καὶ. μείζους ,) ἀλλ᾽ ἵν’ ἐπιδείξαιμι, ὡς ἄνωϑεν φιλέως Υ. 300 
πρὸς σὲ διατεϑέγτε καὶ πολλὰς παρεσχημένῳ ἀπὸδείξεις τῆς 
τὐπρὸς σὲ στοργῆς, δίκαιον καὶ σὲ, τῶν πραγμάτων παρασχόγ- 
των, νῦν εὐγνώμονα. φανῆναι τῷ προῖχα πρότερον ὀφϑέντι 
φίλῳ καὶ ἀμοιβὰς ἀξίας ἀποδοῦναι τῶν προτέρων εὐεργεσι-- 
Qv. οὐ μόνον τούτων ἕνεχα αὐτῶν, ἀλλ᾽ ὅτι xci πατὴρ ὧν 
κοιγὸς πγευματιχὸς, ὅσην ἑκάστῳ τῶν ποιμαιγνομένων, τοσαύ- 
2074» ὀφείλεις τὴν κηδεμονίαν καὶ ἐμοὶ, μᾶλλον δὲ πολλαπλα- 
᾿σίω 1 σύμπασι σχεδὸν, ὅσῳ xai τῆς εἰς ἐμὲ ἡκούσης ὠφε- 
λείας ἢ βλάβης πάντες ἀπολαύσουσι τὸ μέρος. τοῦτο δέ ἐστιν, 
0 σου δέομαι, ἕν᾽ ἐπειδήπερ αὐτὸς ἀναγκαίως ἔχω πρὸς τὰς [pj 
ἔξωθεν στρατείας ἀσχολεῖσϑαι, ( οὔτε γὰρ ἔμοιγε εὐπρεπὲς, 


3. οὐ add. M. — 9. κινδυνεύοντος εἰ μέλλοντος P. 


enim solum te infimi ordinis hominem imperatoris clericorum col- 
legio allegi et cura multa non tantum domi meae, sed iam e do- 
mesticis imperatoris unum dignatus sum, verum etiam, quamquam 
id necessitas nulla exigeret , primus. tui nientionem feci et auctor 
imperatori fui, ut te in thronum patriarchicum extollerct, Quin 
eliam cum ab episcopis concorditer répellerere , diligentissime ela- 
boravi, wt tibi praeclaram hanc et pro qua iure certetur, cathe- 
drám darent, Postremo cum in eius amittendae periculum. devenis- 
ses, solus ego difficultatem omnem sustuli. Haec in praesens per- 
censui, non quod beneficia exprobraré velim (non enim soleo, ne 
si longe plura quidem et maiora essent) sed ut ostenderem ; ac- 
quum videri, ut a quo plura iam pridem amicitiae et singularis 
cuiusdam amoris argumenta habes idque gratuito, 6i nune tali 
tempore memorem te et re ipsa meritis compensandis gratum exhi- 
beas. Adde, cum sis pater spiritualis omnium, quantam unicuique 
ovium tuarum, tantum ct mihi, imo vero multo maiorem, quat 
ferme omnibus solicitudinem debes; quod omnes coinmmodorum mec 
rum incommodorumve participes futuri sunt; Quod autem te oro; 


Cantacuzenus Il. 4 


- 5o CANTACUZENI 


A.C. 1341 ov9' ὑμῖν συμφέρον, ἐνταῦϑα καϑήμενον περιορᾷν τοὺς πολεμίί- 
ovc τοὺς ἀγροὺς πορϑεῖν τοὺς ἡμετέρους καὶ τὰς πόλεις πολιορ- 
κεῖν xat ἐξανδραποδίζεσθαι τοὺς ἐντυχάγοντας,) μηδεμίαν δοῦ- 
vaL χώραν τοῖς συχοφάνταις καὶ λυμεῶσι καὶ κοινοῖς ἐχϑροῖς, 
τὸν ἀεὶ χρόνον ἐνταῦϑα συνεσόμενον τῇ βασιλίδι, ὥστε δυνηϑῆ-5 
»aL συσχευάσαϊ κατ’ ἐμοῦ διαβολὰς καὶ πεῖσαι προσέχειν 
αὐτοῖς, ὡς ὀρϑῶς καὶ λυσιτελῶς βουλευομέγοις, ἐμὲ δὲ πολέ- 
μιον γομίζειν xat ἐπιβουλεύοντα αὐτῇ πρὸς τὴν ἀρχήν" ἀλλὰ 

Ῥ, 3γηοτῶν ὑπὲρ ἐμοῦ δικαίων ἀντεχόμενον διαλύειν αὐτοῖς τὰς μη- 
χαγνὰς καὶ ἀπράχτους καϑιστᾷν τὰς πανουργίας καὶ τοὺς δό-το 
λους, οὐδὲν ἕτερον πείϑοντα τὴν βασιλίδα, ἢ μὴ καταψηφί- 
ζεσθαι ἀπόντος, ἀλλὰ χληϑέντα πρὸς τὴν δίκην καὶ καιροῦ τυ- 
χόντα πρὸς ἀπολογίαν, ἢ διαλύεσθαι τὰ ἐγχλήματα, ἂν δύ- 
γωμαι,, ἢ διδόναι δίκας τῆς ἀδικίας, ἂν ἁλίσκωμαι ἐπιορκῶν, 
τῆς τοιαύτης δὲ σπουδῆς ἕνεχα καὶ προϑυμίας οὐ παρὰ ϑεοῦτϑ 
μόγου λήψεσθαι τὰς ἀμοιβὰς, ὡς ὑπὲρ εἰρήνης καὶ σωτηρίας 
τῆς κοινῆς καὶ αὐτοῦ ἐσπουδακότα τοῦ δικαίου, ἀλλὰ x«i 
αὐτὸν αὐτῷ πολλὴν εἰδήσειν χάριν καὶ πάντας τοὺς ἐν λόγῳ 
ἐπαιγέσεσϑαι, ὅτε τὼ προστάτου ποιεῖ xai χηδεμόνος τῶν 

Βψυχῶν, ἔργοις αὐτοῖς ἐπιδειχνύμενος, ὡς ἔστι μαϑητὴς τοῦχο 
εἰρηνοποιοῦ καὶ εἰς δύναμιν αὐτῷ ἐξομοιοῦται,, τόγε εἰς αὖ- 
τὸν ἧκον, πᾶσαν πρόφασιν πολέμου ἐμφυλίου διαλύων, τοι- 
αὕτα xai πρὸς πατριάρχην διειλεγμένου τοῦ μεγάλου δομε- 


3. προστυγχάνοντας P. 


hoc est: ut simul ac debuero foris bellum gerere (nec enim vel 
mihi honorificum vel vobis utile, hic sedentem ab- hostibus agros 
nostros vastari , civitates obsideri, obvios in servitutem abduci per- 
mittere,) nihil loci des sycophantis, hominibus perditis et rei publicae 
inimicis, qui hic cum Augustà versaberis semper, ut contra me calu- 
mnias comminisci et illam ad obtrectatores ut bene consulentes audi- 
endos, ac me pro hoste et insidiatore suo propter imperium habendum 
inducere possis; sed ius meum tucare, illorum machinas dissipes, cal- 
liditatem ac dolos infirmes et hoc solum eidem persuadeas, ne absentem 
damnet, sed in iudicium vocct: ut tempus ad defensionem nactus, aut 
obiecta refellam, si potero , aut si peierasse deprehendar, poenam sub- 
eam. Pro hac impigra diligentia tua non modo a Deo, velut pacis et sa- 
lutis communis et iuris mei cupidus, praemium accipies, sed me quoque 
quam gratissimum experiere et omnes honorati te laudabunt, quia 
quae praepositum curatoremque animarum decent, feceris; factoque 
ipso te pacificatoris discipulum demonstraris , quem pro viribus 
imitere, dum, quantum in te est, omnem belli civilis materiam 
tollis. His dictis a magno domestico, patriarcha memorata se bene- 
.ficia accepisse et omnibus aliis maiora se et accepisse ct debere con- 


HISTORIARUM FI. 6. - 51 


, , V 4“ - 
στίχου, τἄς TE εἰρημένας εὐεργεσίας, ἦν αὐτῷ ἐχεῖνος avyo-A. C. 1341 
- ' , » » - 
μολογῶν, καὶ πάγτων τῶν ἄλλων μείζω xai εὐηργετῆσϑαι xai 
» A] 2C w - , 
ὀφείλειν, καὶ 9uggsiy περὲ τοῦ μέλλοντος, ὑποθέμενος, ὡς 
565 2 " - - 
οὐδὲν αὐτῷ τῶν δυσχερῶν, róye εἰς αὐτὸν ἧκον, ἀπαντήσει, 
, M ^ - ^ , » , - 
"ἀλλὰ σπουδῇ πολλῇ xai προϑυμίᾳ ; εἴ τι συμβαίη τοιοῦτον, 
^t ' ,? » c ' ^ 
χθήσεται περὲ αὐτοῦ καὶ οὐδὲν ἧττον, ἢ ὑπὲρ αὐτὸς αὑτοῦ 
^ - ? ^ *, ' h 
παρὼν, τῶν αὐτῷ γινομένων ἀνϑέξεται δικαίων. ἐπεὶ δὲ xalC 
c , ' - ^ 
ὃ πατριάρχης προϑύμως τὰ τοιαῦτα ἐπηγγείλατο, οὐχοῦν, 
» c * Y 
épaoxev 0 μέγας δομέστικος, οὐδὲν λοιπὸν, ἢ τὰς ὑποσχέσεις 
, * » En - 
τοταῦτας τρύπῳ, ᾧ ἄν ἐπίσταιτο αὐτὸς, βεβαίας αὐτῷ ποιεῖν 
M b) , ce ^ » E] , Y» Ὕ * 
χαὶ GYOuQugoAovg, ὥστε μηδὲν ἔτι ἐνδοιαζειν ἔγειν, ἀλλὰ 
» ἂν οἰχ x T n - 
πεπεῖσθαι ἀχριβῶς; ὡς οὐδὲν ἧττον. ἢ εἰ παρῆν αὐτὸς, οὐ- 
, - , , 
δεμία τοῖς συχοφάνταις ἔσται δύναμις πρὸς τὰς διαβολάς. 
€ ' - « ' 
ὁ δ᾽ εὐθὺς τῆς καθέδρας ἐξαναστὰς, ,,εὐλογητὸς εἶπεν ,,0 ϑεὸς 
* - MM “Ὁ - 
15xab πατὴρ τοῦ χυρώυ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὃ ὧν εἰς τοὺς 
» et x - p 
αἰῶνας, ὅτι οὔτε νῦν, ov ὕστερον wevoouat σε, ἀλλ᾽ 
ὑπὲρ τοῦ σοῦ πᾶσαν ποιήσομαι δικαίου χαὲὶ φροντίδα za 
σπουδὴν xai οὐδὲν, τόγε εἰς ἐμὲ ἧχον, περιόψομαι, μὴ πάντα 
Ἁ ^ M , ^ , e , 
xai διανοεῖσθαι καὶ φϑέγγεσθαι καὶ πράττειν, ὥστε μηδεμίαν D 
Ξοβλάβην ἐκ συχοφαντίας xot διαβολῆς σοι προσενεχϑῆναι." ἐπὲ 
τούτοις δὲ zai τὸν τρισάγιον ὕμνον ἐπειπὼν καὶ πρὸς τῇ 
κεφαλῇ τοῦ μεγάλου δομεστίκου εὐχήν τινα τῶν ἱερῶν διεξ-- 
' ' ' »: nip " » M ira 
tÀ9ov καὶ πολλὴν αὐτῷ εἰρήνην xai εὐχλειαν καὶ ἄλλων 
» ^ 2 “-" , ^ H ' $5. x » M , 
ἀγαϑῶν ἐπευξάμενος ἐσμὸν, ἐπεὲ καὶ ἡ ἡμέρα ἡδὴ περὲ δεί- 
y d 5 , 
251gyv zv, ὃ πατριάρχης μὲν ἐπ᾽ oixov ἀνεχώρει, ὃ μέγας δὲ 


3. ὑποτιϑέμενος P. 7. γιγνομέγων P. 17. x&i prius om. M. 


fitebatur: monebatque ne futuri esset anxius; quod ad se attineret, 
nihil ei molestiarum enasciturum , et si quid aliunde contingeret, 
perstudiose amoliturum eiusque causam ita defensurum, ut si 
ipsemet praesens adesset, melius non posset. Ubi haec patriarcha 
prompta voluntate promisit, magnus domesticus nihil reliquum esse 
dixit, quam eadem promissa modo, quo sciret ipse, firma et minime 
debia efficere, ut nihil ambigeret, scd prorsus crederet, non secus 
ac si ipse adesset criminatoribus nullam criminandi potestatem fore, 
Ille confestim e cathedra exsurgens, benedictus Deus, inquit, et 
pater Domini mostri lesu Christi, qui est in saecula; ego neque 
nunc, neque in posterum te fallam : sed in tua causa omnem co- 
natum adhibebo nihilque quod officii mci sit, praetermitiam, quo 
minus ommia cogitem , dicam, faciam, ut per sycophantias et ca- 
lumnias nullum detrimentum capias. Secundum haec hymnum tris- 
agion addidit et super caput eius sacra precatione recitata, mul- 
tamque illi pacem et gloriam et aliorum bonorum cumulum appre- 


52 CANTACUZENI 


A.C.i34100uéoTIx0G ἥπτετο προϑύμως τῶν πραγμάτων, βεβαίας ἤ- 
δὴ περὶ τῶν μελλόντων ἔχων τὰς ἐλπίδας καὶ οὐδὲν δεινὸν 
ὑπονοῶν, 

P. 371 U. Εἰς τὴν ὑστεραίαν δὲ ἐκέλευε τοὺς ᾿4λεξανδρου πρε- 
V. 30! 5gevrdc εἰς τὰ βασίλεια ἐλθόντας, περὶ ὧν ἥχουσιν ἀπαγγέλ-5 
Aet». οἱ δὲ ἧκον, xai τοὺς ὕρκους ἔχοντες, 0UG βασιλεὺς 
πρὸς ᾿ἡλέξανδρον ἐπὶ τῇ εἰρήνῃ. ἐποιεῖτο, ἠτοῦντό τε αὐτοῖς τὸν 
B Σίσμανον ἐγχειρίζειν πολέ ἕμιον ὄντα τῷ σφετέρῳ βασιλεῖ, ἢ τοὺς 
ὅρκους ἀπολαμβάνειν, ὡς οὐχέτι τῆς εἰρήνης ἐσομένης. μη- 
δὲ γὰρ ἄν εἶναι δίκαιον, μηδὲ ἀνεχτὸν αὐτοῖς, αὐτοὺς uivio 
ἀσφαλεῖς εἶναι καὶ βεβαίους φίλους καὶ συμμάχους Ῥωμαί-: 
ὁις, ἐχείγους δὲ παρασπονδεῖν, τοὺς αὐτοῖς πολεμιωτάτους ὕπο-- 
δεχομένους. οἱ μὲν οὖν πρέσβεις τοιαῦτα εἶπον, ὄγκου xai 
φρονήματος πεπληρωμένοι καὶ οὐδὲ ἀντειπεῖν οἰόμενοι "Po 
μαίους, ἀλλ᾽ αὐτίκα ἐγχειρίσειν Σίσμαγνον, δείσαντας τὸντϑ 
πόλεμον τὸν πρὸς αὐτούς. ἡ βασιλὶς δὲ ἐχέλευεν αὐτοῖς τὸν 
μέγαν δομέστιχον χρηματίζειν καὶ περὶ ὧν αἰτοῦσιν ἀποχρέ- 
ἄγεσϑαι. ὃ δὲ πρῶτα μὲν ἐμέμφετο αὐτοῖς, ὡς οὐκ ἐφ᾽ οἷς 
προσῆκε τὴν ἄφιξιν πεποιημένοις. ἔδει γὰρ βασιλέα τὸν ὑμῶν, 
φίλον ὄντα καὶ πατέρα κηδεστοῦ τῷ τετελευτηχότι uitio 
Ῥωμαίων, μὴ τοῖς ἐκείνου παισὲ πόλεμον ἐπάγειν xai διαλύ- 
ειν πειρᾶσϑαι τὸς σπονδὰς ἐπ᾽ αἰτίαις οὐ διχαίαις. ἀλλ᾽ εἴ 
τινα καὶ πρότερον εἶχε πρὸς ἐκεῖνον πρόφασιν faga. 
ταύτην καταλύειν νῦν xal βεβαιότερον ἢ πρότερον φυλάτ- 


catus, quoniam advesperascebat, ipse domum concessit. Magnus 
domesticus iam Spe futurorum nixus et nihil quidquam sinistrum 
opinione praecipiens, ad imperii gubernationem accessit, 

7. Postridie Alexandri regis legatos in palatium accitos, quid 
venirent interrogavit, Qui iuramentum , quod imperator Alexandro 
pacis ergo dederat, exhibentes, petere aiunt, aut Sismanum sibi 
regis sui hostem tradi, aut iuramentum, ut pace iam irrita, recipi. 
Neque enim fore iustum aut tolerabile, ipsos quidem certos et 
constantes amicos ac socios Romanorum esse, illos autem. eorum ho- 
stes infensissimos recipiendo, foedus violare. Haec legati, fastu et 
arrogantia pleni; nihil contradicturos Romanos, sed extemplo Sis- 
manum belli metu reddituros opinati. Imperatrix magnum dome- 
Sticum cum iis agere et ad petitionem respondere iussit. Qui- pri- 
mum vitio dedit, quod non iure venissent Non enim oportebat, 
inquit, regem vestrum, defuncti imperatoris Romani amicum atque 
generum , eius liberis bellum inferre et cum causa iniusta conari 
foedus rumpere. Quin si antea quippiam cum eo litis et contro- 
versiae habuisset, eam nunc missam facere et foedus inviolabilius 
custodire , eumque liberis eius, amicorum praesidiis modo potissi- 


HISTORIARUM Ill. 7. 53 


rs» τὰς συγϑήκας xai βασιλέως roig παισὶ συμμαχεῖν éni €. 134i 

τοὺς πολεμίους, ἄν τινες ὦσι, Yvv»i μάλιστα τῆς παρὰ τῶν 

φίλων ἐπικουρίας δεομένοις. ὅ δ᾽ ἔοικε ταὐτὸν τοῖς πολλοῖς 

παϑεῖν, ob ζῶντας μὲν ϑεραπεύουσι τοὺς δυνατοὺς, οὐ μᾶλ- 

ὅλον ἐκείνων, ἢ τοῦ καιροῦ καὶ τῆς ἐκείνων δυνάμεως ὄντες 

φίλοι - ἐπειδὰν δὲ ἀποίχωνται, τῶν αἰτίων ὡσπερεὶ διαλυ- 

ϑέντων τῆς φιλίας, ῥᾷστα πρὸς ἔχϑραν ἔξάγονται τῶν πρό- Ὁ 

τερον δοχούντων εἶναι φίλων, διὰ τὴν ἀδυναμίαν αὐτοὺς πε- 

ριορῶντες. ἔπειτα δὲ καὶ πρὸς τὴν ἀξίωσιν αὐτῶν οὕτω 
1077» ἀπολογίαν ἐποιεῖτο, ὡς οὐ πάτριον τοῖς Ρωμαίων βασι- 

λεῦσι, τοὺς αὐτοῖς προσφυγόντας τοῖς πολεμίοις προδιδόναι. 

ἀπὸ γὰρ τῶν Κωνσταντίνου τοῦ μεγάλου χρόγων ἄχρι νῦν 

'τοῖς Ῥωμαίων βασιλεῦσι, μείζοσι καὶ περιφανεστέροις τῶν 

παρ᾽ ἑκάστοις ἔϑγνεσι βασιλεῦσιν ἢ δυνάσταις οὖσι, πολλοὲ 
τὐτῶν παρ᾽ αὐτοῖς ἀρχόντων ἀτυχήσαντες καὶ τῆς ὠρχῆς ἐχβε- 

βλημένοι γεγόνασιν ἱκέται, οἱ μὲν τὴν οἰκείαν αὐτοῖς δεόμε- 

voL ἀρχὴν ἐπανασώζειν, οἱ δὲ καὶ ἄλλως προνοίας καὶ κηδε-Ρ. 37. 

μονίας τυχεῖν τινος. καὶ πᾶσιν ἤρκεσαν πρὸς τὰς συμφορὰς, 

e * - τ , E ' , 

ὥσπερ κοινοὶ σωτῆρες xai προστάται τῶν δυσχόλῳ τύχῃ χρη- 
ὡοσαμένων ὄντες, xai τοῖς μὲν αὐτῶν ἀπέδοσαν τὰς ἀρχας, χει- 

ρὲ πολλῇ καταγαγόντες, ἐνίους δὲ εὐεργετήσαντες μεγάλα καὶ 

τῆς οἰχείας ποιήσαντες ἐκλαϑέσϑαι τῇ ὑπερβολῇ τῶν δωρεῶν, 

ἔπεισαν αὐτοῖς συνεῖναι διὰ βίου, τὴν παρὼ βασιλεῖ δουλείαν 

πολὺ βελτίω νομίσαντας καὶ ϑαυμασιωτέραν τῆς ἀρχῆς τῶν 


mum indigentibus, contra eorum hostes, si qui fuerint, socictatem 
instituere debuisse, Verum illi idem, quod multis, usu venire, qui 
potentiores, vivos quidem, ofliciis demerentur, non tam ipsorum 
amici, quam temporis et opulentiae: ubi autem mortem obierunt, 
veluti cum morte solutis amicitiae legibus, eos iam ut impotentes 
contemnunt faciliimeque oderunt, quos prius diligere videbantur. 
Deinde ad petitionem hoc responsum attulit. Non est hic patrius 
mos Romanis, ad se confugientes eorum hostibus dedere. A Con- 
stantino enim Magno Romanis imperatoribus singularum gentium 
reges ac dominos magnitudine ac nobilitate imperii antecellentibus , 
complures eorum, adversa fortuna usi et principatu eiecti, supplices 
facti sunt: alii rogantes, suum sibi principatum recuperari: alii ali- 
ter sui curam providentiamque flagitantes. Qui tamquam communes 
calamitosorum salvatores ac patroni ab omnibus aerumnam depule- 
runt. Nam hos in imperia sua cum valida manu reduxerunt: illos 
beneficiis ac donis magnificentissimis cohonestarunt: quibus, cum 
eis suarum provinciarum memoriam excussissent, ut secum de cetero 
vitam viverent, auctores fuerumit: Imperatori subesse, multo melius 
et illustrius ducentibus, quam apud suam gentem rerum habenas 


δά CANTACUZENI 


A.C. 1341 ὁμοφύλων. τὸν αὐτὸν δὴ τρύπον καὶ νῦν Σίσμανος ἱκέτης 
Byéyove τῆς Ῥωμαίων βασιλείας, οὐ πρὸς τὴν οἰχείαν δεόμε- 
V. 3oa vog καταγαγεῖν, ἀλλὰ προνοίας τινὸς τυχεῖν, καχοπραγῶν zo 
τῆς ἀρχῆς ἐκβεβλημένος. ᾿Αλέξανδρος δὲ 0 ὑμέτερος βασι- 
À ^ I » e ὸ * Δ λέ λ - ^ Ῥ , 5 
εὺς, ὡς ἔοιχε, διὰ τὴν βασιλέως τελευτὴν τὰ Ῥωμαίων 
, , ^ 
πράγματα παντάπασι νομίζων διεφϑάρϑαε καὶ μηδένα τὸν 
προστησόμενον χεκτῆσϑαι.,, ἐκεῖνον ἀπέστειλεν αἰτῶν μιετὰ πολ- 
- - ^ - . 
λῆς τῆς παῤῥησίας καὶ τὸ κελευόμενον ποιεῖν, μηδὲν πολυπρα- 
^ ^ “ἢ » » , * 
γμονοῦγτας ἀξιῶν. τὸ δ᾽ ἐναντίως ἔχει ἡ ῳήϑητε αὐτοί, βασι- 
» ^ P , ' d ^— », 
λεύς τὲ γὰρ ἔτι περιὼν, ἡμῖν χρώμενος vovg ἀδικεῖν éQéXovracto 
ἐτιμωρεῖτο, καὶ νῦν ἐξ ἀνθρώπων ἐκείνου γεγενημένου, ἡμεῖς 
-" p » , 
ἀμυνούμεθα ὑπὲρ ἡμῶν αὐτῶν, ἂν Tig ἐπίῃ, ὑπὸ βασιλέα 
^ m , - 
τὸν ἐχείνου παῖδα τεταγμένοι, καὶ τὴν τε χώραν ἡμῶν φυ- 
Ολάξομεν ἀπαϑὴῆ κακῶν, χαὲ ὑπὲρ φιλοτιμίας τῆς ἀνέκαϑεν 
' A ov 
“Ῥωμαίοις προσηκούσης πολεμήσομεν ὑμῖν προϑύμως. οὐ yagi5 
* -—! . , x: ' 
μικρὸν τοῦτο ys, οὐδὲ εὐκαταφρόνητον ἡμῖν εἰς ἀδοξίας λό- 
» i - » tc 
γον, τὸ τὸν φυγάδα παρ᾽ ἡμῖν γεγενημένον, ἢ ὑμῶν ἢ ἑτέρων 
j e A » i 
κελευόντων, ἐπὲ ϑανάτῳ προδιδόναι. ἄν μὲν οὖν xai αὐτοὲ 
- bd , ' 
τῆς ἀτοπίας τῶν τοιούτων ζητημάτων ἀποστάντες, εἰρήνην 
ἄγειν xa( ταῖς σπονδαῖς ἐμμένειν xai τοῖς ὅρχοις, ovg z.90c20 
, , , , ^ ^ 
βασιλέα ἔϑεσθε, ἐθέλητε, πειρασόμεθα καὶ ἡμεῖς τῶν καϑε- 
j ^— 4 1 2. 
στώτων μηδὲν χινεῖν. ἄν δ᾽ ἄρχητε αὐτοὲ πρύτεροι πολέμου, 
D:óv ϑεὸν xai ἡμεῖς μάρτυρα τῆς ἀδικίας προστησάμενοι, ὃν 


moderari. ΘΠ τον nune Sismanus Romanorum maiestatem supplex 
invocavit, non ille quidem, ut in suum regnum restituatur: sed ut 
e regno profligatus, in hac misera fortuna sua nostra cura procu- 
rationeque recreetur. Alexander autem rex vester propter obitum 
imperatoris de Romanorum rebus actum existimans et neminem 
adeptos, qui eas régere possit, legatos multa cum libertate Sisma- 
num. postulatum misit; censens, nos quae ille velit citra detre- 
ctationem exsequi oportere. At enim longe fallimini. Nam et im- 
perator adhuc spiritum ducens, nostra opera iniuriosos puniebat: 
et nunc eo e mortalibus sublato, nos filio eius imperatori subiecti, 
nosmet, si que invaserit, ulciscemur: et cum regionem nostram a 
vastitudine direptioneque tuebimur; tum gloriae studio, quod Ro- 
mani a maioribus quasi hereditatem quandam accepimus, cupide 
vobiscum signa conferemus. Haud enim leve hoc sane nec parum 
nobis probrosum, supplicem nostrum vobis aut aliis petentibus 
interficiendum tradere. Quamobrem si istis stulte requirendis super- 
sedentes, pacem colere et foedus cum demortuo imperatore sancitum 
conservare volueritis , nec nos quidquam constitutorum volentes mo- 
vebimus. Sin vos prius ad bellum proruperitis, Deum sceleris ve- 
stri testem adhibentes, quem vos ista perfidia laeditis, docebimus 


HISTORIARUM Il. 7. 55 


αὐτοὶ ἐπιορχεῖτε διαλύοντες τὰς σπονδὰς, διδάξομεν duágA.C.134i 
Ld —Á A 

μηδὲν πέρα τοῦ προσήκοντος φρονεῖν. xai ἢ Σίσμανον τριή- 

ρεσε διὰ τοῦ Ἴστρου καταστήσαντες ἐπὲ Βιδήνην καὶ πόλεμον 

ἐμφύλιον ἀνάψαντες ὑμῖν, (ἴστε γὰρ δήπου xoà αὐτοὶ, ὡς 

^ - , RJ , * * ΕῚ , 
δπολλοὲ Πυσῶν προσχωρήσουσιν ἐκείγῳ δια τὴν ἀρχαίαν φι- 
- ^ , - 
λίαν καὶ τὴν οἰκειότητα τοῦ γένους ,) ἡ παντάπασιν ᾿“λέξαγ- 
bd - -Ὁ- ^ , 
doov ἐχβαλοῦμεν τῆς ἀρχῆς , ἦ τά ys δεύτερα, οὐ μέτριά τι- 
, * » * - « » , 

va ζημιώσομεν αὐτὸν, ἡ εἰ μὴ τοῦτο δοκοίη, ὡς ἐλάττονος 

a - - , , 

ἢ προσῆχε τῆς ἐπικουρίας γινομένης, ἀλλ᾽ ἔγωγε αὐτὸς ἅμα 
τοστρατιᾷ Ῥωμαίων ἔχων καὶ Σίσμανον, ὑμῖν ἐπιστρατεύσω xat 

μαχοῦμαι προθυμότατα ὑμῖν, οὐ μόνον παρασπονδούμενος Ρ. 378 

? M ?^4 - Ἅ 
αὐτὸς, ἀλλὰ καὶ ἀδικουμένῳ βοηϑῶν, καὶ προσέτι ys στάσια- 
* x * * D 
ζουσι πρὸς ξαυτοὺς καὶ roig μὲν ᾿“λεξάνδρῳ mgooxtiuévoig , 
- € v » 4, , * 
τοῖς dà ἥδιον ἂν ἀπαλλαξομένοις καὶ πρὸς Zíouarov ἐποχω- 
, et » - Ὕ ^ 

1595covgtv , ὕπερ οὐχ οἴομαι ὑμῖν λυσιτελήσειν. ἐγὼ δὲ xai 

τρόπον ἕτερον πολέμου, ἐξ οὗ τήν τε ὑμετέραν καχοῦν ἡμῖν 

xai τὴν οἰχείαν ἐξέσται διασώζειν, οὐκ dnoxQvyo, ἵνα μή 

^ , ^ 

Tipo» ἀνηχέστων πρὸς τὸν πόλεμον συμβάντων, οὐχ ἡμᾶς 

αἰτίους, ἀλλὰ σφᾶς αὐτοὺς εἰδείητς αὐτοῖς. τῶν γὰρ κατὰ 
2 ^ 2 , τ - c , e 286» 2 RÀ »" 
org» «σίαν Σατραπῶν ὃ δυνατώτατος, Ov οὐδ᾽ αὐτοὶ ἀγνοεῖτε 

« εἰλ ὖ ε Ὕ or ^4 τ € - AC , A λέω 

παρειληφύτες ἀχοῇ, ᾿Αμοὺρ ὁ τοῦ ΑἸἰϊτίνη, τὴν βασιλέως 

πεπυσμένος τελευτὴν καὶ νομίσας xot αὐτὸς ῥᾷστα ληΐσεσϑαιΒ. 

“Ῥωμαίους διὰ τὸ μηδένα εἶναι τὸν ἀμυγούμενον ὑπὲρ αὖ- 

τῶν, πεντήχοντα καὶ διακοσίας πληρώσας ναῦς, πᾶσαν ἐποι- 


vos non ultra quam decet sapere: et. vel Sismano triremibus trans 
Istrum Bidenen deportato, bellum civile inter vos suscitabimus (non 
enim nescitis, Moesos magnam partem ob amicitiae vetustatem co- 
gnationemque generis ad eum defecturos) et Alexandrum regno 
penitus exturbabimus aut certe non exiguis eum cladibus afficie- 
mus: vel si hoc non probabitur, quia infirmius erit quam pro rei 
conditione auxilium, equidem ego ipse cum Romano exercita mecum 
Sismanum habens, in vos profectus, acerrime vobiscum depraelia- 
bor: non solum ut a foedifragis ipse offensus, sed et inique violato 
opem ferens: vobiscum, inquam, qui factionibus dissidentes, alii 
Alexandro adhaerebitis, alii libentius ab eo discedentes, cum Sis- 
mano vos coniungetis; quod e re vestra futurum mon existimo. 
Ego vero et aliam belli viam, qua regionem vestram infestam ha- 
bere, nostram tutam praestare licebit, non vos celabo: ut atro- 
cissime multati, vosmetipsos ea mala vobis intrivisse agnoscatis. 
Etenim Amurius Aitinae filius, satraparum Asiae opulentissimus, 
quem et vos de fama cognovistis, cum de morte imperatoris acce- 
pisset, ratus se Romanorum terras facillime depraedaturum, quod 
iam propugnatore carerent, impletis ducentis quinquaginta navibus 


56 ^ CANTACUZENI- 


AC.i341 ero. σπουδὴν κακοῦν τὴν ἡμετέραν. ἐπεὶ δὲ ἐπυϑόμην ad- 
τὸς τῶν Περσῶν τὴν ἐσομένην εἰσβολὴν, πρεσβείαν πέμψας, 
πρὸς ἐκεῖνον, ἂν τοῖς μάλιστα ἐξητασμένον τῶν φίλων τῶν. 
ἐμῶν., ἐκέλευον ἀναστρέφειν καὶ ὠπέχεσϑαι τῆς πείρας, ὡς. 
οὐδέσιν ἄλλοις ἐπιστρατεύσοντα ἢ ἐμοί. ὃ δ᾽ ἅμα τε ἐδέξατοδ 
τὴν πρεσβείαν καὶ ἀγέστρεφεν ἐκ μέσης τῆς 0009. νυνὲ δὲ 
βνταῦϑα πρὸς ἐμὲ πρεσβείαν πεπομφὼς, δεῖται μὴ περιιδεῖν, 
αὐτῷ τὴν στρατιὼν εἰχῇ συνειλεγμένην, ἀλλ᾽ εἴ τις πρός τινὰ 

απόλεμος ἡμῖν, χρήσασϑαι αὐτῇ, ὡς &v ἣ τὸ στρατιὰ ὠφελή- 
ϑείη ἀπὸ τῶν πολεμίων τῶν λαφύρων, ἐχεῖνός τε μὴ μάτηνιο, 
V.3o3:/5 τοσαῦτα χρήματα ἀναλωκὼς, ἀλλ᾽ αὐτὸ τοῦτό ye xGQ- 
πώσαιτο, τὸ ἀναλωκέναι ὑπὲρ φίλου. οὐ χρὴ δὲ ἀπιστεῖν τοῖς 
λεγομένοις, χόμπου ἕνεχα xal αὐχήματος διακένου πεπλάσϑαν 
οἰομένους. πρὸς γὰρ τῷ μὴ εὐχερεῖς ἡμᾶς πρὸς πλάσματα 
καὶ ψεύδη εἶναι, ἔξεστι καὶ αὐτοῖς ἀνερευνῶσιν ἐξευρίσκειντδ 
ὡς ἀληϑῆ. ἐγὼ μὲν οὖν τὴν εἰρήνην πολλῷ βελτίω καὲ λυ- 
σιτελεστέραν ξχατέροις οἰόμενος ἡμῖν, αὐτός τε ἀσπάζομαι 
καὶ ὑμῖν ἔχεσθαι ταύτης παραινῶ. διὸ οὐδὲ πρὸς ὑμᾶς ἀπα- 
γορεύω τὸ νῦν ἔχον, ἀλλ᾽ ὡς τάχιστα πρὸς τὸν πέμψαντα 
Ὁ ἐπανελθόντες, Σίσμανον μὲν ἀπαγγείλατε μηδέποτε. λήψεσθϑάιδα 
προσδοχᾷν" εἰ δ᾽ ἐχείνγῳ διὰ ταῦτα πρὸς ἡμᾶς δοκεῖ πολε-- 
μητέα εἰναι, ἐν εἴκοσιν ἡμέραις, αἷς δυνήσεσϑε ἐπαγελϑεῖν, 
τὸν πόλεμον ἀπαγγέλλειν. ἐν τοσαύταις γὰρ καὶ τὸν ᾿“μοὺρ 
πρεσβευτὴν ἐνταυϑοῖ παρασχευάσω διατρίβειν, ἵν᾽ εἰ ὃ πόλε-: 


omnes eo nervos intendit, ut agros nostros popularet. De cuius 
irruptione ego audiens, cum ego illum inter amicissimos meos nu- 
merarem, misi qui hortarentur, uti coeptis desistens reverteretur, 
utpote non in alios, quam in me iturum. [8 simulac legatum au- 
divit, e medio itinere retro rediit. Nunc ad me misit rogavitque, 
ne,exercitum a se frustra collectum esse sinam; sed si quod nobis 
bellum sit, eo contra hostem utamur: ut et milites spoliis ditentur | 
et ipse tantos sumptus sine ullo fructu ne effuderit, sed hunc sal- 
lem consequatur, quod pro amico eos posuerit, Α΄ς nolim vos di- 
ctis meis fidem detrahere ct jventosae cuiusdam ostentationis causa 
haec conficta arbitrari. Nam praeterquam quod ad figmenta et men- 
dacia non propendemus, vos item si indagaveritis, vera esse com- 
perietis, Quocirca pacem utrisque nostrum longe mcliorem utilio- 
remque statuens, et ipse eam amplector et vos ad candem capes- 
sendam adhortor, Itaque propter vos in praesens non mihi concidit 
animus. Sed agite, ad regem vestrum quam. citissime potest reversi, 
ut Sismanum se. recepturum ne speret, renunliate. $1 ÀAdcirco nos 
bello lacessendos- putabit, ut diebus viginti, quibus redire poteritis, 
bellum nobis indicat: tamdiu emim et legatum Aunurii hic haerere ἢ 


HISTORIARUM II. 7. 57 


, -» 
μος ἀπαγγέλλοιτο, γράμμασιν ἐκείνῳ τὴν ἐνθάδε ἄφιξιν Éni-A. C. 134a 
, , $1 [2n » € 1 ' 
vQéym. “πάντως δὲ ὀξον οἴεσϑαι αὐτὸν ὑμᾶς καὶ προϑυμό- 
* ' L] - , 4 
τερον ἀφικέσθαι χρὴ, ἢ πρότερον ἐκ τῆς στρατείας ἀναστρέ- 
, - - i , 
qs, πειϑόμεγον τοῖς λόγοις τοῖς ἐμοῖς. ἂν δ᾽ ὠμελήσαντες 
» Η͂ » MV: € ' 
5rnv προϑεσμίαν ὕπερβῆτε, ἐμοὲ μὲν ἀσφαλὲς οὐχέτι ἡσυχά- 
, P4 , * ^ ^ 
ζειν, ἀλλ᾽ αὐτὸς τε οἴχοϑεν ἐξαρτύσομαι τὰ πρὸς τὸν n0As-P.374 
D DH , » i 
μὸν καὶ τὴν Περσικὴν συμμαχίαν οὖσαν παρεσχευασμένην 
» ' 24. ^ - - 295 » » 12 7, 
ἐνθαδὲ ἄξω" xat τοῦ λοιποῦ οὐδ᾽ ἂν αὐτοὶ ἐϑέλητε, κατα- 
5, €! » D] ' 3 1 , , * ' 
τίϑεσθαι ὅῴάδιον ἔσται τὸν πόλεμον ἐμοὶ, ov μόγον διὰ τὰ 
1 - U 
γοἀγαλωθέντα χρήματα πρὸς τοῦ πολέμου τὴν παρασκευὴν, 
( ,r 2 ^ , ^ ea ^ 
ἃ χομίζεσϑαι ix τῆς ὑμετέρας ἀναγκαῖον, ἀλλ᾽ ὅτε xai τοὺς 
1 ' ns , 
χατὰ συμμαχίαν ἥξοντας βαρβάρους οὐ χεγναῖς χερσὶν, αλλ᾽ 
ὠφεληθέντας ἐκ τῆς πολεμίας, πρὸς τὴν οἰχείαν δεῖ énava- 
« -" - ν᾿ Ὁ , ^ ^ 
στρέφειν. διὰ ταῦτα ὑμῶς τε σπουδῇ χρήσασϑαι πρὸς τὴν 
χδύδοιπορίαν ἀναγκαῖον, καὶ τὸν ὑμέτερον βασιλέα πυϑύμενον 
τὰ παρ᾽ ἡμῶν, ἃ συνοίσειν οἴεται αὐτῷ, τὴν ταχίστην ἀπαγ- 
* “« x ^ * , d 
γέλλειν. ὃ μὲν οὖν τοιαῦτα εἶπεν" οἱ δὲ ᾿Αλεξάνδρου πρε-Β 
E - v " A » 
σβευταὶ ὥσπερ ἐχλαϑόμενοι τοῦ προτέρου φυσήματος καὶ τῆς 
μεγαλοῤδημοσύνης τῆς πρὸς τὰς δημηγορίας μεταβαλόντες, 
2odyírovro ἱκέται, πλείω αὐτοῖς παρασχεϑῆγαν προϑεσμίαν. 
αὐτοὶ μὲν γὰρ ἔφασαν πᾶσαν ἐπιδείξεσϑθαι σπουδὴν πρὸς τὴν 
ὁδοιπορίαν: ἂν δ᾽ ὃ βασιλεὺς αὐτῶν ἐν ἐσχατιαῖς διάγῃ τῆς 
€ ΒΕ. * , j, » 
ἀρχῆς, οὖκ ἐξαρκέσειν τὰς ἡμέρας, ἐνδεεστέρας ovaac, ἡ n900- 
ἥκει ἀνυσθῆναι τὴν ὅδόν, καὶ ἐπεὶ ἐδόκει ἡ ἀξίωσις αὐτῶν 


3. χρὴ om. P. 


faciam, quo bello denuntiato, per litteras ei huc veniendi copiam 
concedam ; et omnino facilius atque cupidius huc venturum, quam 
antea auctoritati meae obsecundans, expeditione interrupta, rediit, 
existimandum est. Sin quadam neglectione diem praefixam trans- 
grediemini, non mihi amplius tutum erit requiescere; verum et 
ipse per me bellum apparabo, et Persicas copias iam paratas huc 
accersam : nec de cetero, etiam vobis cupientibus, ego facile bellum 
omittere potero, non solum propter impensam in eo instruendo 
faciam ,. quam e vestris vectigalibus reficere necesse erit, sed quod 
eliam. socios barbaros non vacuis manibus, sed ex hostili solo 
auctos lucris domum remeare, oportebit. Igitur et vos iter prope- 
rare et regem vestrum, responsione nostra percepta, quae iun rem 
suam fore duxerit, celerrime nuntianda curare opus est. Hactenus 
ille. Oratores Alexandri velut obliti priorum spirituum et  gran- 
diloquentiae, reducto calculo, diem sibi laxiorem definiri rogitarunt. 
Ác se quidem summa festinatione iter facturos praedicabant, Sed 
si rex in ultimo reguo degeret, spatium praestitutum esse brevius, 
quam ut viae oonfciundae suílceret. | Probata petitione, dies tri- 


58 CANTACUZENI 


3 , ^—- 

A.C. 341 δικαία εἶναι, τριάκοντα παρείχοντο αὐτοῖς ἡμέραε, ἐν αἷς 
ἔδει ἐπαναστρέψαντας ἢ τὴν δῦ &lor 2 MEE" 
ἔδει ἐπ ρέψαντας 7 τὴν ὀύσαν εἰρήνὴν ἐπιβεβαιοῦν xat 

4 RN D LP , Y ^ * b] , 
Cr&g σπονδᾶς, ἡ πόλεμον χαταγγέλλειν. οἱ uiv ovv AAeSar- 
ὅρου πρέσβεις τοιαύτας ἀποχρίσεις παρὰ τοῦ μεγάλου Ót- 
ξάμεγοι δομεστίκου, πρὸς τὴν οἰκείαν ἐπανῆκον. βασιλὶς δὲδ' 
χαὶ ἥ σύγχλητος πᾶσα, ἐθαύμαϊζόν τε τῆς συνέσεως αὐτὸν 
a ' P ἢ et e 302 ἃ, 99 e ee E Ἢ 
καὶ χάριτας ἤδεσαν πολλὰς, ὅτι οὗς αὐτοὶ ὠῤῥώδουν ἐν τῇ 
, À M e τιν 0 , 9 7; b] , 
προτεραίᾳ καὶ πρὸς οὕς οὐδὲ ἀπολογίας εὐπόρουν εὐπροσώπου, 
, , ce 
ἀλλ᾽ ἀπορίᾳ πάντοϑεν GUVVEYOVTO , τούτους οὕτω κατέστησεν 
αὐτὸς περιδεεῖς, ὥστε ἀμελήσαντας τῶν ἄλλων δεῖσϑαι περῖτο 
τῆς προθεσμίας, ὡς περί τινος ἀναγκαίου. ἀλλὰ ταῦτα μὲν 
εἰς τοσοῦτον. 
, € , , - * , ' 
D 53. 'O μέγας δὲ δομέστιχος τοῖς μὲν στρατιώταις κατὰ 
^ , 
V. 3o4 πόλεις ἐκέλευε διὰ γραμμάτων παρασκευάζεσθαι, ὡς, zv δέῃ, 
πολεμήσων τοῖς lMvooig. δρῶν δὲ οὐ τοῦ καταλόγου uóvovi5 
«ὦ - * E] DANA ' - » ᾽ 394 ἢ 
τοῦ στρατιωτικοῦ πολλοὺς, ἀλλα xai τῶν αλλων οὐχ ὀλίγους 
προφάσει τοῦ μὴ τὰς παρὰ βασιλέως ἑκάστῳ τεταγμένας χορηγίας 
: m 
ἀχεραίους εἶναι, παντάπασιν ἀμελοῦντας πρὸς τὰς στρατείας 
- bd ^ ' * 
Ρ. 3ηδ καὶ τῆς ἐξ αὐτῶν ὠφελείας ἀποστεροῦντας τὸ χοινὸν, éoxé- 
€t ^ » ? 
πτετο, ὅϑεν ἄν ἐκείνους τὲ τῆς πιεζούσης ἀπορίας ἀπαλλάξαι,,ο 
τὸ ἐλλεῖπον ἑκάστῳ πρὸς τὴν ἐκ βασιλέως πρόνοιαν ἀναπλη- 
ρώσας, καὶ αὐτὸς αὐτοῖς πρὸς δέον χρήσαιτο ἑχάστῳ, πάν- 
τας πρὺς τὸ χοινῇ λυσιτελοῦν ἀποδείξας συνεισφέροντάς τι- 
1 - € 
οὕτω δὲ περὶ τούτων αὐτῷ φροντίζογτι πρὸς ξαυτὸν, 0 Πα- 


το. μελήσαντας ῬᾺ 16.204401 et ὀλίγοι ῬΡ. 520. πεγέας pro dztog. M. 


ginta concessi, quibus reversi, aut pacem antea compositam et 
foedus confirmarent, aut arma denuntiarent. Istiusmodi responsum 
a magno domestico ferentes, in Moesiam redierunt, Imperatrix 
lotumque concilium et prudentiam eius admirati sunt, et gratias 
multas habuerunt, quod quos heri metuebant quibusque quid ho- 
neste responderent, non videbant, cum quo se verterent nescirent, 
eos ille tam formidolosos redegisset, ut neglectis aliis, diem am- 
pliandum, velut rem necessariam, orarent. Sed de his dictum est satis. 

8. At magnus domesticus, missis oppidatim epistolis, veteranos 
ad bellum cum Moesis gerendum, ubi necesse fuerit, paratos esse 
iussit. Sed cum animadverteret , non solum ex albo militari multos, 
verum eliam de aliis complures, obtentu quod decretum quisque 
ab imperatore stipendium mon integre perciperet, ad expeditiones 
p promptos et rem publicam privari, quas illi praestabant, 
^ommoditatibus: quo pacto et paupertatis eos onere levaret, sup- 
pleto quod cuique ad praescriptum imperatoris deerat, et ipse sin- 
gulorum opera opportune usus eflicerct, ut omnes ad communem 
fructum aliquid conferrent, secum considerabat. Interea Patriciota, 


HISTORIARUM I. 8. 59 


- ' ΑΙ 
τρικιώτης προσελϑὼν, πολὺν δή τινα χρόνον περὶ ἀπογρα- A.C. ι8ϑήι 
M ^ , ^ 
φὰς ἠσχολημένος xai πεῖραν ἐν τοῖς τοιούτοις ἐσχηκὼς πολ-- 
, ν᾿ , , * 
λὴν, ἀκηκοέναι ἔφασχεν αὐτὸν πάντας βούλεσθαι πρὸς τὰς 
P. - - 
στρατείας ἀπροφασίστους παρασχευάζειν ταῖς ἐκ τῶν Ónuo-B 
πσίων ἀποτεταγμέναις αὐτοῖς προσόδοις τὰ ἐλλείποντα ἀναπλη- 
- » ὌΝ - x [uU 
ρῶν ἢ καὶ προστιϑείς. τὰ δὲ τοιαῦτα ovre βέλτιον, ὥσπερ 
3 ' » , f 
ἂν εἰδείη καὶ αὐτὸς, οὔτε μὴν μετ᾽ ἐμπειρίας πλείονος ἑτέρῳ 
» ' u -" (04 ' * 
τινὶ τῶν πάγτων ἢ αὐτῷ ὑπηρετηϑείη. ^ ὅτε δὲ μὴ mgoo- 
χληϑεὶς, ἀλλ᾿ αὐτὸς πρότερος προσελϑὼν, ἐγχειρισϑῆναν 
* , , ^ 2 
τοτὴν ἀπογραφὴν ἀξιοίη, οὐ δίχαιον ὑποπτεύειν. οὐ γὰρ ἐπι: 
M - [4 € M * ^ 
ϑυμίᾳ κέρδους μᾶλλον, ἢ τοῦ βούλεσθαι αὐτῷ πρὸς τὰ κοινῇ 
συναΐρεσϑαι λυσιτελοῦντα, τοιαῦτα προελέσϑαι, μάλιστα ποι-- 
ουμένῳ περὲ πλείστου , τὴν Ῥωμαίων ἡγεμονίαν μείζω xai 
, , ^ ? , « Ὕ ', 
περιφανεστέραν ἀποδειχνύγαι. τούτου δὲ ἀπόδειξιν οὐ λο- 
- 34 , , - d ' 
r5yoi;, ἀλλ᾽ ἔργοις πειράσεσϑαι παρέχειν ἐναργῆ. ἔτεσι yàg C 
LÀ MJ 
ἤδη x«i πρότερόν τισιν οὐκ ὀλίγοις ἠσχολημένῳ περὶ τὰ τοι- 
«ra, χρήματα ἠϑροιχέναι οὐχ ὀλίγα ἐξεγένετο, καίτοι πειρω- 
, ' 5 
μένῳ μάλιστα, μὴ βιαίῳ, μηδ᾽ ἐκ παντὸς τρόπου κερδαΐγειν, εἶ- 
vut. ἃ δὴ ὕστερον οὐκ εἴα ἠρεμεῖν, ἀλλὰ πολλοὺς ἐκέγει 
* ΕΣ € - D 
2oÀoytouovc ἐν τῇ ψυχῇ, μὴ κατορύττειν, ἀλλ᾽ εἰς εὐποιΐας 
, ^ , M , M 
ἀναλίσχειν τινῶν ἀνθρώπων, ὡς ,διὰ τούτου δυναμένῳ τὴν 
- - € 3 
ἐκ τῆς ἁμαρτίας ἀποτρίβεσθαι χηλῖδα, νῦν μὲν οὖν ἐδόκει 
φροντιστήριον ἐκ τούτων ἀνδρῶν οἰκοδομεῖν τῷ ϑεῷ καϑάπαξ 
*— χά τούτων M. ιτ6. τὰ om.P. 18. βιαίως Ρ. ἐχτὸς pro ἐχ P.et M. 


qui diu publicis professionum tabulis conficiendis vacaverat, mul- 
tamque in eo munere experientiam consecutus erat, accedens, se 
audisse narrat, illum velle omnes expeditioni citra excusationem 
accingi, et pensiones illis de publico constitutas supplere, vel 
augere etiam, "Tale vero negotium nec melius (quod sciret etiam 
ipse) nec experientius a quoquam praeter se administrari posse, 
lam quod non advocatus, sed sponte sua veniret, descriptionemque 
sibi mandari cuperet, nihil iustae suspicionis habere. Haud enim 
cupiditate questus magis, quam quod ipsum maximopere optantem 
Romanorum principatum amplificare et illustrare, in eo boni commu- 
nis ergo adiuvare constituisset, hanc potissimum mentem suscepisse 
seque id non verbis, sed factis evidenter demonstrare conaturum. 
Nans antea pluribus annis in hoc munere versantem, magnam pe- 
cuniae vim, tametsi non vi, ne quo iure, qua iniuria compendia 
sua quaerere niteretur, confecisse, quam otiosam in posterum iacere 
non sivisse; sed frequenter in pectore volvisse, quomodo non hu- 
mi defossam ad beneficentiam liberalitatemque conferret, et ita 
peccatorum suorum maculas deterere posset. Aliquando igitur aedi- 
ficare monasterium virorum, qui plane se Deo dedicassent, et per 
liberalitatem in illos collatam sibi divinum numen placare, per 


θο CANTACUZENI 


A.C. 1341 ἀνατεϑεικότων ἑαυτοὺς, xai διὰ τῆς εἰς ἐχείνους εὐποιΐας 
ἱλεοῦν τὸ ϑεῖον ἑαυτῷ, διαλλαχταῖς ἐχείνοις τὰ τοιαῦτα μά- 
DAwTG& χαταπράττεσϑαι χρωμένῳ οὖσι δυνατοῖς" νυνὶ δὲ εἰς 
πένητας ἀγύρτας ἀναλοῦν, ὡς τῶν προτέρων ἢ ἐκείνων μὴ 
εἰς δέον τοῖς χρήμασι δυνησομένων χρήσασϑαι, 7 ἑτέρωνθ 
ἁρπαγῇ καὶ ἀδικίᾳ χρησομένων xai διαφϑερούντων, ὡς δὲ 
σοῦ μόνου χαταστώντος ἐπὶ τοῖς πράγμασι xoi τὴν διάνηιαν 
κατεῖδον, ὡς ὑπὲρ ὠφελείας τῶν κοινῶν οὐ χρήματα μόνον, 
ἀλλὰ καὶ ψυχὴν αὐτὴν, εἰ οἷόν τε, προΐεσθαι διανοῇ, xai τὸν 
τρύπον προειδὼς ὥς ἀγαθὸς, ἔγνων δεῖν oot τὰ χρήματα ἐκεῖ-το 
vu. ἐγχειρίζειν, ὡς οὐ καλῶς μόνον, ἀλλὰ καὶ εὐλόγως καὶ ἀκρι- 
ν.305 βῶς ὑπὲρ τῶν κοινῇ Ῥωμαίοις συμφερόντων ἀναλωϑησομέ- 
»oy , ἐπειδὴ καὶ ἐκ τούτων συνελέγησαν αὐτῶν. ἃ. δὴ 
πάντα ἥκω ἐγχειρίζων, ἐφ᾽ ὕ,τε ἂν ἢ σοι χρησομένῳ βούλησις. 
Ῥ, 3η6 ἔξεστιν οὖν παντί τῳ ἀπόδειξιν λαμβάνειν ἐναργῆ, ὡς ov15 
χροηματισύμενος ἐκ τῆς ἀπογραφῆς, ἥκω δεόμενος καταστῆναι 
πρὸς αὐτήν" (ἐξῆν γὰρ ἔχοντα, ἃ κέχτημαι, μηδὲν περαιτέρω 
πολυπραγμονεῖν.) ἀλλά σοι φανεῖσθαι χρήσιμος ἐπιϑυμῶν 
xai πολλὰ συνάρασϑαν δυνάμενος πρὸς τὸ τὴν ἀρχαίαν &U- 
δαιμονίαν τοῖς Ῥωμαίοις ἀνασώζειν, πολλὴν τούτου ἕνεχαδο 
καὶ συγεχῆ ποιουμένῳ τὴν φροντίδα." ὃ δὲ ἄσμενος ἀποδεξά- 
μενος τοὺς λύγους, περὲ μὲν τῶν χρημάτων, ἔφασκε, χάριν 
Ba): πολλὴν εἰδέναι, οὐ τῷ ὑπὲρ τῶν κοινῇ συμφερόντων 


5. δυναμέγων P. τι. χαὲ alterum om.P. et ΜΝ. 15. τῳ M. , τὴν. : 


reconciliatores nimirum, qui id praestare imprimis queunt: aliquan- 
do in mendicos circumforaneos consumere cogitasse, Sed cum repu- 
tarit, aut illos, aut hos commode pecunia non usuros, aut alios 
per rapinam et scelus usuros, eamque disperdituros, et illum solum 
rerum praesidem , eiusque sensum perspexerit, quomodo ob com- 
munem utilitatem non pecuniam modo, verum et ipsam animam, 
si facultas sit, pro nihilo habere meditetur, et morum eius hone- 
statem iam noverit, statuisse ipsi offerendam pecuniam illam, non 
honeste solum, sed et cum ratione et diligentia ad publicam Ro- 
manorum utilitatem insumendam, quando et ab ipsis collecta sit. 
Hanc igitur omnem illi venisse tradere, ubicumque voluerit uten- 
dam. ltaque patere omnibus, non ideo se adesse, ut se huic mu- 
neri quaestus faciendi causa praefici roget, cum parta retinendi 
ac de cetero in otio vivendi libertas fuerit: sed quia ipsi ad vete- 
rem felicitatem Romanis recuperandam tam intensa et assidua cura 
incumbenti utilis. et ad iuvandum idoneus videri cupiat. Hac ora- - 
tione delectatus magnus domesticus, de pecunia se illi gratiam ha- 
bere ait; non tantum quod eam ad communem usum contulerit: 
sed quod etiam sibi eius dispensandac rationem crediderit, quam 


HISTORIARUM ΠΙ 8. 61 


| " * - - : | * 
μόνον παρεσχῆσϑαι, ἀλλὰ καὶ τῷ αὐτῶν πεπιστευκέναι τὴν A.C.i34i 
διοίκησιν αὐτῷ ὀρϑῶς πεπεισμένῳῃ καὶ δικαίως ἀναλώσειν. 
τὸ μὲν γάρ τινα τῶν χοινῶν ἐπιμέλειαν ἐγχεχειρισμένον μὴ 

* 4 - » 5 94 € J ea - 
τὴν οὐσίαν ποιεῖν βελτίω, ἀλλ᾽ ὅσα zQiv &nrtOJat, τοσαῦτα 
» , , . , c 5 , Ὕ - , 

δέχοντα ἀπαλλάττεσϑαι καὶ χρημάτων ὡς ἐπίπαν ὀφϑῆναι κρείτ- 
^ ' ? ' * P] , , * M» 

TO, οὐ χαλεπὸν μόνον, ἀλλὰ xai ἀδύνατον σχεδὸν. τὸ δ᾽ ἔχοντα 
» ῷ - € 
ἤδη xai μηδὲν ὑποπτεύοντα δεινὸν περὲ αὐτῶν, ἔπειτα ἑκόντα 
βουληϑῆγαι ἀποϑέσϑαι καὶ, ἃ συνέλεξε κακῶς, χρήσασϑαι. εἰς 
δέον, οὐ τῶν πολλῶν, ἀλλὰ τῶν βουλομένων σώζεσϑαι xai πε-- 
x , , - c , I $ , - 

τοπεισμένων ἀχριβῶς, ὡς πάντων παρέξουσιν ευϑυνας vov βεβιω- 

, ^ ' , , » , , * M Ss € 
μένων μετὰ τὴν ἐνθένδε ἀπαλλαγήν. βέλτιον μὲν yag , μὴ &uag- 
τάνειν τὴν ἀρχὴν, μηδὲ κηλῖσι πολλαῖς καταμιαίνειν τὴν ψυχήν" C 
» » μὰ ; Ἢ x 
ἂν δ᾽ ἄρα τοῦτο συμβαίνῃ, δευτέρας ἀναμαρτησίας' ἀρχὴ, τὸ μὴ 

, bd - ^ ^ 3 

μόνον πεπαῦσϑαι τῶν κακῶν, ἀλλὰ καὲ ἀντίρβ ῥοπον ἐπιδείκνυ- 

5 - , - ^ ) , M - M 2 - 

τὐσϑαιτῶν ἀγαθῶν τὴν ἐργασίαν. διὰ ταῦτα δὴ καὶ ἐπαιγῶ σε 
τῆς μεταβολῆς xai τοῦ μὴ τρόπον ἕτερον, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τῶν κοινῇ 

. - - et 
συμφερύντων τὰ χρήματα βουληϑῆναι ἐπιδοῦναι. ὅτι δὲ μὴ 
προσχληϑεὶς, ἀλλὰ πρότερος προσελϑὼν αὐτὸς τὸ ἐπανισοῦν 

» , - , » - * 
τοῖς στρατιώταις τὰς ἐκ τῶν δημοσίων ἥτησας τοῦ βίου ἀφορ- 

ομᾶς, τοσοῦτον ἀπέχω καταγινώσκειν, OTS καὶ πρότερον αὖ-- 

* , , - 
τὸν oixoJev ὡρμημένον, διὰ τὴν περὲ ταῦτα ἐμπειρίαν gor 

^ «ς , - - 5 , 
τὴν ὑπηρεσίαν ἐγχειρίζειν, νῦν μᾶλλον ἀγέπεισας βέλτιον 

y J - ^ 
οἴεσθαι xai δικαιότερον τὰ τοιαῦτα διοικήσειν. οὐ γὰρ ὁμοί- D 


14. τε παῦσϑαν P. ^ 


recte fideliterque collocare velit. Nam quenipiam, cui communium 
rerum mandata est procuratio, non inde augere facultates suas, sed 
quae ante magistratum acquisivit, in his emori et a pecunia. invi- 
ctum prorsus apparere, non difficile solum, sed nunquam contingere: 
Possidere autem jam ac ob id nihil formidare mali , deinde aequo 
animo velle erogare et male collectis bene uti, hoc non multorum, 
sed salvari volentium esse certoque credentium, se post finem 
huius lucis omnium in vita gestorum rationem reddituros.  Prae- 
stat quidem non peccare prorsus, neque maculis multis foedare 
animam: si tamen id evenerit, non iterum peccandi principium 
erit, non modo a delictis abstinere, sed et admissa sequentibus 
recte factis compensare. Idcirco te ob istam mutationem, quod non 
aliter quam ad communem fructum pecuniam tuam donandam cen- 
sueris, laudo. Quod vero non vocatus, sed ultro ad me adiens vi- 
tae subsidia a militibus de publico pendi solita exaequare petivisti , 
tantum abest, ut damnem, ut cum prius ipse meopte impulsu tibi 
propter experientiam hoc. ministerii committere voluerim, nunc 
amplius credam, te id melius ac iustius obiturum. Non euim 
aeque et qui promissis largus est, et qui nihil promittit, promissa 


62 CANTACUZENI 


A. C. 134106 0, τε πολλὰ ἐπαγγειλάμεγος xài ὃ μηδὲν, περὲ τῶν ἐπηγ- 
γελμένων τὴν ἐχπλήρωσιν σπουδάσουσι. τὴν μὲν οὖν ὕπη- 
ρεσίαν τῶν τοιούτων ἐπιτρέπω. σὲ δὲ xai αὐτὸν οἴεσϑαι 
προσῆκον, μὴ μικρά TUO xad εὐκαταφρόνητα μετιέναι, μηδ᾽ 
oia Vene IPHONE καλῶς y voli ὠφέλειαν πα EXTAN 105 
κοινῷ, μητ ὑπίσῃς βλάπτειν , αν ῥᾳϑύυμως καὶ παγουῤγῶς 
πράττωνται. ὕπερ γάρ ἔστι τοῖς πολιτιχοῖς πράγμασιν ὃ 
κριτὴς, τοῦτο τοῖς δημοσίοις δύναιτ᾽ ἀν ὃ ἐξισωτής. ἐχεῖνος 
τε γὰρ εὐνομίαν ταῖς πόλεσι παρασκευάζει, δικαίως διαιτῶν 
xai τοῖς νόμοις πείθεσθαι χαταναγκάζων, xai οὗτος, ἄν é9é-1o 
λῃ τὰ δίκαια ποιεῖν καὶ τὰ λυσιτελοῦντα τῷ κοινῷ, τῶν μὲν 

P.357 ἀφαιρήσεται, ἂν πλέον καρπῶνται τοῦ δικαίου, τοῖς δὲ ἔλατ- 
τον ἔχουσι προσϑεὶς, προϑύμους πρὸς τὰς στρατείας παρα-- 
σκεύασει πάντας xai φυλάττοντας τὴν τάξιν καὶ πειϑομένους 
ἄριστα τοῖς στρατηγοῖς. ὡς οὖν μεγάλα πεπιστευμένος xal15 
τὰ μέγιστα συμβαλλόμενα πρὸς τὴν διοίκησιν τῶν ὅλων, οὕ- 
τῷ χρὴ καὶ πεπεῖσϑαι χαὶ προσήκουσαν σπουδὴν καὲ προ- 
ϑυμίαν ἐπιδείκνυσθαι ἐπὲ τοῖς ἔργοις." τοιαῦτα μὲν διῆλθε 

Βπρὸς αὐτὸν, ἀπολογίαν ποιούμενος ἐφ᾽ οἷς ἠξίου. ἔπειτα τῶν 
χρημάτων ἐπυνθάνετο τὸν ἀριϑμὸν ὁπόσος εἴη. τοῦ δὲ ἐπο-30 
κριγαμέγου, χρυσίου μὲν εἶναι μυριάδας δέχα, ἔπιπλά τε 
καὲ σκεύη, ἐκ χρυσοῦ πεποιημένα καὶ ἀργύρου, χρυσίων τε- 
τραχισμυρίων ἄξια, καὶ ταῦτα φαμένου πάντα τὸ νῦν ἔχον 

V. ϑοθδτοίμως ἐπιδοῦναι ἔχειν, τῶν οἰχετῶν μετακαλεσάμενός τινα, 


implere enituntur. Hanc igitur provinciam tibi iniungo. Te quo- 
que par est existimare, non parva quaedam. et despicabilia abs te 
iractari et quae nec, si probe 'curentur, communi admodum profi- 
ciant: nec non perinde noceant, si segniter ac nequiter fiant. Quod 
namque in re politica iudex, hoc in publicis stipendiis praestare 
possit exaequator. Etenim et ille ex aequitate arbitriis faciendis 
et ad legum obedientiam cogendo, bonum civitatis statum conciliat, 
et hic, 81 iustus esse communique commodare velit, alios spoliabit, 
si ultra iustum fructus percipiant, aliis minus habentibus plus ad- 
det, omnesque ad militandum promptos et ordinum observantes et 
ducibus obsequentissimos reddet. Quia igitur magnarum et ad gu- 
bernationem summae rei publicae utilissimarum rerum tibi credita 
cura est, te id sentire et in opere conveniens studium alacritatem- 
que adhibere oportet. Atque haec quidem ad eius petitionem dis- 
seruit ac respondit: post, quantum esset pecuniae, quaesivit. Eo 
respondente, aureorum centum millia, supellectilem vero et vasa 
ex auro argentoque quadraginta millibus aestimata, quae omnia in 
praesens donare paratus sit, quodam famulorum accito, abi igitur, 
inquit, et huic da isthaec. Qui cum sine mora abiret, iussa cons 


HISTORIARUM ΠΙ. 8. 63 


»0UxoU»" ἔφη ,,,χαῦτα τούτῳ παράδος ἀπελϑών." ὡς δὲ ux-A.C. 134i 
δὲν μελλήσας ἐπορεύετο τὰ προστεταγμένα ἐχπληρώσων, 
πρὲν οἴκαδε ἐλϑεῖν ὃ μέγας δομέστικος ἐχέλευεν ἀναστρέ- 
φειν. καὶ τῆς μὲν προϑυμίας ἕνεχα ἐπῇνει, τὰ χρήμα- 
ὅτα δὲ ἐκέλευεν αὐτὸν φυλάττειν, ὡς νῦν μὲν αὐτῶν οὐ 
δεομένῳ. ἐὰν δὲ τῶν ἰδίων ἀναλωθέντων, καὶ τούτων δε- 
ηϑῆ, τότ᾽ ἤδὴ λαμβάνειν, ὡς αὐτῷ καὶ ταῦτα διαφέροντα, 
καὶ ἀναλίσχειν, ὅποι ἂν δοχῇ τῷ κοινῷ ἀναλωϑέντα μά- 
λιστα λυσιτελήσειν. ὃ δ᾽ ἀπηγόρευε μὲν τῶν χρημάτων C 
τοτὴν φυλαχὴν, οὐ x«J' ἡδονὴν εἶναι, φάσχων, αὐτῷ παρα- 
χατέχειν ἔτι" ὅμως ἀναγκαίως προσταττύμενος ἐπείϑετο. 
μετὰ τοῦτο δὲ ὃ μέγας δομέστιχος τῶν τὸ συγχλητικῶν xo 
fva καὶ τῶν ἄλλως εὐγενείᾳ διαφερόντων, ἔπειτα καὶ στρα- 
τιώτας μεταχαλούμεγος, τῆς τε παρὰ βασιλέως ἀποτεταγμέ- 
τὔνης ἑκάστῳ προνοίας ἐπυνθάνετο τὸν ἀριϑμὸν xai εἰ τοσοῦ- 
τὸν κέχτηται νῦν ἢ τοῦ τεταγμένου ἧττον. τῶν δὲ ἀποχρι- 
γαμένων ἑχάστου, ὅπως εἶχε τὰ αὐτοῦ, τοῖς μὲν ἀπεστερη- 
μένοις τῶν δεόντων τὸν Πατριχιώτην ἐχέλευεν ἀναπληροῦν 
xai προσέτι προστιϑέναι, ὅσον αὐτῷ καλῶς ἔχειν ἐδόχει,, 
οοἀναλόγως ξχάστῳ τὴν εὐεργεσίαν προστιϑείς" τοῖς δὲ νεν- D 
δεεῖς τὰς ἐκ βασιλέως ἔχουσι προσόδους καὶ αὐτοῖς ἐχέλευεν 
ὁμοίως πρὸς οἷς ἔχουσι καὶ ἑτέρας προστιϑέναι. καὶ ἐν ξξή- 
χογτὰ ἡμέραις μάλιστα γεγενημένου τοῦ ἀναδασμοῦ, τοῖς τε 
ἔλαττον ἔχουσι προσετίϑετο τὸ ἐλλεῖπον μετὰ προσϑήκης, καὶ 
αὐτοῖς λειπομένοις μηδενὸς 7 προσϑήκη προσεγένετο. xai πάγ- 


16. dzoxgivou£yoy P. 


fecturus, priusquam domum attingeret, magnus domesticus eum 
revocat, et de lubentia collaudatum , pecunias servare iubet, quod 
iis modo non egeat, Ubi suis consumptis, et his indiguerit, tum 
ipsas quoque ut sibi necessarias acceplurum, ibique eas positurum , 
ubi earum erogatio rei publicae plurimum profutura videbitur. Hic 
ille primum tergiversari et dictitare, parum sibi iucundam esse pe- 
cuniae custodiam, Verumtamen imperata facere necesse habuit. 
Secundum haec magnus domesticus, primoribus singulis et alioqui 
nobilitate praestantibus et praeterea militibus accersitis, quantum 
cuique Imperator decrevisset, percunctabatur et tantumne modo, 
an minus possiderent. Quibus sigillatim" quod res erat responden- 
tibus, Patriciotae mandavit, ut qui fraudati essent , eorum damna 
resarciret: et insuper quantum decere iudicaret, spectata cuiusque 
dignitate et meritis, adiiceret. Qui ab Imperatore sufficientia habe- 
rent stipendia, illis similiter alia addi iussit. Sic diebus sexaginta 
maxime divisione facta, cum minus habentibus, quod deerat, acce- 
deret cum auctario, et reliquis nihil desiderantibus tamen addere- 


64 ᾿ς CANTACUZENI 


A.C. 1341 rec ἐξαρκούσας τὰς προσόδους ἡγησάμενοι, χάριτάς v6 ὧμο- 
λόγουν τῷ μεγάλῳ δομεστίκῳ πολλὰς, καὶ πρόϑυμοι ἦσαν 
τοῖς ὁπουδήποτε γῆς τῶν Ῥωμαίων πολεμίοις μάχεσϑαι. καὶὲ 
ὕπλα ἐπεσκεύαζον διασμήχοντες, καὶ ἵππους προσεπορίζοντο 
καὶ πλείους χαὶ βελτίους τῶν προτέρων: καὶ ὅλως ἐδύκουνθδ 
καὶ ἀγαναχτεῖν, ὅτε μὴ τάχιον πρὸς ἄμυγαν ἐξάγονται τῶν 
πολεμίων, A 

P. 378 9'. Ἐπεὶ δὲ ταῦτα αὐτῷ διῴκητο καλῶς, συνεβούλευε 
Βτῇ βασιλίδι, τὸν υἱὸν βασιλέα τὸν Ἰωάννην χρίειν τε μύρῳ 
τῷ &yím καὶ στέφει τὴν κεφαλὴν κατακοσμεῖν. καὶ ἔπεισέ yelo 
δόξας βουλεύεσϑαι καλῶς. τῶν δὲ καϑ' αἷμα προσηκόντων 
βασιλεῖ τινων μὴ δίκαιον εἶναι παραινούγτων, τοῦ πατρὸς 
ὀλίγῳ πρότερον τετελευτηκότος βασιλέως, τὸν υἱὸν παγηγυρί- 
ζειν, (τοῦτο δὲ αὐτοῖς ὃ παρακοιμιώμενος ᾿“πόκαυχος ὕπετίέ- 
Se. λέγειν, ὧὡς ἐκ τῶν ὕστερον γέγονε καταφανὲς, τὴν γε-τῦ 
γενημένην στάσιν μελετῶν καὶ μὴ βουλόμενος βασιλίδα τῆς 
εἰς αὐτὴν καὶ τὸν υἱὸν εὐνοίας ἐνέχυρα πιστὰ κεκτῆσθαι, 
παρὰ μεγάλου δομεστέχου 4) εἰς τὴν ὑστεραίαν τὸ ἔργον ἄνε- 
βάλλετο ἡ βασιλὲς, τὴν μέμψιν τινῶν αἰτιωμένη, ὅτι δὴ πυ- 
Οϑόμενοι χατηγοροῖδν, ὡς οὐ κεχρημένων τῷ πράγματι κατὰϑο 
καιρὸν, ἀλλ᾽ ἐν οἷς ἔδει κόπτεσθαι καὶ ϑρηνεῖν, πανηγυρῖν 
ζόντων αὐτῶν καὶ τὴν βασιλικωτάτην τελούγτων ἑορτήν. 6 
δ᾽ ὠνοηταίγειν ἔφασκε παντάπασι τοὺς εἰρηκότας καὶ. μηδὲ 


1. ἐξαρχούσας P. 3. τῶν om. M. το. wai alterum om, P. 
14. ᾿Απόκαυχος P. ubique. 


iur, universi contenti stipendiis, magnum domesticum gratiarum: 
actione prosequebantur: et ubicumque terrarum adversus Romano- 
rum hostes ad decertandum se paratos ostendebant, arma extergen- 
tes et equos consuetis plures ac meliores comparantes dolentesque, 
quod non citius ad hostium iniurias defendendas educerentur, 

His tam praeclare gestis, imperatrici suadere institit, uti 
loannem filium imperatorem oleo sancto ungendum et corona exor- 
nandum curaret. Placuit consilium : sed e consanguineis nonnullis 
dissentientibus , qui dicerent , haud aequum esse, patre imperatore 
paulo ante mortuo, filium agitare panegyrin (id quod illis Apocau- 
chus, sacri cubiculi praefectus, suggesserat, concitatam deinde sedi- 
tionem iam tum meditans, ut postea claruit, et nolens imperatricem 
benevolentiae in ipsam et filium fidele pignus habere a magno. do- 
mestico, Augusta rem in diem posterum distulit, quorumdam re- 
prehensionem causata: qui videlicet crimini darent, megotium a 
tempore alienum suscipere et festum ducere panegyricum diemque 
peragere regalissimum, quando adhuc plangere lamentarique opor- 
teret. Quos ita loquentes, prorsus delirare affirmabat magnus do- 


HISTORIARUM ΠΙ. 9. 65 


τοῦτο ἐννοεῖν, ὡς πολλοῖς τῶν βασιλέων τελευτῶσιν ἡ dvaó- AC. 134i 
δησις ἐγίνετο τῶν παίδων, οὐδενὸς αὐτοῖς τὴν ἀκαιρίαν μεμ-Υ͂. 307 
, , , 
gouévov, ἀλλὰ πάντων, ὥσπερ δίκαιον ἦν, λογιζομένων, μά- 
λιστα προσήχειν ἐν τοῖς τοιούτοις καιροῖς, οὐ τρυφῆς ἕνεχα 
Ῥχαὲ ἡδογῆς, ἀλλὰ τοῦ μηδεμίαν πρόφασιν στάσεως καὶ τα- 
4 -» - DA 
ραχῆς ἐγγενέσθαι τοῖς πολλοῖς, πάντων ἤδη πεπεισμένων 
^ ε € * €- - 
ἀχριβῶς, ὡς. ὑπὸ βασιλέα τελοῦσι καὶ δίχας δώσουσι τῆς Ὁ 
, » - , , » ^ 
παρανοίας, ἂν ἐπιχειρῶσι στασιάζειν. παρήνει TE αὐτῇ, 
* ^w ^ 3 
τοὺς μὲν ἐχείγων λύγους χαίρειν ἐᾷν, αὐτοὺς δὲ χωρεῖν ἐπὲ 
. o» ε e * 3: 6 X x c Y ^ 
IOTO ἔργον, ὡς ἅμα λυσιτελὲς καὶ δίκαιον ὃν, ἡ δὲ μὴ πολυ- 
πραγμονεῖν ἐδεῖτο, ἀλλὰ νῦν μὲν ἐᾷν διὰ τὰς δόξας τῶν πολ- 
^ Lud ^ € j6. ^ * ^ 
λῶν, ὀλίγῳ δὲ ὕστερον ποιεῖν, ἡνίκα ἂν ἐξῇ καὶ τὰς λοιδο-- 
ρίας διαφεύγειν. ὃ μέγας δὲ δομέστικος πρὸς μὲν τῆς βασι- 
LI 7 s E 5 
. Aídog τὴν ἔνστασιν οὐδὲν ἀντεῖπεν: ἤχθετο δὲ, ὅτι οὐκ αὖὐ- 
15:0 τὰ βελτίω, ἀλλ᾽ ἑτέροις ἀλυσιτελῆ βουλευομένοις πείθοιτο. 
- fo * c 2. ' - ó2 ce , ' 1 c 
ἐχεῖγο μὲν οὕτως ἐχωλυϑή. uixpQ δὲ ὕστερον ἠγγέλλετο, ὡς 
Σαρχάγνης ὃ “υδίας σατράπης καὶ Γιαξὴς πρὸς Θράκην πε- 
ραιοῦσϑαν παρασχενάζονται, ναυσὲ ληϊσόμενοι “Ρωμαίους. 
. 6 μέγας. δὲ δομέστικος οὐχ ἡμέλει, ἀλλ᾽ αὐτίκα τριήρεις, P. 379 
Lu γι, ' , “ , $ «4 
200046 ἐξαρχέσειν ᾧετο, πρὸς πόλεμον τοῖς βαρβάροις ἐκέλευε 
- ' . ' "- * ᾽ € TN 
πληροῦν, τὴν δὲ δαπάνην τῶν τριήρεων, τὴν uiv ἐκ τῶν δη- 
, " ^ *. ^v 
μοσίων τοῖς ταμίαις ἐχέλευε παρέχειν, τὴν δ᾽ ἐκ τῶν δίων 
, 2r 2 M * » , ^ * » , 
παρείχετο. αὐτὸς. ἐπεὲ δὲ ἐπεπλήρωγτο, ταῖς μὲν ἐπέστησθ 


21. τῆς δὲ δαπάγης M, 


mesticus et nec saltem cogitare , multis imperatorum morientibus 
successores statim promulgatos esse filios , nemine hoc ut intempe- 
stivum vitaperante: quin omnibus, prout aequum erat, tali tem- 
pori id convenientissimum iudicantibus, non luxus et voluptatis 
gratia, sed ne qua vulgo seditionis ac tumultus daretur occasio : 
cunctis iam prorsus sentientibus, se imperatori subiectos et amen- 
tiam luituros, si seditiones agitarint: monebatque imperatricem , ut 
valere iussis eorum sermonibus, ad opus tam utile quam aequum 
procederet. ^ Imperatrix orare, ponerct nimiam solicitudinem et 
nunc quidem multorum opinioni ne repugnaret: paulo post, cum 
licebit obtrectationes imperitorum effugere, facturam quod suaderet. 
Ile renuenti contradicendum non putavit: quamvis doleret, non 
'sibi, qui potiora, sed aliis, qui parum frugifera consulerent, morem 
geri. Ita res quievit. Brevi nuntius apportatur, Sarchanem, Lydiae 
satrapam, et Gyaxen in Thraciam Romanos depopulatum transmis- 
suros, Quem nuntium magnus domesticus minime nmegligendum 
ratus, statim triremes, quot ad barbaris occurrendum fore satis 
autumabat, remigibus et militibus adornari sumptumque in clas- 
sem partim a quaestoribus ex aerario suppeditari praecepit, partim 
de suo ipse contulit. 'Priremibus: instructis, Apocauchum ducem 


Cantacuzenus 1l. 5 d 


66 CANTACUZENI 


à 


Δ. τϑφιστρατηγὸν τὸν παραχοιμώμενον "nóxavxo» , καὶ ὅσα ἔδεε 
ἐντειλάμενος καὶ τοῦ λοιποῦ χελεύσας αὐτῷ μέλειν τὸν ἀπό-- 
πλουν, αὐτὸς Ὀρχάνῃ, τῷ τῆς κατὰ Βιϑυνίαν ξῴας σατράπῃ, 
διεπρεσβεύετο περὲ εἰρήνης οὐδὲ γὰρ ἐδόκει δεῖν αὐτῷ πρὸς 
ἑσπέραν μέλλοντι στρατεύειν, πόλεμόν τινα Ρωμαίοις ὀπίσωϑ 
καταλιπεῖν. ἐπεὶ δὲ καὶ ἡ πρὸς ἐκχεῖνον εἰρήνη τέλος εἶχεν, 
αὐτὸς μὲν πρὸς τὴν ἔξοδον παρεσχευάζετο, ἤδη γὰρ καὶ jj 

Βστρατιὰ κατὰ Διδυμότειχον καὶ τὴν ᾿Αδριανοῦ πόλιν, αὐτοῦ 
χελεύογτος, συνελέγοντο. ἐν ἣ δὲ ἔμελλεν ἡμέρᾳ Βυζαντίου 
ἐξιέναι, τὸν πατριάρχην μόνος μόνον παραλαβὼν καὶ πρὸςτό 
τὸν ἐν βασιλείοις τοῦ μυροβλύτου ΖὨημητρίου τοῦ μάρτυρος 
γενόμενος ναὸν, ,roUc μὲν ἐμοῦ ve μεταξὺ καὶ βασιλίδος ἔφη 
»»γεγενημένους λόγους οὐκ ἀγνοεῖς. οὐ γὰρ μόνον παρῆς τοῖς 
παρ’ ἀμφοτέρων λεγομένοις, ἀλλὰ καὶ τῶν πρότερον ἰδίᾳ 
ἡμῶν ἑκάστῳ εἰρημένων αὐτὸς ἦσϑα μηνυτής. οὐδὲν δὲ ma-15 
ράλογον ἢ ϑαυμαστὸν, εἰ τότε μὲν περὲ ἐμοῦ τοιαῦτα ἐπήει 
τῇ βασιλίδι λέγειν, ἴσως οἱἰομένῃ μεγάλα τινὰ καταπράξεσϑαν 

α ἐμὲ, νυνὶ δὲ ἐπὲ τῶν ἔργων, μὴ κατ᾽ ἐλπίδας αὐτῇ τῶν πρα- 
γμάτων ἐχβαινόντων, μεταμέλειά τις εἰσῆλθε τῶν γεγενημέ- 
vov, ti μὲν οὖν, ὕπερ ἔφην, πρός τι τῶν γινομένων ἀηδῶς:ο 
διατεϑεῖσα, τὰ δεδογμένα μηκέτι στέργειν ἐϑέλει, διαῤῥήδην. 
λέγειν ἀξιῶ xai μὴ συγκαλύπτειν ὕπ᾽ αἰδοῦς. ἐγὼ γὰρ ὥσπερ 
καὶ πρότερον ἑτοιμότατα ἔχω παραιτεῖσϑαι τὴν ἀρχήν... εἰ 
δ᾽ ἐχείνη διὰ τέλους ἔγνωχε στέργειν τὰ ἐψηφισμένα. καὶ τοὺς 


2. τοῦ ἀπόπλου M. mg. 


praeposuit; cui cum mandata necessaria dedisset, et oram solven- 
dam discessumque commisisset, ad Orchanem, orientalis Bithyniae 
satrapam, legatos de pace misit; non enim, in occidentem ducturus, 
bellum aliquod Romanis a tergo reliquendum iudicabat. Pace cum 
illo firmata, et Didymotichi atque Adrianopoli domestici evocatu 
congregato exercitu, itineri se accinxit, Quo autem die exiturus 
erat, patriarcham solum solus conveniens, et ad templum Demetrii 
martyris myroblytae, id est oleum stillantis, cognominati adducens, 
Quae inter me et imperatricem dicta sunt, inquit, non te latent: 
nec enim tantum interfuisti, sed et quae prius uterque nostrum 
separatim dixit, tu eorum internuntius fuisti. Nihil porro inopina- 
tum aut admirabile, si tum quidem imperatrici talia de me loqui 
occurrebant, quae forsitan eximia quaedam me perpetraturum ar- 
bitraretur: nunc autem in ipso opere, rebus secus quam sperabat 
evenientibus, poenitudo quaedam facti eam subiit. Si igitur in pri- 
stino iudicio acquiescere amplius non vult, aperte id mihi indicari 
nec pudore quodam celari cupio. Ego enim, quomodo antea, ab- 
dicare me administratione imperii paratissimus sum. Quod si ipsa 


HISTORIARUM Ili. 9. 67 


ὅρχους, οὗς ὀμώμοχε, τηρεῖν, οὐδ᾽ αὐτὸς ἀμελήσω τοῦ μὴ πάνταλ.Ο. 1341 
πράττειν, ὅσα ἂν αὐτῇ τε καὲ παισὶ καὶ κοινῇ λυσιτελῇ Ῥω- 
“μαίοις. τοῦ πατριάρχου δὲ πρὸς τὴν ἀκαιρίαν τῶν λύγων 
μεμψαμένου καὶ μὴ τοιαῦτα προσήκειν -αὐτὸν μήτὲ διανό- 
δεῖσϑαι φαμένου, μήτε λέγειν " βασιλίδα γὰρ μηδὲν περὶ αὐτοῦ 
λογίζεσϑαι τοιοῦτον, ἀλλὰ βασιλέα οἴεσθαι ἐν ζῶσιν εἶναι Ὁ 
xai τὴν Ῥωμαίων ἡγεμονίαν ὥσπερ ὑπ᾽ ἐχείνου διοικεῖσθαι, y. 308 
τῶν σῶν μεμνημένην λόγων, ὧν διεξήεις πρὸς αὐτὴν, ἡνίκα 
ἐποιεῖσϑε τὰς συμβάσεις" ,,οὐχοῦν᾽ 0 μέγας δομέστιχος ἔφη 
το, »περὲ μὲν ἐχείνης οὕτω δεῖ πεπεῖσϑαι, ὥσπερ αὐτὸς διϊσχυρί- 
Um. περὲ δὲ σοῦ τί ποτὲ ἔξεστι νομίζειν; ἄρ᾽ ἐμὶμενεῖς ταῖς 
ὅμολογίαις, μᾶλλον δὲ τοῖς ὅρχοις, οὖς ἐποιήσω πρὸς ἐμέ ;" 
ὃ δ᾽ αὐτίκα πάλιν ἀναστὰς, ,,εὐλογητὸς εἶπεν ,0 ϑεὸς xai 
πατὴρ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χοιστοῦ, ὅτι καὶ πρότερον 
ἰὔχαὶ νῦν οἷσπερ εἶπον ἐμμενῶ καὶ οὐδενὸς ἀμελήσω τῶν σῶν 
δικαίων" ἀλλ᾽ ἀνϑέξομαι παντὲ σϑένει, οὐ μόνον ὥς εὐεργέ-νΡ. 380 
τὴν ἀμειβόμενος ἔργοις ἀγαϑοῖς, ἀλλὰ καὶ ὡς υἱοῦ κηδόμενος 
πνευματιχοῦ." ἐπὲ τούτοις δὲ αὐτῷ πολλὰς 0 μέγας Óouéori- 
xoc χάριτας ὅμολογήσας καὶ συνταξάμενος, καταλιπὼν τὸν 
αοπατριάρχην, ἧχεν ὡς βασιλίδα. ἣ δ᾽ εὐϑὺς ὡς εἶδε, χάριτας 
ἔφασχεν ὁμολογεῖν αὐτῷ πολλὰς, ὅτι ἃ πρότερον ἐπηγγέλλετο 
λόγοις, νῦν ἀποδείκνυσιν ἐπὲ τῶν ἔργων ἀληϑῆ, μήτε σώμα- 
voc φειδόμενος, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τῶν κοινῇ συμφερόντων νύκτωρ 


usque ad extremum, quod decrevit, complecti et quod iuravit, ser- 
vare constituit, ego quoque in omnibus, quae ipsi liberisque eius 
et Romanorum communi conducant, efficiendis, nullum diligentissimi 
hominis officium praetermittam, Patriarcha eum de importuno ser- 
ione castigare dicereque, non decere ista vel cogítare vel proloqui. 
Imperatrici enim de bello nihil huiuscemodi in mentem venire: sed 
imperatorem putare adhué vivere et quasi ab illo Romanum prin- 
Cipatum gubernari, memorem verborum , quae in pactis faciendis ex 
ipso domestico audierit, Tum domesticus, De illa quidem sic cre- 
dendum, ut affirmas: de te autem quid sentiendum ? Ecquid pactis 
stas: imo vero iuramentis, quibus te mihi obstrinxisti? | Hic patri- 
archa iterum exsurgens, ait, Benedictus Dcus et Pater Domini no- 
stri Iesu. Christi, quod et prius servavi, quae dixi, et nunc serva- 
bo, nihilque negligam, quod tibi iure debeatur: sed ommibus ner- 
vis tuendum te suscipiam , non solum ut bene merito respondeam, 
verum ut de filio quoque spirituali solicitus. Cui post actas gra- 
tias valedicens magnus domesticus, ab eo ad imperatricem digre- 
ditur. Quem illa simul ut conspexit, gráates se illi magnas agere 
affrmavit, quod verbis promissa, nunc rebus confirmaret, neque 
totpori parcens, cum noctu diuque pro τὸ publica laboraret: neque 


68 .. CANTACUZENI 


^ ' 9^ € d , ' i y LI δὴ € , 
A.C. 1341 710700». καὶ μεῦ ἥμερα», μητδ χρημάτων (yv γὰρ δὴ ὃ μέγας 
- , , 
δομέστικος οὐ μόνον πρὸς τῶν τριήρεων τὴν δαπάνην χρή- 
5 Ml M , - 2€ , M LOFT - 
pora GvaAoxoG πολλὰ ἐκ τῶν ἰδίων. ἄλλα x«t ἔν πολλοῖς 
" p" - » 
Β ἑτέροις, ἃ συνοίσειν ἔμελλε πᾶσι κοινῇ, φιλοτίμως ἄγαν καὶ 
^ , , 
δαψιλῶς χκαταναλίσχων μετὰ τὴν βασιλέως τελευτήν") παρήνειβ 
τε, μὴ οὕτω ποιεῖν, ὡς οὐχ ἐξαρχέσοντα πρὸς τοὺς πόνους 
ἐπιπολὺ, ἀλλ᾽ ξαυτοῦ τε πρύνοιαν ποιεῖσϑαι καὶ χρημάτων 
, , ^ , € T1248 Ἢ - el 
φείδεσθαι, χρώμενον τοῖς δημοσίοις. ὃ δ᾽ ἔφασχε μᾶλλον ἣδε- 
-»Ὕ ^ - » ' 
οϑαι πονῶν αὐτὸς ὑπὲρ τῶν κοινῇ λυσιτελούγτων, 7] ἕτεροι 
πρὸς ἀνέσεις τετραμμένοι καὶ ἥδονάς. τό, τε χρήματα κατανα-το 
λίσχειν οὐ ζημίαν, ἀλλὰ πάντων κερδῶν ἡγεῖσθαι χαριέστε-- 
ν οὐ ζημίαν, ἡ 
€ - * € 
ρον, ἄχρις ἂν, καὶ τοῦ 9eoU συναιρομέγου, τὴν Ῥωμαίων 
ἡγεμονίαν ἐπὶ. μέγα ἴδοι αἰρομένην καὶ πάντων κρατοῦσαν 
. U , 
CaoAÀeuucy. ἐλπίζειν δὲ μετὰ μικρὸν, εἰ μή τε κώλυμα συμ- 
w ! ^ € bd 
Bon , τοσαῦτα Ρωμαίοις ὠφελήσειν, ὅσα xai αὐτὴν 0gdoav, 15 
ϑεῷ χάριτας ὁμολογεῖν τῷ συνεργῷ τῶν καλῶν. οὐ μικρὰ 
γάρ τινα διανοεῖσθαι παρασχευάσειν τοῦ χειμῶνος, ὡς ἅμα 
ἦρι πολλοὺς τῶν πρότερον κατὰ Ῥωμαίων ϑρασυνομένγων 
ς ' 1 , c - -€ , 3 
ὑποφόρους καὶ δουλείαν ὁμολογοῦντας βασιλεῖ Ρωμαίων ἀπο-- 
- Uu 
'δείξων. καὶ τοιαῦτα ἕτερα πολλὰ mgoosntunov , ὅσω τε αὖ-20 
^M 2, b , 
τὸς διεγοεῖτο πράττειν χαὶ βασιλίδα ἤδει. ἀχούουσαν πρὸς 
ἮΝ 4 MEE) " 
ἡδονὴν, καὶ τελευταῖον συνταξάμενος, ἔξῃει Βυζαντίου ἅμα 
στρατιᾷ καὶ τῶν εὐπατριδῶν πολλοῖς, τὴν μητέρα καταλιπὼν 


pecuniis, (non enim in triremes dumtaxat grandem summam de suo 
impenderat, sed in alia praeterea multa, ex quibus communis ca- 
peretur utilitas, perstudiose liberaliterque post. mortem imperatoris 
impendebat) hortabaturque, ut de contentione laborandi remitteret, 
quo ferre laborem diutius posset, sibimet curae esset, a pecuniis 
suis abstineret, publicis uteretur, Ad ea ille hunc in modum ; so- 
lidius se gaudere gaudium pro communibus emolumentis deaudan- 
iem, quam alios otio voluptatique deditos. Quod vero de sua pe- 
cunia in sumptum conferret, id non detrimentum , sed omnium 
quaestnum censere iucundissimum: donec Deo bene fortunante, Ro- 
manorum principatum magnopere exaltatum et ommibus hostibus 
suis superiorem cerneret. Sperare autem, misi quid impedimenti 
intervenerit, brevi adeo Romanis profuturum , ut et ipsa imperatrix 
id intuens, Deo bonorum auctori gratias actura sit. Non enim par- 
vi momenti quaedam per hiemem moliri efficere: utpote multos 
ante refractarios et audaces eo adacturum, ut se Romano imperatori 
tributarios ct subiectos confiteantur. Plura in hanc sententiam nar- 
rabat, et quae ipse versabat animo, et imperatrici auditu periu- 
cunda fore non ignorabat. Qua tandem salutata, Byzantio cum ex- 


HISTORIARUM ΠΙ- 10. 69 


ἐχεῖ, ὡς παραμυϑίαν οὐ μικρὰν ἐσομένην βασιλέδε πρὸς τὰς A.C. 134: 
συμφοράς. 
3 » 
v. Ἐπεὶ δὲ γένοιτο πρὸς Zhidvuorséy, προὔργου μὲν Ὁ 
nn * ᾿ * ^ - ' - 
ἐποιεῖτο παντὺς, τοὺς x&r&à τὰς τῆς Θρᾷχης πόλεις κατοιχοῦν- 
ὅτας συγχλητιχοὺς καὶ τὴν στρατιὰν ἀπροφασίστους ποιεῖν P. 38ι 
1 J , 
περὲ τὰς στρατείας, ὥσπερ δὴ xai Βυζαντίους" καὶ ἐποίησεν 
ὀλίγων εἴσω ἡμερῶν. ἔπειτα πυϑόμενος, ὡς ὃ τῶν ΠΠυσῶν 
H ? "z * » , ' , 
βασιλεὺς “λέξανδρος στρατιὰν ἔχων, ἐστρατοπέδευσεν év V.309 
- c , , d 4, - γ - 
Στίλβνῳ lMvooig ὑπηχύῳ πόλει ἐν μεϑορίοις τῆς αὐτοῦ τε 
c » n : 
roxaà “Ῥωμαίων ἡγεμονίας εἠχισμένῃ, ἔγνω δεῖν πρεσβείαν 
^ , , ; , 
πέμπειν πρὸς αὐτόν. καὶ πέμψας, ἐν ᾿“δριανουπόλει τὲ ἐδή- 
λου διατρίβειν καὶ μαϑεῖν ἐθέλειν, εἰ ὃ πόλεμος αὐτῷ μᾶλ-- 
x à ? Hoc Ἢ 
« , , * Ἁ .« "“Ὡ 
λὸν αἱρετέος, ἡ εἰρήνη. τὴν γὰρ προθεσμίαν, ἣν τοῖς ἐκείνου 
πρέσβεσι παρέσχετο αὐτὸς ἐν Βυζαντίῳ γενομένοις, περὲ 
A e » τ - , «“ 
τδέξοδον ἤδὴ εἶναι. ᾿“λέξανδρος δὲ δρῶν οὐ χκατεπτηχύτας, ὥσπερ B 
» *P , 1AX € , x , , 3i LI « 0 
ῴετο, Ῥωμαίους, ἀλλ᾽ ἑτοίμους ὄντας ἀμύγεσϑαι τοὺς αἱρου- 
- , - M - - 
μένους ἀδικεῖν, καὶ μήτε ταῖς διὰ τῶν πρέσβεων ἀπειλαῖς» 
? - - - 
μήτ᾽ αὐτοῦ τῇ πρὸς τὸν πύλεμον παρασχευῇ δυνάμενος πεί- 
^ ^ , E - ^ , -—- 
Suv, τὰ χατὰ γνώμην αὐτῷ ποιεῖν, πρὸς πύλεμον χωρεῖν 
»! ^- ^ , ^ - 
αοὐἀλυσιτελὲς οἰόμενος αὐτῷ, ἐχώρει πρὸς συμβάσεις. καὶ τῶν 
, : ^ - .€ , , 3 Ma. 
προτέρων αὔϑις σπογδῶν καὶ ὅρκων ἀνανεωθϑέντων, ᾿Αλέξαν-- 
ὅρος μὲν εἰς Τοίγοβον τὰ οἰχεῖα βασίλεια ἐπανεζεύγνυε" δὸο- 
d , , - ^ , 
μέστιχος δὲ ὃ μέγας εἰς Χεῤῥόνησον μετὰ τῆς στρατιᾶς ἐχώ- 
ρει, πεπυσμένος στρατιὰν Περσῶν πεζὴν μέλλουσαν εἰς Χεῤ- 


7g. πειϑόμεγος P. 15. ἤδη om. M. — 16. Ῥωμαίοις P. — a4. 
πολλὴν pro πεζὴν M. 


ercitu et nobilium magno numero exivit: relicta ibidem matre, quae 
calamitatem eius non mediocribus solatiis leniret. 

19. Didymotichi cum esset, maximum operae prctium duxit 
urbium 'Thraciarum senatores et quod erat ibi militum citrà excu- 
sationem, uti et Byzantios, expeditioni adscribere: idque intra pau- 
cos dies effectui datum est. Deinde resciscens, Moesorum regem 
Alexandrum apud Stilbnum oppidum Moesis subiectum in confinibus 
castra habere, per legatos ei significat, se Adrianopoli subsistere 
velleque discere, bellone am pace delectaretur magis: diem enim, 
quam Byzantii eius legalis praefixisset, prope exitum esse, Alexan- 
der videns, Romanos non esse consternatos, ut augurabatur, sed 
paratos ad ulciscendum volentes inferre iniuriam: δὲ neque per 
legatos minis , neque apparatu suo militari cos potuisse commoveri, 
ut libidini suae satisfacerent, ad dimioationem venire hamd utile 
sibi ratus, ad conventa descendit: rursumque priori foedere sancito, 
ipse 'Trinobum in sedem suam, magnus domesticus Chersonesum 
abiit, quod. frequentes Persarum copias, Giaxe duce, Pergamo adve- 


70 CANTACUZENI 


A.C.1341 δόνησον ἐμβάλλειν ἐκ Πεῤγάμου ἀφιγμένην " ἧς Τιαξὴς, 
| σατράπης ἦν. ἅμα δὲ τῷ Ῥωμαίους εἰς Χεῤῥόνησον dquxé- 
σϑαι, καὶ ἡ στρατιὰ Περσῶν παρῆν. καὶ γενομένης μάχης, 
οὐδὲ πρὸς ὀλίγον ἴσχυσαν οἱ Πέρσαι Ῥωμαίοις ἀντιστῆναε, 
( ἀλλ᾽ ἡττηθέντες κατὰ χρότος, οἱ μὲν ἔπεσον χατὼ τὴν μάχην, 
οἱ δ᾽ ξάλωσαν " ὅσοι δὲ ἠδυνήϑησαν διαφυγεῖν, ἐμβάντες ταῖς 
ναυσὶν, ἀπέπλεον ἐπ’ οἴκου. οὐ πολλαῖς δὲ ὕστερον ἡμέραις 
ἐκ τῆς αὐτῆς χώρας xai δευτέρα στρατιὰ ἐπεραιοῦτο, ὡς 
τὴν προτέραν ἧτταν ἀναμαχεσόμενοι. συμβαλόντες δὲ χαὲ 
τούτοις οἱ Ρωμαῖοι, ἐνίκησάν τε καὶ ἀπέχτειγαν τοὺς πλείους.ἴο 
inet δὲ Γιωξὴς δὶς ἐπλήγη ἐφεξῆς καὶ πολλὴν καὶ ἀγαθὴν 
ἀπώλεσε οτρατιὰν, ᾿ἀπογγοὺς τὸ Ῥωμαίοις πολεμεῖν, ἐχώρεε 
πρὸς συμβάσεις. καὶ ἐτίϑετο πρὸς αὐτὸν ὃ μέγας δομέστικος 
Ὁ σπονδὰς εἰρηνικάς. ἐπεὲ δὲ dnergíworo τὴν ἐκ τῶν Περσῶν 
προσδοχωμένην βλάβην, αὖϑις εἰς ΖΦιδυμότειχον ἐπαγελϑὼν ,15 
παρεσκευάζετο πρὸς τὴν εἰς τὴν ξσπέραν ἐκστρατείαν καὶ 
τὴν στρατιὰν ἀποχαϑίστη, ἣ ἔμελλε συνέψεσθαι αὐτῷ. τού- 
των δὲ πραττομένων ὑπ’ αὐτοῦ͵, ὃ παρακοιμώμενος "Ζ1πό-- 
καυχος νεωτέρων πραγμάτων ἐπιϑυμῶν κχκαὲ τρόπῳ παντὲ 
πειρώμενος μετάγειν εἰς ἑαυτὸν τῶν πραγμάτων τὴν dgynv ,20 
ἐσχέψατο, ἐπεὶ τοῦ κατὰ Περσῶν αὐτὸς χεχειροτόγητο στόλου 
στρατηγὸς καὶ δυγάμεως εὐπόρει. ναυτικῆς, βασιλέα τὸν νέον 
ἸἸωάνγην εἰς μίαν τῶν τριήρεων ἐνθέμενος, ἀγνοούσης βασιλίέ- 
doc τῆς μητρὸς, εἰς τὸν περὲ Βυζάντιον πρότερον αὐτῷ πύρ- 
5. κατὰ τὴν M., παρὰ τὴν P. το. οὗ add. Μ. 14. τρέψατο P. 
21. στόλου add. M. 23. τριηρῶν P. 


nientes, eo irrupturas audivisset. .Simul autem ac Romani , etiam. 
Persae illie affuerunt, qui collato pede adversum Romanos ne paulum 
quidem. valuerunt: sed vi ac virtute victi, pars in. pugna ceciderunt, 
pars capti sunt, Quibus fuga contigit, couscensis navibus, in Asiam 
renavigarunt. Paucis diebus intermissis , alia manus priorem vindi- 
catura indidem traiecit. Qui similiter devicti, plurimos amiserunt; 
Giaxes bis continenter caesus, multisque ac strenuis suorum deside- 
ratis, desperatione debilitatus, pacem concupivit, quam cum eo 
pepigit magnus domesticus, Depulsa calamitate a Persis imminente, 
Didymotichum regressus, ad occidentalem sese expeditionem. com- 
parabat, exercitumque delectibus novis supplebat, Interea Apo- 
cauchus novarum rerum cupidus, manibusque ac pedibus enitens, 
ut ad se rem publicam transferret, iam classis contra Persas praefe- 
ctus et facultatem navalis exercitus adeptus, loannem adolescentem. 
imperatorem in unam "triremium , matre insciente, impositum, in 
arcem propter Byzantium, ante a se aedificatam, altitudine eL cras- 
situdine murorum maunitissiimam, Epibatae nominatam, iucludere, 


^ 


HISTORIARUM ΠῚ. 10. 7! 


: L4 a , 
yo» ὠχοδομημένον ὀχυρώτατον ὄντα ὕψει τὸ καὶ καρτερύτητιΑ.Ε. 1341 
» » M 
τειχῶν Ἐπιβάτας προσαγορευόμενον ἀγαγεῖν - ἐκεῖ δὲ μετὰ 
τῶν συγγενῶν καὶ τῶν οἰκειοτάτων βασιλέα φρουρῶν , σπον- 
" , , "Jj ce 3. Χ ' - 
δὰς τίϑεσθαι πρὸς βασιλίδα, ὠστεὲ αὐτὸν μὲν καὶ συγγενεῖς 
a νι » * , ^ * ^ c , 
Ἡχαὲὶ τοὺς ἄλλους τοὺς συνόντας τιμᾶς τάς παρὰ Ῥωμαίοις P.382 
- - * , 
πρώτας καρποῦσϑαι καὶ χωρῶν εἶναι xai πόλεων Συρίους, 
c , 3 , 2 0 ^ * 2 , 2 ΕΣ ü 
ὁποίων ὧν δόξειεν αὐτοῖς, xai μηδὲν ἐλλείπειν εἰς ευτυχίας 
, , N A5 2 
λόγον" βασιλέα. δὲ οὐδ᾽ οὕτως ἀπολύειν τοῦ φρουρίου, ἀλλ᾽ 
- - 3 ^ , 
ὥσπερ ὅμηρον κατέχοντα, μιᾷ τῶν ϑυγατέρων ἐπὲ γάμῳ 
Ld ^ ^ - PME LO 
τοπροσαρμόζειν, ὃ μὲν οὖν τοιαῦτά τὸ διενοεῖτο καὶ ὥρμητο 
- ' , "v 3 , 
ἤδη πράττειν. τῶν συνειδότων δὲ τινος βασιλίδι ἀπαγγεί- 
a ἍΜ NA HJ 1 345 
Aavrog , ἐπεὶ βασιλέα τε ἤδη περιΐστατο φρουρὰ xai αὕτος 
» » -l ? ? ' M ? - 
ἔγνω φωραϑεὶς, ᾧχετο φυγὼν εἰς Ἔπιβατας, SD 6X κῶν πρατ- 
ce M] d AJ ps 
τομένων, ὥσπερ ἦν εἰχὸς, κίγδυνον διαδιδράσχων. περὲ τῶν 
* , E ᾿ H 
τὐτοιούτων δὴ ὃ μέγας δομέστικος μαϑὼν, καίτοι πρὸς τὴν 
ἐχστρατείαν παρασχευαζόμενος, ὅμως τὸν Ταρχανειώτην IMa- B 
γουὴλ, τὸν καὶ Κουρτίχην προσαγορευόμενον, μετὰ στρατιωτῶν 
ὀλίγων πέμψας, ἐχέλευεν Ἐπιβάτας ἔξωϑεν φρουρεῖν ἐστρα- 
2 y , ^ 
τοπεδευμένον, ἄχρις ἄν ἀφίκηται αὐτός. πέμψας δὲ καὶ πρὸς 
20-4nóxavxov, ἐπυγϑάνετο εἰ ἀληθῆ τὰ ϑρυλλούμενα εἴη περὶ V.310 
αὐτοῦ. ὃ δὲ ἔφασκε μὲν. συκοφαντεῖσϑαι" δείσας δὲ. μὴ 
, ^ € ^ J - ^ ' - 
φϑασῃ διαφϑαρεὶς ὑπὸ διαβολῆς πρὶν διερευνώμενα φαγῆνας 
τἀληϑῆ, τὴν σωτηρίαν ἐκ τῶν ἐνόντων ξαυτῷ πορίζειν, κατα- 


13. φοραϑεὶς Ρ. 


meditabatur, ibique inter cognatos ac familiarissimos eo custodito, 
cum imperatrice foedus ferire, ea conditione, ut ipse cognatique - 
ac familiares sui praecipuis apud Romanos honoribus insignirentur 
provinciarumque et urbium, quantum ipsi vellent, dominatum obti- 
nerent et ad felicitatem nihil requirerent. lmperatorem autem ne 
sic quidem custodia liberare, sed dio obsidis tenere et unam filia- 
rum connubio ei copulare. Atque is quidem haec mente pertracta- 
bat et iam ad rem parabat aggredi, cum a quodam e consciis im- 
peratrici indicio facto et imperatore: iam custodia circumsepto, Apo- 
cauchus se deprehensum intelligens, Epibatas, impendens sibi e 
malitia sua discrimen, ut verisimile est, declinans aufugit. Quibus 
rebus ad magnum domesticum perlatis, etsi ad expeditionem in- 
Sstructus erat: nihilo minus Manuelem Tarchaniotam, qui et Cur- 
tizes appellabatur, cum aliquot manipulis ad Epibatas, tentoriis 
excitatis, quoad ipse veniret, custodiendas misit, Ad Apocauchum: 
quoque sciscitatum misit, num vera essent, quae de illo rumor 
spargeret, Qui se sycophantiis oppugnari asseverare. Et cum time- 
ret, ne prius ob calumnias vita multaretur, quam veritas indagata 
patesceret , a re praesenti salutem petere decrevisse ac se im cae 


72 CANTACUZENI 


A.C. 1341 χλείσαντα iy τῷ φρουρίῳ. συνεβούλευέ τε παράδειγμα τῶν 
αἀπροσδοκήτων “τῶν πραγμάτων μεταβολῶν λαμβάνειν ἐξ αὖ- 
τοῦ. καὶ πρότερόν τὸ γὰρ αὐτῷ τὰ τοιαῦτα ὑποτίϑεσθαν 
ἔφασκεν, εἰ καὶ μὴ ἔπειϑε, συμβουλεύων τὰ λυσιτελῆ, καὲ 
γῦν οὐδὲν ἧττον συμβουλεύειν, ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων ἔχωνϑδ 
τῆς ὠφελείας τὴν ἀπόδειξιν τῶν λεγομένων, καὶ τῶν ὑπ 
αὐτῷ τελούντων φρουρίων ἕν, (πολλὰ δὲ elvai ,) τὸ μάλιστα 
ἐπιτηδείως ἔχον πρός τε γῆς καὶ ϑαλάσσης εὐφυΐαν ἐκλεξά- 
μενον, κατασκευαῖς χειροποιήτοις ὀχυρώτατον ποιεῖν, ἵν᾽ εἴ 
τι συμβαίη τῶν ἀπροσδυκήτων, ἀναχώρησιν ἔχῃ καὶ τῶν δει-τοὸ 
γῶν ἀποφυγήν. ἐδεῖτό τε, εἰ καὶ μὴ πρότερον, ἀλλὰ νῦν πεί- 
ϑεσϑαι αὐτῷ, εὐνοϊκῶς διακειμένῳ πρὸς αὐτὸν, καὶ μὴ ἀτι- 
μάζειν. τὴν βουλήν. καὶ γὰρ καὶ αὐτῷ γνυνὲ, καίτοι xai 
Ὁ ψευδῶν ὕντων τῶν εἰρημένων κατ’ αὐτοῦ, μηδεμίαν ἑτέραν 
εἶναι σωτηρίας πρόφασιν, ἢ τὸν πύργον, εἰς ὃν κατέφυγε vóy15 
κίγδυνον διαδιδράσκων. εἰ δὲ καὶ ἐληϑῆ συνέβαινε τὰ εἰρη- 
μένα εἶναι, ἢ πρὸς τὸ τύλμημα ἄν συνήρατο ἢ ἐῤῥύσατο 
τοῦ ϑανάτου φωραϑέντα. ᾿Απόκαυκος μὲν οὖν τοιαῦτα συν- 
ἐβούλευδ' δομέστικος δὲ ὃ. μέγας πάλιν πέμψας πρὸς αὖ- 
τὸν, περὲ μὲν τῶν λεγομένων, ἔφη, κατ᾽ αὐτοῦ μάλιστα βού-30 
λεσϑαι καὶ αὐτὸν μὴ εἶναι ἀληϑῆ, ὥσπερ δῆτα xai αὐτὸς 
διϊσχυρίζεται. οὕτω γὰρ αὐτός v6 εὔνους ἔσται ἐποδεδει- 
γμένος βασιλεῖ, καὶ oi συχοφάνται αὐτὸ τοῦϑ᾽, ὅπερ εἰσὲν, 
ἐξεληλεγμένοι. εἰ δ᾽ ἄρα καὶ αὐτὸς ἐλπίσι κεναῖς ἀπατηϑεὶς, 


stello illo. inclusisse. Praeterea monuit, ut e suo casu saluti suae 
prospiceret ^et improvisae rerum commutationis exemplum a se 
sumeret. Nam et prius se idem utiliter eum monuisse et horta- 
tum. esse, quamquam nullo effectu, et nunc nihilo minus suadere, ' 
cum ex re ipsa suasionis suae utilitatem probare queat, subiecto- 
rum ipsi castellorum (multa enim habere) ad terrae marisque com- 
moditates. praecipuo situ unum deligeret et illud operibus quam 
firmissimum redderet: ut si quid improvisum emergeret, secessus 
malorumque effugium  suppeditaret. Rogabat autem, ut si non an- 
tehac, saltem nunc benevolentis animi consilium amplecteretur.: 
Etenim et sibi in praesens, tametsi falsis criminibus appetito , nul-. 
lam aliam salutis tuendae occasionem relinqui, praeter arcem, in. 
uam se periculi vitandi recepisset: quae si vera esse contingeret 
e se iactata, vel audaciam suam adiuvaret vel deprehensum et 
convictum a morte liberaret. Apocauchi quidem consilium hoc fuit. 
Ad quem magnus domesticus iterato mittens, adversus illum vulgata 
se quoque falsa reperiri (quemadmodum videlicet ipse quoque aflir- 
maret) imprimis cupere testatus est: sic namque ipsum impera- 
iori amicum et benevolum, at sycophantas hoc ipsum, quod sunt, 


HISTORIARUM III. 10. 73 


- ν᾿ * , , 
ὅπερ δὴ πολλοῖς συμβέβηκε, τοῦ δέοντος ἐξετράπη, καὶ μήτελ.Ο, ιϑήτ 
ó i. μὐτ᾿ αὐτῇ προσήκοντα διενοήϑη, οὐ χρὴ διὰ ταῦτα P.383 

υγνατὰ, μήτ᾽ αὐτῷ προσήκοντα 9, ai s ; 
^? , « - j LÀ ?. 
τὸν πρὸς βασιλέα πύλεμον αἱρεῖσϑαι, τείχεσε Qaggobrra , ἐξ 
' 1 ^ "e « 
ὧν ἔσται πλέον ὄφελος οὐδέν. ἀλλ᾽ ἐπὲ τοῖς προτέροις iav- 
» , c - , , » , t 
51g μεμψάμενον, ὡς xaxoc βεβουλευμένῳ,, ἐν τοῖς ἐφεξῆς 
, * ᾿ * , , 
βελτίω παρέχειν ἑαυτὸν xai τὴν πῥοσηήκουσαν φυλάττειν τά- 
ξιν καὲ συγγνώμης ἐπὲ τοῖς ἡμαρτημένοις δεῖσθαι τυχεῖν. 
^ , LÀ 
βέλτιον μὲν γὰρ τὴν ἀρχὴν μὴ ἁμαρτάνειν" εἰ δ᾽ aga συμ- 
. I , 
βαίη, δεύτερον ἀγαϑὸν ξαυτόν τινα ἐπαγορϑοῦν ἀποστάντα 
- - » , e » 
τοτῶν χακχῶν. ἐπεὶ δὲ ὅσον οὕπω παρέσται χαὶ αὐτὸς, ὃν &- 
" EX » P ' 
csv αὐτὸς ἰατρὸν ξαυτοῦ χαλεῖν, ἔχων πολλὰ φάρμακα 
ar. € » ' » D 3.1 
τοῖς ἑχάστου x&v' ἀλληλα νοσήμασιν, εἴ ys βούλοιτο αὐτὸς, 
ς Ji ^ , €. M ? , » Ἢ ' δὴ óB 
ῥᾳδία τῶν τραυμάτων ἡ ἴασις ἐκείνῳ ἔσται. ἦν γὰρ δὴ ὃ 
- MN. T H 
παραχοιμώμενος πρὸς τοῖς ἄλλοις, οἷς τὸν μέγαν δομέστικον 
, « - 4. * 
15z9005y09£vs$ , καὶ ἰατρὸν εἰϑισμέγος ἑαυτοῦ καλεῖν, οἷα δὴ 
^ € ^ , D 
ἐκ πολλῶν τῶν περισχύγτων πολλάκις αὐτὸν κινδύνων ἔξαρ- 
, ^ , , , TM. - LI 
πάσαντα xai τεϑεραπευχότα πονήρως ἐσχηχότα, τῆς ys μὴν 
^w T - ' “- , , 
ἕνεχα βουλῆς, ἧς αὐτῷ συνεβούλευε περὲ TOU φρούριόν TL 
« - ' "3 » ' ' D * 
ἑαυτῷ κατασχευάσαε ; ἵν᾽ εἴη καταφυγὴ πρὸς τὰς τῶν πρα- 
M , M. - A 
βογμάτων μεταβολας, γάριτας μὲν ἔλεγεν εἰδέναι τῆς nsgiC 
ἐκεῖνον προϑυμίας xai σπουδῆς" αὐτῷ δὲ μὴ τὴν ἐκ τῶν 
' t] ' Y ' ΕῚ Φ....2 » 
τοιουτῶν ἀσφάλειαν εἶναι περισπουδαστον. ἀλλ᾽ ἡδέως ἂν 
» ^ c , , J €- ,? e » 
ἔχειν, τὴν ἡμέραν ἐχείγην μετὰ τῶν ἐν ἄἅδου προσομιλεῖν, 


10. ὅσων P. 18, αὐτοῦ P. 21. αὐτῶν P. 


ostensum ac probatum iri, Sin et ipse spe vana delusus, quod multis 
evenit, ab officio detortus et quae neque posset eflicere, neque se 
deceret, machinatus sit, non idcirco bellum contra imperatorem 
capessendum , fiducia murorum, in quibus nulla insit utilitas: sed 
priora, ut male consulta, detestando, in posterum se mclius gerere 
et loco se digno contentum esse admissorumque veniam petere de- 
bere. Melius quidem esse omnino non peccare: si tamen peccave- 
ris, quasi secundam post naufragium videri tabulam , semet nihil 
tale amplias perpetrando corrigere, Et quia mox affuturus sit, quem 
ille suum vocare medicum consueverit, multa habens medicamenta, 
uniuscuiusque morbis congruentia , siquidem velit, facile eius vul- 
nera sanaturum.  Solebat nimirum Apocauchus inter ea, quibus 
magnus domesticus honorabat, nomina, et medicum suum appellare : 
utpote cuius opera multis saepenumero implicitus periculis et mi- 
seris affectus modis, ereptus atque curatus fuisset, Quod autem 
adtineret ad consilium parandi locum aliquem munitum , quo rebus 
conversis perfugeret , se eius propenso studio gratias habere; non 
tamen securitatem ex rebus huiusmodi vehementer expetere: sed 
libenter illo die cum inferis futurum , quo post spem supernae dex- 


- 


74 CANTACUZENI 


A.C.1341dyp 4 μετὰ τὴν ἐκ τῆς ἄνωθεν ἐλπίδα δεξιᾶς τῆς ἔκ τῶν 
φίλων ἀσφαλείας ἀμελήσας καὶ τοῦ τούτων τὰς καρδίας, 
ὥσπερ ἀκροπόλεις, οἷα δὴ ἀσφαλεστάτῃ φρουρᾷ κατέχειν, 
τῇ φιλίᾳ, ξύλοις καὲ λίϑοις xai λυγισμοῖς ὑγιὲς οὐδὲν ἔ- 
χουσι πιστεύσειε τὴν σωτηρίαν. πρώτην μὲν γὰρ εὐδαιμο-ϑ 
γίαν χαὶ ἄχρως ἀγαϑὸν ἀνθρώποις τὸ ϑεῷ προσομιλεῖν 
καὶ διὰ παντὸς αὐτῷ συνεῖναι τῇ πρὸς ἐκεῖνον διὰ καϑαρό- 

γ.8ϑιιτήτος ἀναβάσει, αὐτὸς εἰδέναι. δευτέραν δὲ μετ’ ἐχείγην. 
τὸ φίλοις χρῆσϑαι ἀσφαλέσι xai πιστοῖς, πρῶτον μὲν τοῖς 
ὀλίγοις xai συνέσει διαφέρουσι τῶν πολλῶν, ἔπειτα δὲ μετ᾽το 
ἐχείγους καὶ τὴν παρὰ τῶν πολλῶν εὔνοιαν καρποῦσϑαι, πάν- 
των ἐκείνοις διὰ χρηστότητα τρόπων προσεχόντων. xoi τοῦτο 
οἰεσϑαι οὐ πύργων μόνον ἁπάντων ἀναλωτότερον, ἀλλὰ xat 
χοημάτων καὶ δόξης καὶ τιμῆς ἁπάσης τιμιώτερον καὶ βα- 
σιλείας αὐτῆς ὑψηλότερον εἰς εὐτυχίας λόγον. ὅϑεν οὐδὲτἤ 
πείσεσϑαι αὐτῷ τοιαῦτα συμβουλεύοντι, ἀλλ᾽ ἣν ἐξαρχῆς 
προείλετο, μέχρι τέλους ξαυτῷ ἀσφάλειαν τηρήσειν, ὥσπερ 
i DO a i ; ^ 
δῆτα καὶ σὺ τὴν. ἐκ. τῶν φρουρίων χαὶὲ Lal ns isl "Anó- 
xavxoc μὲν οὖν ὃ παραχοιμώμενος οὕτως ἔν Ἐπιβαταις &y- 
κεκλεισμένος ἐφρουρεῖτο. 20 
P.384 ια΄. To) μεγάλου δὲ δομεστίχου Ζιδυμοτείχῳ ἐνδιατρί- 
βοντος καὶ περὲ τὴν παρασκευὴν τῆς στρατιᾶς ἠσχολημένου, 
ἧχον ἐκ Πελοποννήσου πρέσβεις πρὸς αὐτὸν, ἐπίσχοπός τὲ 
ὃ Κορώνης καὶ ὃ Σιδηρὸς Ντζιουὰν, ἐκ τῶν ἡγεμόνων τῶν 


9. τῷ P. et M., τὸ em. ED. P. 


terae , securitate ex amicis neglecta et contempto, quod horum 
corda, velut arces, per amicitiam, tutissimam utique. custodiam, pos- 
sideret, lignis et lapidibus et consiliis nihil sincerum ac probum 
habentibus, salutem suam credidisset, Non se nescire, primam fe- 
licitatem et summum hominis bonum esse, cum Deo versari et ascensu. 
ad illum per puritatem animi semper, ei adhaerere, Secundam, 
amicis uti certis ac fidelibus , principio quidem paucis et prudentia 
supra vulgus excellentibus. Deinde post illos etiam multitudinis 
Írui benevolentia, quae illis propter bonitatem morum dedita et 
addicta sit: et hoc putare non solum quibusvis propugnaculis in- 
expugnabilius, sed et pecuniis et gloria et omni decore pretiosius, 
imperioque ipso longe beatius. Quocirca se eius monitis haud pari- 
turum: verum quam ab initio securitatem elegerit, eam usque ad 
extremum retenturum, ipse munitionibus et arcibus suis fideret. 
Jgitur Apocauchus sic in Epibatis conclusus custodiebatur, 

11. Maguo domestico Didymotichi agente et apparatu bellico. 
distento , legati ex Peloponneso veniunt, episcopus Corones et lo- 
annes Siderus, missi a praesidibus, urbium, quae Latinis parebaut. 


HISTORIARUM ΠῚ. 11. 935 


, "y 
πύλεων, «P vz5xoo& “ατίγοις ἦσαν, ἀπεσταλμένοι. 7j 7:96-A.C. 1341 
M y* ^ k. - E * 
σβεία δὲ ἦν" ὑπὸ βασιλέα γενέσϑαι πάντας ἐπὲ τῷ τῶν μὲν Β 
, « y δ 
πόλεων, ἃς κατέχουσιν, αὖὐϑις αὐτοὺς ἡγεμονεύειν, φύρους 
31 ^ , ^ , . L.- 
δὲ τοὺς δημοσίους πάντας, οὗς πρίγγιτπιι παρέχουσι, διδόναι 
δβασιλεῖ xai πᾶσαν ἀλλὴν ἐπιδείκνυσθαι xai ϑεραπείαν xal 
M H T 
δουλείαν, καὶ στρατηγὸν ἐκ βασιλέως ἔχειν, ὑφ᾽ ᾧ τελέσου- 
, * - 
σιν ἑχόντες πάντες. 3j μὲν οὖν τῶν ἐκ Πελοπογγήσου “ατί- 
jy , b ' 
vov πρεσβεία τοιαύτη ἦν. γράμματα δὲ xab πρὸς vOv μέγαν 
δομέστικον πεπόμφασιν, ἃ ἐδήλου τοιάδε. ὡς πάντες αὐτοὶ 
? * , P , , , j 
X070 συνθήματος, ξτι περιόντος βασιλέως, βουλεύσαιντο ἀπο- 
΄ ^ x 
στάντες πρίγγιπος ἐκείνῳ προσχωρεῖν xai δὴ ἐν ἐπιχειρήσει 
P i ^ * 3 "M , 
ἦσαν τοῦ πράττειν τὰ βεβουλευμένα. ἐπεὲ δὲ βασιλέα τετε--Ε 
, , , 5 
λευτηχότα πύϑοιντο, ὠπογνύντας τὴν ἐπιχείρησιν, αὖϑις ἦρε- 
M ' , Li 26 ^ , 
μεῖν. Παγάγου δὲ Ντεπιστόγια, συνήϑους αὐτοῖς ἐς τὰ μά- 
τὔλιστα xci φίλου, ὀλίγῳ πρότερον ἐκ Βυζαντίου ἀφιγμένου, 
χαὶ τῶν πραγμάτων πᾶσαν τὴν ἀρχὴν καὶ τὴν ἡγεμονίαν 
M * T 3 , , - 
ὑπὸ σὲ ἀπαγγείλαντος τελεῖν, αὖϑις συνελθόντας πάντας ἡμᾶς, 
κι d , 3 , , i] 5 , 
τὰ δεδογμένα πρότερον ἐπιψηφίσασϑαι, οὐ μόνον διὰ τὴν  evyé- 
- - » ? 
vetay τῶν τρύπων καὶ τὸ δύνασϑαε αὐτοῖς, ἂν τινες ἐπίωσιν, ἀμύ- 
H M 2 S 
20rv&v , ἀλλ᾽ ὅτι καὶ πολὺν ἤδη χρόνον, καίτοι. μήπω συντυ- 
, ev om a « c ' 
χύντες, εὐνοϊκῶς σοι διαχείμεϑα καὶ φιλίως. ἐξ ὅτου γὰρ 
2n , M , - , , 
ἐν ““ἰκαρναγίᾳ βασιλεῖ συστρατευόμενος. τοῖς ἐν Couoxaorom 
€ -Ἢ ^ , Ld 
παρ᾽ ἡμῶν κατὰ συμμαχίαν ἀφιγμένοις Νικηφόρου τοῦ δε- 
σπύτου παιδὸς πρὸς λόγους ἐλϑὼν αὐτὸς, φίλους ἀντὲ πολε- Ὁ 
Summa legationis erat: velle omnes imperatori subesse, ea condi- 
tione, ut quibus praeessent urbibus, eas posthac etiam retinerent; 
vecligalia autem publica, quae hactenus principi solvissent, ea in 
posterum imperatori penderent: omni praeterea genere observantiae 
οἱ subiectionis eum colerent et ducem, cui omnes. sponte obtem- 
perarent, ab eo acciperent. Latinorum Peloponnesiaca legatio talis 
fuit. Quin litteras quoque ad magnum domesticum dederunt, in qui- 
bus erat scriptum, adhuc vivo imp. omnes ex composito a principe de- 
fectione facta, ad eum se adiungere voluisse et iam ad cogitata perfici- 
enda aggressos, Sed ut eum decessisse compererint, re desperata, quie- 
visse. Pagano autem Pistogia ipsis amicissimo ac familiarissimo Byzan- 
iio veniente, summamque imperii et principatum in eius manu esse 
renunliante, rursum omnes convenisse et prius decreta confirmasse; 
non solum propter morum eius ingenuitatem et quod ipsis contra ho- 
stes ingruentes opem ferre queat, sed quod item iampridem, quamquam 
nondum coram allocuti, propensa in eum voluntate extiterint. Ex quo 
namque in expeditione AÁcarnanica imp. collega, cum iis, quos ipsi 
ad Thoimocastrum Nicephoro despotae filio ad subsidium misissent, 


sermonem miscuisset ex hostibusque amicos fecisset, ct illos dein- 
€eps perpetuam ci benevolentiam conscrvasse , et ceteris multa exi- 


6 CANTACUZENI 


L4 - 
A.C. 134i λεμέων ἔπεισας γενέσθαι, ἐκεῖνοί τε ἀεί σοι τὴν εὔνοιαν δια- 
τηροῦσι καὶ ἡμᾶς ἀνέπεισαν, πολλὰ καὶ ϑαυμάσιά τινα περὲ σοῦ 
« , U 3, x Ld ' 
διεξιόντες, τὴν ἴσην xai ὅμοίαν εὔνοιαν χεκτῆσϑαι περὲ σὲ, ὕφ᾽ 
* - 
ἧς καὶ νῦν πεπείσμεϑα, τὴν πρεσβείαν ταύτην ποιήσασϑαι νυνί, 
5. ^ - 
τὴν μὲν οὖν ἀξίωσιν ἡμῶν oi παραγενόμενοι ἀπαγγελοῦσε πρέ-ὅ 
» x ' , ' 5/5 ΕΣ / ?t*. 
σβεις. ἂν δὲ τούτοις βασιλίς τε xai αὐτὸς ἐπεψηφίσησϑε, οὐδὲν 
v a - : € - c ' * € , , et », 
nh d χωλῦσον ἡμᾶς 929 τὴν Ῥωμαίων βασιλείαν, ὥσπερ ἐπηγ- 
^ j? ' ^- ^ € ^— , , 
ν. ϑιαγειλάμεϑα, τελεῖν, μόνον εἰ αὐτὸς ἀφίξῃ πρὸς ἡμᾶς, τάς τε πό- 
, ^ », € Li L4 M 
Àets παραληψόμεγος xoi τὰ ἐνταῦϑα. πράγματα, ὅπῃ ἂν σοι 
Ρ.385 δοχῇ, ἄριστα διοικήσων." τὰ μὲν οὖν γράμι TT EX 
ἢ, ἀς ἥσων." τὰ | γράμματα ἰδίᾳ T& ἑκά-το 
Α -»Ὕ € - ͵ «^ Mte f € J 
στῳ καὶ πᾶσιν ὁμοῦ τοιάδδ ἦγ. ἃ δεξάμενος ὃ μέγας δομέστι- 

e € “« , - 

xoc, 720975 τὸ ὑπερφυῶς xat τοῖς τὸ πρέσβεσι προσεφέρετο φι- 
x - - , 
λοτίμως ἀγαν καὲ μεγαλοπρεπῶς. καὶ τοῖς πεπομφύσιν ὧμο- 

, , * ^ ^ ' x u 
λύγει χάριτας πολλὰς τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας xai τἄλλα τε, ὕσων 
54 ? 
ἐδέοντο, ὑπέσχετο ποιήσειν xai ἀφίξεσϑαι πρὸς αὐτοὺς ἅμαιϑ 
35 ^ 5 -- : ' 
ἦρι. νῦν γὰρ οὐκ εἶναι ῥῴδιον κινεῖν τὴν στρατιὰν πρὸς οὕτως 

32 ' - 
ὑπερόριον στρατείαν, ov μετὰ πολὺ χειμῶνος ἐσομένου" (qi- 

, e ' y d - ' 
γοπώρου γὰρ ὥρα vOTS ἦν,) πίστεως δὲ τῶν εἰρημένων ἕνεκα 
καὶ Βρουλᾶν τὸν Ἰάκωβον παρείχετο αὐτοῖς, ὥστε συνεῖναι 

- ^ « - , , ,? 
τοῦ χειμῶνος, ὃς τῶν οἰχειοτάτων ἦν αὐτῷ, ἅμα μὲν τὴνοο 
, . j 
Βπρὸς αὐτοὺς εὐμένειαν ἐπιδεικνύμενος, ὅτε ὡς οἰκείων ἤδη 
ὧδ ν ΄ “-“ 
προνοοῖτο, ἅμα δ᾽ εἴ τι xai δύσνουν ἔτι ὑπολέλειπτο τῶν 
ἐν Πελ 20 (0 οσαξόμενος δι’ αὐτοῦ, ὦ jeu 
ἂν Πελοποννήσῳ, προσαξόμενος αὐτοῦ, ὥστε μηδεμίαν 
- , , 
εἶναι δυσχέρειαν éxeioe nagayevouévo , ἀλλ᾽ ὑπαγάγηται πᾶν- 


3. τὴν M., τῶν P. 18. τότε add. M. post &igguéror. 


miaque de eodem commemorantes, ad parem aequalemque ei ani- 
mum praestandum auctores fuisse. Ab iisdem nunc quoque se ad 
hanc legationem instituendam permotos.  Petitionem autem legatos 
coram exposituros. Quam si imperatrix et ipse suffragatione sua 
comprobaverint, mihil impediturum, quin promissis stantes, sub 
imperium Romanum succedant: tantum ad eos ipse profectus, civi- 
tates accipiat et rem publicam, prout illi commodissimum videbitur, 
digerat atque constituat. Litterae igitur separatim singulorum atque 
omnium simul hoc exemplo conscriptae erant: quibus acceptis ma- 
gnus domesticus mirifice laetus, legatos exquisite ac splendide ha- 
buit egitque, a quibus missi erant, singulares gratias de benevo- 
lentia: et quae petebant, omnia se facturum ac primo vere ad eos 
venturum spopondit: nunc enim hieme appetente, exercitum trans 
fines educi difficulter posse. Ceterum ad fidem dictis adstruendam 
Jacobum Brulam hominem ex intimis familiaribus suis dedit, qui 
per hiemen apud eos diversaretur: simul hac ratione testificans, quam 
bene illis cuperet, cum iam non quasi externis, sed domesticis pre- 
spiceret, simul etiam, si quid apud eos alienationis restarek, ut 


HISTORIARUM ΠΠ. 41. 77 


τας βασιλεῖ. δώροις δὲ τούς vs πρέσβεις ἅμα χαὲ τοὺς πε- À.C.1341 
πομφότας φιλοτίμως ἀμειψάμενος, συγνεξαπέστειλεν αὐτοῖς 
ἅμα τὸν Βρουλᾶν, ἐπαγγειλ μενος ἐπικαίρως καὶ αὐτὸς ἀφίξε-- 
σϑαι. ἐν Βυζαντίῳ δὲ παρεσκευασμένων τῶν τριήρεων, ἃς 
᾿ δηρὸς τὴν ἔφοδον τῶν Περσῶν ἔφημεν ὅπλίζεσϑαι, ἐπεὶ Ó 
παραχοιμώμενος, ὃς αὐτῶν στρατηγὸς κεχειροτόνητο, δύσνους 
βασιλίδι γεγονὼς, ἐδραπέτευσεν ἐν ᾿Επιβάταις, πέμψας ὃ μέ- 
yag δομέστικος ἐνεχείρισε τῷ ἐπὲ τοῦ στρατοῦ Σεναχηρεὶμ,Ε 
ὃς αὐτίχα ἀποπλεύσας, τήν τε Περσικὴν διέλυσε στρατιὰν. 
τοχαταπλήξας τῷ τάχει τῆς παρασχευῆς, καὶ πολλὰ τὴν Σαρ- 
χάνη κακώσας χώραν καὶ πολίσματος ἑνὸς τῶν παραϑαλασ- 
σίων κρατήσας ἐξ ἐφόδου καὶ ἐξανδραποδισάμενος καὶ τἄλλα 
ὅσα ἔδει τὸν ἀγαϑὸν ποιήσας στρατηγὸν, ἐπαγῆλϑεν εἰς τὴν 
Κωνσταντίνου. ἐκ δὲ τῆς ἑσπέρας μετὰ τὴν βασιλέως τε- 
τὔλευτὴν O,r6 πρωτοστράτωρ Συναδηνὸς Θεσσαλογίχης ἐπιτρὸ- 
πεύων καὶ ὃ Χρέλης Κωνσταντῖνός τε Παλαιολόγος ὅ τοῦ 
βασιλέως ϑεῖος xai ὃ τοῦ μεγάλου δομεστίκου ἀνεψιὸς Ay- 
γελος Ἰωάννης ὃ πιγχέρνης Τζαμπλάχων τε ὃ μέγας παπίας 
καὶ ὅσοι τῶν ἐν τέλει ἦσαν πύλεων ἐπιτροπεύοντες, πρὸς ἀλλή- 
20Àovc ἐπιχηρυχευσάμενοι καὶ συμφρονήσαντες, οἱ πλείους μὲν D 
κατελείποντο διοιχοῦντες τὰς ἀρχάς - πιγκέρνης δὲ ὃ AyytAog 
καὶ ὃ Παλαιολόγος Κωνσταντῖνος καὶ Τζαμπλάχων πρὸς τὸν μέ- 
yav δομέστικον ἀὠπεστέλλοντο, τὰ κοινῇ δηλώσοντες πᾶσι δεδὸ-- 


4. ἐκ P. τριηρῶν P. 8. ἐνεχείριτο P. 9. τε om. M. 
12. ὠνδραποδισάμεγος P. 


hoc sequestre conciliarentur: quo eo delatus, nihil molestiarum in- 
veniret, sed omnes consensu imperatori se subiungerent. Posthaec 
et legatos et legantes honorificis muneribus afliciens, Brulam una 
dimittit seque opportuno tempore affuturum promittit. Byzantii 
comparatis triremibus, quas contra Persas armari dicebamus, post- 
quam Apocauchus earum ductor creatus , malevolentiae in impera- 
iricem reus Epibatas fugit, magnus domesticus ad Senacherimum 
mittens, classis ei praefecturam tradidit. Qui quamprimum solvens, 
Persas tanta instruclionis celeritate perculsos dissipavit, et Sarchanis 
provincia foede devastata, oppidum quoddam e maritimis primo im- 
petu cepit et captivos inde abduxit: praestitisque omnibus , quae 
ex boni ac strenui ducis oflicio erant, Constantinopolin rediit. Ex 
occidente autem post imperatoris obitum protostrator Synadenus 
Thessalonicae praefectus, item Chreles, Constantinus Palaeologus, 
imperatoris patruus, et loannes Angelus pincerna, magni domestici 
consobrinus , et Zamplaco magnus papias ct quotquot ex proceri- 
bus urbium praefecturas obtinebant, caduceatoribus inter se missis 
conspirant: pluribusque a procuratione se removentibus, Angelus 
pincerna, Constantinus Palaeologus et Zamplaco ad magnum dome- 


78 CANTACUZENI 


A.C. 1341 γμένα: ἔτε δὲ ἐχόμενοι 0009, xovxo προπέμψαντες, ἐδήλουν 
γράμμασι τῷ μεγάλῳ δομεστίκῳ, μηδὲν περὶ ξαυτὸοῦ κινεῖν 
τῶν χαϑεστώτων, μηδὲ πράττειν μηδὲν, μήτε τῶν δοκούντων 
βελτιόνων ἢ χειρόνων, ἂν μὴ παρῶσι καὶ αὐτοί: πάντως δὲ 
παρέσονται ὅσον οὐδέπω. δίκαιον δὲ εἶναι πείϑεσθϑαι αὐτοῖς͵ 5 
οὐ μόνον ἂν τοῖς πρώτοις τῶν φίλων τεταγμένοις, ἀλλὰ xat 

P.386 παρ᾽ ἑτέρων ἥχουσιν ὁμοίων. παραγενομένοις δὲ, ἃ ἄν πᾶσι 
δύξειξ κοινῇ λυσιτελεῖν, ταῦτα πράττειν. ἐπεὶ δὲ γένοιντο 
ἐγγὺς Zfióvuors(yov , πάλιν ἕτερον προπέμψαντες, τήν τὸ 
ἄφιξιν ἐμήνυον αὐτῶν καὶ προετρέποντο ἐξιέναι εἰς ὑπάντη-το 
σιν αὐτῶν. τῷ δὲ ἐδόχουν ἀνόητα ἀξιοῦν, οὐ γὰρ αὐτὸν 
τινα προσήκειν τοὺς ἐντυγχάνοντας τιμᾷν προσαναγχάζειν, ἀλλ᾽ 
ἐχείνους οἴκοϑεν ἀξίους κρίνοντας ἐπιψηφίζειν τὴν τιμήν. ἔξε- 
τάζοντι δὲ πρὸς ξαυτὸν τὸν λύγον, διὼ τὴν δοκοῦσαν ἀτοπίαν πα- 
Qíovaro νοεῖν ὕπερ ἦν, ὡς οὐ σφετέρας ἕνεκα αὐτῶν τιμῆς ἠξίουντδ 
τοιαῦτα, ἀλλ᾽ ἵνα ὕπαντήσαντος, τῶν ἵππων ἀποβάντες αὐτοὲ 

V.313 τιμὴν ἀποδῶσι τὴν μεγίστην. ὃ μὲν οὖν τοιαῦτα ἐννοήσας, ἔμεινεν 

Β οἴκοι. τοῖς δ᾽ ἐπεὶ οὐκ ἐξεγένετο τὴν ἐπίνοιαν εἰς ἔργον ἀγαγεῖν, 
ὀλίγῳ ὕστερον καιρὸν ἐπιτηρήσαντες καὶ συντυχόντες ἐφίππῳ, 
τῶν ἵππων ἀποβάντες προσεκύνουν. εἶτ᾽ αὐτῷ οἴχοί συνελθόντες 
οὐ κατὰ τὸ πρότερον ἔϑος σγνεισήεσαν ἔφιπποι τὴν αὐλὴν, ἀλλ᾽ 
ἔξω καταλιπόντες, παρέϑεον πεζῇ. ὃ δὲ ἠγανάχτησεν ἐφ᾽ ξκατέ- 
ροὶς οὐ μετρίως. ἔπειϑ᾽ ξαυτῷ περιστησάμεγνος, κατηγόρεὶ τὴν 
2. παρὰ fortasse, — 5. δίκαιον P. — 18. ἄγειν P. — 21. συγεισ- 
ἐεῦαν P. et M. 


sticum mittuntur, ut ei communiter decreta nuntient, ct ex itinere 
praeconem cum litteris praemittunt eique significant, ne quid de 
ipsis constitutorum moveat, nec ipsis absentibus quidquam, sive me- 
lius sive deterius visum,  occipiat: mox autem et omnino affutu- 
ros. Aequum porro esse, se audiri: non solum ut ex amicis prae- 
cipuis, sed etiam sociorum missu venientes, Ubi affuerint, tuni 
quae simul omnes senserint, ea aggrediatur. Didymotichum appro- 
pinquantes , rursum alium praemiltentes, adventum suum indicant, 
hortanturque, ut obviam ipsis prodeat. "Visa stulta postulatio: non 
enim fas esse, a quoquam se compelli, ut adeuntes honoret: sed 
iis sponte honorem decernere, si honore dignos aestimaverit, Ex- 
pendenti autem secum verba, quoniam absurda apparebant, incidit 
id quod erat, non ipsorum honoris gratia istuc peti: verum ut 
sibi occurrentem de equis descendentes summe vencrarenlur. His 
secum cogitatis, domi mansit. Illi cum exsequi meditata non pos- 
sent, paulo post captato tempore, equitanti occurrunt ac de suis 
iumentis defluentes, eum adorabundi salutant. Deinde domum co- 
mitantes, non pristino more adequitantes, sed foris equos relin- 
quentes cL iuxta pedibus ambulantes, aulam simul ingressi sunt. 
lle utrumque permoleste tulit. Post in orbem se circumsistentes 


' 


HISTORIARUM 1Π1.. 12. 79 


καινοτομίαν καὶ μὴ τοιαῦτα συνεβούλευε ποιεῖν, ελλὰ τοῖς A.C. 841 
προτέροις ἔϑεσιν ἐμμένειν. εἰ δὲ μὴ πείϑοιντο, ἠπείλησεν 
ἀπελάσειν πρὸς ὀργὴν. δεῆσαν δὲ αὖϑις ἵππῳ ἐπιβῆναι, 
ἐχέλευε τῆς πύλης ἄγειν ἔξω" εἶτα παριὼν τὴν αὐλὴν πεζῇ 
δέπέβαινε πρὸς τῇ πύλῃ. ὕπερ οἱ τὴν καινοτομίαν ἰδόντες α 
εἰργασμένοι χαὲ χκαταπτήξαντες τὴν ἀπειλὴν, ἐνέμενον τοῖς 
προτέροις, μηδὲν καινὸν, μήτε διανοούμενοι, μήτε πράττειν 
ὑπομένοντες, μήτ᾽ ἐχεῖνοι, μήϑ᾽ ἕτεροί τινες. 
ιβ΄. πὸ δὲ τὸν αὐτὸν χρόνον καὶ ὃ τῶν Τριβαλῶν ἄρ- 
τοχῶν Στέφανος ὃ Κράλης τὰς πρὸς βασιλέα λύσας σπονδὰς,Ὁ 
ἐπεὶ ἐπύϑετο ἀποθανόντα, τήν τε ἄλλην πᾶσαν χατέδραμε 
ΤΠακεδονίαν ληϊζόμενος, καὶ Θεσσαλονίκην παρελϑὼν, ἄχρι 
χωρίου ἦλϑε τοῦ προσαγορευομένου τῶν Κρητῶν. ἔπειτα 
ἀνέστρεφεν, οὐ πολλὴν λείαν ἐπαγόμενος διὰ τὸ, μηνυϑείσης 
τὐτῆς ἐφόδου, πρότερον ταῖς πόλεσι xai τοῖς φρουρίοις τά τε 
βοσκήματα xai τοὺς ἀνθρώπους ἐγχαταχλεισϑῆναι. ἐπεὶ δὲ 
ἠγγέλλετο περὲ τούτων τῷ μεγάλῳ δομεστίκῳ, ἐκκλησίαν συγα- 
ϑροίσας, ἐβουλεύετο μετὰ τῶν ἐν τέλει καὶ τῶν ἡγεμόνων 
τῆς στρατιᾶς, 0, τι δέοι ποιεῖν πρὸς τὴν ἔφοδον τῶν Τρι- 
20faÀdÀv. οἱ μὲν οὖν Ort ἕχαστος ἐδόχει λυσιτελεῖν ἐβουλεύετο P. 387 
πρὸς τὰ παρόντα. τῷ μεγάλῳ δὲ δομεστίχῳ τὸ πρὸς Κρά- 
λην ἀντιχαϑίστασθαι ταχέως, ἵν᾽ ἢ πείϑοιεν αἱρεῖσϑαι τὴν 
εἰρήνην ἢ ϑυασυνομένῳ πολεμοῖεν, δοχοῦν τῶν ἀναγκαίων, 


15. τῶν om. P. 


de facti novitate reprehendit, monens, ne quid simile posthac; sed 
antiquam consuetudinem retinerent, Ni obedirent, se illos cum sto- 
macho repulsurum. Cum in equum rursum ascendere oporteret, 
jussit eum extra portam educi, ac per aulam transiens, ibidem 
ascendit. Id alii adspicientes, qui novitatem usurparant, et minis 
perterriti , morem pristinum retinuerunt, et neque ipsi, neque alii 
amplius quippiam novi.vel cogitare vel facere sustinuerunt. 

12. Sub idem tempus etiam Triballorum princeps Stephanus 
Crales, audito imperatorem obiisse, foedus solvit et cum reliquam 
Macedoniam omnem populabundus incursavit, tum "Thessalonicam 
porro vadens, ad locum , qui Cretensium dicitur, pervenit. Deinde 
cum praeda haud opima reversus est, propterea quod eius adventu 
prius nuntiato, agrestes se cum pecore urbibus castellisque incluse- 
rant. Quibus ad se perlatis, magnus domesticus, concilio optima- 
tum et ducum exercitus convocato, quid contra Triballorum im- 
pressionem inceptandum esset, quaesivit. Eorum umusquisque sen- 
tentiam, quam putavit ad tempus commodam, dixit. Sed cum 
magno domestico necessarium videretur, cito Crali resistendum, ut 
eum vel pacem cogeret accipere, vel cum audacius refragante bello 
decerneret, multo tamen magis necessarium magisque utile yisum 


8o CANTACUZENI 


A.C. 134i ἔτε πολλῷ μᾶλλον ἀναγκαιότερον xai λυσιτελέστερον πρὸς 
τὴν εἰς Πελοπόγγησον στρατείαν ἅμα ἦρι παρεσκευασμένους 
ἐδόκει εἶναι xai μὴ προΐεσθαι τὸν καιρὸν, πράξεων παρε- 
χόμενον μεγάλων ἀφορμάς. ,,εἰ γὰρ, ϑεοῦ συναιρουμένου, τοὺς 
τὴν Πελοπόννησον οἰχοῦντας “ατίνους᾽ ἔφασκε, γένοιτο προσ-ῦ᾽ 
λαβεῖν, ἀνάγκη καὶ τοὺς τὴν ᾿“ἰττιχὴν καὶ Βοιωτίαν οἰχοῦν- 

prac Κατελάνους ἢ ἑχόντας ἡμῖν ἢ βιασϑέντας προσχωρῆσαι. 
τούτου δὲ γεγενημένου xai τῆς Ῥωμαίων ἡγεμονίας ὥσπερ 
ἐν τοῖς πάλαι χρόνοις ἐκ Πελοπογγήσου μέχρι Βυζαντίου, 
συνεχοῦς γεγενημένης, ἔξεστι ovvogüv, ὡς οὐδὲν ἔργον ἤδητο 
Τοιβαλούς τε xai τοὺς ἄλλους περιοίκους τῶν βαρβάρων τῆς 
ὕβρεως δίκας ἀπαιτεῖν, ἧς ἐξυβρίζουσιν εἰς ἡμᾶς τοσοῦτον 
ἤδη χρόνον. ὡς οὖν μεγάλων ἐκεῖϑεν ἐλπίδων ὑποφαινομένων, 
οὕτω προσήχει πράττειν core μὴ τὸν καιρὺν ἡμᾶς διαφυ- 
γεῖν. οὗ δὴ ἕνεχα εἰς Βυζάντιον ἡμᾶς ἐπανελθεῖν ἡγοῦμαιτϑ 
vv»i προσήχκειγ, δυνάμεως γὰρ ἡμῖν πρὸς τὴν Πελοπόννησον 
C χρεία γαυτικῆς, ἣν δεῖ τοῦ χειμῶνος παρασχευασϑῆγναι, ἄν 
οὖν τούτων ἀμελήσαντες νῦν, τραπώμεϑα πρὸς τὴν ἑσπέραν, 
γομίσαντες ὡς ᾿ἐπανήξομεν τἀχεῖ καταστήσαντες ταχέως, δέος 
p πολέμοις ἐμπλαχέντες xai τισιν ἑτέροις ἀναγχαίοις χαΐχο 
μὴ δυνηϑέντες παρασχευάσασϑαι, ἐπανελϑόντες ἀπολέσωμεν 
V.314 τὴν πρᾶξιν. ἐὰν δὲ γενώμεθα ἐν Βυζαντίῳ νῦν, πρῶτα μὲν 
γναυάρχους χαταστήσομεν χαὶ στρατηγὸν, οἷς μελήσει τάς T8 
γαῦς ἐπισκευάζειν καὶ ναύτας, ob ἐπιβήσονται, xai ὅπλίτας 


24. ἐβήσονταν P, : 


est, ad expeditionem in Peloponnesum principio veris paratos esse: 
nec e manibus dimittendum tempus, rebus praeclare gerendis ido- 
neum. $i enim Deo auxiliante, inquit, Peloponnesum habitantes 
Latinos ad imperium adiunxerimus, etiam Catalani, Atticam. et 
Boeotiam incolentes, velint molint, se nobis dedent. Quo facto 
Romanoque principatu velut olim a Peloponneso Byzantium  conti- 
nuato, intelligi potest, non fore operosum "lriballis aliisque cir- 
cumiacentibus barbaris pro iniuriis, tamdiu nobis cum tanta inso- 
lentia illatis, pretium persolvere. Ad spes igitur amplissimas inde 
sublucentes accomodandum est agendi studium, mne occasio elaba- 
tur. Qua de causa Byzantium redeundum censeo: ad Peloponnesum 
enim navali apparatu indigemus, et is per hiemem . providendus 
€st. Quod si, his modo posthabitis, in occidentem convertemur, 
opinantes nos constituto illic rerum statu celeriter reversuros, ti- 
mendum, ne illic bello et aliis quibusdam necessitatibus impliciti,, 
post reditum, cum nos instruere nequiverimus , rei gerendae facul» 
tatem amittamus. — Sin Byzantii nunc fuerimus, primum | quidem 
nauarchos et ducem classis designabimus , quibus curae crit et na- 


HISTORIARUM III. 12. 81 


καταλέγειν, ἔπειτα δὲ καὶ περὲ χρημάτων σκεψόμεθα, ὅϑεν AC. 134: 
λαμιβάνειν αὐτοῖς ἐξέσται πρὸς τοῦ στόλου τὴν παρασχευήν. 

. πρὸς δὲ τούτοις καὶ τοὺς τῶν δημοσίων φόρων διοικητὰς 
ἀνάγκη καϑιοτᾷν, ἵνα μὴ, ἀτάκτως φερομένων xai ὡς ἔτυχε, D 
δλύμη τις γένηται περὲ χρήματα τὰ κοινὰ, ἐπιδεδωκότα οὐ 
μικρῶς ἐκ προσϑήκης μὲν οὐδεμιᾶς τῶν εἰϑισμένων φόρων, 
ἐξ ἑτέρων δέ τινων τρόπων καὶ ἐπινοιῶν, ἐπειδὰν δὲ ταῦτα 
τῆς προσηχούσης ἐπιμελείας τύχη καὶ φροντίδος, πρεσβείαν 
διανοοῦμαι πέμπειν πρὸς τὸν ἄῤχοντα τῶν Τριβαλῶν, ἅμα 

rouly κατασχεψομένους τὴν ἐκείνου δύναμιν ὑὅπόση εἴη, ἅμα 
δὲ, εἰ xai πρὸς διαλλαγὰς ἑτοίμως ἔχει, χωρήσοντας πρὸς 
διαλύσεις. οὐ γὰρ ἡγοῦμαι νῦν ἡμῖν λυσιτελεῖν, ἐξὸν εἰρή- 
γὴν μετὰ τῶν ὅμορούντων ἐϑνῶν ἄγειν, ἑχογτὲ τὸν πόλεμον 
αἱρεῖσϑαι. αὐτὸς δὲ ὀλίγας ἡμέρας Βυζαντίῳ ἐνδιατρίψας. 

ιδέπειτα τὸ μισϑοφορικὸν τῆς στρατιᾶς καὶ τῶν ἐκ χωρίων 
τὰς προσόδους ἐχόντων τοὺς δυνατωτέρους παραλαβὼν, ὡς. 388 
χαὶ τῆς ἑσπερίου στρατιᾶς συνεσομένης, πρὸς ἑσπέραν τοῦ 
χειμῶνος βαδιοῦμαι, τοῖς ἄλλοις ἐπιτρέψας οἴκοι διατρίβειν 
xai παρασχευάζεσϑαι πρὸς τὴν στρατείαν, ὡς ἅμα ἦρι ἐσομέ-- 

ογῆς. καὶ ᾿Δλβανοὺς τοὺς περὶ Πογονιαγὴν καὶ “Ζιβίσδαν νε- 
μομένους ληϊσάμενος καὶ δίκας τῆς ἀδικίας ἐπιϑεὶς, ( ἴστε 
γὰρ δήπου καὶ αὐτοὶ, ὡς καὶ περιόντος βασιλέως καὶ μετὰ 
τὴν éxe(vov τελευτὴν πολλὰ τὰς τῆς ᾿Αἰχαρνανίας πόλεις καὲ 


n συλλέγειν M. mg. 


ves reparare maáutasqué ac milites colligere, «(1 conscendant. 
Postea et de pecunia videbimus, unde ea in classem suppeditet. 
Adhaec vectigalium publicorum curatores necesse erit declarare; he, 
si confuse ac fortuito capiantur, grave damnum aerario iniungant: 
.quod quidem nulla consuetorum accessione tributorum, verum aliis 
modis et artibus vehementer crevit. Ubi haec, qua par est, seduli- 
tate solicitudineque confecta fuerint, legatos ad 'Triballorum regu- 
- lum mittere in animo habeo: qui simul eius vires et copias explo- 
rent: simul, si a reconciliatione non abhorreat, pacem cum eo 
componant. Nam nunc quidem rationes nostrae non ferunt, ut 
. arbitror, quando in pace cum finitimis gentibus vivere licet, ultro 
bellum deposcere, Ubi aliquamdiu Byzantii fuero, deinde milites 
mercenarios et qui ex possessiunculis uberiores capiunt reditus, 
assumens, occidentali insuper exercitu accessuro, hieme in occiden- 
tem movebo: alios domi manere sinam , ut interim ad expeditionem, 
cum ver aperietur, suscipiendam se comparent. Et Albanos circa 
Pogonianam et Libisdam positos depraedatus et iniurias ab eis per- 
secutus (nostis enim utique vos ctiam , quomodo adhuc superstite 
imperatore et post eius obitum urbes Acarnaniae complures et Ba- 


Cantacuzenus 1. 6 


85 CANTACUZENI 


»" "P. 
- A. C.1341 Βαλάγριτα ἐκάκωσαν ὁσημέραι κατατρέχοντες καὶ ληϊζόμενοι,) 
πειράσομαι, εἰ δυναίμην, οἴομαι δὲ, τὴν τῶν Χριστοῦ γε- 
34 c * , B , 5 Ac P] ' ὃ * 1 
γεϑλίων ἑορτὴν ἐν Βυζαντίῳ ἀγαγεῖν, οὐ uovov διὰ τὴν στρα- 
, EJ - ", 
τιὰν, ἵνα μὴ ὑπερόριος ἐν χειμῶνι διατρίβῃ, ἀλλ᾽ ἵνα xal 
βασιλέως ἣ νέου᾽ στεφηφορία τελεσϑῇ. οὕτω γὰρ ἐδέδοχτοδ 
», Lair» , - ' - 
Β ἡμῖν. ἅμα δὲ 7t ἀρχομένῳ τῶν τὲ τριήρεων πρὸς τὸν πλοῦν 
- - ^ , '", » , 
οὐσῶν zagsoxsvacuévov xai τῆς στρατιᾶς ἁπάσης, ἐξ ἠπείρου 
τὲ ἅμα καὶ ϑαλάσσης προσβαλοῦμεν τῇ Πελοποννήσῳ. o 
A 
γὰρ μικρὰ προσϑήκη γενήσεται Ῥωμαίοις, ἂν ὑπαγαγώμεϑα — 
ἐχείνους. 600) δὲ πάρεργον καὶ τοὺς τῆς Ἰωνίας διερευνησάμε-το 
c ^ 
yo, ναυστάϑμους xat ποταμοὺς, ἐν oic οἱ Πέρσαι τὰς σφετέρας 
- - «, - " H ' 
αὐτῶν προσορμίζουσι ναῦς, καὶ καταφλέξαντες πυρὲ, (οὕτω 
γὰρ ᾿Δ4λησέρῃ τῷ Κοτυαείου σατράπῃ xat ἐμοὲ συντέϑειται,, ἐκ 
^ ^ Uu - “ S - 
τῆς ἠπείρου παραβοηϑοῦντι ἅμα στρατιᾷ πεζῇ τε καὶ ἱππικῇ,) ; 
καὲ τῆς ἐξ ἐκείνων ἀπαλλαγέντες λύμης xai φροντίδος, πρὸς τὸ 
“Οτὸν προχείμεγον βαδιούμεϑα ἀγῶνα, πάντα τὰ οἴκοι κατα- 
στήσαντες καλῶς." τοιαῦτα τοῦ μεγάλου βουλευσαμένου δο-: 
- P , & ΠΝ , ' 
μεστίχου, ἐπεὲ καὶ τοῖς ἄλλοις συγνεδόχει xai ἐπήνουν τὴν 
' * " " - P 
βουλὴν, πρὸς uiv τὸν τῶν Τριβαλῶν ἄρχοντα πρέσβεις 
ἡροῦντο αὐτίκα. οἱ καὶ παραγενόμενοι καὶ διαλεχϑέντες περέλο 
εἰρήνης, ἐπεισάν v8 διαλύσασθαι καὶ ἔϑεντο σπονδὰς κατὰ 
1 » , ε ' * , , , , 
τὰς οὔσας πρίν. ὃ μέγας δὲ δομέστικος ἀϑροίζεσϑαι χελευ-- 
* » ^ 
σας τὴν στρατιὰν, αὐτὸς ἤει εἰς Βυζάντιον, ἐπεὲ δὲ. ἐγένετο 
ἐγγὺς, ob Βυζαντίῳ παρόντες τῶν συγκλητικῶν εἰς ὑπάντησιν' 


6. τριηρῶν P. 19. τῶν om. P.  κ 23. ie& P. et M. 


᾿ lagrita quotidianis incursionibus ac direptionibus afllixerint). cona- 
bor, si possim, et potero, ut opinor, solenne Christi natalium By- 
zantii agere: non tantum exercitus causa , ne extra fines hibernet, 
sed etiam ut novi imperatoris, quemadmodum inter nos convenit, 
coronationem celebremus. Ineunte autem vere, triremibus ad navi- 
gationem paratis exercituque toto praesente, Peloponnesum terra 
marique pariter adoriemur : qua insula subacta, Romanos fines non 
parum. proferemus. Levi autem brachio etiam loniae lustratis na- 
valibus et fluminibus, ad quae Persae naves suas appellunt, illisque 
inflammatis (sic namque ego et Aliseres Cotiaei satrapa, qui ex 
continente pedestri nos et equestri auxilio iuvabit, pacti sumus,) . 
et imminenti inde clade anxiaque cura liberati, omnibus domi 
recte ordinatis, ad propositum certamen aggrediemur. Postquam 
huic consilio magni domestici etiam ceteri applauserunt, legati ad 
Triballorum principem mox delecti sunt. Qui profecti, pacem ei 
persuaserunt et foedus pristinum revocarunt. Magnus autem do- 
mesticus congregato exercitu Byzantium petivit: quem appropin- 
quantem , qui erant illic proceres, obyiam se ferentes et ab equis 


HISTORIARUM III. 43. 83 


ἐξελθόντες, ἠσπάζοντο τῶν ἵππων ἀποβάντες. ὃ δὲ ἐπέπλητ- A.C. 13a 

r&v αὐτοῖς ὡς οὐ προσήκοντα ποιοῦσιν" ἔπειτα εἰς τὰ βασί- 

λεια ἐλϑὼν, ἠσπάζετό τὸ βασιλίδα καὶ παρεμυϑεῖτο λόγοις, Ὁ 

οὐχ ἀλγοῦσαν μόνον ὑπὸ τῶν συμφορῶν, ἀλλὰ καὶ τὸ σῶμα 
δγοσηλευομένην. καὶ διηγησάμενος, ὅσα τε πράξειε πρὸς Zh- 

δυμότειχον ἐλθὼν, καὶ ὅσα τοῖς ἐκ Πελοπογνήσου πρέσβεσιν 

ἐπαγγείλαιτο, οἷά τε διαγοοῖτο περί τὲ ἐχείνων καὶ περὲ τῶν 

ἄλλων πράττειν, μεγάλα τε ἐλπίζειν παρήνει καὶ αὐτῷ Oag- 

δεῖν, ὡς ὑπὲρ ὠφελείας αὐτῆς τε καὶ παίδων xai τοῦ κοινοῦ 
τοωμαίων, ovre σώματος, οὔτε χρημάτων φεισομένῳ, ἀλλὰ. 3:5 

πᾶσαν ἐπιδειξομένῳ καὶ σπουδὴν καὶ προϑυμίαν. νῦν μὲν 

γὰρ οὐ δάδιον εἶναι, λόγοις τήν τε στρατιᾶς ἐπίδοσιν xai 

τῶν προσύδων τῶν κοινῶν ἀποδεικνύειν" ἔαρος δὲ γενομένου, 

εἰ ἐν ζῶσιν εἴη, οὐ λόγων δεήσεσθαι πρὸς τὴν ἀπόδειξιν, 
1525 αὐτῶν τῶν ἔργων φανερᾶς τῆς ὠφελείας γινομένης. ἔπειτα P. 389 

καὶ περὲ ὧν ἥκει κοινωσάμενος, ὡς καὶ αὐτῇ συμφέροντα 

ἐδόχει χαὲ ἐπεψήφιζε τὴν βουλὴν, ἔργου εἴχετο καὲ διῴκει 

πάντα, 7j βεβούλευτο. 

ιγ΄. Ὀλίγῳ δὲ ὕστερον ἐξ ἐκείνης τῆς ἡμέρας ἐν βασιλεί- 

200:; αὐτοῦ τῇ βασιλίδι διαλεγομένου περὲ τῶν κοινῶν καὶ κοι-- 

γῇ βουλευομένων περὶ ὧν ἄν δέοι πράττειν, ϑροῦς ἔξωϑεν B 

ἠχούετο xai βοὴ περὶ τὰ βασίλεια συμμιγής. ἐρομένης δὲ 

τῆς βασιλίδος πρὸς αὐτὸν, τί &v εἴη ταῦτα, σαφὲς μὲν οὐδὲν 

εἰδέναι ἔφασκεν " οἴεσϑαι δὲ, πρὸς τὴν δίκην τινῶν ἀλλήλοις 


7. τὴν pro χαὶ P, 23. σαφὲς M., φάσχειν P. 


descendentes consalutarunt: quos ille ut iueptos obiurgavit; pro- 
gressusque in palatium, Augustam, salute dicta, ex calamitate 
aegram animi et aegrotam corpore consolatus, et expositis, quae 
Didymotichi egisset quaeque Peloponnensiorum legatis promisisset, 
quaeque ilis et aliis facere cogitaret, spes magnas ut conciperet 
atque ut sibi fideret, quando pro eius et filiorum Romanorumque 
omnium utilitate omni studio alacritateque pugnaturus, et neque 
pecuniis, neque sanguini suo.parsurus sit, hortatus est. Nunc qui- 
dem quantopere cum reditibus communibus auctus sit exercitus, 
non facile posse verbis demonstrari: vere novo, si vivat, nullis 
verbis opus futurum, cum ipse operum fructus id demonstraverit. 
Deinde collatis cum ea ob quae venerat, ubi et illa ut commoda 
probavit et consilium eius approbavit, ad deliberata opere expli- 
' canda se dedit. 

13. Paulo post diem illum, dum in regia cum imperatrice de 
re publica sermocinatur et ambo de rebus agundis consultant, foris 
tumultus et commixtus clamor exauditur.  Interrogante ea, quid- 
nam hoc esset, negavit se certum scire: credere tamen ob litem 


84 : CANTACUZENI 


A. C. i341 ἀντιλεγόντων, τὸν ϑόρυβον yívso9as τουτονί, διϊσχυρίζετο 
δὲ xai ὕστερον, οὐδὲν ἄλλο οἰηϑῆναι τὴν ἀρχήν" οὐδὲ γὰρ 
οὐδ᾽ αὐτός τι ἤδει τῶν γιγνομένων. ἔπειτα ὡς μείζων ἦν ὅ 
ϑόρυβος xai παρετείνετο ἐπιπολὺ, νομίσας καὶ αὐτὸς νεώτε- 
οὖν τι εἶναι, ἀναστὰς ἐξήει μαϑεῖν ἐθέλων. τῶν γινομένωνδ 
τὴν. αἰτίαν. ὅρᾷ δὲ τῶν βασιλείων τὴν αὐλὴν πλήϑουσαν 
ἀνδρῶν, οἱ ἦσαν οὐ τοῦ στρατιωτικοῦ καταλόγου μόνον, 

Ο ἀλλὰ xai τῶν ἐπ’ εὐγενείᾳ λαμπρυνομένων νέων, καὶ τὸν πα- 
τριάρχην ἐν μέσοις αὐτοῖς ἑστῶτα καὶ λογομαχοῦντα πρὸς 
αὐτοὺς διαφερομένους. αἰτία δὲ, τῆς διαφορᾶς ἦν, ὅτι δὴτο 
ἠξίουν μείζονος τιμῆς τὸν μέγαν δομέστικον δίκαιον τυγχά- 
vew εἶναι χαὶ μὴ τοῖς πολλοῖς ὅμοίως πεζῇ τῶν βασιλείων 
εἰσιέναι τὴν αὐλήν" ὃς οὐ μόνον νῦν τῶν ὅλων πραγμάτων 
ἔχει τὴν ἀρχὴν, ἀλλὰ καὶ, βασιλέως περιόντος, παραδυναστεύ-- 
ων ἦν καὶ πολλάκις ὕπ᾽ ἐχείνου προσκεκλημένος πρὸς τὴν βα-τῦ 
σιλείας κοινωνίαν. ἐν αἰτίαις τε τὸν πατριάρχην διὰ ταῦτα 
ἐποιοῦντο, ὅτι δὴ περιορῴη καὶ μὴ βασιλίδι παραινοίη τὰ 
προσήκοντα. ταῦτα δὴ αὐτοῖς ἐλέγετο, οὐ πᾶσιν ὁμοίας 
ἔχουσι τὰς γνώμας. ἀλλ᾽ οἷς μὲν εὔνοια πρὸς ἐκεῖνον Tw, 
ἐσπουδάζετό τε ἀληθῶς ὅμοίως καὶ ἐλέγετο, οἱ δ᾽ éQegantvor2o 

Dzó» καιρὸν καὶ τὴν μεγάλου δομεστίκου δύναμιν" ἦσαν δὲ 
oi καὶ δυσχεραίνοντες πρὸς τοὺς λόγους καὶ ἡδέως ἄν κωλύ-- 
ἴσοντες, εἰ ἐξῆν, ὕμως ὑπὸ δέους συμφωνεῖν ἐδύκουν τοῖς πολ- 
λοῖς, οἰόμενοι, ἐκείγου συνειδότος καὶ ἀφανῶς τὰ τοιαῦτα 


20. χαὲ om. M. 


aliquam 'iurgantes sic eos vociferari; quin aliud nihil prorsus se 
putasse postea affirmavit: neque enim vel ipse quid ageretur scie- 
bat. Crescente et diutius durante strepitu, ratus et ipse quippiam 
novi tentari, surgens exit, uti causam noscitet, Atrium palatii 

lenum, non ex albo militari solum , sed etiam ex iuvenibus no- 
bilitate illustribus, et Patriarcham stantem in medio verbisque cum 
ipsis velitantem videt. Causa dissensionis erat, quod illi magnum 
domesticum maiore dignandum honore censebant et non ut unum 
de infima plebe aulam palatii pedibus debere ingredi, qui iam non 
solum praeesset summo imperio, sed defuncti quoque imperatoris 
'collega et crebro ad communionem imperii ab eodem invitatus 
fuisset: atque idcirco patriarcham carpebant, qui conniveret, nec 
imperatricem officii sui admoneret. Haec illi loquebantur: nec erat 
una mens omnibus. Nam qui illum diligebant eique ex animo stu- 
debant, quod sentiebant, id in ore habebant: alii metu illius 
potentiae tempori inserviebant. Erant etiam, qui sermones hos 
aegrius ferentes, libenter vetuissent, si potuissent: mihilo minus 
quadam mali formidine pluribus adstipulari videbantur, cogitantes , 


HISTORIARUM III. 43. 85 


συσχευάζοντος εἰρῆσϑαι. ὃ πατριάρχης δὲ ὠντιχαϑίστατο πρὸς A. C. 134i 
τοὺς λόγους καὶ, μὴ δεῖν, ἔλεγεν, αὐτοὺς ἀτάκτως ϑορυβεῖν, 
ἀλλὰ πείϑεσϑαι τοῖς βασιλίδι καὶ μεγάλῳ δομεστίχῳ ἐγνω- 
σμένοις. ἐν τούτοις δὲ τῆς ἔριδος ἐχείνοις οὔσης, ἐπεὶ ἐπέ- 
5azavro φαγέντος, τοῖς μὲν ἄλλοις ὥσπερ ὀργιζόμενος οὐδὲν 
εἰρήκει" πατριάρχην δὲ ἐμέμφετο, ὅτε ἀνοήτων ἀνθρώπων 
προσόχων λύγοις, ἕστηχε πρὸς αὐτοὺς λογομαχῶν χαὶ ϑόρυβον 
χινῶν. συνεβούλευέ τε οἴκοι ἀπελϑεῖν καὶ μηδὲν πρὸς ἐκεί- Ῥ. 390 
γους διαφέρεσθαι νῦν, ὡς ἐς τὴν ὕστεραίαν ἅμα αὐτῷ περὲ 
τοτῶν εἰρημένων ποιησομένῳ λόγον. προέπεμπέ τε ἄχρι ἵππου 
ϑεραπεύων διὰ τὴν πρὸς αὐτὸν γεγενημένην μέμψιν, οὕπω 
πρότερον τοῦτο εἰργασμένος, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς βασιλείοις οἴκοις 
συνταττόμενος ἀναστρέφειν εἰωϑώς. εἰς βασιλίδα δὲ αὖϑις V. 316 
ὃ μέγας δομέστικος ἐπανελθὼν, τὴν αἰτίαν τοῦ ϑορύβου διη- 
15yéiro, ὅπως τε αὐτὸς τῆς ἀκαίρου φιλογειχίας μεμψάμενος 
πατριάρχην, ὅτι ἀνοήτων ἀνθρώπων ngocyoín λόγοις ἔχουσι 
μηδὲν ὑγιὲς, παραιγέσειεν οἴκαδε ἀγαχωρεῖν. διϊσχυρίζετό 
τε χαὶ αὐτὸς ἐπιμαρτυρόμεγος ϑεὸν, ὡς οὐδὲν τῶν λεγομέ- 
γῶν συγειδείη, ἀλλ᾿ ὑπό τινων ἀπαιδεύτων. ὕπ᾽ αὐϑαδείας Β 
οοἀνοήτως κινηϑείη. ἐπαινούσης δὲ τῆς βασιλίδος ἐπὶ τῷ τὸν 
ϑόρυβον καταστεῖλαι, ,,4AÀ' éxt(v μὲν ὃ μέγας δομέστικος 
ἔφη ρμσυνεβούλευσα μηδὲν προσϑέντι τοῖς εἰρημένοις ἀπελϑεῖν,, 
οὕτω συνιδὼν ῥᾳδίως διαλύσειν τὴν φιλονεικίαν, μάλιστα 
περὲ ἐμοῦ γεγενημένην. ooi δὲ, μὴ τὴν αὐϑάδειαν ἀτιμώ- 


2. xai μηδὲν ἔλεγεν πρὸς αὐτοὺς M. ι6. πατριάρχῃΡ. 


ipso conscio et clam talia moliente dici. Patriarcha eorum asser- 
tioni adversari, et nihil turbandum, sed iis, quae imperatrici et 
magno domestico placuissent, obsequendum contendere. Cum in 
hoc esset controversia eiusque conspectu omnes conticuissent, aliis 
quidem velut iratus nihil dixit; patriarcham autem increpuit, quod 
hominibus insipientibus aures commodasset et verborum cum ipsis 
digladiatione turbas excitasset. Proinde litigare cessaret: domum se 
capesseret: postridie secum de lite acturus; et ita usque ad equum 
deduxit, hoc oflicio obiurgatum deliniens, quod ante non solebat, 
sed in penetralibus palatii valedicere ac reverti consueverat, Ad 
imperatricem autem rediens, tumultus causam narrat et quo pacto 
patriarcham propter intempestivam concertationem  reprehendisset 
quodque stultorum sermones ineptos attendissct: et eum uti do- 
mum abiret, admonuisset. Asseverabat item ac Deum testem facie- 
bat, se nullius horum esse conscium: sed ab imperitis quibusdam 
superbe ac stolide ea moveri. Quem cum de turbis sedatis com- 
mendaret imperatrix, Sed illi quidem, inquit magnus domesticus, 
suasi, nihil verborum adderet domumque discederet; intelligens, sic 


96 -. CANTACUZENI 


A. C. δ ΟΣ παραινῶ περιιδεῖν, ἀλλὰ λόγοις κολάσαι προσκαλεσα- ι 
οὐ de τῆς γλώσσης τῆς ἀκολασίας &vexa. παρήνεσα δ᾽ à», 
καὶ ἐπιπλεῖον ἐνδείξασθαι τὴν ὀργὴν τὴν πρὸς αὐτοὺς; εἶ 
μὴ ταχέως ἔμελλον ἐνθένδε ὠπελεύσεσθαι, τοὺς πλείους αὖ- 
τῶν παφαλαβών. διὸ μετὰ τὸ καϑάψασϑαι ἀρκούντως, πατὸ 
C Qo ov συγγνώμην, αἰτιωμένη τῆς ὁδοιπορίας τὴν ἀνάγκην." 
ᾧ πεισϑεῖσα καὶ 7 βασιλὶς, τοὺς ἄνδρας τὲ προσεχαλεῖτο χαὲ 
ὠνείδιζεν αὐτοῖς τὴν ἀπαιδευσίαν, ὅτι βασιλέων ἐντεϑραμ- 
μένοι γόμοις χαὶ συνόντες ἐκ παιδὸς, οὐδὲν ἄμεινον τῶν 
᾿ ἀβασιλεύτων διάχεισϑε βαρβάρων, πᾶν τὸ προσιστάμενον ὑμῖνιο ᾿ 
ἀτάκτως ϑορυβοῦντες. σκοπεῖτε γὰρ, εἰς ὅσον ἀγνοίας ἠλάσα- 
τὸ γυνί. πρῶτον μὲν γὰρ ἂν βασιλείοις φανερῶς ἀγτείπετξ 
βασιλεῦσι - δεύτερον δ᾽, ὃτε πατριάρχη διηνέχϑητε,, κοινῷ 
πάντων ὄντι πατρὲ πνευματικῷ καὶ μάλιστα πολλῆς αἰδοῦς 
ἀξίῳ καὶ τιμῆς, πολλῷ πλέον ἢ οἱ σαρκιχῶς γεγεννηκότες. τρί-τῦ-: 
τον δ᾽, ὅτι xai ὑπὲῤ μεγάλου δομεστίκου δῆϑεν ἐποιήσασϑε 
τοὺς λόγους, τόγε εἰς ὑμᾶς ἧκον ἀποδεικνύντες διὰ τούτων 
Ὁ τῆς παρ᾽ ὑμῶν αὐτὸν δεόμενον. ἐπιχουρίας εἰς τὸ τυχεῖν, 
εἴ τινος δέοιτο παρ᾽ ἡμῶν. τοῦτο δ᾽ ὅτι τῶν ἀτοπωτάτων, 
οὖχ ἑτέροις, ἀλλ᾽ ὑμῖν αὐτοῖς χρήσασϑε διαιτηταῖς. οὐ γὰρορ 
γῦν μόνον, ὃτε εἰς αὐτὸν περιήκει τῶν ὅλων 1j φροντὶς, ἀλλὰ 
καὶ βασιλέως ζῶντος, ὑμῶν ἁπάντων οὗτος προΐστατο, ἐν 


5. παράσχον Ρ, 12. ἐν om, P. 15. γεγεγηξοότες P. 


me litem mea potissimum causa exortam facile dirempturum. Τα 
autem moneo, ut superbiam istam inultam ne relinquas, verum 
accersitos propter linguae protervitatem obiurgites. Monerem etiam, 
ut te admodum illis iratam ostenderes, nisi brevi hinc pluribus 
corum ascitis discessurus essem.  ldcirco ubi quantum satis est eos 
castigaveris, causata profectionis meae necessitatem, venia illos im- 
pertito. Augusta monenti obsecuta, viros illos accersit; inscitiam 
exprobrat, quod inter leges regias educati et in iis a teneris ver- 
sati , nihilo tamen barbaris rege carentibus praestarent et quidquid 
sibi obstitisset , statim turbas ac tumultum cierent.  Perpendite 
enim, inquit, quo nunc amentiae prodieritis. Primum enim in, 
ipso palatío imperatoribus aperte repugnastis, Deinde cum patri- 
archa communi omnium patre spirituali et omni reverentia dignis- 
simo, magis quam qui per corporum coniunctionem nos generarunt , 
altercati estis. Postremo etiam pro magno domestico videlicet verba 
fecistis; quod ad vos attinet, docentes, eum vestra indigere ope, 
si qua illi re a nobis opus sit. Hoc autem absurdissimum esse, 
non aliis, sed vobis ipsis iudicibus utamini licet. Non enim modo 
dumtaxat, quando ad eum summa rerum procuratio devoluta est: 
sed et vivo imperatore vobis omnibus hic praecrat, in quibus im- 
pératorem requirebatis: vestrum contra illi nemo, Quare cum e 


HISTORIARUM III. 44. 87 


οἷς ἐδεῖσϑε βασιλέως" αὐτοῦ δὲ ὑμῶν οὐδείς. ὥστε καὶ ix A.C. 1343 
τῶν προτέρων καὶ τῶν νῦν συνιδεῖν ὑμᾶς ἐχρῆν, ὡς οὐκ 

ἂν δέοιτο τῆς παρ’ ὑμῶν ἐπικουρίας. οὐ γάρ ἐστιν, οὐκ 

-» 2€06* € , » 3 € - » *u € , ^ 

ἔστιν οὐδὲν, ὃ βουλομένῳ ἡ περὲ ξαυτοῦ ἢ περὲ ἑτέρων, μή 

5xai πράττειν δυνατόν. εἰ δὲ τοῦϑ᾽ οὕτως ἔχει xai οὐδεὶς Ρ.309ι1 

» "Ὁ" 26.» ς — ? - ^ ^ , A. 95 
ἀντερεῖ, οὐδ᾽ ὑμᾶς ἐχρῆν ϑορυβεῖν xai ταράττεσθαι sixm. 

ν᾿ ^ - ᾽ ΕῚ , 2 * , ΕἾ , 2 ὦ 
xai διὰ τοῦτο οὐχ εὐεργεσίας, ἀλλὰ δίκης ἄξιοι παρ᾽ αὐτῷ" 

ὲ - * - » 
κἀγὼ δὲ ὑμᾶς τὰς προσηκούσας τῆς αὐθαδείας ἀπήτησα ἂν 
εὐθύ Ἴ B - E. , ὃ. 9. ' e.t c - 2.2.00 

ὕγας, εἰ μὴ αὐτὸς παρῃτήσατο δεηϑεὶς ὑπὲρ ὑμῶν, ἄλλως 

, * * , * e 

100' ὅτε καὶ πρὸς τὴν ἐκστρατείαν παρεσχεύασϑε, πρὸς ἣν 
, » , 
χαίροντας βαδίζειν, ovx ἀνιωμένους, οἴομαι προσήκειν. 0 

' e * - , 
δὴ ἕνεχα τὴν uiv τῶν ἡμαρτημένων παρέχομαι συγγνώμην, 

- €- & , - , 
τοῦ λοιποῦ δὲ εὐτάκτους εἶναι παραγγέλλω χαὶ τῶν μειζόνων 

M P T 
μηδὲν περιεργάζεσθαι, ἀλλὰ παραχωρεῖν ἐκείνοις, oig τὰ 
τὐτοιαῦτα καλῶς τε ἔξεστι διοικεῖν καὶ, ἐάν τὶ σφάλλωνται, ἐπα- 
γορϑοῦσϑαι.᾽ τοσαῦτα μὲν 5 βασιλὲς πρὸς ἐκείνους διειλέχϑη, 
τοῦ ϑορύβου ἕνεκα καϑαπτομένη. ἐκχεῖνοι δὲ τῆς ἡμερότητος Β 
- , . - L4 
καὶ τῆς συγγνώμης χάριτας ὁμολογήσαντες καὶ τῶν ἄλλων 
μᾶλλον ὃ μέγας δομέστικος, οἱ μὲν ἄλλοι ἀνεχώρουν" ὃ μέ- 
* 3 2 ^ 2t 
2ογας δὲ αὖϑις δομέστικος καταλειφϑεὶς, ἐβουλεύοντο &ua βα- 
e - 1 
σιλίδι περὶ ὧν ἀναγκαῖον Sv.  . 
ιδ΄. Zdóyov δὲ xai περὲ ᾿“ποχαύχου τοῦ παραχοιμωμένου Υ. 31ὴ 
ἐμπεσόντος xai σχεπτομένων χαϑότε δέοι χρήσασϑαι αὐτῷ ,α 
x - 
μηδεμίαν ἄλλην, ἔφασκεν ἡ βασιλὲς, τῶν τετολμημένων παρ᾽ 


4. περὲ allerum om. P. 


praeteritis, tum e praesentibus discere vos oportebat, illum vestro 
patrocinio non egere, Non enim est, non est, inquam, quod ille, 
-si velit, non vel sibi vel aliis curaverit Quod cum ita sit, et 
fateantur omnes, nec vos temere tumultuari turbarique conveniebat, 
atque ideo non gratiam , sed poenam ille vobis debet: et ego con- 
digno superbiam vestram multarem supplicio , nisi ille id a vobis 
deprecatus esset, quod ad expeditionem praeparamini: quo gau- 
dentes, non moestos, ire decet, ut opinor, Quamobrem delicti 
gratiam facio et de cetero ut quiescalis, impero ac rebus maioribus 
ne vos curiose immisccatis: sed illis cas relinquatis, quibus easdem 
bene administrare, et si quid erraverint, emendare licet. Impera- 
trix de tumultu sic eos accepit: ipsi de benignitate dataque venia 
gratias agentes (et prae aliis magnus domesticus) ceteri quidem re- 
cesserunt: domesticus restans, cum imperatrice de his, quae opus 
erant, de integro deliberavit. 

14. Cum autem mentio de Apocaucho sacri cubiculi praefecto 
fieret quaesissentque, quomodo eum punirent, nullam se aliam, 
aiebat imperatrix , nefarii criminis poenam poscere,. praeter eam , 


΄ 


88 CANTACUZENI 


A. C. 13418x6lvov . δίκην ἀπαιτεῖν, ἢ ἣν αὐτὸς ἔτιμήσατο αὐτῷ, ὥστε 
οἴκοι χαϑῆσϑαι, μὴ ἐξιόντα, μήτε τῶν κοιγῶν τι διοικοῦντας 
ὃ δ᾽ ἔφασχε καὶ «αὐτὸς τὴν δίκην πρέπουσαν ἡγεῖσϑαι vul 
τολμήματι... μὴ μέντοι γε αὐτῷ κατὰ γνώμην εἶναι πρὸς 
ὑπερόριον ἀπιόντι στρατείαν τὴν πρὸς τὴν ἑσπέραν, τῶνδ. 
δεομένων διορϑώσεως ὀπίσω vt καταλιπεῖν, οὗ δὴ ἕνεκα πρός 
τε τοὺς περιοίκους Πέρσας ϑέσϑαι σπονδὰς καὶ πρὸς ᾿4λέ- 
ξανδρον τὸν JMvodv βασιλέα, ἵνα μὴ ἀπόντος ταράττοιτο 
αὐτὴ ὑπὸ πολέμων ὀχλουμέγη. καὶ διὰ τοῦτο καὶ παρακοι-- 
D μώμενον ἡγεῖσθαι προαήκειν ἀξιώσαντας συγγνώμης, πάλιντο 
χρῆσϑαι, ὅπῃ ἂν δοκῇ συμφέρειν, 7 δ᾽ ἀνένευεν, οὐχ ξαυτῇ 
καὶ τέκνοις μόνον, ἀλλὰ καὶ αὐτῷ δύσγνουν ἐκ πολλῶν ἀπο- 
δειχνῦσα ". μάλιστα δὲ ἐξ ὧν im αὐτῆς ὀλίγῳ πρότερον αὐὖ- 
ϑαδῶς ἐκεῖνος καὶ τραχέως προσηνέχϑη πρὸς αὐτόν. si δὴ 
ἀμφοτέροις ἐκεῖνης ἐπιβουλεύων σαφέστατα ἠλέγχϑη 7, τίνει, 
χρὴ ϑαῤῥήσαντα, ἄνθρωπον παναυργίας καὶ ἐπιβουλῆς με-᾿ 
στὸν ἀποδημοῦντα αὐτὰν ὀπίσω ἔφασκε καταλιπεῖν ;" ἄξιον 
P 392 δὲ xai τῶν πρὸς vov μέγαν δομέστικον ᾿Αποκαύχῳ εἰρημένων 
 éni τῆς βασιλίδος μνημονεῦσαν καὶ ἔτι παλαιοτέρων κα- 
κουργημάτων, οἷς ἐχρήσατο κατὰ μεγάλου δομεστίκου, με-20 
γάλα εὐηργετηκότος, ἵν᾽ ἐκ τῶν διηγημάτων κατάδηλος. γγέ- 
γηται ἡμῖν 7| τὸ τούτου πρὸς τὰς εὐεργεσίας. φιλοτιμία xai 
ἑτοιμότης πρὸς τὸ παρέχειν τοῖς εἰς αὐτὸν ἁμαρτάνουσι 
συγγνώμην, καὶ 7, παρακοιμωμένου πρὸς τὰ καλὰ ἀχαριστία 


5. τὴν ante ἑσπέραν om. P. 10. ἀξεώσαγντα P. 


qua se ipsum multasset, ut domi sedens, nunquam exiret, nec pu- 
blicum munus ullum attingeret. Domesticus quoque hanc poenam 
eius. facinori parem aflrmare. Ceterum non placere sibi, cum. 
exercitum occidentalem extra fines eduxerit, aliquid corrigendum 
post se relinqui; cuius causa cum Persis vicinis et cum Alexandro . 
Moesorum rege foedus ferierit, ne, se absente, ipsa bellis quatiatur. 
Existimare igitur se , Apocauchum ab ipsis venia donatum, rursus, 
ubi conducere videbitur, adhibendum, . Imperatrix recusare: nec in 
se et liberos tantummodo, sed in ipsum quoque eum malevolum 
multis rationibus. demonstrare: | ex his praecipue, quibus paulo 
ante coram ipsa arroganter et aspere in eum invaserat. Quia' ergo 
utrisque insidiari manifestissime convictus sit, qua re confisus ho- 
minem callidissimum et insidiosissimum ipse peregre abiens retro 
relinqueret? Non erit autem alienum etiam eorum meminisse, quae 
imperatrice praesente Apocauchus in magnum domesticum  iactarit ; 
€t praeterea antiquiorum maleficiorum, quibus eum remunerarit , 
à quo tantis erat beneficiis obligatus: ut ex hac narratione pateat, 
tum illius ardens bene merendi studium cet ad veniam in se delin« 


HISTORIARUM III. 44. 80 


xoi τῶν τρόπων 4j σχαιύτης. οὗτος γὰρ δὴ Ó παρακοιμιώμε-Ἀ. C. 13Át 
. » , * 
vo; ix Βιϑυγίας ὡρμημένος καὶ ἄσημος ἐκ φαύλων quc, 
δὺ, ^ ^ , ', 
τὰ πρῶτα μὲν ὑπεγραμμάτευσε πολλοῖς τῶν τὰ δημόσια χρη- 
ματα εἰσπραττόντων ὀλίγου ἕνεκα μιυϑυῦ, ἔπειτα τῷ τοῦ 
, ^ 5 
πβασιλέως ἐμισϑοφόρησε ϑείῳ ᾿Ασάνῃ 10 “Ανδρονίκῳ. εἶτ᾿ B 
^ ΚΑ "ὉὋΌ΄ - ^ , 
ἐχείνου ἀποστὰς, προσεχώρησδ στρατηγῷ τῷ τῶν ἑσπερίων 
' , 2 
ϑεμάτων δομεστίκῳ, τοὺς δημοσίους, ἅλας τότε ἐφορεύοντι. 
' , . € , 
εὐφυὴς δὲ φανεὶς καὶ πρόϑυμος πρὸς τὴν ὑπηρεσίαν, χρη- 
, iL] E] 
ματα ἐπιστεύϑη παρ᾽ ἐκείνου, ἵν᾽ ἐλϑὼν πρὸς βασιλέα, (:dv- 
* - κ᾿ - 1 , * 
τοδρόνικος δὲ ὃ πρῶτος ἦν 3) πείσῃ στρατηγῷ καὶ εἰς τοὐπιὸν 
5 - » c M Ν 
ἔτος τὴν διάϑεσιν ἐγχειρίζειν τῶν ἁλῶν. ὃ δὲ τὰ μὲν χρη- 
d - ; i] 
ματα ὡς ἴδια βασιλεῖ magsoymkoc, ἐπαγγειλάμενος δὲ καὶ 
διπλασίω τῶν ὑπὸ στρατηγοῦ παρεχομένων τῷ βασιλικῷ. αὐὖ- 
M , 
τὸς εἰσφέρειν ταμιείῳ, πείϑει βασιλέα ἐκείνου προελέσϑαν 
H - €5 v , M 2 , M e -— 2 , 
15xai τῶν ἁλῶν παρέχειν τὴν ἀρχήν. καὶ οὕτω τοῖς ἰδίοις χρη-α 
“- Dd - 2 H x λ 
μασι τῆς ἀρχῆς ἐχεῖνον ἐκβαλὼν, ἤδη λαμπρὸς ἦν καὶ τὰ 
» - LI - , , 
πρῶτα φέρων τελωνῶν. εἶτ᾽ ἐπειδὴ πολλὰ τῷ δημοσίῳ χρη- 
ματα ὀφείλων, προσδόκιμος ἦν δεσμωτήριον οἰκεῖν καὶ σω-Υ. 818 
LI - E 5 
φρονίζεσϑαι μὴ τοιαῦτα κακουργεῖν, πρὸς ἀποστασίαν &ide 
Ὡοβασιλέως. οὐ γὰρ ἦν ἑτέρως τὸ κακῶς παϑεῖν διαφυγεῖν. - 
συνιδὼν δὲ ἐκ τῶν πραγμάτων, ὡς βασιλεῖ τῷ νέῳ ᾿Ανδρο- 
^ * , y ' , 
γίχῳ πρὸς τὸν πάππον ἀναγχαίως ἔσται διαφορὰ, “Ξυργιαγννη 
2 bd , » LJ ed » 
ἐδεήϑη, τῶν ἐπιτηδειοτάτων ὧν αὐτῷ , τῷ νέῳ βασιλεῖ προσ- 


22. Συργιάγῃ P. 


quentibus tribuendam promptus animus: tum huius erga bene me- 
ritum ingrata voluntas et agrestis immanisque natura, Hic e Bithy- 
nia oriundus, homo obscurus, ex contemptis parentibus natus, pri- 
mum quidem multis vectigalium coactoribus mercedula scriptum 
fecit. Postea Andronico Asani, qui fuit magni amitae imperatoris 
filius, etiam mercede servivit: a quo recedens, occidentalium the- 
matum, sive agminum militarium per occidentem  distributorum 
domestico, qui tum erat salinarum praefectus, se addixit. Is dex- 
ilerum et ad ministerium impigrum cernens, pecunias ei credidit, 
ut ad imperatorem, puta Andronicum seniorem, accedens, ei per- 
suaderet, duci etiam in annum sequentem salis negotiationem per- 
milteret. At ille pecuniis tamquam suis imperatori traditis, polli- 
citusque, se duplo amplius quam dux in fiscum eius illaturum, ad 
se potius eligendum salariumque creandum inducit. Sic cum ducem 
pecunia sua hoc magistratu eiecisset, iam illustris erat et inter pu- 
blicanos primas ferebat. Deinde cum multis nominibus publice 
grandem pecuniam deberet, SERAATERI que: ut in carcerem dare- 
tur et ad sanitatem reductus, huiusmodi nequitias dedisceret, ab 
imperatore defectionem moliri coepit: non enim alioqui supplicium 
devitare potuisset. Cum autem videret eum esse statum rerum, ut 


9o | CANTACUZENI 


LÀ 
A. C. τδήταγαγεῖν. ὃ δὲ (καὶ γὰρ ἤδη ὃ τῶν βασιλέων πρὸς ἀλλήλους 
ἐκινεῖτο πόλεμος,) ἐδεῖτο τοῦ μεγάλου δομεστίκου, καὶ τὸν 
» , , E - . 
ZAnozavxov προσλαμβάνειν , οὐ μόνον εὐφυῶς πρὸς τῶν δη- 
D μοσίων τὴν εἴσπραξιν ἐσχηκότα φέρων, ἀλλὰ καὶ χρημάτων 
εὐποροῦντα, οἷς χφήσιμος πρὸς τὸν πόλεμον ὀφϑήσεταε αὐ-5 
T 
τοῖς" ὧν καὶ κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἱστορίας μάλιστα ἐπεμνή-. 
σθϑημεν συντόμως. ὃ δὲ βασιλεῖ τῷ νέῳ δὲ’ ἐκείνου προσοι- 
' 2 ^ c - , , , ap, - 
κειωθϑεῖς, ἐπεὶ ὃ τῶν βασιλέων πόλεμος ἀνεῤῥήγνυτο, τοῦ. 
μὲν πρεσβυτέρου βασιλέως εὐθὺς ἀπέστη πρὸς τὸν νέον, οὐ 
εν 5 » » * c [i , ^ ' , 
ἐἱᾶλλον OU εὐγοιαν, 7] τὸν ὕὑφορώμενον κίνδυνον διὰ τὰ 0gsi-VO. 
λύμενα χρήματα ἀποδιδράσκων. ταμίας δὲ τῶν βασιλικῶν 
, €- 

P. 393 ἀπεδείχνυτο χρημάτων παρὰ τοῦ μεγάλου δομεστίκου. ἐπεὲ 
δὲ 7 νίκη πρὸς τὸν νέον ἀπεῖδε βασιλέα καὶ ὑπ᾽ αὐτῷ πᾶσα 
« " C , c , Ἂν , £345 , ^ , 

ῃ τῶν “Ῥωμαίων 2ytsuovía zv, πάλιν ὑπ᾽ ἐχείνου, σχεδὸν οὐχ 
ἑκόντος βασιλέως, οὐδὲ προσήκειν αὐτῷ τὴν ὑπηρεσίαν xQi-15. 
vovroc, εἰς τὸ μεσάξειν. τοῖς πράγμασι κατέστη. πλὴν oU. 
T 

παντάπασιν ἐπετράπη τὴν διοίκησιν τῶν κοινῶν, ἀλλ᾽ ὅσα 
τῶν ἀναγκαιοτέρων ἦν πρὸς, τὸν μέγαν δομέστικον ἀνά- 
yov, αὐτὸς τῶν visit ον Ὧν εἴχετο , ἐξ ὧν οὐδεμία τοῖς 
XDEPole προσεδοκᾶτο βλάβη, εὖ ἢ καχῶς διῳκημένοις. ὅμως5ο. 
δὲ ὑπὸ πολλῶν ἐθεραπεύετο. μεταξὺ δὲ καὲ πολλάκις βασι- 
λεῖ προσχεχρουχὼς διὰ τὴν φίλην πανουργίαν. καὶ μέλλων δὲ-- 

Β δόναν δίχας, ὑπὸ τοῦ μεγάλου δομεστίκου τὴν βασιλέως ὀρ- 


19 ἐγαγαγὼν M. mg. 520. διῳκημένων fortasse. 


Andronicus iunior necessario cum avo deberet contendere, Syrgian- 
nem, cuius erat studiosissimus, rogavit, ut se illi commendaret. Is. 
bello iam inter imperatores pullulante magnum domesticum orare, 
uti et Apocauchum ascisceret, non solum 'ad exactionem publica- 
rum pensionum naturali .quadam dexteritate praeditum, verumetiam 
pecuniosum, üt bello commodaturus videretur: quas res initio 
quoque huius historiae breviter attigimus. Hic itaque, magno dome- 
stico parario, iunioris imperatoris familiaritatem consecutus , post- 
quam belli maturitas erupit, a seniore statim ad cius partes tran- 
siit: non tam quod ei bene vellet, quam quod ob aes alienum im- 
minens periculum fugeret. Et a ἀμ ἐν τὸ quaestor imperatoris 
creatus, atque ubi victoria ad illum respexit, rursus ab eodem do- 
nmestico, propemodum invito imperatore , neque id muneris in eum. 
quadrare iudicante, rerum administrator institutus est. Verumta- 
meu non omnimodis commissa ei res publica, sed ita, ut magis ne- 
cessaria seu praecipua ad magnum domesticum referret , ipse leviora 
irausigeret: e quibus, seu bene seu male transaclis, communitas 
nullum sentiret nocumentum, Nihilo minus a multis observabatur. 
Et cum interim saepe etiam propter usitatam et amicam sibi nequi-. 
liam imperatorem offendisset ac poenis subiiciendus esset, per ma- 


HISTORIARUM ΠΙ. 44. 91 


γὴν ἐῤῥύσϑη παραιτουμένου. εἰς τοιαύτην δὲ περιφάνειαν A. C.1341 
ἐξ ἀφανείας πολλῆς ἐλθὼν, ἐσκέψατο, εἰ δύναιτο τὸν εὐερ- 
γέτην ἀμείψασθαι τοῖς ἐναντιωτάτοις. ὡς γὰρ βασιλεὺς ὃ 
γέος ᾿Δνδρόνικος τὴν νόσον ἐνύσησεν ἐκείνην τὴν σφοδρὰν 
5xat τελευτῆς ἐγένετο ἐγγὺς, βασιλίδι μὲν τῇ γαμετῇ κατε- 
λώιπανε τὴν ἀρχὴν, οὔπω μὲν παιδὸς μητρὶ γεγενημένῃ j 
οδινούσῃ δέ" τῷ μεγάλῳ δὲ δομεστίκῳ τὴν διοίκησιν τῶν 
χοινῶν καὶ τὸ πάντας αὐτῷ ὑπείκειν καὶ μηδένα ἀντιλέγειν 
πρὸς μηδέν. ὃ 9 ὥσπερ ἔϑος ἐπὲ τελευτῶσι τοῖς βασιλεῦ- 
1001 τοῖς ὑπολειπομένοις τὴν εὔνοιαν καὶ τὴν πίστιν βεβαίανα 
παρὰ τῶν ὑπηκόων βουλόμενος ποιεῖν, ὅρκους ἐχϑεὶς, πάγ- 
τας δι᾽ αὐτῶν ἐκέλευε τὴν πίστιν ἐμπεδοῦν. οἱ ὅρκοι δὲ Aem 
ve τῇ βασιλίδι Ῥωμαίους διελάμβανον τὴν πίστιν ἀκραιφνῆ 
φυλάξειν καὶ παιδὲ βασιλέως τῷ γεννησομένῳ ἐξ αὐτῆς, xai 
τὔτῷ μεγάλῳ δομεστίκῳ τὴν εὐπείθειαν. Ξένης δὲ βασιλέδος 
τῆς βασιλέως μητρὸς ἐμέμνηντο οὐδ᾽ δτιοῦν- οὕτω καὶ βασι- 
λεῖ χεχριχότι δεῖν, uj δύνασϑαι δύο καὶ ταύτας γυναῖχας 
μίαν διοικεῖν ἀρχήν. τότε μὲν οὖν ἐκείνη τε ἤνεγκε βαρέως 
xai οἷς πρὸς ἐχείνην εὐγνοιά τις ἦν, καίπερ οὐδ᾽ ἐκείνην ἀϑε- 
“οράπευτον χαταλιπόντος τοῦ μεγάλου δομεστίκου. ὡς γὰρ xai 
αὐτὸς τὸ πρᾶγμα ὑπενόει ϑόρυβον δυνάμενον τῇ βασιλίδι Ὁ 
ἐμποιεῖν, Γλαβᾶν τὸν μέγαν διοικητὴν πέμψας κατὰ τάχος 
πρὸς αὐτὴν, ἅμα δὲ καὶ σταυρὸν ἐκ τῶν πολυτιμήτων λίϑων 
ἀξιοπιστίας ἕνεκα τῶν λόγων, τὴν μὲν νόσον ἐδήλου βασι- 


gnum domesticum, iratum scilicet exorantem, evasit. lam vero e 
tantis tenebris in tantam claritatem deductus, quomodo benemerenti 
suo quam maxime contraria rependeret, secum consideravit. Nam 
cüm. Andronicus iunior morbo illo diflicillimo conflictatus mortique 
proximus, uxori ad filium pariendum iam vicinae imperium , magno 
autem domestico vicariam gubernationem reliquisset, cui citra ter- 
giversationem omnes parerent, ille, quod consuetudo tenet, impe- 
ratoribus de vita exeuntibus , πε δι δ νι benevolentiam ac fidem 
subiectorum stabilire volens, iuramentum, quo omnes fidem suam 
ratam facerent, in haec verba conceptum proposuit. Romanos An- 
nae imperatrici et filio imperatori ex ea nascituro sinceram et inle- 
gram fidem ct maguo domestico obedientiam praestituros. Xena 
imperatoris mater praeteribatur omnino, quod ita filius constituisset : 

non enim posse duos, idque feminas, unum imperium regere. Hoc 
illa eiusque fautores graviter tulerunt, tametsi magnus domesticus 
cam officiose coleret. Siquidem hinc cam perturbatum iri suspica- 
tus, Glaba maguo dioeceta cum cruce ex preciosissimis lapillis con- 
fecta, quo verbis esset fides, ad eam celeriter misso, de lethali 
morbo imperatoris certiorem fecit , Deum rogans, ne eós tali im- 


92 CANTACUZENI 


A. 6, 13412£oc ὡς εἴη χαλεπή " ἐδεῖτό τε ϑεοῦ μὴ περιιδεῖν αὐτοὺς. 
τοιούτου βασιλέως ἀποστερηϑέντας. εἰ δ᾽ ἄρα τι συμβαίη. 
Υ. ϑιοτῶν προσδοχωμένων, οὕτω τοῦ πάντα δικαίως καὶ συμφε- 
ρόντως ταλαντεύοντος oixovouoürrog , μηδὲν αὐτὴν ὑποπτεύειν 
ἀηδὲς ἐκ τῶν πραγμάτων τῆς μεταβολῆς, ὡς οὐδὲν rro») 
εὐγοϊχῶς αὐτοῦ διακειμένου πρὸς αὐτὴν, ἢ ti καὶ αὐτὸς γε-- 
γέννητο ἐξ αὐτῆς. οὕτω δὲ ἐκείνης πρὸς ὀργὴν κεχινημένης, ok 
πάλαι T€ ὑπὸ φϑόνου πρὸς τὴν εὔχλειαν δακνόμεγοι τοῦ με-᾿ 
γάλου δομεστίκου xai τότε μᾶλλον πρὸς 10 πάϑος ἐξαφϑέν- 
τὲς) σαφῶς ἰδόντες κύριον γεγενημένον τῶν πραγμάτων "10. 
Ρ, 394 ἐν οἷς ἄλλοι τε πολλοὶ καὶ ὃ παραχοιμώμενος ᾿Απόχαυκος. 
ἐξητασμένος 7v , Συργιάνγη πρὸς τὴν πρᾶξιν ἡγουμένου" τὴν 
βασιλίδος ὀργὴν νομίσαντες àv αὐτοῖς τὰ μέγιστα συμβαλέ- 
σϑαι πρὸς τὸ τοῦ μεγάλου δομεστίκου περιγεγέσϑαι καὶ κα-. 
ταλῦσαι τὴν ἀρχὴν, πολλοὲ πρὰς βασιλίδα ἀφιγμένοι, ἐπεὲιϑ͵ 
ὅῴων ἦν ὃ βασιλεὺς καὶ ἀπήλλακτο τῆς νόσου, ἀγανακτεῖν 
ὑπὲρ αὐτῆς προσεποιοῦντο καὶ πολλὴν ἀγνωμοσύνην τοῦ με- 
γάλου δομεστίκου χατεγίνωσχον, ὅτι βασιλέως τελευτῶντος, 
ὅτ᾽ αὐτὸν, εἰ μέτρια διενοεῖτο, ταῖς βασιλίσιν ἀμφοτέραις 
ἔδει τὴν ἀρχὴν συνδιασώζειν καὶ μάλιστα ἐχείνῃ, ὅτι ἀμ-26. 
φοτέρωϑεν ἔκ τὲ παιδὸς xai τοῦ συνοίχου βασιλέως ἡ Ῥω-. 
Βμαίων προσῆχε βασιλεία, ὅδ᾽ ὀλίγον καὶ τοῦ δικαίου xai 
τοῦ προσήκοντος φροντίσας, πᾶσαν τὴν ἀρχὴν περιήγαγεν εἰς 
ἑαυτὸν, ὥσπερ τι παραπέτασμα τῆς κακουργίας ᾿Αἴνναν τὴν. 


" 


6. διαχεισομένου P. γεγένητο P. 8. τοῦ M., τὴν P. 10. 
yteytvuuévoy P. ιά. τοῦ add. M. 


peratore orbari sineret. Sin quid eorum, quae metuerentur, eve- 
niret, sic moderante, qui omnia iuste utiliterque seu per libram 
dispensat, nihil ipsa tristius ex rerum mutatione timeret; quando- 
quidem non minus eam quam parentem suam amaret. Cum illa in 
ivam se effunderet, quibus pridem ex splendore magni domestici 
dolebant oculi, (qui complures erant, et in his certissimus Apo-- 
cauchus et antesignanus atque incentor sceleris Syrgianues,) tunc 
maiore accensi invidia, quod perspicue viderent rerum esse domi- 
num, imperatricis Xenae iracundiam ad opprimendum magnum do- 
mesticum et eius vicariatum evertendum, plurimo sibi adiumento 
futuram confidentes, cum iam imp, morbo solutus convalesceret , 
frequentes eam convegiunt, eius vicem se dolere simulant, ma- 
gnum domesticum pro iniquissimo accusant, pe imperatore animam 
agente, quando ipsum ambabus imperatricibus, si quid modestum 
οἵ humanum cogitaret, imperium servare oportebat, et illi potius , 
cui utrimque et ex filio et ex marito deberetur, ille parum pensi 
habens, quid aequitas utilitasque flagitarent, imperium universum 


HISTORIARUM III. 14. | .93 


βασιλίδα προσϑεὶς τοῖς ὕρχοις, ἣ ἐξ ἀλλοδαπῆς ὀλίγῳ z90-A. C. 13Ái 
τερον ἀφιγμένη χαὶ ὀλίγους ἔχουσα Ρωμαίων τοὺς ὑπὲρ αὖ- 
τῆς flovigoouévovg διακινδυνεύειν, ῥᾳδίως ἔμελλεν αὐτῷ πα- 
ιραχωρήσειν τῆς ὠρχῆς. συγεβούλευόν τε, μὴ τοιαῦτα yivO- 
ὄμενα περιορᾷν, ἀλλὰ σπουδῇ πολλῇ καὶ προϑυμίᾳ τὴν ἐχείνου 
χαταλύειν δύναμιν, διδάσχουσαν βασιλέα τὸν υἱὸν, ὡς ἐπι: 
βούλως χαὲ κακούργως διανοηθείη περὲ τῆς ἀρχῆς ἐχείνου 
τελευτῶντος, καὶ νῦν οὐδὲν ἧττον πάντας πείσειε Ῥωμαίους 
αὐτῷ προσέχειν, ὡς συμβαίνειν, βασιλεῖ μὲν προσηγορίαν C 
ἀομόγην εἶναι πραγμάτων ἔρημον, ἔργῳ δὲ ἐχεῖνον βασιλεύειν. 
ἃ αὐτὸν σκοπεῖν προσήκει μὴ εἰς ἀνήκεστα ἐχβῇ, ἀλλὰ τὴν 
δρμὴν προαναστέλλειν χαϑαιροῦντα τὸν ὕγχον τὸν πολὺν 
καὶ εὐχαταφρόνητον ποιοῦντα. ἡ μὲν οὖν βασιλὶς οἴχοϑέν 
τε Um ὀργῆς πρὸς τὸ ὠμύνασϑαι τὸν μέγαν, εἰ δύναιτο, δο-- 
αδμέστιχον ὡρμημένη καὶ ὕπ᾽ ἐκείνων ἐπιπλέον ἐξαφϑεῖσα, ὡς 
εἶχε τάχους, πρὸς βασιλέα γενομένη τὸν υἱὸν, κατηγόρει 
ποῦ μεγάλου δομεστίκου, ὡς βασιλειῶντος, καὲ συνεβούλευε 
φυλάττεσϑαι τὸν ἀνδρα, ὡς τὴν εὔνοιαν ὑποχριγόμενον, 
᾿ἀγνωμονήσοντα δὲ, zv λάβηται καιροῦ. βασιλεὺς δὲ πρὸς 
2opiv βασιλίδα τὴν μητέρα πολὺν ὑπὲρ μεγάλου δομεστίκου 
ἐποιήσατο τὸν λόγον, συκοφάντας καὶ ψευδομένους ἀποφαίνων 
τοὺς τὰ τοιαῦτα χατηγορηχότας. ὥσπερ δὲ καὲ ἔργοις ἐθέλων Ὁ 
«κατάδηλον ποιεῖν, ὅτε πλάσματα ἡγοῖτο τὰ τοιαῦτα, μᾶλλον 


ad se attraxisset. — Annam Augustam pro velamento suae fraudis 
iurisiurandi formulae inseruisse, quae ex tellure peregrina paulo 
ante advenerit et paucos habeat Romanos, qui se periculis eius 
causa obiectare volent, ac proinde facile illi imperio cessura sit, 
Suadent itaque ne conniveat, sed manibus ac pedibus eius poten- 
tiam labefactare conetur: docendo imperatorem filium, quas insi- 
dias, quae scelera adversus imperium ipso mortuo dh animum 
fabricetur, et quomodo nihilo minus etiam nunc Romanos omnes 
ad sibi obtemperandum illexerit, ut ita imperatori nomen nudum 
et vacuum maneat, ipse opere et facto imperet, Quare cavere illum, 
imperatorem inquam, oportere, ne haec in mala immedicabilia desi- 
nant, et spiritus istos ante comprimere tantumque fastum edo- 
mare ac despicabilem reddere, Ergo ira fervens imperatrix et cum 
per se ad ulciscendum magnum domesticum, si posset, incitata, 
tum ab illis amplius inflammata, quam primum potuit, filio impe- 
ratore convento, magnum domesticum, ut aemulum regni accusat 
et ab homine, qui amicitiam mentiatur occasionemque mactus ne- 
fanda perpetraturus sit, cavendum monet. Imperator multis verbis 
eum apud matrem tuetur, calumniatores et mendaces pronuntiat, 
qui huius criminis reum faciant, factisque ipsis quodammodo probare 
volens, se ista pro fabulis ducere, maiore quam antehac benevolentia 


94 | CANTACUZENI 


e ' ' τ 5 
A.C.13417 πρότερον εὐμενὴς καὶ πλείονα παρέχων τὴν δοπὴν zai 
2. , , « - - , , e^ E 
ἀκριβέστερον προσέχων ἑωρᾶτο τῷ μεγάλῳ δομεστίχῳ, ὃ καὶ 
^ , , , ^ 
μᾶλλον βασιλίδα τὴν μητέρα παρεσχεύαζεν ἀνιᾶσθαι, τοὺς 
3 , ' 
μὲν οὖν συχοφάώντας οὕτως ἀπεσχεύαστο ὅ βασιλεὺς, ἐκείνῳ 
» € κ4 ' 2« 
δ᾽ ἅπαντα, περὲ ὧν ἣ βασιλὶς ἥκει, ἐξειπὼν, αὖϑις βασιλι-Κ 
Ἶ , - , x - - E D f« 
κὴν ἐσθῆτα, εἰ μή του ἄλλου, τῆς γοῦν τῶν πολλῶν δόξης 
ce , , - e s , 3 f. c 
ἕνεχα, συνεβούλευεν ἀναλαβεῖν, ἵν᾽ ἐχείνους τε ἀποδείξῃ vno- 
- * ? * - D 
P.395 πτεύοντας GÀng95 καὶ αὐτὸν πολλῶν πραγμάτων ἀπαλλάξῃ. 
ἐχεῖνος δὲ βασιλεῖ μὲν πολλὰς τῆς εἰς αὐτὸν εὐμενείας χά- 
ς , ' - 3 , ὁ a , 2 4 
ριτας ὡμολόγει xol τῆς καλοκἀγαθίας" τὸ δ᾽ εἰς βασιλέωςτο 
σχῆμα μεταμείβειν οὐ μᾶλλον ἑτέρων αἰτιῶν, ἢ τῶν συκοφαν- 
- ' 5 b ^ , 2 - Li M 
τῶν ἕνεχα ovx ἐϑελήσειν, ἵν᾽ αὐτῷ τούτῳ τῆς καχουργίας λαμ. 
, N ? €- » 5 ^ , 
βάνῃ δίκας παρ᾽ αὐτῶν, ξργοις αὐτοῖς συχυφάντας ἀποφαί- 
» 5 * ' ' , e ELSE Jas" : 
voy». αὐτὸς δὲ καὶ πρὶν βασιλίδα xev, περὲ ὧν ἀφίξεται, 
ἔφασκεν εἰδέναι. καὶ γὰρ τῶν τὰ ἀπόῤῥητα συνειδότων αὐτῇτϑ 
T ' , , , x - ϑι δὼ T 
V.320 τίγες πρύτεροι ἐλθόντες τήν τὸ ἀφιξιν αὐτῆς περὲ ὧν γένοιτο 
γυνὶ, ἔνδηλον ἐποίουν τῷ μεγάλῳ δομεστίζῳ xai τοὺς συγε- 
2H EUR H 2 t , ' ^ , 
σχευάκύτας τὴν ἐπιβουλήν. συνεβουλευὸν vs πρὸς βασιλέα 
' , 1 €^ , ' » , 
Bovyxgovsty ἐκείνην τὸν "viov φϑάσαντα τὴν ἔφοδον xai Ào- 
γοις. πεπλασμένοις τὴν βασιλέως ἐχταράττειν ψυχὴν, ἵν᾽ ἐκείνηχο 
? 1 - c M 
μηδὲν ἀνύειν ἢ τῶν βεβουλευμένων δυνατή. ὃ δ᾽ dnenéu- 
^ L4 ^ 
wero πρὸς ὀργὴν, ὡς οὐδὲν ἄμεινον πολεμίων πρὸς αὐτὸν 
διακειμένους, καὶ ταῦτα φίλων περιχειμένους προσωπεῖον. 


2. ὡρᾷτο P. “1. βουλευμένων P. 


magnum domesticum complecti, propensius ei favere et familiarius ad- 
.hibere visus est: quae res matri moerorem cumulavit. Sycophantas 
itaque ad hunc modum removit Imperator domesticoque. omnibus, 
super quibus mater ad se venerat indicatis, purpuram saltem pro- 
pter vulgi opinionem suadebat assumere, ne veram esse suspicionem 
ostenderet ipsumque multis molestiis levaret.  Domesticus tam 
amicae et candidae erga se voluntati gratiis actis, habitum suum 
cum imperatorio propter obtrectatorum voculas praesertim commu- 
tare non vult: re ipsa, esse calumniatores, palam ostendens et poe- 
nas de eorum improbitate sumens. Se quoque, priusquam veniret 
imperatrix, quam ob causam ventura esset, cognovisse. Quidam 
enim eidem a secretis, magnum domesticum de aditu eius et de càusa 
deque inventoribus et architectis huius doli praemonuerant: consi- 
liumque dederant, ut accessu praeoccupato, illam cum imperatore 
committeret, fictisque sermonibus eum exterreret, quo illa: nihil 
eorum, quae statuerat, perficere posset. Verum hosce consiliarios 
iratus dimisit, ut qui sub amicorum persona hostilem tegerent ani- 
mum; non enim talia se decere, sed prorsus contraria , ut si quod 
esset imperatori cum matré dissidium, ad reconciliandam graliam 


HISTORIARUM III. 45. 95 


"οὗ yàg αὐτῷ προσήκειν τὰ τοιαῦτα, ἀλλὰ τοὐναντίον πᾶν ,A. C. τϑήι 
εἴ τις πρὸς μητέρα βασιλεῖ συνέβαινε διαφορὰ, πάντα ποι- 
- * T * - 
siv καὶ πραγματεύεσθαι, ἐξ ὧν ἂν διαλλάττειν ἣν. τοῦτο 
γὰρ γνώρισμα φιλίας ἀληϑοῦς, ἃ δὲ ἐκεῖνοι συμβουλεύουσιν, 
δέχϑροτάτου καὶ τοὺς τρόπους διεφϑαρμένου καὶ τοῦ μηδενὸς 
D ' , , ' 
ἀξίου. αὐτὸς δὲ οὐ τὴν βασιλέως ϑεραπεύων δύναμιν, τὸν C 
- R] , » - 
φιλοῦντα ὑποχρίνεσϑαι, ἀλλ᾽ ἐκ πρώτης ἡλικίας ἄχρι νῦν, 
ϑεῷ δὲ θαῤῥεῖν, ὡς καὶ μέχρι παντὸς, ἀληϑὴς καὶ βέβαιος 

» Ej ^ - 
“εἶναι φίλος βασιλεῖ mgomonuérog. ἢ μὲν ov» xara τοῦ με- 
τογάλου δομεστίκου ἐνέδρα τοῦτον τὸν τρόπον διελύϑη. 
, L3 , ΝΥ c - » » , * » e! 
i£, Οἱ ovveoxevaxóreg δὲ ὁρῶντες 205 ἐχείνῳ μὲν οὐδὲν Ὁ 
δεινὸν ἐκ τῆς ἐπιβουλῆς γεγενημένον, αὐτῶν δὲ τὴν μοχϑη- 
οίαν ἐγνωσμέγην, καὶ δείσαντες, μή τι διὰ ταῦτα πείσωνται 
. Μ , - 
δεινὸν, οἵ τε ἄλλοι τρόποις δή τισιν ἑτέροις ἐπειρῶντο τὸν 
, , - LI 2 
15uéyay δομέστικον καταλλάττειν ξαυτοῖς, καίτοι πρὸς ἄμυναν 
ὡρμημένον οὐδαμῶς" καὶ Ó παραχοιμώμενος τήν τὲ πρὶν 
RIS * y, ᾿ - ^ " - ? [4] P] , 3 tr, $709 , 
ἀδοξίαν ἐννοῶν xal τὴν νῦν sig ἣν ἐληλάκχει εὐδοξίαν δι᾽ éxei- 
^ » - ^ , 
yov, xal ὡς αὐτὸς οὐδὲν εὔγνωμον, οὐδ᾽ ἐπιεικὲς διενοήθη, 
» .»» ^ - , j*, , ^» * 
ἀλλ᾽ δὴ καϑαρῶς τῶν δυσμενεστάτων ἔξξεληλεγχταν ὧν xat 
ποδείσας, μὴ εἰς τὴν προτέραν τύχην ὑπ᾽ ἐχείνου ὠργισμένου P, 396 
καταστῇ, ἐσκέψατο, μὴ μεσίταις χρήσασϑαι πρὸς ἐκεῖνον 
* - k iJ * 3 '* 
xai διαλλαχταῖς, ὡς ὄλίγα ἢ οὐδὲν δυνησομένοις, ἀλλ᾽ αὐτὸς 
δι’ ἑαυτοῦ παραιτεῖσϑαι, ἀντίῤῥοπον τῆς πανουργίας ἐπιδει- 
* To! , ' ΔΙ kl ^ «€ 
ξάμεγος τὴν μεταβολήν. xai γράμμασι τὰς πρὸς ἐκεῖγον ἐξ- 


2. ποιεῖν M. , πονεῖν P. 12. δειγὸν om. M. 


faceret molireturque omnia; quod sit veri amoris indicium, Quod 
autem illi suaderent, hominis esse inimicissimi moribusque perdi- 
lissimi et nullius frugis. Se non potentiam imperatoris reverentem 
amicum fingere: sed a prima aetate usque in hanc diem verum 
constantemque amicum esse deliberasse divinoque beneficio semper 
fore, Insidiae igitur contra domesticum sic proíligatae sunt, 

15. Hepertores doli, videntes nihil ei artibus suis evenisse 
mali suamque improbitatem patefactam, et formidantes, ne quid 
praeterea dirius paterentur, cum alii modis aliis apud magnum 
domesticum se in gratiam restituere laborabant (quamquam de ta- 
lione et vindicta ne tantillum solicitum) tum praefectus sacri cubi- 
culi et pristinam vilitatem et praesentem claritatem suam , ad quam 
per illum esset evectus, secum reputans, et se nihil aequum ac 
probum in eum cogitasse, sed iam malevolentissimum deprehensum; 
timensque, ne ab eo infenso ad priorem conditionem redigeretur, 
non uti interpretibus aut reconciliatoribus, qui parum aut nihil 
effecturi essent, sed per se ipsum veniam impetrare constituit, ex 
improbo 86 iam bonae frugi factum demonstrando videlicet. Itaque 


96 CANTACUZENI 


A.C.1341agyZc εὐϑὺς εὐεργεσίας τοῦ μεγάλου δομεστίκου, εἶτα wai 
τὰ τότε ἐχϑέμενος συνεσχευασμένα κατ᾽ αὐτοῦ, καὶ κατήγορος 
γινγύμενος ξαυτοῦ xai τὰς ἐσχάτας ὁμολογῶν ὀφείλειν δίκας , 
ἔπειτα ἐδεῖτο τυχεῖν συγγνώμης, εἶ μὴ πρότερον, ἀλλὰ νῦν 
γοῦν ἐπαγγελλόμενος ἄξιος φανεῖσϑαι τῆς εὐεργεσίας., καὶ 
τὸν πάντα χρόνον διατηρήσειν ξαυτὸν οὐκ εὐγνώμονα μόνον 
καὶ τῶν εὐεργεσιῶν τῶν εἰς ἐκεῖνον μεμνημένον, ἀλλὰ καὶ 

Β πάσῃ προϑυμίᾳ καὶ σπουδῇ τὼ προστεταγμένα ποιοῦντα ὑπ᾽ 
ἐχείνου, καὶ σαφῆ καὶ καϑαρὰν ἐπιδεικνύμενον. τὴν εὐπεί- 
ϑειαν ἐν πᾶσι. πίστεις δὲ παρείχετο ἐπὶ τοῖς λεγομένοις d-to 
σφαλεῖς, οὐχ ἑτέρους μόνον φρικώδεις ὅρκους καὶ ἀκοῦσαι 
φοβεροὺς, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ τὸ νῦν ὑπὲρ τῆς κοινῆς τῶν ἀν- 
ϑοώπων σωτηρίας ἱερουργούμενον ἁγιώτατον τοῦ σωτῆρος, 
Ἰησοῦ σῶμα καὶ τὰ ὑπὲρ ἡμῶν πάϑη τοῦ ἀπαϑοῦς καὶ 

Υ. 3217» τριήμερον ταφὴν καὶ τὴν ἐκ νεχρῶν ἀγάστασιν, ἃ ἱκέτευεντϑ 
αἰδεσϑέντα, ὡς ὑπὲρ τῶν εἰς αὐτὸν πολλὰ ἐδξυβρικότων ἀνϑρώ- 

Caco» τῷ σωτῆρι εἰργασμένα, συγγνώμην καὶ αὐτὸν ἐχείνῳ 
παρασχέσϑαι καὶ μὴ τῆς ἀγνωμοσύνης δίκας ἀπαιτεῖν. ἔπειτα 
καιρὸν φυλάξας, ἐν ᾧ τῆς μυστικῆς ἱερουργίας τελουμένης 
ἐν τοῦ μεγάλου δομεστίκου τῇ οἰκίᾳ καὶ αὐτὸς παρῆν , μάλι-2ο 

στα xarà τὴν τοῦ ϑείου καὶ ζωοποιοῦ τοῦ σωτῆρος λόγου 

τοῦ σώματος προέλευσιν ἐγγὺς γενόμενος, παρείχετο τὸ βι- 

βλίον, εἰπὼν καὶ διὰ γλώττης, ὡς τῶν ἐγγεγραμμένων μάρ- 

τυρας παρέχοιτο αὐτό ve τὸ φρικτῶς ἱερουργούμενον σῶμα 
2. τότε M., νῦν P. 17. εἰργασμένων P. 


litteris ab initio statim eius in se officia, suas vicissim in eum ma- 
chinas recenset, et semet accusans ultimisque dignum suppliciis 
non inficians, ut ignoscatur, orat: promittens vel nunc curaturum 
sese, ne hoc beneficio veniae indignus fuisse videatur: et in per- 
petuum non modo virum bonum accepterumque beneficiorum me- 
morem futurum, sed etiam eius auctoritati studiosissime obsecutu- 
rum et indubitatam integramque in omnibus obedientiam prae- 
stiturum. Ad corroboranda autem, quae dicebat, non alia modo 
terribilia δὲ auditu tremenda iuramenta afferebat, 86 ipsum quo- 
que, quod hodie pro communi hominum salute sacrifieatur, sanelis- 
simum Servatoris lesu corpus, et quae pro nobis passus est is, in 
quem non cadit perpessio, et triduanam sepulturam et im vitam 
reditum , quae ut a Salvatore pro hominibus in eum contumelio- 
sissimis facta et tolerata revereretur, sibique condonmato sceleris sui 
supplicio veniam impertiret, supplicabat, Deinde hora captata, 
qua mysticum sacrificium in aedibus magni domestici perageretur, 
venit ipse quoque et in ipso potissimum articulo, cum divini ac 
vivifici et salutiferi verbi corpus adest, accedens, libellum porrigit , 
addens lingua, se ibidem scriptorum testes appellare ipsum, quod 


HISTORIARUM ll. 45. 07 


τοῦ Χριστοῦ καὶ τούς TE ἀφανῶς προηγουμένους xai παρε- A.C. 13s 
πομένους ἀγγέλους καὶ τοὺς αἰσϑητῶς καὶ φανερῶς ἡμῖν 
5 ^ « 
πρὸς τὴν διακονίαν αὐτοῖς συναιρομένους ἱερέας τουτουσί. 
τοῦ μεγάλου δὲ δομεστίκου τὰ γράμματα ἔχοντος ἐν ταῖν 
^ * ^ 
ὄχεροῖν καὶ τὴν τῆς ἱερουργίας περιμένοντος τελευτὴν, iva 
-" , , , ' P o. ^ 
ἀναγνῶ, πάλιν ὃ παραχοιμώμεγος γενόμεγος ἐγγὺς, ἐδεῖτο τὸ Ὁ 
íi p ' B ne ! ' 
γὺν ἔχον ἀναγνῶγαι, ἵνα μὴ ix τῶν Ogxov μόνον, ἀλλὰ xai 
ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ χρύγου φοβερώτερα καὶ πιστότερα τὼ γεγραμ- 
3 3 H * , 3-7 , * 3 γι UC 
μένα 4. ἐπεὶ δὲ πειϑόμενος ἀνέγνω. τότε uiv ἐφϑέγξατο 
T 4 
τΙοοὐδὲν, ὕστερον δὲ μετὰ τὴν τελετὴν μόνον τὸν παρακχοιμώ- 
* * Lo ^ * 
μενον παραλαβὼν, rjv μὲν ἐξαρχῆς᾽. ἔφη ,,κακοπραγίαν, T 
- » . T 
προσπαλαίων tig τοῦτο τύχης καὶ περιφαγνείας ἤχϑης vn. ἐμοῦ, 
vet a e ΐ t ? 
πάντες uiv συνειδοῖεν ἂν ἐμοὶ Ρωμαῖοι" σὺ δ᾽ av εἴης n&v- 
Ld 3c , , ? - ' , * 
των μᾶλλον ἀξιόχρεως πιστεύεσθαι ταληϑὴ καὶ δίκαια περὲ 
- - € * j3 , , 
τὔσεαυτοῦ συμμαρτυρῶν ἐμοί, τῶν μὲν οὖν ὑπηργμένων παρά. 397 
- » - b] * - 
τὸ τῶν ἄλλων ἀρκοῦσαν ἔχω τὴν ἀπόδειξιν καὶ μάλιστα σοῦ. 
3 ' - , 
ὧν δὲ διενοούμην zsegé σοῦ μειζόνων καὶ ϑαυμασιωτέρων 
? -- ? , , , -- * r4 * - - 
ἀγαθῶν αὐτός τε συγοιδαὰ ἐμαυτῷ καὶ ᾧ τὰ τῆς ψυχῆς 
« , , ^ 5 ^ M 
ἑχάστου κινήματα xai διανοήματα φανερὰ, ϑεύς. αὐτὸς δὲ 
X - - 
2040/9" ὑπὲρ ὧν πολλάκις ὑπ᾽ ἐμοῦ πέπονθας καλῶς μηδενὸς 
' ΩΣ ς - Ὕ ^ oes ὦ * , 
μνησϑεὶς, μήϑ᾽ ὡς τοσαῦτα εὐεργετηθϑεὶς. οὐδὲ anas nénov- 
Sag κακῶς, ἀλλὰ δίκην σειρᾶς τινος ἀδιάλυτος ἡ τῶν &Usg- 
^ — , € 
γετημάτων ἀκολουϑία μέχρι νῦν παρ᾽ ἐμοῦ Ouerzon95, ὅτέ- 


18. τῆς om. P. 


cum -tremore sacrificaretur corpus Christi, et qui inaspectabiles 
praecederent sequerenturque angelos, et qui a mobis videntur in 
ministerio eos adiuvantes sacerdotes istos. Magno vero domestico 
libellum in manibus tenente sacrorumque finem exspectante, ut 
legeret, rogabat: quo nimirum mon ex iuramentis tantum, verum 
etiam ex ipsa conditione temporis venerabiliora et credibiliora fie- 
rent, quae scripta inerant. "Victus precibus legit ac tunc quidem 
tacuit. Post sacrificium solum deducens, Quam dura et aspera sors 
tua a principio fuerit, inquit, cum qua colluctans, meis auspiciis 
et opera in tam excelsum fortunae gradum conscendisti, nemo est 
homanorum, qui non iuxta mecum noverit, et tu utpote verum ac 
iustum mihi ferens testimonium , teslis esse potes omnium fide di- 
gnissimus. Quae igitur in te ultro contuli, ea ct ab aliis et abs te 
maxime confirmata sunt: quibus vero te afílicere cogitabam bonis 
maioribus et insiguioribus, eorum et ípse mihi sum testis et cui 
animi uniuscuiusque motiones alique sensa manifesta sunt, Deus. 
Τὰ tamen tam multis obstriclus, nec unius es recordatus: et tot 
benefactis a me cumulatus, nec semel offensus, cum ego velut cate- 
nam quandam merita meritis huc usque semper addiderim, tu aliis 


Cantacuzenus ll. 7 


98 CANTACUZENI 


A.C. 1341 90tc ὑπὸ βασκανίας μηδὲν ἀδικοῦντι πολεμοῦσιν ἐμοὶ προσ- 
γείμας ἑαυτὸν, τόγε εἰς ὑμᾶς ἧκον τὰ ἔσχατα διέϑεσϑε 
Βχαχά. τί οὖν πρὸς ταῦτα κἀμὲ καὶ διανοεῖσϑαι xai ποιεῖν 
ἐχρῆν, ἢ πειρᾶσϑαι βλάπτειν, ὧν ἄρα τι δύνωμαι xal αὐτός; 
εἰ δ᾽ ἐπὲ ταῦτα ἐτραπόμην,, τί λοιπὸν ἦν, ἢ σὲ τὴν προτέρανϑ 
ϑρηϊεῖν εὐδαιμονίαν, ἄτιμον ἐξαίφνης καὶ ἄπορον περιόντα 
ἐκ μεγάλα δυναμένου; τοῦτο μὲν οὖν ἐμοί τε τῶν πάγυ ὅᾳ- 
δίων ἣν καὶ αὐτὸς ἂν δικάσαις σεαυτῷ ὡς τοιούτων ἦσϑα 
xai πλειόνων ἄξιος τῆς πανουργίας ἀπολαύειν, ἐγὼ δ᾽ ἐμαυ- 
τῷ πολλῆς παρὰ ϑεοῦ τῆς συγγνώμης δεομένῳ συνειδὼς, οὕτεϊο 
ἀριϑμῷ τοσαῦτα, οὔτε τηλικαῦτα xaJ ' ἡμέραν ἁμαρτάνοντι 
τὸ μέγεθος, ἀλλὰ πολλῷ δεινότερα χαὶ πλείω, ἄλλως τε 
Οχαὶ τοῖς ὕρχοις τοῖς σοῖς πιστεύσας, συγγνώμην παρέχομαι 
καὶ ἀμνηστίαν τῆς ἐπιβουλῆς. σοὶ δὲ μελήσει τοῖς ὕστερον 
ἀγαϑοῖς τὰ πρότερον εἰργασμένα ἀπαλείφειν.᾽ τότε μὲν οὔὖντϑ 
ὃ παρακοιμώμενος αὖϑις λόγοις τε πλείοσι χαὶ ὅρχοις τὰ 
γεγραμμένα ἐπιβεβαιώσας, τῆς παρὰ μεγάλου δομεστίκου 
πάλιν ἀπέλαυε δοπῆς χαὶ πολλοὺς παρευδοχίμει καὶ τῶν 
γένεε περιδόξων. χρόνῳ δὲ ὕστερον, ὥσπερ δὴ καὶ πρότερον 
ἱστόρηται ἡμῖν, τοῦ κατὰ Περσῶν στόλου ὑπὸ βασιλέως ἔτι2ο 
περιόντος ἀποδειχϑέντος στρατηγοῦ, πολλὰ τοῦ μεγάλου περὲ 
τούτου δομεστίχου δεηθέντος βασιλέως, ὥστε τὴν στρατηγίαν 
ταύτην ἐγχειρίσαι, μὴ προσήκουσαν ἐχείγῳ τὴν περὶ và τοι- 


ἡ. ἡμᾶς Ρ, “6. περιϊόντα P. τ, πρότερα P. οὖν om. P. 


prac invidentia me immerentem oppugnantibus socium te adiungere 
voluisti, qui quantum in vobis fuit, mala extrema designastis. 
Quid ergo ad haec et cogitare et facere me vicissim par fuit? Non 
conari, si possem, contra tibi nocere? Huc si me dedissem, quid 
sequebatur, nisi ut tu perditam lugeres felicitatem tuam, infamis 
repente et ex opulento inops? Istuc mihi perfacile erat, et te ipso- 
met iudice haec et plura praemia pro vafritie tua meruisti. At 
ego cum mihimet conscius sim, quam multa a Deo venia opus ha- 
beam, cum quotidie et numero plura et gravitate maiora peccem, 
et insuper sacramento tuo credens, tibi ignoscam insidiarumque 
tuarum obliviscar. Tu enitere, ut posterioribus recte factis priora 
malefacta oblitteres. Tum igitur cubiculi praefectus denuo pluribus 
verbis et iuramentis, quae scripserat, confirmatis, in magni dome- 
stici gratiam se restituit et multos genere illustres celebritate nomi- 
nis anteivit. "Tempore procedente, ut supra memoravimus, cum 
eum imperator adhuc superans, classis contra Persas ductorem le- 
gisset, idque magni domestici magnis precibus dedisset, quod alio- 
qui huic muneri minime idoneum sentiret, curandae rei publicae 
praepositi erant Spanopulus a memoria et Ioannes Melitenensis, 


HISTORIARUM III. 45. | 99. 


αὗτα οἰομένου διατριβὴν, πρὸς uiv τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ ut-A.C.1341 
- c - , 
σάζειν τοῖς δημοσίοις ὃ ἐπὲ τῶν ἀναμνήσεων Σπαγνύπουλος.. 35 
1 * 
καὶ ὃ Ἰϊελιτηνιώτης Ἰωάννης ἦσαν τεταγμένοι, χρημάτων Ὁ 
- - u 
δὲ ταμίαι τῶν χοινῶν 0,re Πεπαγωμένος Γεώργιος xa Νι- 
δχόλαος ὃ Πελιτηγιώτης. ἐπεὶ δὲ περί τε τὰ βασιλικὰ γράμ- 
^ u v 
para καὶ περὶ τὰ χρήματα, ὥσπερ ἔφημεν, ἐπιβούλως διαγο- 
59s, βασιλεὺς μὲν μισήσας τὴν πονηρίαν, μικρὰ τῆς στρα- 
τηγίας ἀπολαύσαντα παρέλυσεν εὐθέως τῆς ἀργῆς, καὶ διή- 
γαγεν ἐπὲ χαιρὺὸν μηδὲν ἐγχεχειρισμένος τῶν κοινῶν. ἐπεὲ 
1002 ἐτελεύτησεν ὃ βασιλεὺς, πολλὰ τοῦ μεγάλου δεηθεὶς δο- 
P E! 
μεστίχου, χαίτοι καὶ oixo9ev ὡρμημένου ποιεῖν αὐτὸν εὖ, 
τὴν μὲν τοῦ μεσάζειν ὑπηρεσίαν ἐνεχειρίσϑη, τὴν δὲ τῶν 
» , 5 
βασιλικῶν χρημάτων φυλακὴν οὐχέτι, καίτοι γε ἔμελλε μικρὸν 
, Li 
ὕστερον καὶ ταύτην, ὡς 0 μέγας ὕστερον δομέστιχος διεβεβαι- 
- c ^ * * - ? - p] M 3 , ^ ^ c 
1500r0. 0 δὲ τὴν μὲν τῶν ἀρχῶν ἰδὼν εὐθέως xai μετὰ δᾳ- Ῥ. 398 
Ld 1 M M : 
στώνης αὐτῷ προσγενομένην ἅμα τῷ αἰτῆσαι, τὴν ἑτέραν δὲ 
^ , , , ld , 
οὐχέτι, OU τῶν παρεσχημένων ἕνεκα ἐπήει μᾶλλον χάριτας 
€ - » 2, , " d 207 » 2 - 
ὁμολογεῖν, ἢ ἀμύνεσθαι, ὧν ἀδίκως «tro ἀποστερεῖσθαι. 
, ^ ' ,ὔ ^ , , ^ , 
γομίσας δὲ xoi βασιλίδα uiv ἐπιτετραφέναι τῷ μεγάλῳ δομε- 
, , , 5 , 2 / M b] ' * Ν 
Δοστίχῳ ἀμφοτέρας ἐχείνῳ ἐγχειρίζειν τὰς ἀρχὰς, τὸν δὲ χα- 
.-«-᾿ » DB L » - ναός δὰ Y 
Θιζόμενον τοῖς τὴν ἑτέραν ἔχουσιν ἀποστερεῖν ἐκεῖνον, ἔγνω 
δεῖν προσχρούειν φανερῶς καὶ βασιλίδι προσελϑὼν, παρόν- 
τὸς ἐχείγου καὶ διαλεγομένου, ,,ἐγὼ νομίζω," εἶπεν ,,οὐ μόνον 
* - ^ ^ , e 
τὴν ἐμοὶ παρεσχημένην vOv ἀρχὴν, ἀλλὰ xai πάσας, ὅσας 
Ψ PO ^ L - 
2569z0vot Ῥωμαῖοι, οὐ παρὰ μεγάλου δομεστίκου, παρὰ σοῦΒ 


quaestores Georgius Pepagomenus et Nicolaus Melitenensis. Verum 
ubi et in litteris imperatoriis et in pecuniis, ut docuimus, fraude 
usus est, improbitatem detestatus imperator, honorem ei, quo pa- 
rum diu gavisus erat, abrogavit vixitque ad tempus nulla functione 
publica. Extincto imperatore , magnum domesticum, quamquam per 
se cupientem illi benefacere, precatus, officium administratoris, at 
non fisci praefecturam, obtinuit: tametsi, ut magnus domesticus 
aiebat, paulo post et hanc obtinuisset. At ille cum cerneret e 
praefecturis hanc statim ac facile, simul ut petisset, contigisse, al- 
teram non amplias: cum propter accepta gratias agere debuisset, 
ipsi ob ea, quibus se iniuste privatum ducebat, ultionem parabat. 
Ratus vero imperatricem magno domestico: utriusque praefecturae 
in ipsum conferendae potestatem dedisse , eumque quo alteram ha- 
bentibus gratificaretur , illam sibi detrahere, in eius odium offensio— 
nemque aperte incurrere statuit: et ad imperatricem ingrediens, co 
praesente et cum illa colloquente, Opinor, inquit, non solum nunc 
mihi comiissam praefecturam, sed omnes, quas Romani habent, 


100 CANTACUZENI 


" 5 LÀ 
A.C. 1341 δὲ χορηγεῖοϑαι πᾶσι. διὸ xod οἴομαι προσήκειν σοὲ τὰς τῆς 
" - Uu 
εὐεργεσίας χάριτας εἰδέναι. εἰ δὴ ταῦτα οὕτως, ὥσπερ οἷο- 
μαι, ἔστιν ἀληθῆ, dv9 ὅτου, παρὰ σοῦ προστεταγμένον ἀμ- 
᾽ T * , 5 
φοτέρας ἔχειν τὰς ἀρχὰς, ὧν καὶ περιόντος ἦρχον βασιλέως, 
τὴν ἑτέραν παρέσχετο αὐτὸς, τῆς μιᾶς ἀποστερήσας, δέομαί 
« * ^ I - —- 
gov καὶ τὴν ἑτέραν αὐτῷ προστάξαι ἀποδοῦναι, μᾶλλον δὲ, 
^ , ^ - , - ? 
xai αὐτοῦ παρόντος, παρὰ σοῦ ἐγχειρισϑῆναι, ἵνα cot xa£ 
μᾶλλον προσηκούσας τὰς εὐχαριστίας τῆς εὐεργεσίας ἀποδῶ," 
ἡ 5 
ὃ μέγας μὲν οὖν δομέστικος ἐφθέγξατο οὐδέν. ἡ βασιλὲς δ᾽ 
αὐτοῦ πολλὴν καταγνοῦσα τὴν ἀχαριστίαν, ,»πάνυ ϑαυμάζειν yo 
* « χὰ ' J 
(εἶπεν, ἐπέρχεταί μοι, τὴν αἰτίαν, ἐξ ἧς εἰς τούτους προήχϑης 
* , δ [1 ^ ,' ^ * Φ 
τοῦς λόγους, οὐ συνορώσῃ. εἰ μὲν γὰρ οἰόμενος, μὴ τὴν ὁμοίαν 
, ^ « , "- 
δύναμιν. τὸν μέγαν δομέστιχον, ἤνπερ xai πρότερον, χεχτῆ- 
9. 3,3. 7 ὃ , 9 H 2 * δ. -- » 19. da 
σϑαι, ἢ ἐμέ τι διαφέρεσθαι πρὸς αὐτὸν, δεῖν ἔγνως αὐθαδῶς 
αὐτῷ προσφέρεσθαι καὶ ϑρασέως, ἴσϑι πάνυ τοῦ προσήκον-τϑ 
f£ , ? u 2€$* , , ^ - , * 
τος ἁμαρτών. εἰ δ᾽ οὐδὲν ἀποβεβληχότα xoi τῆς δυνάμεως xad 
τῆς εὐνοίας τῆς εἰς ἐμὲ εἰδὼς, ἔπειτα εἰς τοῦτο προήχϑης ἀτο- 
EJ ^ t- Jj 
zwag, οὐχ ἀαυνεσίας, ἀλλὰ παραπληξίας φαίην ἄν ἔγωγε τοὺς 
λόγους τουτουσί. ἐγὼ δέ o6 περιόντος. μὲν ἤδειν βασιλέως 
' - , , m ^ 
τήν τε τοῦ μεσάζειν ἐγκεχειρισμένον καὶ τοῦ βασιλιχοῦ TG-20 
" : ᾿ , » 
Dàüisíov τὴν ἀρχήν: πλὴν καὶ τότε, εἴποι τις ἄν, οὐχ ἑχόντας 
^ i] M ' LI » 
βασιλέως, ἀλλὰ διὰ τὸ βούλεσθαι τοῦτον παραχωροῦντος. 
* 5 τ - 
διὸ καὶ πολλὰ πολλάκις ὠνειδίζετο mag! ἐκείνου, κατὼ σοῦ 


praefecturas, non a magno domestico, sed abs te committi ac dari 
omnibus. Quare ctiam decere arbitror, tibi de beneficio gratias 
agere. Quod si ita est, ut mihi videtur, quid ita, cum abs te 
iussum sit ambas obtinere me praefecturas, quas vivo imperatore 
obtinuerim , unam hic mihi dedit, alteram eripuit? Quare te oro, 
ut alteram quoque reddi iubeas: vel potius ipso praesente tu in me 
conferas, ut tibi potius, quas debeo, gratias agam, Silebat ad haec 
magnus domesticus; imperatrix autem. Apocauchum vehementer in- 
gratum iudicans, Magna me capit admiratio, inquit, non intelli- 
gentem, undenam ad huiusmodi voces impellare. Si enim magnum 
domesticum non eadem, .qua prius, potestate valere et me ab ipso 
discrepare existimans, arroganter et confidenter in eum. irruendum 
decrevisti , scito te tota via aberrasse. Sin neque de potentia, ne- 
que de benevolentia illius erga me quidquam imminutum sciens, 
nihilo minus huc insolentiae processisti, non ego iam hunc sermo- 
nem tuum impudentiae, sed amentiae adscripserim, Non me fal- 
lebat, superstite imperatore, administratoris munus simulque fisci 
praefecturam tibi commissam ; verumtamen etiam tum dicere licebat, 
non imperatorem voluisse, sed volente hoc permisisse, quod ei po- 
stea mulum ac saepe in te stomachans exprobrabat, quasi rem 


HISTORIARUM ΠΕ. 16. IOI 


ἐχφερομένου πρὸς ὀργὴν, ὡς οὐ λυσιτελοῦντα πράττων σὲ A.C. 341 
μειζόνων ἢ πρυδῆκχεν ἀξιῶν. ἐπεὶ δὲ ναύαρχος αἱφεϑεὶς αὖ- 

ϑις ἐξεβλήϑης τῆς ἀρχῆς , οὔτε βασιλέ τος ζῶντος, οὔτε μετὰ 

τὴν ἐκείνου τελευτὴν dm ἐμοῦ πρὸς ἀρχήν τινα προήχϑης.- 

5v)» δ᾽ οὗτος οἴκοϑεν πρότερον δρμηϑεὶς, ἣν ἔφης, ἐνεχείρισεν 

ἀρχὴν, ἔπειϑ᾽ ὕστερον ἀπαγγείλας, ἔπεισε κἀμὲ στέργειν τὰ 
ξἐψηφισμένα. διὸ ἡροσῆχε τῆς εὐεργεσίας χάριτας ὁμολογεῖν 

xai μὴ ϑρασέως ἀπαυϑαδιίζεσϑαι. οὕτω μὲν οὖν ἡ βασιλὶς 

πρὸς τὸν παραχοιμώμενον ἐφϑέγξατο. 

10 ες΄. Ὁ μέγας δὲ δομέστικος τὴν ἀγνωμοσύνην καὶ αὐτὸς P. 399 
οὐκ ἐνεγκὼν, ,,ἔδει μὲν εἶπε, τὸν τοσοῦτον χρόνον διδάσκαλόν. 323 
σοι τῶν ὑπηργμένων ἀγαθῶν γενέσθαι παρ᾽ ἐμοῦ, nsi δ᾽ 
ἑχοντὶ χκαχὸς ἐθέλων εἶναι, δέον πολλὰς χάριτας ὁμολογεῖν, σὺ B 
δὲ τὠναντία προείλου λέγειν, ἤδη σου χἀγὼ τὴν ἀρχὴν, ἣν πα- 

15950 y0uzv . ἀφαιρῶ 2 xai ἀπὸ τῆς ἡμέφας ταύτης μιηδενός σοι 
μελέτω τῶν κοινῶν. ὃ μὲν οὖν τοιαῦτα εἶπεν. ᾿Απόχαυχος 
δὲ τῆς βασιλίδος ἐπυγϑάνετο, εἰ καὶ αὐτῇ τοιαῦτα συνδοχοίη. 
τῆς δὲ τὰ εἰρημένα στέργειν εἰπούσης, ὃ μέγας δομιέστικος 
αὖϑις πᾶσαν ἀπαγορεύσας ἀρχὴν ἐχείγῳ 1 ἀνέστη καὶ διοικὴη- 

αοσεῶς ἑτέρων εἴχετο πραγμάτων. ὅσοι δὲ παρῆσαν ἐν βασι- 
λείοις, τὴν παραχοιμωμένου γγόντες πρὸς τὸν μέγαν δομέ- 
στιχὸν ἀντιλογίαν, καὶ ὡς ὑπ᾽ ἐχείνου πρὸς ὀργὴν πάσης ἀρ- 
χῆς ἀπελαϑείη, πολλὴν μὲν ἐχείγου καὶ ἀγνωμοσύνην xai C 


13. σὺ δὲ Μ., οὐδὲ P. 20. ἑτέρων om. M. 


egisset inutilem, cum te maioribus, quam pro humeris tuis, di- 
gnum censuisset. Postquam autem elassi es praefectus et ea digni- 
tate rursum exutus, nec vivo, nec mortuo imperatore, a me ad 
ullum magistratum provectus es. Nunc hic suopte nutu, quam di- 
cebas, praefecturam tibi mandavit, Deinde cum id mihi renunti- 
asset, ut ratum haberem, quod egerat, adduxit. Decebat igitur 
gratum esse adversus bene meritum, nec cum tanta confidentia tam 
arroganter se gerere, Haec Augusta. ad praefectum cubiculi, 

16. Magnus domesticus nec ipse tam improbum hominem diu- 
tius sustinens, vocem in haec ve ba solvit.  Oportebat quidem 
longinquitatem temporis, quo beneficiis meis usus es, magistram 
tibi gratitudinis fieri. Sed quia sponte ac libens malus es, et cum 
gratias ingentes agere oporteret, tu convicia dicere maluisti , iam 
ego te hoc ipso, quo ornaveram, honore mulcto et ab hoc die 
nullius tbi publicae rei cura esto, Sic domesticus. Apocauchus 
imperatricem percunctari, num his assenliatur; qua respondente, 
ΠΡ τα assentior: magnus dorzesticus, omni rursum ei magistratu 
interdicto, surrexit et rem publicam perrexit gerere. Tum quotquot 
in palatio versabantur, cognita Apocauchi in magnum domesticum 


102 CANTACUZENI 


ΑΚ τ34: παράνοιαν χατέγνωσαν. ἐξιόντι δὲ τῶν βασιλείων, καίτοι 
πρότερον εἰωθότες ἕπεσθαι πολλοὲ καὶ ϑεραπεύειν διὰ τὴν 
ἀρχὴν, τότε προσελϑεῖν οὐδεὶς ἐτόλμησεν, ἀλλ᾽ ἑνὸς ἔξήει τῶν 
οἰχετῶν αὐτῷ παρεπομένου, Σπαλοκότου προσαγορευομένου. 
᾿Απόκαυχος μὲν οὖν ἐκ τοιούτων αἰτιῶν τῷ μεγάλῳ δομεστί-5 
κῳ φανερῶς προσχεχρουχὼς καὶ πρὸς ὀργὴν ἀπελαϑεὶς, ἐπὲ 
πολλαῖς ἡμέραις οἴκοι χαϑῆστο, εἴτε ἀληθῶς ὑπ᾽ ἀϑυμίας, 
εἶτε ὑποχριγάμενος νοσεῖν. εἶτ᾽ αὖϑις πολλοῖς τῶν μεγάλου δο-- 
μεστίχου φίλων ἱχέτης γεγονὼς καὶ μάλιστα πατριάρχῃ, ἔπεισε 
δι’ αὐτῶν ἀφεῖναι τὴν ὀργὴν, πολλὰ καὶ δι’ ἑαυτοῦ ἐπαγγειλά-το 
μενος xol ὅρκοις μεγάλοις πείσας, ὡς οὐχέτι τοῖς ὁμοίοις ἐπι-- 
χειρήσει. xai μετ᾽ οὐ πολὺ xal τῶν χατὰ Περσῶν παρασχευα- 

Ὁ ζομένων τριηρέων παρέσχε τὴν ἀρχήν. ὧν ὀλίγῳ ὕστερον ἀμνγή- 
μονήσας, Ἰωάννῃ τῷ νέῳ, ὥσπερ ἔφημεν, ἐπεβούλευσε βασιλεῖ. 
ὧν ἡ βασιλὲς ἀνεμίμνησκε τὸν μέγαν δομέστικον τότε, ὡς ἐν ποῖ- τῇ 
λοῖς ἀχαρίστου τοῦ παραχκοιμωμένου πρὸς αὐτὸν dvaqavévroc* 
δι’ ἃ οὐδὲ παρέχειν ἐπείϑετο συγγνώμην, ἀλλ᾽ ἐᾷν ἐν Ἐπιβά- 
ταις ἐγκεχλεισμένον, ὡς οὐδ᾽ αὖϑις ἠρεμήσοντα, ἄν ἐξῇ περιιέ- 
vat, ἀλλά τισιν ἐπιχειρήσογτα καινοτέροις. ὃ δὲ πολλοῖς ὑπὲρ 
ἐχείνου χρησάμενος πρὸς βασιλίδα λόγοις, ἔπεισε τελευταῖον, τήνϑο 
μὲν συγγνώμην παρασχεῖν, μηδαμῶς δὲ ἐᾷν ἐν Βυζαντίῳ διατρέ- 

P. 4oo βειν, ἀλλ᾽ ἐξ Ἐπιβατῶν ἐλθόντα καὶ προσκυγήσαντα αὐτὴν, ἔπειτα. 


13. τριηρῶν P. 


impudentia, et quomodo ab illo suecensente omni magistratu ex- 
clusus esset, pro improbo ac deliro habebant. Cumque antehac 
palatio exeuntem frequenter comitari et propter magistratum 'ob- 
servare solerent, tunc egredientem nemo deducere ac prosequi ausus 
est, sed uno dumtaxat famulo, Spalocota nomiue, prosequente 
exivit. Ergo Apocauchus cum his de causis maguuim domesticum 
palam offendisset et ad iram compulisset, multis diebus domi sede- 
bat et sive ex moerore ac desperatione vere , sive ex simulatione 
falso , male habebat. Postmodnm rursum compluribus magni do- 
mestici amicis supplex factus et in primis patriarchae, per eos illum 
placavit, promissisque ingentibus ac sacramentis, de cetero nihil 
simile attentaturum , fidem fecit. Non diu post etiam quae contra 
Persas parabatur, classi ducem eum constituit. Sed horum brevi 
oblitus, Ioanni adolescenti imperatori, ut diximus, insidias tetendit, 
Quorum ipsa Augusta tunc magnum domesticum admonuit; ut nempe 
Apocauchus ingratus in illum toties apparuerit, ob quae neque ve- 
niam dandam, sed in Epibatis inclusum relinquendum: mon enim 
quieturum, sed si copia fuerit, novi aliquid denuo moliturum. At 
enim ille longa oratione eam permovit, ut ci culpam condonaret, 
nullo tamen modo sineret Byzantii vivere , sed. Epibatis egressum 
et ipsam adoratione veneratum, postridie eodem reverti iuberet. 


HISTORIARUM IIl. 16. 103 


εἷς τὴν ὑστεραίαν ἐπανήχειν πρὸς αὐτόν. ἐπεὶ δὲ ἐδέδοκτο A.C. 134: 
τοιαῦτα, zai ἀμνηστίας τῶν κακῶν ἐγίνοντο ὅρκοι πρὸς ἐχεῖ- 
509 , , ' , , ' 
voy ἰδίᾳ παρά τὸ βασιλίδος καὶ μεγάλου δομεστίχου καὶ na- 
, - * m 
τριάρχου. τοὺς μὲν Φωχᾶς vs καὶ “εξιὸς καὶ τρίτος una 

, ^ M , € L4 3. ΄ 
ἡπαράώ τε βασιλίδος καὶ πατριάρχου ἧχον ἄγοντες ἐν ἔπιβα- 
M , y PA , c 
ταῖς, τοὺς μεγάλου δομεστίκου δὲ Ζ͵ημήτριος ὃ Κασανδρη- 
. - ^ 
γός. oUg ὃ παρακοιμώμενος ἰδὼν, τῶν τε λύγων, οὖς ἐποιή-: 
' "^ , x ü » 
σαντο, ἀχούσας, πρὺς ἐχεῖνον éqpaoxev, ovO' ὅρκοις, οὐτεΐ. 324 
λόγοις πείσεσϑαί τισιν, ἀλλ᾽ αὐτῷ μελήσειν, ὅπως ἂν ἄριστα 
, "n -" x 
τοδιάϑηται τὰ κατ᾽ αὐτόν. οἱ uiv οὖν οὕτως ἐπανῆχον «nga-B 
χτοι. ὃ μέγας δὲ δομέστικος, ἐπεὶ ὑπὸ τῶν πραγμάτων ἠπεί- 
“ - ^ 74 , 
yevo Βυζαντίου ἐξελϑεῖν, τὸν πατριάρχην αὖϑις μόνον παρα- 
- ΦΊΛΑ Ei , ' - 
λαβὼν, τῶν vs προτέρων αὖϑις ἀνεμίμνησκε λόγων xol τῶν 
c - H Ὧν. δ᾽ ait - 
00xcv τῶν γεγενημένων πρὸς αὐτὸν. ἐδεῖτό τε τοιοῦτον φα- 
- - » er , , 
τὄγῆναι καὶ ini τῶν ἔργων, ὥσπερ λόγοις ἐπηγγείλατο προϑυ- 
* ini ^ P Pe 
μως, καὶ μὴ περιιδεῖν αὐτὸν ὑπὸ ovzoparvrQv διαβληϑέντας 
» 3 1 
πατριάρχου δὲ τοῖς ὁμοίοις αὖϑις καὶ λόγοις καὶ ἐπαγγελίαις 
- AN τ A 2 
χρησαμένου xai ϑαῤῥδεῖν εἰπόντος, ὡς οὐδὲν ἧττον, ἢ εἰ na- 
- 37. 5 - c» 5 - τ ͵ L € , ΕῚ , 
Qv αὐτὸς, τῶν ὑπὲρ αὐτοῦ δικαίων ἀνθεξομένου, ἀλλήλους 
λοπροσαγορεύσαντες y διελύϑησαν. ὃ μέγας δὲ δομέστικος καὶ 
Dd "Ὁ" , - ' , bJ 
πᾶσι τοῖς ἄλλοις, μάλιστα δὲ τοῖς πρὸς πατριάρχην ὀλίγῳ 
, € - » * * 
πρότερον ὑπὲρ τοῦ ἔφιππον αὐτὸν εἰς τὰ βασίλεια εἰσιέναι C 
διενεχϑεῖσι, πολλὰ περὲ εὐταξίας καὶ τῆς εἰς βασιλίδα εὐπει- 


9. πείσασϑαΐ P. 12. x«i ante αὖϑις add. P. 


Ut haec sententia stetit, seorsum quisque, imperatrix, magnus do- 
mesticus et patriarcha amnestiam illi iuraverunt : et nomine quidem 
imperatricis ac patriarchae Phocas, Dexius, Ampar, magni aulem 
domestici, Demetrius Casandrinus, Epibatas venerunt , ut eum ad- 
ducerent. Quibus visis et eorum verbis auditis, Apocauchus neque 
iuramentis, neque ullis verbis fidem se adiuncturum , sed ut res 
suae quam optime se habeant, sibi eurae futurum affirmavit. Ita 
illi frustra reverterunt. Magnus autem domesticus, quoniam Byzantio 
exire necessitas urgebat, patriarcham rursus solum aggrediens, pri- 
orumque sermonum et iurisiurandi commonefaciens, orabat, ut qua- 
lem verbis prompte promisisset , talem se reipsa praestaret et ne 
sycophantarum calumniis obiici ipsum pateretur, Cum patriarcha 
iterum iisdem verbis et promissis uteretur , iuberetque sibi fidere: 
se enim aeque ac si ipse praesens ageret, causam cius absentis 
acturum defensurumque, dicto vale digressi sunt. Postea magnus 
domesticus et apud alios omnes et apud eos praecipue , qui antea 
cum patriarcha altercati erant, utrum equo insidens domesticus pa- 
latium introiret, multa de ordine et tranquillitate deque obedientia 
erga imperatricem servanda locutus et postremo comminatus, haud 


ὶ 


104 CANTACUZENI ; 


M * P , k , 
A.C. χ34ιϑείας διαλεχϑεὶς καὶ τελευταῖον ἀπειλήσας, ὡς οὐκ ἀτιμώρη- 
τον ἀφήσει, εἴ τις ἐπιχειροίη νεωτέροις, ἐξῆλθε Βυζαντίου, 
2 , , by , J Ν ὔ γε -" 
ὀγδόῃ φϑινονζὸς δϑηναβ ον. npn δὲ Βυζαντίου Mattino 
γενόμενος ἐν βασιλείοις αὖϑις, ὡς συνταξόμενος τῇ βασιλίδι, 
τὴν ϑυγατέρα χελευούσης βασιλεῖ τῷ νέῳ Ἰωάννῃ τὸν uéyav5 
δομέστικον κατεγγυῷν, ἀνεβάλλετο εἰς τὴν ἐπάνοδον ἐχεῖνος 
τὴν ἐκ τῆς ἑσπέρας, τὸ δοχεῖν μὲν, ὡς τῶν πραγμάτων ἐπει-- 
γόντων καὶ οὐχ ἐώντων περὶ τοιαῦτα διατρίβειν, τῇ δ᾽ ἀλη- 
DJs, τῶν παρὰ τῶν φίλων μεμνημένος λύγων, οἵ μηδὲν 
€ ^ ᾿ »» , , * 
ὑπὲρ ξαυτοῦ μήτ᾽ ἀγαθῶν, μήτε φαύλων πράττειν τὸ δοχεῖντο 
M » ? "T , 2 , 
πρὲν à» αὐτοῖς συγγένηται μόνον πέμψαντες ἐχώλυον. οἷς 
' * ^ 
φυλάττων τὴν φιλίαν καὶ μηδὲν πρὲν ἐπιψηφίσασϑαι τοὺς 
' , * rn - ' 
φίλους πράττειν βεβουλευμένος, ἀνεβάλλετο τῆς ϑυγατρὸς 
- , * D - Ἄχ EC , 
nto! τῶν γάμων τότε τὰς συμβάσεις. ὅδοῦ δὲ πάρεργον ἐν 
- , , ' € , ^ 
Ἐπιβάταις γενομένῳ χαὶ ἣ παρακοιμωμένου πρὸς βασιλίδατϑ 
, , - 2 ' M Ὁ Lj 2 
διάλυσις ἐπράττετο αὐτῷ. ἐπεὶ γὰρ τοῦ φρουρίου" ἐγένετο 
* , «, * ' , 
ἐγγὺς, ὃ παραχοιμώμενος ἐξελθὼν, wonalerOo τε αὐτὸν xai 
περὶ τῶν ὅρκων ἀπελογεῖτο τῆς ἀποστροφῆς, ὡς οὐ διὰ xa- 
5 ^ ? » EJ - 
κίαν αὐτῷ πραχϑείη, ἀλλ᾽ i» &gyotc αὐτοῖς γένοιτο xaraqa- 
c 2 L € - ? ' , 3 - 
ψὲς, ὡς οὐ δέοιτο ὁρχῶν παρ᾽ αὐτοῦ, ἀλλὰ λόγοις αὐτοῦο 
» - M u 
Ριήοι ψιλοῖς μᾶλλον ϑαφδοίη, ἢ ἑτέρων ἐγγράφοις ὅρκοις. διὸ καὶ 
E ? ^ ' € ^ ci 
γῦν ἰδὼν, ngo9vuovora ἐγκεχειρικέγαι &xvrüv, ov ὄρχων, 
x ^ & 7» , ? , $4 
οὔτε τινὸς ἑτέρου δεηθείς. εὐχαριστήσας δὲ ὃ μέγας δομέ- 
- * ^ -» 
στιχος ἐπὲ τούτοις αὐτῷ καὶ ἱκανῶς προσομιλήσας, αὐτὸν 


14. τὸν γάμον M. — 17. αὐτὸς P. 


impune laturum, si quis res novas auderet, Byzantio ante diem 
quartum Kalendas Octobres discessit. Sed antequam itineri se da- 
ret, palatium ad imperatrici valedicendum petivit , quae cum eum 
exhortaretur, ut filiam suam loanni adolescenti imperatori despon- 
deret, ille in reditum sponsalia distulit: specie quidem, ut bello 
magnopere compellente, re autem vera, amicorum inemor, qui 
misso certo homine, ne quid seu bonum, seu non bonum videretur, 
ipsis absentibus faceret, interdixerant.  Custodito igitur iure ami- 
citiae, nihil ipsis invitis agere fixum habens, conventa et stipula- 
tiones super filiae connubio differebat. In transitu autem Fpibatis 
inter ipsum Apocauchum et Augustam rem omnem composuit, Nam 
cum. prope castellum essct, Apocauchus salutatum foras exiit et de 
iuramentis reiectis se purgavit. Non id vitio suo factum, sed ut 
re declararet, se eius iuramentum non requirere, cuius nudis verbis - 
plus quam reliquorum scriptis iuramentis tribueret ; idcirco ct nunc, 
eo viso, sese illi, nec iuramentum, nec aliud ab illo desiderantem, 
iradere promptissime, Ob haec gratiis actis et diutius cum ipso 
collocutus, eum domi, ut postridie ad se venturum, reliquit; ipse 


HISTORIARUM HI. 16. 105 


δ , 
μὲν οἴκοι κατελίμπανεν, ὡς ἐς τὴν ὑστεραίαν ἥξοντα πρὸς AC. 13i 
P d M Lj 
αὐτόν. ἐχεῖνος δὲ εἰς Σηλυβρίαν ἦλϑεν. ἐς τὴν ὑστεραίαν 
S ud ^ CN , T. , H B Cá 0 
δὲ ἐπεὶ καὶ ὃ παρακοιμώμενος ἧκε, πέμψας πρὸς Βυζάντιον, 
- 3 , ' ' 
ὡς τῇ βασιλίδι προσκυνήσαντα αὖϑις ἐπανήκειν 21906 αὐτὸν, 
» * ^ * c 
Βαὐτὸς εἰς Διδυμότειχον ἐλϑὼν, πρὸς τὴν εἰς τὴν ἑσπέραν 
, i , 
παρεσχευάζετο στρατείαν. ὅ παρακοιμώμενος δὲ γενόμενος 
, , ^t * , "e , , 
ἐν Βυζαντίῳ, πρῶτα μὲν ngocexvvet βασιλίδα xai cvyyro- 
* - , »€^ , » ^ , 
μῆς ἠξιοῦτο, ἐφ᾽ οἷς ἐδόκει προσκεχρουκέναι. ἔπειτα τῇ μεγά-Β 
y , , 
Àov δομεστίχου προσελϑὼν μητρὶ , ἐν Βυζαντίῳ τότε naga- 
u bd - ^ € 
τομυϑίας ἕνεκα τῆς βασιλίδος ovam, πρῶτα μὲν πολλᾶς cuo- 
- , E] , - ? 
λόγει χάριτας TQ μεγάλῳ ÓousorixQ , οὐ μόγων τῶν εὐξργεξ- 
- e. - x ' SON M 
σιῶν, ὧν ἐξαρχῆς ἄχρι τότε παρέσχετο πρὸς αὐτὸν, ἀλλὰ 
- , e ? e « , * 
καὶ τῆς μεγαλοψυχίας καὶ συμπαϑείας, ἣν οὐχ ἅπαξ, ἀλλα 
^ AD » , , 
xal πολλώκις xci và τελευταῖα νῦν ἐξ ἀνοίας προσχεκρουχο-- 
ΕῚ ^. ^ ? , » » , c εν 
15rog ἐνδείξαιτο πρὸς αὐτόν. ἔπειτα ἐπηγγέλλετο, ὡς ουδὲν 
Ἶ FA A τῷ 
ἔσται τὸ πεῖσον ἢ βιασόμενον ἀχάριστον καὶ κακὸν ὀφϑῆναε 
' 3 -M , , [ , * ^ c , » TNT 
περὲ éxtlyov , ἀλλ᾽ οὕτω πεπειχέναι ἕαυτον, ὡς οὐχ αὐτὸν V. 355 
, , x 
μόνον, ἀλλὰ καὶ γένος ὅλον εὔνουν ἐχείνῳ καὶ πιστὸν εἶναι C 
' € - z 
διὰ πάντων xai τὴν δουλείαν ἀχριβῆ τηρῆσον οἷα δὴ δεσπότῃ. 
. a €- u , 5 €i 
20zígrto; δὲ καὶ τῶν λεγομένων ἕνεκα vurÜ ἕτοιμος εἶναι 09xovc 
παρασχέσϑαι, τοὺς μάλιστα δοχοῦντας βεβαιοτάτους καὶ φρι- 
, 5 c ιν s Vw C. * ^ * ? , 
χώδεις εἰναι. ἢ 9 ἔφασκεν αὐτῷ τὸ μὲν τὰς εὐεργεσίας xa- 
, e , 2. hd ^ 
ταλέγειν, αἵ παρὰ μεγάλου δομεστίχου ἐξαρχῆς ἄχρε νῦν ye- 
, A , e ' ' »*- , 
γένηνται σοὶ, προσϑήσω δ᾽ ὅτι καὶ τὰς ἐξ ὠχαρίστου γνώμης 


11. τῷ add. M. 12. yÜy pro τότε P. 19. τηρήσειν M. mg. 
22. τὰ pro τὸ P. 


vero Selybriam venit. Postridie postquam et praefectus cubiculi 
eodem venit, misso illo Byzantium, ut imperatrice adorata, Epi- 
batas rediret , ipse Didymotichum profectus, ad expeditionem in 
occidentem se instruebat.  Apocauchus iam Byzantii imperatricem 
veneratus , veniam peccatis suis flagitat. Deinde matrem magni 
domestici, quae tunc consolandae imperatricis Byzantii manebat, 
conveniens, primum quidem eius filio magnas agebat gratias, non 
modo de beneficiis ab initio usque ad illum diem ab eo perceptis, 
verumetiam de tolerantia et commiseratione , quam saepius et ad 
extremum tam stolide se offendenti ostendisset; addebatque nun- 
quam omnino se ingratum atque improbum erga illum repertum iri, 
sed ita induxisse animum, ut non ipsc tantum, verum tota poste- 
ritas sua eum benevolentia et fide prosequatur in omnibus et tam- 
quam domino perfecte obediat, Id ut credatur, ad iusiurandum 
firmissimum religiosissimumque paratum esse, Respondit illa, Me- 
morare officia, quae a primis huc usque magnus domesticus apud 
te posuit: addam et illud, quoties immemor beneficiorum , male 


106 CANTACUZENI 


A.C. i341 παρὰ σοῦ γεγενημένας πρὸς ἐκεῖνον ἀμοιβὰς, καὶ τὴν ἐχείνου 
περὲ τὸ συγγνώμην τοῖς εἰς αὐτὸν ἁμαρτάνουσι παρέχειν φι- 
λοτιμίαν, οὐκ ἀναγκαῖον νῦν, σοῦ προτέρου μαρτυροῦντος. 

Dógxc» δὲ οὐ χρεία νῦν, ἀλλ᾽’ ἔργων μᾶλλον τοὺς ὅρκους βε- 
βαιούντων. οὐ γὰρ τοῖς λύγοις ἡ πίστις, τοῖς ἔργοις δὲδ 
μᾶλλον ἐπαχολουϑεῖ, διὸ καὶ σὲ προσῆχον ἔργοις ἐπιδεί- 
κνυσϑαι τὴν εὔνοιαν τὴν πρὸς ἐχεῖνον, xai μὴ λόγοις ἐπι- 
δεικνύμενον, τοῖς ἔργοις ὑστερεῖν. ὃ δὲ οὐ λόγοις μόνον, 
ἀλλὰ καὶ ἔργοις ἐπαγγειλάμενυς τὴν πρὸς ἐκεῖνον εὔγοιαν 
ποιήσειν πᾶσι φανερὰν, ἐχεῖϑεν ἐξελϑὼν ἧκεν ὡς πατριάρχην,τα 

P. £2 ij. Προσαγορεύσας τὸ αὐτὸν xai περί τινων ἑτέρων 
προδιαλεχϑεὶς, ἔπειτα vr» μὲν εἰς ἐμὲ τοῦ μεγάλου Qousozi- 

Βχου" ἔφασκεν , εὐμένειαν καὶ αὐτὸς ἂν εἰδείης, ἄνωϑεν τοῖς: 
πθάγμασι παρηχολουϑηκώς. ὀλίγῳ δὲ πρότερον. ἐξ ἀβουλίας 
αὐτῷ προσχεχρουχὼς, ὀλίγου ἐδέησα διαφϑαρῆναι, εἰ μὴ σὺιδ 
δεηθεὶς, οὐ μόνον ἔπεισας ἀφεῖναί μοι τὴν ὀργὴν, ἀλλὰ καὲ 
πρόφασιν εὐδοξίας τὴν τοῦ κατὰ Περσῶν στύλου παρασχεῖν. 
ἀρχήν. ὅϑεν οὐ σῶστρα μόνον, ἀλλὰ καὶ τῆς τιμῆς πολλὰς 
ὀφείλειν τὰς εὐχαριστίας εἶναι δίκαιος ὁμολογῶ καὶ πάσῃ 
σπουδῇ καὶ προϑυμίᾳ. τὰ cor λυσιτελοῦντα καὶ βουλεύεσθαιδο 
καὶ πράττειν, ὡς τῶν αὐτῶν xai τὴν βλάβην καὶ τὴν ὠφέ- 
λειαν ὁμοίαν ἐμοί τε καὶ σοὲ οἰσόντων. εἰ τοίνυν ἐκ πολλῶν 


8. τῶν ἔργων P. 


illi gratiam retuleris, et illius in se deliquentibus ignoscendi stu- 
dium: haec, inquam, memorare, cum ea tu antea testeris, nihil 
attinet; iuramenta autem nunc quidem nulla postulantur, sed facta, 
quibus iuramentis fides concilietur, quae non verba, sed opera po- 
iius sequitur. Quare et te, quam illi cupias, rebus demonstrare 
consentaneum. est; non autem cum id verbo docueris, re defici. 
'Tum ille, non verbis dumtaxat, sed opere quoque suam, in eum 
benevolentiam palam omnibus facturum pollicitus, inde abscedens 
ad patriarcham venit, 

17. Eo salutato, alia quaedam praefatus, Magni quidem do- 
mestici benevolum in me animum, inquit, tu quoque haud ignoras, 
omnia a principio animadversione sic assecutus , ut nihil te fugiat. 
Pronuper autem cum per dementiam illum offendissem , parum ab- 
fui ab exitio, nisi tu orando non solum ad iram deponendam, sed 
etiam ad praefecturam classis contra Persas, materiam gloriae, mihi 
committendam inflexisses; unde non modo ut conservatus -conserva- 
tori suo praemium , sed et pro honore isto gratiarum actiones iure 
me debere, omnique industria et alacritate , quae tua intersint, 
cogitare et agere oportere confiteor. Quando quidem eadem mihi, 
quae tibi et deirimentosa et utilia sunt. Quamobrem cum ego prae 
multis amorem caritatemque sinceram ac minime fucatam tibi de- 


HISTORIARUM III. 17. 107 


x » 
σοι τὴν εὔνοιαν καὶ τὴν φιλίαν ἄδολον καὶ χαϑαρὰν ὀφείλω, A.C. 1341 
» ἢ »! 3. ,» , ' * , 
οὔτε δίκαιον Qujdzv, οὔτ᾽ ἄλλως ἐμοὲ λυσιτελὲς, δεινότατα n&- C 
- , u » » -" 
πυσμένῳ περὲ σοῦ συγχρύπτειν, ὥσπερ ἂν τις ἄλλος, ᾧ βέλ- 
» Ü 0A. ^ δὲ A , ὃ » 9. , 35 3 
τίον ἢ χεῖρον ὀλίγα ἡ οὐδὲν μελήσει διακεῖσθαί σε.  égo- 
- , ce » - 
δμένου δὲ τοῦ πατριάρχου, ὅ,τε ἄν πύϑοιτο περὲ αὐτοῦ, τὸν 
μέγαν ἔφασχε δομέστιχον οὐκ ἀκηχοέναι, ἀλλὰ σαφέστατα 
u [i ? - 
εἰδέναι, ὅτι βούλοιτο ovx εἰς μαχρὰν σὲ καταγαγὼν τοῦ 
, €- , , , Ψ - , 
Soovov, Παλαμᾶν ἐγκαϑιδρύειν, φιλῶν Ortu τῶν γνησίων 
A , , - Ll , 
xai μάλιστα περισπούδαστον αὐτῷ. αὖϑις δὲ τοῦ πατριαρ- 
e » * - u 
royov ἐπαγερομένου, ὅϑεν ἄν σχοίη τὴν τοῦ πράγματος, ὥσπερ 
, pe , , - H * ^ 7 c »* 
loyvgízerat , κατάληψιν ἀκριβῆ, τὰς μὲν αἰτίας οϑὲν ἔξε- 
- y - ^ υ 
γένετο μαϑεῖν, ἐδεῖτο μὴ πολυπραγμονεῖν. οὐ γὰρ ἀποῤῥή- Ὁ 
τῶν δύνασθαι χκατατολμᾷν. ἕν δὲ τοῦτο σαφέστατα πεπεῖ- 
P - 
σθαι, ὡς εἰ μὴ πάνυ τὴν ψυχὴν ἤλγει, τῶν κατ᾽ ἐχείγου 
, - - ᾿ ^ 
τὐμελετωμένων dxgudi τὴν γνῶσιν ἐσχηκὼς, οὐκ ἂν ἀπήγγελλεν 
» ' » T - , , - ' * ? , 
ἐλϑών. ἔτι δὲ τοῦ πατριάρχου ἀπιστοῦντος καὶ τὴν adgoay V. 326 
"- et E 
τοῦ μεγάλου δομεστίκου μεταβολὴν μὴ παραδεχομένου, 0g- 
xoic ἐχεῖγος διεβεβαιοῦτο, μηδὲν εἶναι ψευδὲς τῶν εἰρημένων, 
ἀλλὰ πάντα ἀληϑῆ ͵ | μέλλειν, ἀλλὰ τά 
& πάντα ἀληϑῆ. παρήνει τε μὴ μέλλειν, ἄλλα ταχιστὰ 
, 2'c T ' £o 2tc 1] ^ » 202 ' 
“οβουλεύεσθαι, ἐξ ὧν τὸν χίνδυνον ἐξέσται διαφυγεῖν. οὐδὲ yag 
» - ε * ' , » , , » , 
ἐχεῖνος, ὡς xoi σὺ βέλτιον ἂν εἰδείης, εὐχολος μεταβαλλε-- 
σϑαι πρὸς τὰ βεβουλευμένα. ἐπὲ τούτοις δὲ ὃ πατριάρχης 
^" - u 1 
σφόδρα ϑορυβηϑεὶς καὶ μάλιστα ὑπὸ τῶν ὅρκων msmtigué-P.4o3 
^ v — , € 
γος, ὡς οὐδὲν &v εἴη πλάσμα τῶν tignuéyov , ἐδεῖτο βου- 


béam, nec iustum, nec alioqui commodum mihi duxi, quae de te 
tristissima audivi, occulta habere: perinde ut alius quispiam, qui 
melius an peius tecum ageretur, parum aut nihil laboraret, Inter- 
rogante patriarcha , quid esset: ex magno domestico quidem nihil 
se audivisse ait, certissimo tamen scire, illum velle brevi deiecto 
patriarcha, Palamam amicum suum germanissimum atque optatissi- 
mum in eius throno collocare. Rursum sciscitante patriarcha, unde- 
nam rem tam exacte, ut affirmabat, didicisset, rogabat, ne id cu- 
riosius exquireret: non enim tam audacem esse, ut arcana et ta- 
cenda vulgaret; unum indubitato crederet, nisi, explorate comper- 
lis, quae contra illum coquerentur, singularem animi dolorem sen- 
tiret, non ei talem nuntium fuisse allaturum. — Adhuc incredulo 
patriarcha, magnumque domesticum tantum mutatum ab illo in au- 
res haud admittente, Apocauchus iuratus instare, nihil se falsum, 
omnia vera proloqui. Quocirca non cunctandum, sed primo quoque 
tempore periculi declinandi capiendum consilium. Nam is homo, 
quod tu melius noveris, inquit, quae semel statuit, non facile re- 
tractat —"l'urbatus maiorem in modum ista narratione patriarcha, 
et abesse fictionem , iuramento maxime persuasus, quid tantis malis 


108 | CANTACUZENI 


: u , -» 
A. C. ι34ιλεύσασϑαΐ οἵ, διτε δέοι πράττειν πρὸς τοσοῦτον ἐσμὸν κα- 
κῶν, ὃ παραχοιμώμενος δ᾽ ἔτι μᾶλλον τὸν πατριάρχην εἴσω 
x ^ ^ 
δικτύων ἄγειν βουληθεὶς ,,καὶ τῶν προτέρων uiv" ἔφξασχεν 
^ ᾿ , ml 
»»εὐεργεσιῶν πολλάς τὸ χάριτας. ὀφείλειν ὁμολογῶ καὶ δί- 
, ea € - 
χαῖος εἶναι οὐ μόνον, ἃ μοι δοχῶ βελτίω x«t λυσιτελῆ βου-5 
λεύεσϑαι προϑύμως, ἀλλὰ xal χρήματα καὶ οἰχέτας xoi 
* 5 T - : 
συγγένειαν καὶ τὴν ψυχὴν αὐτὴν, εἰ οἷόν τὸ εἰπεῖν, προ- 
T c a E » 3 * - - 
ἵεσθαι ἑτοίμως ὑπὲρ cov. ὡς ἂν δὲ μὴ δοκῶ, τῶν κινδύνων 
Β ἔξω καϑεστὼς αὐτὸς, σὲ παραινεῖν πολὺν τὸν χίνδυνον ἔχουσι 
πράγμασιν ἐπιχειρεῖν, xai συγγενείας καὶ τῶν φιλτάτων ἐμοὶτο 
-" , M - Ld - 
ποιῆσαι βούλομαι κοινωνὸν, τῶν ϑυγατέρων μίαν τῷ σῷ 
υἱῷ κατεγγυήσας, ἵν᾽ εἰδείης ἀκριβῶς, ὡς οὐ τῶν ἁπλῶς 
, M ^ V ᾿ . , ? LI - n 
φιλίως πρὸς σὲ διαχειμένων εἰναι βούλομαι, ἀλλὰ τῶν σοί 
τὸ καλῶς πράττοντι τῆς εὐετηρίας κοινωγούντων καὶ ἀπολ- 
λυμένῳ συνδιαφϑαρησομένων ὁμοίως." ὡς δὲ καὶ ταῦτα ἀσμέ-ι5 
- bor hj , j LU] ^ » [ 
?(p τῷ πατριάρχῃ εἰρημένα ἣν, καὶ μᾶλλον Mun σπου- 
' P , € * , - 32.7 - , 
δάζειν τὸν ταραχοιμϑῥανον ον ἀρ Mic ὀλίγα περὶ τοῦ xn- 
Ψ ' 2 , 
dove διαλεχϑέντες, (οὐ yag zv τι τὸ διαφωνίαν παρασκευά-- 
« , ^ 
σον, πάντα ἑτοίμως vdnoxavxov ἐπαγγελλομένου,) συμιβάσεις 
, * - , * * δὺς , A Li 
τὸ Jéuevo| περὲ τοῦ γάμου xai κατὰ τὸ Pocíor ἔϑος διὸ 
Οἐγκολπίων ἐμπεδώσαντες τὴν πρᾶξιν, τοῦ παρακοιμωμένου 
| CU y 
δὲ xai 0Ogxovc προσϑέντος φρικώδεις ἐπὲ τούτῳ, ἐτράποντο 
' ^ , 
πρὸς τὸ βουλεύεσθαι. συνεβούλευέ τε ὃ παρακοιμώμενος μὴ 


4. δίκαιον P. 14. ὡπολλομένῳ P. et M. 


obrutus inciperet, orabat uti consuleret, Praefectus cubiculi patri- 
 archam magis in nassam studens inducere, Multum me tibi pro an- 
legressis beneficiis obstrictum fateor, inquit, et aequum esse, me 
tibi non solum, quae meliora et magis salutaria iudicem , cupide 
suadere , sed et pecuniam et famulos et cognatos et ipsam, si res 
postulet, animam tua causa libenter contemnere. At enim ne vide- 
ar ipse periculo procul, ad res admodum periculosas cohortari, et 
cognationis et mihi carissimorum te participem ac socium facere . 
volo, una filiarum mearum tuo desponsa filio, ut prorsus intelligas , 
nolle me de eorum censeri numero, qui te quoquo modo diligunt; 
sed de iis, qui tua felicitate exultantes, tecum quoque perire non 
dubitent. Haec ubi patriarcha libens audivit, et Apocauehum sui 
esse studiosum conslantius credidit, pauca de aflinitate collocuti 
(nihil quippe erat, quod dissensionem dare posset, omnia Apocau- 
cho prompte pollicente,) paciscentes nuptias et more Romano  pro- 
nubis monilibus de collo. gestandis acta confirmantes, Apocaucho 
insuper caput suum horreudis execrationibus devovente, ni sincerus 
Sit, consultare ordiuntur.  Consulebat autem  Apocauchus, non 
propriis viribus et palam bellum cum eo gerendum: non solum 


HISTORIARUM I. 47. 109 


ἐχ τῆς οἰκείας δυνάμεως ὁρμωμένους πρὸς τὸν μέγαν δομέ- A.C. 1341 
στιχον πόλεμον ἄρασθαι ngoparOc. μὴ γὰρ ὅτι γε εἷς dv- 
τιπάλων μοῖραν οὐκ ἐξαρκέσειν μόνους πρὸς αὐτὸν, ἀλλ 
οὐδ᾽ εἰ πολλοὺς ἑτέρους προσεταιρισαίμεϑα τοιούτους. ἣ γὰρ 
δὲν Ῥωμαίοις ἰσχὺς ἐκείνου οὐχ Zuiv γε μόνον φανερὰ, ἀλλὰ 
καὶ τοῖς πόῤῥω κατῳχισμένοις βαρβάροις οὐχ ἀγνοεῖται. πο- 
λὺν γὰρ ἤδὴ χρόνον πάντων Ó δυνατώτατός ἐστε τῶν map 
ἡμῖν καὶ πάντες αὐτῷ προσέχουσιν ἀκριβῶς, οἱ μὲν παρ᾽ ad- D 
τοῦ πολλῶν τυχόντες εὐεργεσιῶν χαὲ ἔτι πλείω προσδοχῶν- 
lOrecg, οἱ δὲ κατεπτηχότες τὴν ἐχείνου δύναμιν. δι’ ἃ ovx oi- 
ομαι πρὸς éxelyov ἐκ τοῦ προφανοῦς ἀντιχαϑίστασϑαι λυσι- 
τελεῖν ἡμῖν. πρὸς γὰρ τῷ μηδὲν ἀνύσαι δυνηϑῆναι τῶν βε- 
βουλευμένων., καὶ προσαπολοῦμεν ἑαυτούς. ἀλλά τινα xal 
ἡμᾶς δύναμιν δέον ἐχπορίζειν ἑαυτοῖς ἀντίῤῥοπον πρὸς τὴν 
εδέχείνου. αὕτη δὲ οὐχ ἑτέρωθέν ποϑὲν ἂν ἐξευρεθείη, εἰ μὴ 
τρύπῳ δή τινι βασιλίδα ἐκπολεμώσαιμεν ἐχείνῳ. τούτου δὲ 
γεγενημένου, ῥᾳδίως ἀντικαταστησόμεϑα, πολλῶν ἡμῖν συγαι- 
ρομένων, ὡς ὑπὲρ τοῦ νέου βασιλέως πολεμοῦσι. τοῦτο δ᾽ ὅπως 
ἄν συσκχευασϑείη., μάλιστα μὲν καὶ 7 σὴ σύνεσις ϑαυμασία 
δοοῦσα ἐξευρήσει - συμβουλεύσω δὲ καὶ αὐτός. μὴ ϑαυμάσῃς 
δὲ, εἰ πρὸς ἰσχυρὸν ἐχϑρὸν ἀντιχαϑιστάμενοι᾽ χρησόμεθα καὶ P. 4o4 
ψεύδει. τῷ γὰρ ἐπιχειροῦντε τὸν πολέμιον χαϑαιρεῖν, οὐ 
τοῦτο χρὴ σκοπεῖν, εἰ ψεύδει χρήσαιτο ἢ ἀληϑείᾳ, ἀλλὰ 
πρὸς ἕν ἀποβλέπειν μόνον, τὸ τοῦ πολεμοῦντος γεγέοϑαι 


4. προσεταιρίσαιντο M. — 15. ποϑὲν om. M. 


enim ipsos, sed si tales quoque multi accesserint, impari conditione 
futuros. Nam eius inter Romanos vires non modo nobis exploratae 
sunt, inquit, sed etiam a remotissimis barbaris non ignorantur. 
Perdiu iam nobis potentia antccellit omnibus omnesque eius aucto- 
ritati sedulo obsequuntur, alii, quod crebro eius beneficia seuse- 
runt et. plura exspectant, alii, quod eius opes metuunt. Quare 
aperto Marte illi pugnare , haud conducturum opinor.  Praeterquam 
enim quod ad nihilum cadent nostra eonsilia, etiam nos ipsos per- 
ditum ibimus, Sed potentiam aliquam illius potentiae responden- 
tem comparemus necesse est: quam non aliunde inveniemus, quam 
si artificio quodam imperatricem ad arma contra ipsuu: expedienda 
incitaverimus, Quo pacto multis nobis, ut pre novo imperatore 
pugnantibus, opem laturis, facile illi resistemus. Ad hoc autem 
callide moliendum, etsi imprimis valebit egregia prudentia tua, 
nihilo minus iudicii mei quid sit, expouam. Ne tamen mirere, 
si contra hostem potentem mendacio utemur, Nam qui hostem 
suum evertere instituit, eum haud in maguo discrimine ponere 
oportet, a mendacio an a veritate auxilium petat; sed reliquis 


IIO CANTACUZENI 


* » : d : . 
A.C. 1341zgelvrc* τὰ δ᾽ ἄλλα πάντα χαίρειν ἐᾷν. τοιγαροῦν χαὲ σὺ 
Ld , ' ' y ^ 
τῇ βασιλίδι προσελϑὼν, (ἀξιόχρεως δ᾽ ἔσῃ πρὸς πειϑὼ ἔκ τε 
b , * - -" 
τῆς προτέρας, ἧς ἐνεδείξω πρὸς αὐτὴν, εὐνοίας xai σπουδῆς 
D B : irc μὰν Vega oe ; 
V.3a5 uera τὴν βασιλέως τελευτὴν, καὶ τοῦ νῦν ὑπὲρ αὐτῆς δοχεῖν 
, » , 
σπουδαΐειν,) ξχείγου χατηγόρησον, ὡς οὐχ ὑποπτευομένου ,5 
344» Ὁ - Y , EU , | c 
ἀλλ᾽ δὴ φανερῶς τὴν βασιλείαν ἐδίαν ποιουμένου xai ὅσον 
32 , , 2 ' ᾿ , 5 * » 5 E] , 
Βοὐδέπω μέλλοντος αὐτὴν xai τέκνα ἀποχτείγειν. ἂν δ᾽ ἀπό- 
δειξιν τῶν λεγομένων ἐπαιτῇ, μὴ τοιαῦτα πεῖσον πολυπρα- 
γμονεῖν. φϑάσειν γὰρ τελευτήσασαν πρὶν εἰς τοὺς ἐλέγχους. 
, ^ -- 3 
ἥκειν, εἶ μὴ ἐχείγου διαστᾶσα, ξαυτὴν διασώζοι xoi τὰ τέ-τὸ 
xva. ἐκ τούτων δὲ ἐχείγην, ὥσπερ οἴομαι, ὑπὸ δέους κατα- 
πλαγεῖσαν, τὸν πρὸς ἐκεῖνον ἡμῖν πόλεμον ἐπιτρέψειν. τού- 
* » ^ ^ 
vov δὲ χατορϑωϑέντος, οὐδὲν ἀλλο λείπεται, ἢ ἐκεῖνον μὲν 
ἀπολέσθαι κακὸν. καχῶς, σὲ δὲ πρὸς τῷ τὸν ἐπηοτημένον χίγ-- 
δυνον διαφυγεῖν, καὶ τὰ Ῥωμαίων πράγματα διοικεῖν, πάν-τΆ 
" L4 VW. E 
τῶν μάλιστα ἀξιώτατον ὄντα. διό cov δέομαι πεισϑῆναι 
συμβουλεύοντι ἐμοὶ καὶ μὴ πρὸς τὴν πρᾶξιν ἀναδύεσθαι, 
E. i - 
δαδίαν οὖσαν, ὡς ἐγὼ συμβουλεύω, κατασκευασϑῆναι. εἶ 
δ᾽ ἀποχνήσεις πρὸς τὸν χίνδυνον, ἐγὼ μὲν δυσχερὲς οὐδὲν 
Cipgo* σὲ δὲ τὰς ἐχδεξομένας τύχας ἤδη στοχαάζεσϑαι προσῇ 
δρῶ" σὲ δὲ τὰς ἐκδεξομένας τύχας ἤδη στοχ 9007-20 
45 , * * ' n Y 3 
xov." τούτοις μὲν οὖν τὸν πατριάρχην ἔπεισεν αὐτῷ TE προσ- 
M ^ € » 
ἔχειν xai πόλεμον πρὸς vOv μέγαν δομέστικον κινεῖν... ἔπειθ᾽ 
ce - 2 Ln , » , P954 - 
ξχαστον τῶν ἄλλων, δόξῃ διαφερόντων ἡ γένει iv πολλῶν, 


ι. σὺ om. M. “.τῇ om.P.  10.:& add. M. — τι. χαταπλαγεῖσα M. 


omnibus dimissis, ad unum hoc respicere, ut vincat. Proinde eam 
fac convenias: illum ut non iam per cuniculos, sed propalam im- 
perium vindicantem ct non multo post ipsam eiusque liberos iugu- 
laturum accuses, Fidem dictis tuis pariet et antea navata ipsi be- 
nevolentia ac studium post imperatoris excessum et quod in praesens 
ei diligenter operam dare videberis. Si probationem exegerit, ea 
curiositate ut supersedeat, mone; ab illo se disiungat; vilam suam 
liberorumque servet; alioqui morituram citíus, quam probationes 
expediantur. His de causis timore perculsam, belli adminisiratio- 
nem nobis permissuram existimo, Hoc felici successu peracto, 
nihil restabit, nisi ut malus male pereat, et tu impendenti ere- 
ptus periculo, rem Romanam meritissimo prae omnibus pro imperio 
regas. Quapropter te oro, mihi obtemperes, neu rem, via, quam 
ego monstravi, effectu non diflicilem, detrectes. Quod si pigrita- 
ris in discrimine tuo, ego quidem gravius nihil dicam, te autem 
quales fortunae excepturae sint, coniectura providere par est. His 
ille patriarcham ad sibi assentiendum bellumque adversus magnum 
domesticum incipiendum impulit. Deinde alios singulatim opinione 
aut genere praestantes circumiens, ct mendacia calumniasque con- 


HISTORIARUM ΠΙ. 17. ITI 


περιιὼν ἐμηχανᾶτο πείϑειν, ψεύδη συνείρων xoi συχοφαντί- A.C. 1341 
ας. καὶ πρῶτα μὲν πρὸς τὸν ᾿Ασάνην ᾿“νδρόνιχον ἐλϑὼν, 
ὃς ἦν μεγάλῳ δομεστίκῳ χηδεστὴς, ἐξ ὧν μάλιστα πείσειν 
ᾧετο, ἐπεχείρει. οὗτος γὰρ δὴ ᾿Ασάνης πρὸς τὸν γαμβρὸν 
δόλιίγῳ πρύτερον ἐλϑῶν, ἐδεῖτο μὴ περιορᾷν αὐτὸν, ἀβίωτον 
οἰόμεγον τὸν βίον διὰ τὸ τοὺς παῖδας ᾿Ιωάννην καὶ ΠΠανουὴλ, 
ἐπ᾽ ἔτεσιν ἕξ ἤδη ὑπὸ βασιλέως ἐν δεσμωτηρίῳ εἰργομένους, Ὁ 
δειγύτατα πάσχειν χαὶ οὐδὲν ἀμείνω τῶν ἐν ἄδου διαγόντων. 
,αἀλλ᾽ ἀπιόντα πρὸς τὴν ἑσπέραν, ἐπεὲ διὰ Βήρας ἀνάγκη 
IOjnuévat , ἔνϑα κατεχλείοντο, τοῦ δεσμωτηρίου ἐξαγαγεῖν καὲ 
πρὸς τὴν στρατείαν χρῆσϑαι ἄγοντα μεϑ᾽ ξαυτοῦ, οὐδενὸς, 
ὧν ἄγει, πρὸς μάχας καὶ στρατείας ὄντας ἀτιμοτέρους χρῆ- 
σθαι. ὃ μέγας δὲ δομέστιχος, οὐκ ἀρέσκειν, ἔφασχεν, '᾿αὐτῷ 
ταύτην τὴν βουλήν. οὐ γὰρ τῶν τυχόντων εἶναι τοὺς υἱοὺς, 
τϑούδ᾽ ἐπὶ μιχροῖς τισι καταχριϑέντας, ὥστ᾽, εἰ ἐφεϑεῖεν παρ᾽ 
αὐτοῦ, μηδεμίαν ταραχῆς πρόφασιν παρέχειν βασιλίδι. ἀλλ᾽ 
ἔδει πρότερον ἐκείνην παρασχευάσαντας συγγνώμην ἐκχείγοις 
παρασχέσϑαι, οὕτως ἐξάγειν τοῦ δεσμωτηρίου. νῦν δ᾽ εἰ Ῥ. ἠο5 
τοῦτο πράξομεν αὐτοὶ, μὴ πρότερον ἐχείνης ἐπιτρεπούσης, 
20rix0g αὐτήν τε λογίσασϑαι xai τοὺς συχοφάντας προφάσεως 
οὐ τῆς τυχούσης εὐπορῆσαι, ὡς ἤδη πᾶσαν αὐτῆς παρειλό- 
μεϑα διαβάλλειν τὴν ἀρχὴν καὶ xav ἐξουσίαν καὶ τὰ μέγε- 
στα διοικοῦμεν, μηδὲ λόγου γοῦν αὐτήν τινος ἀξιοῦντες. ἃ 


suens, in eamdem mentem illicere contendebat. Ac primum qui- 
dem Andronicum Asanem magni domestici socerum, argumentis, 
quibus eum potissimum expugnaturum confidebat, aggreditur. Hic 
namque Ásanes ad generum paulo ante venerat et ut sui miserere- 
iur, obsecraverat, vitam minime vitalem viventis ob loannem 
et Manuelem filios, annum iam sextum ab imperatore, teterrimo 
obscurissimoque carcere, mon secus atque apud inferos, detentos, 
Et cum in occidentem proficisceretur, quoniam Beras necessario 
transiturus esset, ubi in custodia habebantur, liberatos secum in 
militiam perduceret eorumque opera uteretur, qui de agmine ipsius, 
quod ad manum conserendam laboremque militarem attinet, ne- 
mini concederent. Magnus domesticus sibi non probari hoc consi- 
lium respondit: non enim esse terrae filios, nec levium quorumdam 
criminum condemnatos, ut si ab ipso dimittantur, mon aliquid 
turbarum imperatrix expertura sit. Oportuisse prius ca placata ve- 
niam ipsis dari, et sic demum e carcere educi. Nunc si hoc nos 
citra eius mandatum faciamus, inquit, probabile est, et illam ita 
ratiocinaturam et sycophantas, ídoneam occasionem mactos, calu- 
mniam contexturos, quasi iam omne imperium ei ademerimus, dum 
maxima per licentiam decernimus et nec verbo uno ipsam dignamur. 


112 CANTACUZENI 


x ^" - 
A.C. 134107 ovr ἐμοὶ πρῶτον, ovr ἐκείνοις οἴομαι λυσιτελεῖν. ἀλλὰ 
1 LE » - 
δέον πρὸς τοῖς ἔτεσιν, οἷς εἴργονται, καὶ ὀλίγον τινὰ χρόγον 
- , » ^ - i 
διακαρτερῆσαι, καίπερ ἀνιωμένους, ἄχρις ἂν ϑεοῦ διδόντος 
LU - , ' d ^ 
ἐπανήξω τῆς στρατείας. τότε δὲ τῆς βασιλίδος δεηθεὶς αὐτὸς 
ὑπὲρ ἐκείνων καὶ, εἰ δέοι, καὶ ἐγγύας παρασχὼν, τοῦ τεῦ 
Β δεσμωτηρίου παρασχευάσω ἐξελϑεῖν καὶ πρὸς τὴν ἀρχαίαν 
, ,? , ld - 
εὐδαιμονίαν πειράσομαι ἐπανάγειν. νυνὶ δὲ τῆς στρατιᾶς ἤδη 
3, 1 
παρεσχευασμένης οὔσης πρὸς τὴν ἔξοδον, οὐ σχολὴ περὲ τοι- 
^ , , , 
avra διατρίβειν, χρόνου δεόμενα πρὸς τὴν κατασκευήν, ἀλλ᾽, 
, - , LJ 
ἐπειγόντων τῶν πραγμάτων, νῦν uiv κατὰ πάροδον, ὥσπεριο 
xai πρότερον πολλάκις, πρὸς αὐτοὺς παραγενόμενος, οὐ πα- 
ραμυϑήσομαι. μόνον διὰ τὴν ἐπιδημίαν καὶ προνοίας ἀξιώσω 
τῆς δεούσης, ἀλλὰ καὶ χρηστοτέρων ἐμπλήσω τῶν ἐλπίδων, 
^ , , ^ - E] ' , [4 ' 
τὴν ἐλευθερίαν τῶν δεσμῶν ἐπαγγειλάμενος βεβαίως. 0 xat 
« ^ ? 
V.328r0v μεταξὺ χρόγον αὐτοῖς ἀγεχτότερον, ἢ πρότερον ἡμέραςιϑδ 
, , - * 3 m - 
ποιήσει. διάστημα μιῶς. ὃ μὲν ovv» ἡγάπα τὲ ταῖς ἐπαγγε- 
" - 
λέαις καὶ χάριτας ἤδει πολλὰς ὑπὲρ αὐτῶν. 
, , * E , τῷ * AU " *' 
ij. Παρακοιμώμεγος δὲ αἰσθόμενος, οἷος ἦν ἐχεῖγος τὰ 
τοιαῦτα ἐρευνᾷν, καὶ προσελϑὼν ᾿“Ισάνῃ, πρῶτα μὲν δουλείαν 
" 2 c 
ἀρχαίαν ὡμολόγει, καὶ μηδὲ τὴν τύχην, àv ἢ χαϑέστηχεξοο 
» E] x " bs; "m 
vvvÜ, τῆς πρὶν εὐτελείας ἐπιλελῆσθαι πεῖσαι διεβεβαιοῦτο, 
Ὁ ἀλλ᾽ οὕτως οἴεσϑαι αὐτὸν οἷα δὴ ἕνα τῶν ἐχείγου οἰκετῶν, 
2 - 
καὶ τὴν προσήκουσαν εὐγοιαν ἀγαθῷ δεσπότῃ παρὰ δούλῳ 


“3. δούλων P. 


Quod nec mihi, nec illis profuturum existimo. Ad annos igitur, 
quibus in carcere sunt, adhuc breve tempus, quamquam dolentes, 
perdurent, donec divino munere ab expeditione rediero. "Tum ipse 
imperatricem eorum nomine precatus, etiam, si opus erit, concepto 
vadimonio , de custodia exire faciam , et in veterem eos dignitatem 
fortunamque conabor asserere. Nune quoniam ad iter paratus est 
exercitus, his immorandi non est otium : quae ut fiant, tempore 
indigent. Sed quia negotium urget, nunc in transitu, ut alias sae- 
pe. ipsos adibo, nec praesentia solum mea consolabor et necessitati 
rerum consulam , verum etiam laeta spe implebo, vinculorum solu- 
tionem .afürmate promittens. Quod quidem illis hoc intervallum 
iolerabilius , quam prius vel unius diei spatium reddet. His pro- 
missis contentus , Asanes gratias ingentes egit. 

18. Cubiculi praefectus. cum haec intellexisset (erat enim in 
his indagandis impiger) cum Asane congreditur. Primum quidem 
se olim eius fuisse servum confitetur: nec fortumam praesentem 
abiectionis suae prioris memoriam sibi abstulisse asseverat, sed se- 
met numerare ἴῃ famulis eius, quaeque par est bono domino ἃ 
seryo parata esse studia, eadem se illi, si res exegerit, praestitu- 


HISTORIARUM ΠΙ. 4S. 113 


4 Ύ - - : ι 
ἕτοιμον εἶναι, χαιροῦ καλοῦντος, παρασχέσϑαι χαὲ αὐτὸν Δ.Ο. 1841 
xai πάντα πράττειν ὑπὲρ αὐτοῦ τε καὶ τῶν παίδων, εἰ δέοι 

- , 1 
xai ταῖς ἐσχάταις τύχαις περιπίπτειν. ὃ xai vvvi παρεσκευ- 
, u : 
αχέναι μάλιστα ἥχεῖν παρ᾽ αὐτὸν, ἅμα uiv ἃ. λυσιτελεῖν 
- 2t ' , E 
δαὐτῷ τὲ καὶ παισὲ νομίζει παραινέσοντα, ἅμα δ᾽, εἴ τι. δέ- 
^ ^ » E ^ c , ; 
OiTO πρὸς 10 ἔργον xai αὐτοῦ, ὅτι προθυμότατα συνάγωγι- 
εἴταν καὶ χρήμασι xai οἰχέταις καὲ πᾶσιν οἷς ἔχει, ἐχδιδά: 
ξοντα. τῶν γὰρ αὐτοῦ παίδων ὑπὸ βασιλέως ἀδίκῳ γνώμῃ 

L] mM ^ p 1 Dii - » : 
καὶ φϑονερᾷ πολὺν ἠδὴ χρόνον ἕν φρουρᾷ xartyouéroy ,P.4o6 

" s H c Ls ' » 

τοπᾶάγυ μὲν. καὶ αὐτὸν ὑπεραλγεῖν αὐτῶν οὐ μόνον ἄδιχα xai 
P 
βίαια πασχόντων, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν ἀρχαίαν εὐνοιαν, ἣν 
ἐχείγοις ὀφείλειν καὶ col τῷ '* μηδὲν δὲ βοηϑεῖν ἔχο 
ς ὀφείλει σοὶ τῷ πατρί'- μηδὲν δὲ βοηϑεῖν ἔχοντα, 
, , Ld ^ M , 
στέργειν τὴν ἀνάγκην. νυνὶ δὲ δρῶν τὸν ἐπιτηδειότατον 5xov- 
^ ^ - Ll 
τὰ καιρὸν τῆς ἐχείγων ἐκ τῶν δεσμῶν ἐλευϑερίας, μὴ ngo- 
. e : ὃ 
τὔίεσϑαι ἥκειν παραινέσογτα. καίτοι γε ἀκηχοέναι, ἔφασκεν ; 
e ' Li ^ 
ix Σηλυβοίας ἥκων, ὡς πολλὰ μεγάλου δομεστίχου τοῦ κη- 
- A * " S4» 
δεστοῦ δεηθεὶς ὑπὲρ ἐκείνων, οὐδὲν πλέον ἠδυνήϑης, ἀλλὰ 
j , ; 2 M L4 € 
κεναῖς ἐλπίσι μετεωρίσας καὶ qevaxicug, ἀπιὼν ᾧχετο, ὡς 
? , - € - a « ^ € M Ἵ 
ἀπολύσων τῆς εἱρκτῆς, 5v ἐπανήξῃ τῆς ἑσπέρας. τοῦτο δὲ 
» , € » , , ' , , p 4 
208& σὲ λέληθεν ὡς ἀπάτη, πάνυ μάλιστα Suvuabsyv ἔχω. 

» * - 1 
ovre γάρ, βασιλέως ζῶντος, τοὺς γυναιχὸς ἀδελφοὺς ἀπαλ- 

, -Ὁ bd - d ' ^ 
λάττειν τῶν καχῶν GÓvvárOg εἶχεν͵, εἴγε δίκαια χαὶ αὐτῷ 

᾿ t x . , 
προσήκοντα ἡρεῖτο πράττειν, οὐχ ἐλάσσω δυνάμενος ἢ 006 


14. δεσμῶν pro χαχῶγν M. mg. 


rum facturumque pro ipso et filiis eius omnia: quamvis se idcirco 
ad extremam miseriam devolvendum sciat. Qua maxime de causa. et 
nunc ad eum venisse: simul ut quae ipsi liberisque eius conducere 
putet, admoneat, simul ut, si quid opera sua ad opus indigeat, 
promptissime et pecuniis et famulis et quibus poterit rebus, ei se 
affuturum doceat. Nam quod (ilii eius per iniustitiam et invidiam 
imperatoris tot iam annis carcere clausi teneantur, incredibiliter, se 
cruciari, non modo quia inique et dire afflictentur, sed et propter 
veterem , quam ipsis eorumque parenti amorem debeat, Cum autem 
opem ferre nullam queat,, necessitatem boni consulere, | Ceterum 
quia nunc ad eos e vinculis eximendos tempus adsit opportunissi- 
mum, se hortatum accessisse , ne id de manibus elabi sinat. "Tam- 
etsi e Selybria rediens, inquit, audivi te magni domestici generum 
multis etiam precibus non ílexisse. Qui ubi te inani spe lactayit 
ac delusit, abiit: quasi cum ex occidente revenerit, eos dimissurus. 
Hanc vero si non animadvertis esse fallaciam, satis mirari non pos- 
sum. Neque enim, imperatore adhuc spirante , uxoris suae fratres 
absolvere vinculis non poterat, si modo iustitiae ac personae suac 
falionem ducere voluisset, cum potestate imperatoria polleret: hodie 


Cantacuzenus 17 8 


114 CANTACUZENI 


! 2 - 
A.C.1341 βασιλεύς. νυνί τὸ, ὥσπερ οὐδ᾽ αὐτὸς ἀγνοεῖς, οὐ τοιαῦτα 
' ? * * Hh. m , , ? » 
μόνον, ἀλλὰ καὶ μείζω πολλῷ καταπράττεσθϑαν δυγναιτ᾽ ἂν, 
ἀνυπεύϑυνον ἔχων τὴν ἀρχὴν καὶ τῶν πραγμάτων αὐτοχρά- 
x , 4 a , , » ^ , st 
τωρ ὧν. ἀλλὰ καὶ τότε͵ πείϑοντος αὐτοῦ βασιλέα͵, κατει- 
χοντο δεσμῶται, τῆς τὲ ἀνδρίας βασκαίνοντος καὶ τῆς συνέ-ἢ 
σεως καὶ μὴ παρευδοχιμηϑείη παρ᾽ ἐχείνων, δεδοιχότος " 
" » * eX T , , € 1 , 
xai νῦν οὐδὲν ἧττον διανενόηται παρ᾽ olov τὸν βίον κατέ- 
γ » - - 2 , Εν» 5314...) 
C χεὶν ἐν δεσμοῖς. τοῦτο δὲ οὐ στοχαζόμενος εἰπον, ἐλλ᾽ ἄκρι- 
- 5» , 5 4 c - 3 ,ὔ bj , , 
Boc εἰδώς. οἰσϑα γάρ, ὡς πολλῆς εὐμενείας ἀπολαύυῶν παρ 
b - - » Y 
αὐτοῦ καὶ τῶν ἀποῤῥήτων κοινωνῶν αὐτῷ, ὧν διὰ τὴν εἶςτο 
- x , , - ' 
ὑμᾶς εὔνοιαν χαταπεφρύνηκα γυνὴ, πάντα ἀκριβῶς σύνοιδα 
αὐτῷ, ὅϑεν οὐδ᾽ ἀπιστεῖν ἐμοὶ χρεὼν, ἀλλὰ βουλεύεσϑαι τὴν 
ταχίστην, ἕως ἐστὲ καιρὸς, οὐ μόνον τοὺς παῖδας ἀπαλλάτ- 
V.3s9 ret» τῶν κακῶν, ἀλλὰ καὶ σεαυτῷ τὴν Ῥωμαίων ἀρχὴν, coi 
μάλιστα προσήχουσαν τῶν πάντων, περιποιεῖν. τοῦτο δ᾽ ἕτε-τῦ 
gov τρόπον ἀδύνατον γενέσϑαι , εἶ μὴ πρύτερος ἐκεῖνος éx- 
βληϑείη τῶν πραγμάτων τῆς ἀρχῆς. ἐκεῖνο δὲ πάλιν ἑτέρως 
Βοῦκ ἐγγωρεῖ, εἶ μὴ αὐτὸς ἐχπολεμώσεις ἐκείνῳ βασιλίδα 
οὐκ ἐγχωρεῖ, μὴ ς μώσεις ἐχείγῳ βασ ; 
' , ^ ΄ , ^ Ν ^ 
ὡς ἁρπάζειν τὴν βασιλείαν διανοουμένου κατειπῶν xot αὐτὴν 
^ - , LI , 9^9 » , 
xai παῖδας διαφϑείρειν,. ἀξιώτατος δ᾽ ἂν εἴης miorevtoDat2o 
- ? - - - 
παρ᾽ αὐτῇ, οὐ μόνον ὡς τὰ βεβουλευμένα τῷ γαμβρῷ σαφῶς 
3 ^ 5 - - 
εἰδὼς, ἀλλ᾿ ὡς καὶ φύσεως αὐτῆς ὑπὲρ τῆς εἰς ἐκείγην &d- 
19. βασιλέδα P. 


vero (id quod nec te latet) non talia solum, sed multo quoque 
maiora potest, quando gesti imperii rationem non reposcitur et 
habet, quae vult statuendi auctoritatem plenam atque liberam, 
Quin ille tum quoque imperatorem impulit, ut in vincula trade- 
rentur, cum eorum virtuti prudentiaeque invideret ac, ne claritate 
nominis ab his superaretur, metueret. Nunc nihilo minus quoad 
vixerint, in custodia eos relinquere (ecrevit. Haec mon ex conie- 
ctura, sed ex certa scientia a me dicuntur, Nosli namque, quo 
loco apud illum fuerim; quomodo item arcana sua mihi credere 
solitus sit; quem honorem iam vestri studio contempsi. Omnium 
eius secretorum in primis conscius sum. Quare non mihi dene- 
ganda fides, sed mox, dum tempus sinit, conferenda consilia , non 
tantum, quomodo filii aerumna leventur, sed etiam, quomodo im- 
perium tibi prae omnibus maxime aptum et conveniens acquiras. 
Quod aliter fieri neutiquam potest, quam si ipse prius imperio de- 
turbetur, Atque hoc rursum non erit, nisi tu Augustam hostili 
illius odio imbuas: accusando, inquam, quasi qui imperium ra- - 
pere ipsamque cum liberis trucidare machinetur. Tribuetur autem 
tibi fides maxima, tum quia socer generi cogitata et sensus probe 
scias, tum quia naturam ipsam prae studio in illam et filium impe-. 
ratorem parvi pendere visus eris. Tametsi dixerit aliquis, ruinam 


HISTORIARUM III. 18. 115 


voíac χαὲ τὸν παῖδα βασιλέα δοχῶν xaraqgorstv. καίτοι γε A.C. 1341 
φαίη τις ἄν, οὐδὲ τὴν ἐκείνου κατάλυσιν xai φϑοοὰν ἄδο- 
Aóv cot xai καϑαρὰν τὴν ἡδονὴν παρέχειν, οἷα δὴ τῆς ϑυ- 
γατρὸς ἐχείνῳ συνατυχούσης. τοῦτο δ᾽ ὅσην ἔχει τὴν διαφο- 
δρὰν, ἔξεστι παράλληλα Séusvoy τὰ πράγματα σχοπεῖν. ov P.407 
γὰρ ὅμοιον, τοὺς μὲν τῶν παίδων ὥσπερ κατορωρύχϑαι 
ζῶντας, τοὺς δὲ παρ᾽ ἀξίαν πράττειν κακῶς xoi ἐνδεῶς xai 
ἀνελευϑέρως ζῆν, xai γένος ὑπ᾽ ἐκείνου πᾶν ὥσπερ δοῦλον 
ἄγεσθαι καὶ φέρεσθαι, xai αὐτὸν οὐδὲν ἀμείνω πάσχειν 
τοὑπὸ τῆς πρὸς πάντας συμπαϑείας, xai μιᾶς ἀτυχησάσης 
ϑυγατρὸς πάντ᾽ ἐκεῖνα λελύσϑαι τὰ δυσχερὴ xal σὲ δύνα- 
σθαι οὐ γένος μόγον xai οἰχείους, ἀλλὰ xai τοὺς ἄλλους 
φίλους λαμπροὺς ποιεῖν χαὲ περιδόξους, πάσης ἐξ ἐκείνου 
μετενηνεγμένης τῆς Ρωμαίων ἀρχῆς εἰς σέ. τίς γὰρ, ἐχείνου 
τὔπεσόντος ἢ xal τῆς ἀρχῆς ἐχβεβλημένου, σοῦ μᾶλλον δικαιό- 
τερος ἐπὶ τῶν πραγμάτων εἶναι, οὐχ ἀνδρίᾳ μόνον καὶ πο- 
λέμων ἐμπειρίᾳ, ἀλλὰ καὶ λαμπρότητι γένους καὶ συνέσει καὶ Β 
τοῖς ἄλλοις ἅπασιν οὐχ ὀλίγῳ τινὲ τῷ μέσῳ πάντας Ῥωμαί- 
ovc παριόντος. ἐγὼ δὲ πρὸς ἅπαντα προϑύμως συναγωνγι-- 
βοοῦμαε, τάξιν ἐπέχων ὑπηρέτου xai πρὸς πᾶν τὸ κελευόμενον 
ἑτοιμότατα ἔχων ὑπακούειν. οὐ δὴ, πρὸς τοιοῦτον ἰσχυρό- 
τατον ἀνταγωνιστὴν ἀποδυύμενον, περὲ ψεύδους καὶ ἀληϑεί: 
ας ἀκριβολογεῖν χρεὼν, ἀλλὰ πρὸς ἕν μόγον, τὴν. ἐκείγου κα- 


4. τὴν add. M. δ. τιϑέμενον P. 2 


eius atque perniciem haud puram et liquidam tibi voluptatem prae- 
bituram, filia tua calamitatis eius socia. Atqui permnitum differe 
haec duo, ex comparatione perspicere licet. Non enim simile est, 
filiorum tuorum alios quasi vivos sepultos esse, alios indigne mise- 
ros esse vitamque illiberalem et inopem vivere, item genus ab illo 
totum velut servun: pro libidine versari tractarique, ac te ob com- 
miserationem erga omnes nihilo illis melius habere: et una filia 
infortunata, carere malis istis omnibus teque non genus tantum 
et propinquos, sed alios praeterea amicos, toto Romanorum imperio 
inde ad te translato, illustrare et inclitos reddere posse. Quis 
enim illo aut in praelio oppetente aut imperio deiecto, iustius te 
illud capessat? qui non fortitudine dumtaxat et artibus bellicis , 
sed et splendore familiae et ingenio et aliis ornamentis Romanos 
omnes longe multumque antecellis. Ego vero ad omnia socium me 
libens merito offero et instar ministri iussis tuis ubique summa vo- 
luntate obediam. Ac sane cum ad talem pugnam fortissimumque cer- 
tatorem accedas, mendacium veritatemque in his accuratius dis- 
cutere et examinare, nihil necesse est; sed neglectis ceteris, hoc 
unum studere, ut ille imperium amittat: si modo quippiam . pru- 


116 CANTACUZENI 


- ; X is $ - 

A.C. 1341 rGÀvOL, 71900140» ἀφορᾷν" τἄλλα δὲ μηδὲν ἡγεῖσϑαε, εἰ μέλ- 
λεις τι τῆς σῆς συνέσεως χαὲ στρατηγίας ἀξιόχρεων ποιεῖν, 
δρῶμεν δὲ καὶ τῶν στρατηγῶν τοὺς μάλιστα συνετωτάτους 

Οοὐχ ἀεὶ τῇ παῤῥησίᾳ χρωμένους καὶ κατὰ στόμα τοῖς πολε- 
, c - 3944? Y T AE SEX; 
quoLg ὑπαντῶντας, &ÀX ἔστιν OU καὶ ἀπάταις χρωμένους xai5. 
δόλοις καὶ μηχαναῖς τισι, καὶ μάλιστα, ἡνίκα δέῃ φοβεροῖς 
* , , ' 
τισι καὲ δυνατωτάτοις συμπλέχεσϑαν πολεμίοις. xai ovOsic 
αὐτῶν καχίζει τὴν ἀπάτην, ἀλλὰ καὶ ϑαυμάζομεν ἅπαν- 
- Ἃ - . 
τες, οἷα δὴ πλείω τῆς συνέσεως ἢ τῆς ῥώμης δυναμένης 
κατορϑοῦν. 10 
, » ' NS eic ^ uic 1 , e 
V. 330 ιϑ', Τοιαῦτα καὶ πρὸς ἐχεῖνον εἰπὼν καὶ πείσας, 00- 
Ὁ χοις v6 ἀσφαλισάμενος, ὡς νῦν τε προϑυμύτατα συναγωνι- 
^ * , M] ^ , * , € , 
εἴταν xal, καταστάντος πρὸς τὴν ἀρχὴν, ἐν ὑπηρέτου τελέ-- 
σει μοίρᾳ, μόγον βουλεύεσθαι καταλιπῶν, πῶς ἂν τὸ σπου- 
δαζόμενον κατορϑωϑθείη, ini τοὺς ἀδελφοὺς ἐχώρει Κωνσταν-τῦ 
τῖνόν τε xai ᾿Ισαάκιον τὸν μέγαν δοῦχα, xai πρῶτα μὲν 
2 - * E - 
ᾧκχτειρε τῆς παρ᾽ ἀξίαν κακοπραγίας καὶ ἐῴκει συναλγεῖν. 
» * » , * ? , ^ * ^ ^ 
ἑπειτὰ xob ὠνείδιζε τὴν ἐθελοδουλείαν, καὶ τὸ πρὸς τὴν 
ἐλευϑερίαν ῥᾳθύμως βιοῦν καὶ ἀνειμένως, καὶ μηδὲ νῦν 
- ü b M € , - , 
P.4o8yoüv, ὃτε καλῶς ποιῶν παρέσχετο ὃ χρόγος τῆς μιεγάλουθ 
δομεστίκου γρονίου δουλείας ἀπαλλαγῆναι, προσῆχον SUJEVÉOL 
μ (o gus, ἢ 
καὶ ἐλευϑέροις. ἀνδράσι διανοουμένους τι, καίτοι βασιλέως 
μὲν ζῶντος, στέργειν ἐξ ἀνάγκης ἦν, πολλὴν éxsivov τὴν o- 


Ü μέλλοις P. 18. ἐϑελοδουλίαν P. 


dentia tua et quae in te est scientia imperatoria dignum praestare 
velis. Videmus autem duces prudentissimos non semper libere lo- 
qui et lingua hostibus occurrere; sed aliquando etiam ad fraudem 
et dolum et quasdam machinas confugere: praecipue quando cum 
hoste formidabili ac potentissimo res futura est, Nec illis quis- 
quam eas fraudes vitio dat, verum admiramur omnes, quasi in 
calliditate quam in robore ac viribus maius momentum sit. 

19. Ita locutus iuramentoque addito, se et nunc adiutorem 
fore paratissimum, et ubi ipse imperium adeptus fuerit, in loco mi- 
nistri operas ei daturum, persuasit: solumque deliberare sinens, 
quomodo, quod studebatur, prospere succederet, ad fratres eius 
Constantinum et Isaacium magnum ducem abiit. Ac primum qui- 
xem indignam eorum fortunam miseratus, mutuum doloris sensum 
prae se ferebat. Deinde voluntariam eis servitutem exprobrabat , 
quod tam ignaviter ac remisse libertatem quaererent, et neque nunc 
saltem , quando adesset fortiter faciendi opportunitas, aliquid pro 
nobilitate et ingenuitate sua, ad diuturnum magui domestici iugum 
excutiendum animis agitarent. Quamquam enim superstite impe- 
ratore necessitati repuguari non potuerit, propterea quod in eum 


HISTORIARUM ΠΙ: 19. : 117 


πὴν αὐτῷ χαριζομένου καὶ οὐδαμῶς erro ἢ ἐχεῖνὸς δύνα- A.C. 1341 
σϑαι παρασχευάζοντος. γυνὶ δὲ τί τὸ χωλῦον, ζῆλον ὑπὲρ 
βασιλέως τοῦ παιδὸς ὑποχριϑέντας, συμβουλεύειν βασιλίδι, 
πρὸς γένους τε ὄντας καὶ προσήχοντας διὰ τὴν εὐγένειαν πι- 
πστεύεσθαι, καταλύειν ἐκεῖνον καὶ τῆς ἀρχῆς ἀποχειροτογεῖν, 
ὡς ἁρπαζειν διανοούμενον τὴν βασιλείαν καὶ αὐτὴν καὶ φίλ- 
τάτα ἀποχτιγνύναι xai Ρωμαίων τυραννεῖν. οὐ γὰρ δήπου Β 
γε ἃ προτείνεται ὑμῖν ὥσπερ δέλεαρ ὑπ᾽ ἐχείνου, ἀρχαὲ πό- 
λεών τινων καὶ δημοσίων διοικήσεις, iv ἐχεῖνος τὸ μεῖζον 
10275, ὥσπερ δεσπότης ἐπιτάττων καὶ πάντων καταδυγαστεύων 
καὶ μειζόνων xai ἐλαττόνων, τοῦϑ᾽ ὑμῖν ἀρκέσει πρὸς τὸ 
ἀποστερεῖσϑαι τῆς ἐλευϑερίας. οὐδὲ γὰρ οὐδ᾽ ὑμᾶς τοῦτο 
χατάδηλον λέληθεν Ov , Gc , ἐκείνου πεσόντος ἢ ἐχβεβλημένου 
τῆς ἀρχῆς, ὑμῖν ἐξέσται πράττειν ἃ αἱρεῖσϑε ἀδεῶς, ἢ 
τὔπρώτους γεγενημένους 7 μετὰ τοὺς πρώτους eUJvc Pouat- 
Qv. οὐ χρὴ δὲ πρὸς τὴν ἐπιχείρησιν ἀναδύεσθαι λογιζομέ- 
γους, ὡς ψεύδη καὶ συχοφαντίας ἐρεῖτε. εἰ μὲν γὰρ οὐδὲν 
οὐδέπω μέχρι νῦν ψεῦδος εἴρητο ὑμῖν, ἦν &» τι τοῦτο πρὸς C 
τὸν λόγον. εἰ δὲ πολλάκις ἡμῖν ἅπασιν ὁμοίως καὶ τοῦ τυ- 
αοχόντος κέρδους ἕνεχα ἢ οὐδενὸς καὶ ἐπιορκεῖν καὶ ψεύδεσθαι 
συνέβη, τί δεῖ τὰ πολλάκις τετολμημένα ὀῤδωδεῖν νυνὲ, οὐ 
μικρά τινα, ἀλλὰ τὴν Ρωμαίων μέλλοντας ἀρχὴν κερδαίνειν ; 
εἰ δ᾽ ἀπιστεῖν ἐμοὲ κεχρίχατε τὰ βελτίω συμβουλεύοντι, ἀλλὰ 


11. ἡμῖν P. 


ille totus propendens et potestatem cum eodem communicaverat: 
nunc tamen nihil obstare, quin cognatioue iuncti et propter generis 
amplitudinem fide digni, zelum pro filio imperatoris simulent et 
imperatricem eo pertrahant, uti abrogato imperio domesticum ever- 
tat; quippe qui ipsam et dulcissimos eius liberos occidere tyranni- 
demque arripere meditetur. Àn non enim quarumdam urbium prae- 
fecturae et publicorum munerum functiones, quae tamquam esca 
vobis ab illo obiiciuntur, ut ipse maiorem partem habeat et veluti 
herus iubeat atque in omnes, minores maior'sque, dominetur, ad 
amissionem vestrae libertatis sufficient? Pate; en/m, nec vos nesci- 
tis, illo vel interfecto vel imperio depulso, nulio metu et impune 
integrum vobis futurum agere pro arbitratu, cum vel primi vel a 
primis Romanorum proximi statim evaseritis, Cogitare autem, vos 
mendacia et calumnias ad imperatorem allaturos, et ita a facinore 
audendo resilire, non oportet. Etenim si usque hodie nullum di- 
xissetis mendacium, esset hoc aliquid, Sin autem nobis omnibus 
aeque et frequenter vel lucelli causa vel gratuito et peierare et 
mentiri contigit, qnae est ista religio, quod tam saepe ausus sis, 
ab eo nunc refugere, praesertim cum non exiguum quiddam, sed 


118 -—— CANTAGCUZENI - 


- ? ἣν f f ' . ς M 
A. C. 1341 c ys ἀδελφῷ περέθνεϑας προσῆκει, πρεσβυτέρῳ ve τὴν T- 
; t » € - ' 
κίαν oyr& χαὶ μᾶλλον ὑμῶν εἰδότε μεταβολαῖς τὸ xai χαινο- 
, , - , : 
τομίας πραγμάτων χρῆσϑαι προσηκόντως. οἴομαι δὲ κἀκείνῳ 
, ^ , 
Ὁ περισπούδαστον τὴν μεγάλου δομεστίχου κατάλυσιν εἶναι, οὐ 
" ^ » - - ^ , , , 
φέροντι τὸν ὕγχον τῆς ἀρχῆς καὶ τὸ πάντας ἐν ἀνδραπόδωνδ. 
x ' ! €' »»5 , , RON ^ 3 e , 
ἄγεσϑαι xot φέρεσϑαι vm éxeiyov μοίρᾳ. ἐγὼ μὲν οὖν ἃ συμφέ- 
"Ὁ 3? ' M * [! 
θειν voju co , συμβεβούλευκα ὑμῖν. αὐτοὶ δ᾽ εἴτι περὲ εὐδοξίας 
ὑμῶν αὐτῶν καὶ βίου περιφανείας κεκρίκατε ἐπιχειρεῖν, μὴ 
V.33i προΐεσϑαι ἀναγκαῖον τὸν καιρὸν, ἵνα μὴ, παρελϑόντος, oU- 
N 2 , , - 2 , U 
δὲν ὠφελώμεϑα ἐκ τῆς μεταμελείας. ἐχείγνου γὰρ ἀπόντος ,10 
ῥᾷστα πᾶν κατορϑωϑείη" ἀν δ᾽ ἐκ τῆς στρατείας énavéAOm , 
ς ' - ^ A * b 
οὐδὲ γρύζειν παραινῶ τολμᾷν, ἢ οὐδὲν ἔσται τὸ κωλῦσον,. 
^ , -- , a ^w 
τὸ μηδ᾽ ὅπῃ γῆς διάγετε ἀγνοεῖσϑαι, ἐγὼ δὲ οὐ λόγοις ἀπλῶς, 
ἀλλὰ καὶ ὅρκοις παρέξομαι πίστεις ἰσχυρὰς τοῦ πρός τὸ τοὺς 
| - , " * 
ἀγῶνας προϑυμότατον παρασχέσϑαι ξαυτὸν; xal χρήμασι xaiVo 
P.4ogüzÀotg καὶ οἰκέταις συγαιρύμενον, xoà μετὰ τὴν κατάλυσιν 
ἐκείνου πάντα ποιήσειν τὰ προστεταγμένα vq! ὑμῶν, xa 
παρὰ πάντα τὸν βίον ἐν ὑπηκόου μοίρᾳ τελέσειν, μηδὲν μηδέ- 
ποτ πρὸς ὑμᾶς ἀγνωμογήσας." τοιαῦτα εἰπὼν καὶ προσέτι 
, jy 
ys ὅρχοις ἀσφαλισάμενος τὰ εἰρημένα, ἐπεὶ κἀχείνους εἶχεϑο. 
πεπεισμέγους πρὸς τὸ πράττειν τὰ βεβουλευμένα, πρὸς Γα- 
- ' à ' y - 
βαλᾶν Ἰωάννην τὸν μέγαν δρουγγάριον ἐλϑὼν, ὃς ἣν ἐκ τῆς. 
4 H x - , 
πρὸς ράλην πρεσβείας ἄρτι ἥκων, ὑπὸ τοῦ μεγάλου Óous- 
8. συμφέροντα M. — 18. τελέσειν, μηδὲ δέ ποτε P. 
Romanum imperium lucro vobís apponendum sit? Quod s! mea tam 
utiliter monentis nihil apud vos valet oratio, at fratri vestro et 
seniori et melius scienti, quem ex rerum mutationibus novitatibus- 
que fructum capere possit, creditote, quem ego ipsum magni do-: 
mestici exauctorationem valde opinor expetere, non ferentem impe- 
rantis fastum , per quem omnes ut mancipia ab eo aguntur ferun- 
turque, Ego igitur, quae in rem vestram iudicarem, vobis exposui; 
vos si quid pro gloria nominis vestri et claritudine vitae tentandum 
censuistis , nolite oblatum tempus negligere, quo praeterlapso, in- 
cassum poenitebit. Illo enim absente, expeditissime omnia proce- 
dent feliciter: qui si ab expeditione redierit, me auctore ne mutire 
quidem audebitis: aut nihil prohibebit, quo minus ignoretis, ubi 
terrarum agatis, Nec ego verbis nudis, sed et sacramento dicto 
fidem firmam dabo, me in hoc certamine impigerrimum futurum, 
pecuniam, arma, servos suppeditantem et, eo exauctorato, in 
omni vita vobis subiectum, imperata vestra facturum, nec quidquam 
in vos illaudabile designaturum. His dictis et iureiurando stabilitis, 
quoniam ct ipsos ad obtemperandum paratos videbat, ad Ioannem 


Gabalam magnum drungarium , qui in legatione ad Cralem a ma- 
gno domestico missus reverterat, accedit: numquid de se audierit, 


' 


HISTORIARUM III. 19. 119 


στίχον ἠρημένος, εἴ v» πύϑοιτο ἠρώτα περὲ ἑαυτοῦ. τοῦ δὲ Α.Ο, 34: 
ἀποχριναμένου, μηδέν" ,AM ἐγώ σοι εἶπεν ,,ἥκω ἄγγελος 
χαχῶν. Ó γὰρ μέγας δομέστικος τὴν προτέραν εὐμένειαν τὴν 
᾿πρὸς σὲ μεταβαλὼν, πολλῆς ἀναπέπλησται πιχρίας. καὶ δῆ- Β 
δλός ἐστιν οὐκ ἀνεξόμενος, εἰ μὴ δίκας λήψεται παρὰ σοῦ 
τῆς προδοσίας τῆς εἰς αὐτόν. αὐτὸς γὰρ αὐτοῦ ἀχηκοέναι 
λοιδορίας σοῦ καταχέοντος πολλὰς, φλύαρον καὶ λάλον dno- 
χαλοῦντος καὶ ψευδόμενον ὡς τὰ πολλὰ καὶ φϑορέα καὶ προ- 
δύτην τῶν κοινῶν. ἡρημένος γὰρ ὑπ᾽ ἐχείνου πρὸς τὸν ἀρ- 
τοχοντα τῶν Τριβαλῶν πρεσβευτὴς, παραπρεσβεύσειας δωρο- 
δοχήσας καὶ τὰ Ῥωμαίων καταπροδοὺς, τὰ ἐκείνων πράξειας 
καὶ ὅρκους ἐχείγοις παρασχοίης, ὡς μένων παρ᾽ ἡμῖν, πρό- 
ἕεγος ἐχείνοις εἴης, παντὲ σϑένει τὰ ἡμῶν ἀπόῤῥητα αὐτοῖς 
καταπροδιδούς. dw ἃ οὐδὲ Ρωμαίοις ὅλως ἀνέχεται καταλέγειν C 
150, ἀλλὰ τῆς μερίδος ἡγεῖται Τριβαλῶν." καταπλαγεὶς δὲ 
ἐπὶ τούτοις ὃ Γαβαλᾶς, ϑεόν τε ἐμαρτύρετο, ὡς οὐδὲν συν- 
εἰδοίη τῶν λεγομένων ἑαυτῷ, καὶ οὐδὲ πιστεύειν ὅλως εἶχεν, 
εἰ ὃ μέγας δομέστικος οὕτως ἀπερισχέπτως συκχοφαντίαις 
τινῶν πιστεύσας xai διαβολαῖς, ἐρήμην αὐτοῦ καταγνοίη xai 
χοὐργίζοιτο ἀκαίρως. οὐδὲ γὰρ ὃ παρεληλυϑὼς ἤδη χρόνος 
πολὺς, x«9' ὃν τὰ Ῥωμαίων διοικεῖ, τοιαύτην αὐτοῦ κατη- 
γορεῖ φαυλότητα καὶ εὐχολίαν τρόπων. παραχοιμώμενος δὲ 
τοῖς εἰωϑόσιν ὅρχοις ἢ ταῖς ἐπιορκίαις μᾶλλον ἐχρῆτο xat 
χατέπειϑεν αὐτὸν, ὡς οὐδὲν εἴη τῶν λεγομένων πλάσμα, 


10. tà» add. M. 18. εἰ add. .M. 


percunctatur. Illo megante, At ego, inquit, infelix muntius tibi 
advenio; magnus enim domesticus antiquam in te benevolentiam 
cum amaritudine, qua plenus est, commutavit; et certum est, non 
iemperaturum, quin te ut proditorem suum multet. Ego enim his 
auribus accepi, cum te conviciis affatim proscinderet, nugatorem, 
loquacem , ut plurimum mentientem, constupratorem virginum et 
rei publicae proditorem vocaret, Nam cum a se ad principem Tri- 
ballorum legatus esses missus, legalione perperam functum muneri- 
busque corruptum iurasse, eorum domi procuratorem fore, quantum 
posses, et arcana nostra illis proditurum. Quocirca prorsus non 
Romanum te, sed Triballum numerat. Hoc sermone Gabalas ob- 
stupefactus, deum testari, nihil tale conscire sibi et neutiquam 
credere, magnum domesticum adeo inconsulto quorumdam  obtre- 
ctationibus atque calumniis fidcm commodare, ut immodice iratus, 
ipsum absentem condemnaret. Cum enim longo iam spatio publi- 
cum negotium gerat, nunquam se huiusmodi vitiorum levitatumque 
notatum esse. Hic Apocauchus ad consueta iuramenta, vel periuria 
potius, .se conyertere et homini persuadere, nihil eorum fingi, 


120 CANTACUZENI 


A. C. 13410244. πάντα ἀληθῆ. παρεγύμνου τὲ κατὰ μικρὸν, dg σύστημα 
᾿οὐχκ ἀγεννὲς ini καταλύσει ἤδη συσταίη τῇ ἐκείνου, οἷς δέον 
Ὦ ἑαυτὸν προσνείμαντα τὸ μέρος καὶ αὐτὸν συγκαταβάλλειν, εἴ 
1L μέλοι τῆς οἰχείας σωτηρίας καὶ αὐτῷ. xGi μὴ συγκαλυ- 
ψάμενος ἔγνω δεῖν ἐκείνῳ ἐμπαρέχειν ἐμπιπλάναι τὸν ϑυμόν.5 
πίστεως δὲ τῶν λεγομένων ἕνεχα ἀσφαλεστέρας καὶ τοῦ σα- 
φέστατα εἰδέναι, ὡς ὑπὲρ αὐτοῦ μάλιστα σπουδάζοι καὶ χή- 
doro αὐτοῦ, χαὶ τὴν ϑυγατέρα κατηγγύα, (zv γὰρ πρότερον 
τὴν γαμετὴν ἀποβαλὼν,) καὶ ὅρκους παρεῖχεν ἐπὶ τούτῳ ἐγχόλ- 
πιόν τί τε τῶν ἱερῶν ἀσφαλείας ἕνεκα. ἐπεὶ δὲ κἀχεῖνον ἦντο 
προσειληφὼς, Χούμνῳ πρόσεισι τῷ μεγάλῳ στρατοπεδάρχῃ; 
ἄλλως τε ὄντι τῶν ἐκείνῳ φίλων καὶ προσήκοντι χατὰ γένος 
διὰ τὴν γυναῖχα. τῆς γὰρ συναφϑείσης ἐκείνῳ πρώτως τετε- 
λευτηχυίας, ἢ “ισυπάτου ϑυγάτηρ ἦν, ἑνὸς τῶν τῷ χλήρῳ τῆς 
τοῦ ϑεοῦ Σοφίας κατειλεγμένων, ἀνεψιᾷ συνῴχησε τῇ Xov-15 
P. (10 yov, ἤδη λαμπρὸς ὧν καὶ μὴ ἀπαξιούμενος πρὸς τῶν εὔγενε- 
V.332 στέρων. διὰ ταῦτα οὖν ἐκείνῳ τῶν ἐπιτηδείων àv , ἀνεμίμνη- 
σκέ τε προσελϑὼν τῶν πρὸς μέγαν δομέστιχον εἰρημένων, ὕτε 
περὲ ΠΠιχαὴλ τοῦ ἸΠυσῶν βασιλέως ἐβουλεύοντο υἱοῦ, si δέοι 
ἐχδιδόναι ᾿“λεξάνδρῳ ἀπαιτοῦντι, τὸ ἐὰν ἀποχαλυφϑῇ τῷ ἐ-3ο 
σχάτῳ, σιγάτω 6 πρῶτος. ὧν, ἔφασκε, τὸν μέγαν δομέστικον 
ἀεὶ μεμνημένον καὶ ὥσπερ βέλος περιφέροντα ὃν τῇ ψυχῇ, 


16. οὐχ ἀπαξιούμεγος M. mg. 


vera esse omnia, et subindicare, non ignobilem coetum ad eum 
imperio movendum iam conspirasse: cui se quoque deberet adiun- 
gere ac pro virili parte adiuvare, si modo sua etiam salus illi cordi 
sit. Denique nihil reticendum putavit, quo illum ira egregie in- 
flammaret. Ád firmandam autem fidem ostendendumque, quantopere 
eius causa laboraret et quantum satageret, etiam filiam suam οἱ vi- 
duo despondet: quoque securiorem reddat, iurat insuper et bulla 
sacra donat. Hoc etiam ad numerum aggregato , ad Chumnum ma- 
gnum Stratopedarcham vadit, qui alioqui amicus et propter uxo- 
rem aílinitate cum eo devinctus erat. Etenim prima coniuge, Di- 
sypati ministri S, Sophiae filia, demortua, clarus iam et nobiliorum 
affinitate non indignus habitus, Apocauchus eius consobrinam du- 
xerat: hoc vinculo necessitudinis ei iungebatur, Revocabat autem 
ili in mentem, quae dixisset, Chumnus inquam, contra magnum 
domesticum, cum: de filio Michaelis Moesorum regis: quaereretur, 
Alexandro petenti dandus esset, nec ne; nempe, si revelatum fue- 
rit postremo, primus taceat, Quorum verborum aiebat semper me- 
morem magnum domesticum et tamquam tacitum sub pectore vul- 
n»us circumferentem , captare tempus, quo contumeliam pro dignitate 
penset, cum scilicet ab occidente redierit: sic enim ex ore eius ac- 
cepisse, Sibi res illius esse carissimas, nec de minimis, sed de 


HISTORIARUM III. 49. 121 


: r T n ^ - ."- ; 
χαῖρον ζητεῖν, ἔν ᾧ τοῦτον ἀμυγεῖται ἀξίως τῆς ὕβρεως τῆς AC. 1341 
3 - L4 1 ^ - 
εἰς αὐτόν. τοῦτον δὲ οὐδένα ἄλλον εἶναι, ἢ τὴν ἐκ τῆς &- 
σπέρας ἐπάνοδον αὐτοῦ. οὕτω γὰρ ἐκείνου φάσκοντος ἀκη- Β 
κοέγαι. ἐμὲ δὲ περὲ πλείστου ποιούμενον τὰ σὰ, (οὐδὲ γὰρ 
δι... , « , ? - ^ “Ὁ LU 
δπερὲ ὁλαχίστων ὃ κίνδυνος, ἄλλα περὲ ψυχῆς.,) ἥκειν ἀπαγ- 
, ' , , € e 
γέλλοντα τε, ὅσα ἐπυθόμην, καὶ, εἰ βουλει, σωτηρίας 000v 
ὑφηγησόμενον." ὃ δὲ πρὸς τὰ εἰρημένα οὐ μετρίως ϑορυ- 
βηϑεὶς, θαυμάζειν, ἔφασχεν, εἰ ὃ μέγας δομέστικος οὕ- 
» , - , LJ , ' ΕΣ 
τῶς ξξαίφγνης τῆς συνήϑους καλοχάγαϑίας μεταβαλὼν, ἀν- 
τοτὲ μετρίου χαὶ προσηνοῦς ἀπαραίτητος οὕτως ὀφϑείη πρὸς 
EJ - , * 
ὀργὴν xai τοῖς zQocxexgovxogL πιχρὸς καὶ πρὸς τὰς GYTL- 
δέσεις ἕτοιμος. οὐδὲ γὰρ Ó προτοῦ χρόνος τοιοῦτον αὐτῷ 
E] P - * - , 
τὸ ἦϑος συμμαρτυρεῖ, πολλῶν γὰρ αὐτῷ προσχεχρουκχό- 
* ,' - ^ 
TOY καὶ μεγάλα, οὐδένα πώποτε ἐφάγη ἀντιδρῶν καχῶς "6 
^ * , ^ 
15z90c ἐμὲ δὲ μετρίως uiv διὰ τὸν λόγον τετάραχτο ἐκχεῖνον, 
324r ^ e cet ἡ νῶν 5 ' ? LI c ^ ^" 
ὀλίγῳ δὲ ὕστερον οὕτως ἀφῆκε τὴν ὀργὴν, ὡς μηδὲ εἰρῆ- 
σϑαΐ TL δοχεῖν. ᾿Απόχαυχος δὲ .,.εἰ μὲν ὑποπτεύων ἔφη 
»τοὺς λόγους τοὺς ἐμοὺς, ὡς πειρωμένου, xai τὸ προσχρού- 
* EN. ' - 2 , LA ΕἾ » 
εν αὖϑις ἐχείνῳ δεδοικὼς, τοιαῦτα ἀπεχρίγω, ἄλλος ἂν εἴη 
πολόγος. εἰ δ᾽ ὡς ἀληθῶς οἰόμενος οὕτως ἔχειν, ἴσϑε ἀγνοῶν 
τὸ πᾶν. οὐ γὰρ ἥμερος, ὥσπερ ἔφης, xab προσηνὴς καὶ περὲ 
μηδένα ἐκεῖνος κακὸς ὀφϑείς" ἀλλ᾽ ἐκ πολλοῦ τοῦ χρόνου δύ- 
γαμιν μεγάλην περιβεβλημένον πάντες ἐθεράπευον, καὶ οὐδεὲς 
2 - ^- , 
ἄχρι νῦν, οὐχ ὅτι ἀντειπεῖν, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἀντιβλέψαι πώποτε Ὁ 


11. τὰς om. P. 18. Uzexotyo P. 22. toU om. M. 


vita ipsa fore periculum, Quare quae cognoverit, se nuntiare et, 
si velit, iter salutis monstraturum. Chumnus hac oratione maiorem 
in modum conturbatus, mirari se dixit, si magnus domesticus ita 
improviso integritate morum immutata, pro moderato et miti adeo 
implacabili ira percitus et iis, qui apud se offendissent, tam acer- 
bus atque ad paria remittenda tam promptus appareret: non fuisse 
antehac tale ipsius ingenium, Quamvis enim multi et graviter eum 
laesissent, constare tamen, in nullum unquam vindicasse. In se 
vero propter verbum illud non tantopere exasperatum fuisse, et 
paulo post sic iram omnem deposuisse , ut nihil audisse videretur. 
'Tum Apocauchus, Si quidem verba mea, inquit, quasi tentantis, su- 
specta habes et metuens, ne illum denuo offendas, sic respondisti , 
alia. ratio est: sin, quod existimes, rem ita se habere, scias velim 
te falli summopere. Non enim mitis ille ac placidus, ut dicebas, 
molestusque nemini: sed quia iam pridem praepotentem omnes co- 
lunt ac suspiciunt, hucusque nemo, non dicam, verbo resistere, sed 
ne vultum quidem eius liberc intueri ausus est, ipse vicissim prae 


122 CANTACUZENI 


A.C. 1341 ἐτόλμησεν" ὅϑεν κακεῖνος πᾶσι προσεφέρετο μετρίως ὕπεπτη- 
χόσι καὶ δεδουλωμένοις ἀκριβῶς. σοῦ δὲ νυνὲ πρώτου τολ- 
μήσαντος ἀντειπεῖν ἀναφανδὸν, οὐκέτε συγκαλύπτειν τὴν κα- 
κίαν οἷός τὸ ἐγένετο, ἀλλ᾽ ἀπὸ σοῦ κἀκεῖνος ἄρξεται πρώτου 
τοὺς εἰς αὐτὸν ἁμαρτάνοντας κολάζειν, αὐτίκα τὸ ὥμνυε τὰϑ 
φρικωδέστατα, ὡς πάντα εἴη, ὅσα φϑέγξαιτο, ἀληϑῆ xoi 
ὡς, εἰ μὴ τὴν ταχίστην &v( ys τῷ τρόπῳ πειρῷτο διασώζειν 
ἑαυτὸν, οὐδὲν ἐμποδὼν. μὴ καὶ αὐτὸν xai πᾶσαν τὴν οἰκίαν 
ἀπολέσϑαι. ὃ δ᾽, ὥσπερ ἦν εἰκὸς, περὶ τῶν ἐσχάτων τὸν 
φόβον ἐσχηκὼς; ἐδεῖτό. οἱ τρύπον ὑποϑέσϑαι, δι᾽ οὗ τὰ ngog-10 

P. 4τι δοχώμεγα δεινὰ δυνήσεται. διαφυγεῖν. ὃ δ᾽ ἔρασκεν, οὐ χα- 
λεπὸν μὲν εἶναι xai αὐτὸν ἐκ τῶν παρόντων τὸ δέον συνε- 
δεῖν, οὐ τῶν πολλῶν καὶ ἀνοήτων ὄντα, ἀλλὰ τῶν ἐμπειρίᾳ 
πραγμάτων xat συνέσει. τοῖς πρώτοις Po “Ῥωμαίων. 
παῤβιμόσειν δὲ καὶ αὐτὸν, ἃ οἴεται λυσιτελήσειν, "(ἄλλονιδ 
δ᾽, ὧν χωρὶς σωτηρίας ἀδύνατον τυχεῖν. οἴεσϑαι δὲ μηδὲν 
ἕτερον αὐτῷ λυσιτελήσειν καὶ τοῖς ἄλλοις, ἢ πόλεμον dga- 
μένῳ πρὸς ἐκεῖνον, παντὶ σϑένει πειρᾶσϑαε καταλύειν τὴν 
&xsívov δύναμιν. τοῦτο δ᾽ ἔσται ῥάδιον, ἄν βασιλίδε προσ- 
ελϑὼν xai τὴν εἰς ἐχείνην εὔνοιαν καὶ βασιλέα τὸν υἱὸν ὕπο- 0 

Β χριϑεὶς, ἀναπείσῃς ἐκεῖνον πολέμιον γομίσαι καὶ ἐπιβουλεύ-: 
ovra αὐτῇ πρὸς τὴν ἀρχὴν, φάσκων περὲ ἐχείνου ἀκριβῶς 
πεπεῖσϑαι τὰ τοιαῦτα καὶ τὴν ἀδικίαν μὴ ἐνεγκεῖν, ἀλλὰ 


7. τῷ P. 8. τὴν add. M. 


timore submittentes sese et servitutem perfectam servientes, omnes 
humaniter habuit. Cum autem tu nunc primum publice ei repu- 
gnare non timueris, non amplius vitium suum occultare quivit , 
sed abs te sibi obnoxios puniendi initium faciet: statimque tre- 
mendo sacramento dictis fidem adstruxit. Ac nisi quam citissime 

"oquo modo saluti suae provisum eat, cum tota domo sine ulla 
dubitátiode periturum. Ergo Chumnus hinc non immerito extrema 
metuens, doceri se obsecrabat, quo pacto impendens sibi tantum 
malum effugeret. 'Tum Apocauchus, ipsum quoque e re praesenti 
quid opus sit, non difficulrer posse cognoscere; quippe qui vulgo 
maior, nec stultus sit, sed cum primis Romanorum experientia pru- 
dentiaque certet. Nihilo minus admoniturum, quae in rem fore 
: arbitretur; imo vero, sine quibus salus desperanda sit. Putare au- 
tem , non aliud ipsi ceterisque profutarum, quam si arreptis armis 
ad domestici opes debilitaridas frangendasque totis viribus eun 
bant. Hoc in proclivi esse , si imperatrice adita, et benevolentia 
erga ipsam filiumque imperatorem simulata, cam permoveat, ut 
eum pro hoste et insidiatiore ducat, addatque se haec pro certo 
audivisse et esse scelus non ferendum, seque malle cum filiis suis 


HISTORIARUM Il. 49. 133 


- , € 2 
μᾶλλον αἱρετώτερον ἡγήσασϑαν. αὐτὸν καὶ παῖδας ὕπὲρ av-A.C.i134t 
- - ᾿ M 
τῶν, εἶ δέοι, πολεμοῦντας ἐχείνῳ ἐποθϑνήσχειν, ἢ αὐτοὺς 
, * » 1 ? » , - 
ἀδίκως τὴν ἀρχὴν ἀφαιρουμένους ἢ καὶ ἀποθγήσκοντας πε- 
ριιδεῖν. οἷς ἐκείνην, ὥσπερ εἰκὸς, πεισϑεῖσαν ὑπὸ δέους δᾷ- 
, ^ LI οἱ * 
δστά τὸ ἐχείγου διαστήσεσϑαι xai τὸν πόλεμον ἡμῖν τὸν πρὸς V.333 
- , * γεν M 
ἐχεῖνον ἐπιτρέψειν. τούτου δὲ γεγενημένου, οὐδὲν ἔσται τὸ 
- , - , bd 
κωλῦον, οὐ τῶν προσδοχωμένων δεινῶν ἀπηλλάχϑαι μόγον, 
Ὕ * A , 5 LE ' , E 
ἀλλὰ καὶ τύχης ἀγαθῆς ἀφορμὴν τὸν πρὸς ἐκεῖνον πόλεμον 
,' e * » ? - * ? , , ' - 
ποιήσασϑαι. ὅτι δὲ ovx ἀληϑῆὴ τὰ εἰρημένα, oU χρὴ σχοπεῖν, 
qe " , ^ «s , ^ ' EA ' 
τοπερὲ ἔχείγου, οὐ γὰρ περὲ ἀληθείας καὶ ψεύδους ἡμῖν πρό- 
M kJ ' ? E] » - ? - , , , - 
χειταιὶ νῦν ἄγων, αλλ᾽ εἴτε ζῆν εὐχλεῶς, καϑῃρηχότας ἐχείγου!α 
* 2 ^ - ^ » A] ^ 
τὴν ὑφρὺν, εἴτε ἀποθϑγήσκειν ὁμοίως τοῖς émi δεινοῖς τισιν 
€ ' * 5 » - , x , 
ἑαλωχόσιν, ἐὰν ἐκεῖνος ἔτι τῶν πραγμάτων ἄρχῃ. διὸ πάσῃ 
, ^ A ἍΜ " 
χρηστέον μηχανῇ καὶ παντὲὴ πολέμου εἴδει προσεκτέον μᾶλλον, 
» H ͵ 3 d e , ἢ » 
157 egi tolóvtuly putxgooyieeoy , [^ μηδεμίαν. βλαβην ἔχει, 
^ , - 
ἂν «0s ἡ ἑτέρως ἔχωσι." τούτοις μὲν ovv ἔπειϑε καἀχεῖγνον, 
* L4 *3 ^ , " - “Ὁ 
καὶ πέρας ἤδη εἶχεν ἡ ἐπιβουλή. ἐδόκει δὲ δεῖν καὶ τῶν οἷ- 
κειοτάτων βασιλίδι τινὰς προσεταιρίσασϑαι, ἐχεῖνο ἐνγοῶν, 
c U ^ Ld v » c , € ' M , 
ὡς rovc μὲν ἄλλους (gcc ἂν ὑποπτεύσειεν ἡ βασιλὶς, ἡ φοβῳ 
» ' - " , » E , * * 
205 φϑόνῳ τοιαῦτα ἐσκαιωρηχέναι, τῶν οἰκειοτάτων δὲ μηδὲν 
, 2 - €- 5€ Δ “" 
χαταγνοίη ἂν τοιοῦτον. καὶ τῷ Ζαμπέας υἱῷ, ἢ ἐκ Σαβωΐας Ὁ 
βασιλίδι εἵπετο. πολλῆς καὶ παρὰ βασιλέως ἔτι ζῶντος ἀπο- 
΄ - ΄ x ^ * ' - , 
λαύοντι τῆς εὐμεγείας τώ τὸ ἀλλα xal διὰ τὴν ἐν ταῖς μα- 


21. τοιοῦτος P. 


pro ipsis pugnando oppetere, quam perpeti, ut per nefas imperio 
aut eliam vita spolientur. Quibus rationibus credibile fieri, ipsam 
tremefactam ac persuasam, nullo negotio ab illo discessuram, bel. 
lumque contra eumdem ipsis mandaturam. Quo obtento, non tan- 
tum ingruentibus malis liberatos, verum etiam felicitati quasi 
portam patefactam fore. Quod autem haec de illo .vera non sint, 
eurandum non esse; non enim nunc de veritate falsitateque certa- 
men proponi, sed utrum, illius supercilio depresso, cum. gloria super- 
sint; an, si imperium tenere perseveret, similiter nef2riorum cri- 
minum confictis, capite plectantur. Ideirco tentanda omnia et omne 
genus pugnae experiundum potius, quam de talibus anxie dispu- 
tandum, quae sive hoc sive alio modo se habeant, nmihil obsunt, 
Sic illum quoque illexit, quo voluit. Hucusque insidiae. Visum in- 
super etiam de familiarissimis imperatricis quosdam ad hoc sodali- 
tium asciscere, cum cogitaret,alios forsitan eidem suspectos. futuros, 
quasi qui vel metu, vel invidentia quadam perversa ei improba 
molirentur, cum de intimis domesticis suis tale quiddam sentire 
non possit, Proinde filium Zampeae,, quae illam e Sabaudia secuta 
fuerat, Artotum nomige (quem et imperator cum aliis de causis, 


124 CANTACUZENI 


A.C. 34i xat εὐψυχίαν, καὶ μετὰ τὴν ἐκείνου τελευτὴν βασιλῖδε onos- 

» δαζομένων ἐκείνου vs καὶ τῆς μητρὸς, ᾿Αρτώτῳ προσαγορευ- 
ὁμένῳ " τούτῳ δὴ ἐντυχὼν, εἴ τι περὲ ἑαυτοῦ εἰδείη, ἐπυν- 
ϑάνετο. ὡς δὲ ἐκεῖνος ἔφασκε μηδὲν " ,0AX ἐγὼ" εἶπεν ,,αὐ- 
τοῖς ὠσὶν ἀκήκοα τοῦ μεγάλου δομεστίκου πολλὰ σοῦ xai τῆςϑ 
μητρὸς καταφερομένου καὶ πολλὴν εὐήϑειαν καταγινώσκοντος 
Ῥωμαίων, ὅτι δέον πρὸς τῶν χοιγῶν τὴν ἐπιμέλειαν τοῖς 
ὁμοφύλοις χρῆσϑαι, καὶ ἀνδράσι xai γυναιξὲ πολλοῖς τὸ xai 

P.412 ἀγαϑοῖς οὖσιν, οἱ δ᾽ ovx οἶδ᾽ ὅ,.τι παθόντες, ᾿αΑἰρτώτῳ χρῶν- 
ται καὶ μητρὲ, ἀνθρώποις ἀλλοφύλοις καὶ οὐδὲν ἄμεινον δια-το 
κειμένοις τῶν πολλῶν, βασιλίδα ϑεραπεύοντες. ἀλλ᾽ ἕως μὲν 
ἔτει περιῆν Ó βασιλεὺς, οὐδὲν ἀντιλέγειν ἦν, πᾶν τὸ περιστά- 
μενον xav' ἐξουσίαν πράττοντι. γυνὲ δὲ εἰς ἐμὲ τῶν πραγμά- 
των τῆς ἀρχῆς περιηχούσης, οὐ περιόψομανι ὑπὸ τοιούτων, 
ὥσπερ κηφήνων, τὰ Ῥωμαίων καταναλισκόμενα κοινὰ, dAMi5 
ἐνθέμενος τριήρει μετὰ τὴν ἐπάνοδον, πρὸς τὴν οἰχείαν ἀπο- 
πέμψω. πρὸς τοῖς ἄλλοις δὲ καὶ δειλίαν σοῦ κατηγόρει xai 
ἀνανδρίαν ἐν ταῖς μάχαις, ἐγὼ δὲ πρὸς τὴν τοσαύτην ἀδι- 
xav ἀχϑεσϑεὶς, μειζόνων τε ἄξιον ἢ ὧν παρὰ Ῥωμαίοις 
τυγχάνειν εἰδὼς, καὶ τὴν ϑυγατέρα προϑύμως σοὶ πρὸς γά-2ο 

Βμον ἐκδιδόναι ἔχω καὶ πάντα πράττειν ὑπὲρ σοῦ οὐ διὰ τὴν 
προξέραν φιλίαν μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῦ χήδους ἕνεκα. wai 
εὐϑέως ὅρχους τε τοῖς λεγομένοις προσετίϑει καὶ ἐγχόλπιον 


21. ὑπὸ P. 


ium de fortitudine bellica vehementer vivus dilexerat, et post eius 
mortem.ipsum matremque imperatrix in pretio habebat) hunc in- 
quam, conveniens, ecquid de se audisset, exquirebat. Illo negante, 
subiecit, Ego vero praesens audivi, cum magnus domesticus contra 
ie matremque tuam debaccharetur multis Romanosque magnae fa- 
iuitatis argueret, qui cum ad publicam procurationem uli civibus 
oporteret, essentque in promptu boni viri, bonae feminae magno 
numero, illi nescio quorsum acti, vel potius imperatrici adulantes, 
Artotum et eius matrem, homines exteros ac plebeios, adhiberent. 
Imperatori viventi, inquit, ac pro potestate quidquid incideret mo- 
deranti, contra dicere fas non erat; nunc, quando summa imperii 
ad me devenit, non patiar a talibus, tamquam a fucis, communia 
Romanorum bona absumi; sed post reditum meum triremi imposi- 
tos, unde advenerunt, eo remittam. Praeter cetera quoque timidi- 
tatem tuam et in praelio ignaviam reprehendit. At ego tanta ini- 
quitate offensus, teque maioribus, quam a Romanis habes, dignum 
sciens, etiam filiam meam tibi in matrimonium dabo , nec propter. 
pristinam dumtaxat amicitiam, sed propter affinitatis quoque con- 
iunctionem tua causa faciam omnia. lllico iuramentum οὐ bullam 


HISTORIARUM III. 20. 125 


παρεῖχεν εἰς ἀσφαλῆ τῶν λεγομένων πίστιν. (c δὲ συνϑέ- A.C. εϑήι 
μενον τὸν “Τατῖνον εἶχε, παρήνει, τῇ μητρὲ τὰ εἰρημένα 
ἀπαγγείλαντα, πείϑειν αὐτὴν, πάσῃ χρήσασϑαι καὶ ἐπινοίᾳ 
καὶ σπουδῇ, ὥστε ἐχπολεμῶσαι βασιλίδα τῷ μεγάλῳ δομεστί- 
bung, καὶ τἄλλα προσετίϑει, ἃ τοῖς ἄλλοις εἴρητο αὐτῷ. τὰ δὲ 
τοιαῦτα εἷς τετάρτην ἡμέραν, ἔξ ἧς ἧκεν εἰς Βυζάντιον, αὐ- 
τῷ συνεσχευάζετο, xai ἐπεὶ xaO" ἕνα τοὺς εἰρημένους εἶχε 
πεπεισμένους, αὖϑις συνίστα τοὺς δμοίαν περὲ τοῦ πολέμου € 
γνώμην ἔχοντας ἑκάστῳ ἀπαγγέλλων. παρήνει τὲ κοινῇ βου- 
τολευσαμένους, ὅϑεν ἂν δοκοίη βέλτιον τὸν πόλεμον κινεῖν. 

x. Καὶ ἐπεὶ πρὸς πατριάρχην ἧκον, ἐδόκει δεῖν, μὴ Ὁ 
ἀϑρόους ἀπαγγέλλειν βασιλίδι ἃ ἐσχέψαντο, ἀλλὰ κατ᾽ ὀλίγους V. 334 
προσιόντας, ἵνα μήϑ᾽ ὑποψίαν παρέχοιέν τινα, ἀλλὰ καὶ 
μᾶλλον καταπλήττοιεν, συνεχῶς ve περὲ τῶν αὐτῶν διαλεγό- 

p5uEvoL, καὶ μᾶλλον πείϑοιεν, ἀληθῆ νομίζειν τὰ ὑπὸ πολλῶν 
ὡσαύτως εἰρημένα. ἐδέδοχτο δὴ Ldouvyg» πρῶτον τὸν μέγαν 
δοῦχα καὶ Κωνσταντῖνον τὸν ἀδελφὸν προσάγειν τὴν πεῖραν 
βασιλίδι. προσελϑόντες τοιγαροῦν καὶ πολλὰ περὲ τῆς εἰς 
αὐτὴν εὐνοίας χαὶ βασιλέα προδιαλεχϑέντες τὸν υἱὸν, ἔπειτα 

2oéqaca», τὸν μέγαν δομέστικον εἰδέναι τὴν βασιλείαν ἑαυτῷ P- 413 
περιποιούμενον καὶ ὅσον οὐδέπω τὴν ἐπίνοιαν εἰς ἔργον ἄγειν 
βεβουλημένον. ὅπερ αὐτοῖς τὲ ἄγαν ἔδοξε τῶν δεινοτάτων 
καὶ δεῖν μὴ συγκαλύπτειν, ἀλλὰ δήλην τὴν ἐπιβουλὴν ποιεῖν, 


adiicit, quo certior dictis fides esset. Ut hominem Latinum ad 
suam factignem "adiunxit, eum hortatur, eadem matri referens, 
illam commoveat, ut tota mente omnique ope enitatur, quo impe- 
ratricem magni domestici odio inflammaret. Alia item apud alios 
dicta annectit, Atque haec quatriduo, postquam Byzantium venit, 
per dolum et fraudem struxit, Cumque singulos, quos nominavimus, 
iam irretitos teneret, de integro eos concitabat, dum, qui sub- 
scripsissent, eircumiens singulis enarraret; monebatque, uti commu- 
niter deliberarent, unde commodius bellum ordirentur. 

20. Ut ad patriarcham venerunt, placuit, non omnes simul 
clandestinis agitata consiliis exponere, sed paucos per successio- 
nem ad eam adire, ut neque suspicionem aliquam darent, sed 
magis eam terrerent, dum crebro de iisdem dissererent, et ad cre- 
dendum tamquam veris impellerent, quia a multis eadem marraren- 
tur. Convenit autem , ut Isaacius magnus dux et Constantinus eius 
frater Asanes primi animum Augustae periclitarentur, Qui ingressi 
et pluribus de sua in ipsam filiumque imperatorem voluntate prae- 
fati, se nosse dicebant, magnum domesticum sibi imperium asse- 
rere et brevi cogitata perfecturum. Quod cum indignissimum sta- 
tuant, iudicasse minime tegendas, sed in apertum proferendas in- 
sidias, ut re perspecta, et de se ipsa ct de liberis quod opus erit, 


126 CANTACUZENI 


“ἢ M -» r 
A. C. 134i αἰσϑομένη, τὰ δέοντα περί τὸ ἑαυτῆς βουλεύσηται καὶ τέ- 
2 * -“ 
κνων. οὐ γὰρ περὲ μικρῶν τιγων εἶναι τὸν κίνδυνον αὐτοῖς, 
, , » - bd M » , , 
ἀλλ᾽ εἴτε ζῇν καλῶς, τῆς ἐκ πατρῴου χλήρου προσηχούσῆς 
2 , , » Ὁ , Ὕ - H : 
ἐχομένους βασιλείας, ἡ «ποϑγήσκειν ἀχλεῶς, ἐπιβουλευϑέντας 
ς » , b - 
ὑπ᾽ ἐχείνου, δύναμιν τοσαύτην Éx τοῦ τῶν πραγμάτων ἄρχεινϑδ 
κεχτημένου, βασιλὶς δὲ ὑποπτεύουσα ὅπερ ἦν, οὐ μόνον οὐκ 
2 ' ^ j, 5 , » t ' -“ 
ἐπήνεσε τὰ εἰρημένα, ἀλλ᾽ ἐῴχει καὶ ἀχϑομένῃ διὰ ταῦτα. 
, - dn - -- 
Βπαρῇνει τὲ αὐτοῖς ἀπέχεσθαι τῶν συκοφαντιῶν, ὡς οὐδενὸς, 
“,Ι.» 7 ΄ 2. ὦ ν , 
00' ἂν τις εἴποι, διάστασιν αὐτῇ δυναμένου πρὸς τὸν μέγαν 
, μὰ - - « 
δομέστικον ἐμποιῆσαι, σαφῶς πεπεισμένῃ τἀληϑῆ καὶ προσ-το 
- ΒΩ - 
ἤχογτα περὲ αὐτοῦ. ἐπεὲ δὲ ἄπρακτοι ἐκεῖνοι ἐπανῆχον, 
2 - , e € 7 ^ 
-dorOrog προσεπέμπετο ἅμα τῇ μητρί. τὰ ἴσα δὲ κὠκεῖνοι 
5? E] , M , * bj e ? €- 
ἀπαγγείλαντες, ἀπεπέμφϑησαν ngog ὀργὴν, οὐδὲ ὅλους ἀκοῦ- 
σαι τῆς βασιλίδος τοὺς λόγους ἀνασχομένης. εἰς τὴν ὕστε- 
Ν c - e € Ld 
ραίαν δὲ ὃ Χοῦμνος ἅμα υἱεῖ τε χαὲ κηδεστῇ Πανουὴλιδ 
- - , - c 
Καντακουζηνῷ τῷ στρατηγοπούλῳ xai Γαβαλᾶς δμοίως βασι- 
, c , , 
λίδι προσέλϑοντες, ὡς δή τι νεώτερον πεπυσμένοι, ἀπήγγελ- 
" , ,' διὸ ἐν - y 
λον μετὰ σπουδῆς, συνεβούλευον τὲ μὴ ῥᾳϑυμεῖν, ἀλλὰ δια- 
* c  w 
C»(oraoJgaL πρὸς ἄμυναν, ὡς xai αὐτῶν x«i χρήμασι xaL 
' , bd , ^ -» 
ὕπλοις συνεφαψομένων τοῦ πολέμου. οὐ γὰρ φέρειν τῇ eicoo 
, , ' * 
βασιλέα εὐνοίῳ καὶ πίστει συντεϑραμμένους τὴν ὑπερβολὴν 
ἀν» € " c , 7, 
δρᾷν τῶν τολμωμένων, ἀλλ᾽ ἑτοιμύτερον ἔχειν xai . τὰς ψυ- 
M f. RS 2 € T 
χὰς προΐεσθαι αὐτὰς, ἢ τοιαῦτα γινόμεγα περειδεῖν. βασι- 
ἮΝ 3 - t € , 
λὲς δὲ xai αὐτοῖς ὁμολογήσασα τῆς προϑυμίας χάριν xai πε- 


" 
decernat. Non enim res parvas in discrimen νορδυῖ; sed id agi, 
utrum cum dignitate vivant, retento imperio, quod iure paterno 
illorum sit, an cum dedecore intereant, eius insidiis, qui summa 
" rerum administranda tantam sibi potentiam compararit. Imperatrix 
suspicione veritatem ipsam attingens, non modo querimoniam non 
probavit: sed eam praeterea visa est moleste ferre eosque admo- 
nuit, ut his criminationibus supersederent: quidquid enim de 
magno domestico dicatur , ipsam ab eo distrahi ac dissidere non 
posse, quae vera et consentanea, non commentitia de illo plane 
credat, Postquam hi frustrati recesserunt, Artotus cum matre mit- 
titur: qui eadem narrantes, antequam absolverent, cum bile et 
stomacho reiecti sunt. Postridie Chumnus cum filio et genero Ma- 
nule Cantacuzeno duce et Gabala accedit, quasi qui recentius quip- 
piam rescierint. Explicate memorant, non desidendum, sed ad vim 
ropulsandam exsurgendum, se pecunia et armis bellum foturos. 
Nam cum benevolentiam fidemque imperatori inde a pueritia nava- 
" verint, tam incredibilem audaciam ferre nequire: malleque etiam 
animas suas proiicere, quam haec videre et perpeti, lmperatrix 
cum gratias de tam propensa voluntate egisset dixissetque , sibi quo- 


HISTORIARUM ΠῚ. 20. 127 


πεῖσϑαι xoi αὐτὴ σαφῶς εἰποῦσα, cc, εἴ τι συμβαίη τοιοῦ- ΔΕ. 1341 
τον, προϑύμως παντί τῷ πολεμήσουσιν ὑπὲρ αὐτῆς, ἔπειτα 
παρήνει τῶν κατὰ μεγάλου δομεστίχου λύγων ἀποσχέσϑαι, 
ὡς οὐδὲν ὄντων ἢ πλάσμα καὶ συκοφαντίαν, (εἰδέναι γὰρ 
δάκριβῶς τὴν ἐκείνου πρὸς αὐτὴν εὔνοιαν χαὲ βασιλέα τὸν 
vióv,) μὴ καὶ μετὰ τὴν ἐπάνοδον τὰ παρ᾽ ὑμῶν αὐτοῦ κατη- 
γορημένα ἐχμαϑὼν, δικαίως ἄχϑοιτο ὑμῖν τοιαῦτα signaóct" 
βασιλὶς μὲν οὖν οὕτω πρὸς μηδὲν τῶν εἰρημένων τῶν ἐξαρ- Ὦ 
χῆς ἐξέστη λογισμῶν, ἀλλὰ πλάσματα ἡγεῖτο πάντα ὑπὸ τῆς Υ. 335 
τοἑξχάστου διανοίας ἀναπεπλασμένα. ὡς δὲ καὶ οὗτοι πρὸς 
τοὺς ἄλλους συνελθόντες, ὅσα ἡ βασιλὲς ἀπήγγελλον ἀποχρι- 
ϑείη , δέος ἔσχε πάντας οὐκ ὀλίγον καὶ ἐν ἐσχάτοις ᾧοντο 
ἤδη περιέχεσϑαι κακοῖς. εἰ μή τι βουλεύσαιντο ἀνυσιμώτε-- 
gov τῶν εἰρημένων. συνεβούλευξ τε 0 παρακοιμώμενος αὐ- 
xbroig μηχέτι μέλλειν. τὰ μὲν γὰρ περὲ μεγάλου δομεστίκου 
εἰρημένα σιωπῇ καλύπτεσθαι οὐ δυνατὸν, πολλῶν τῶν συν- 
εἰδότων ὄντων. καταδήλων δὲ ἐκείγῳ γενομένων, συνορᾷν 
ἔξεστιν ἑκάστῳ τοῦ κινδύνου τὴν ὑπερβολὴν. διὸ οὐδὲ πα-Ῥ. ἡ τή 
ρήνει ῥᾳθυμεῖν ἀπογνόντας πρὸς τὴν πρᾶξιν, ἀλλὰ τῶν ἄλ- 
20ÀcY ἀποσχομένους πάντων, ἑγὸς al γίνεσϑαι μόνου, ὅπως 
περιγένοιντο τοῦ πολεμιωτάτου, ἢ τά γε δὲεύτερα, μὴ τὰ 
ἀνήκεστα παρ᾽ ἐκείγου πάϑοιεν αὐτοί, ἐδόκει δὴ καὶ πατρι- 
ρχην καὶ τὸν ᾿Ασάνην ᾿Ανδρόγικον, ὄντα τοῦ μεγάλου δὸο- 
μεστίκου πενϑερὸν, ὥσπερ ἀγκυράν τινα καϑεῖναι ἱερὰν, xat 


6. κατηγορούμενα M, 


e minime dubium videri, eos, si quid tale accideret, cum quo- 
vis alacriter pro se dimicaturos, hortabatur tamen, ut de magno 
domestico ista loqui omitterent, quippe mera figmenta δὲ calumnias, 
(eius enim erga se et imperatorem filium prompta ac parata studia 
sibi exploratissima esse,) ne, si rediens se ab illis horum criminum 
accusatum intelligat, id ipsis merito irascatur, Sic imperatricem 
nihil dictorum a praeiudicata opinione, omnia pro fabulis e cuius- 
que ingenio profectis ducentem, depulit. Cum et hi ad alios re- 
gressi, responsum retulissent, non levis timor incessit omnes, ex- 
tremo iam periculo se circumventos existimantes, nisi quid. dictis 
eficacius invenirent; quos Apocauchus monere, ne cunctarentur: 
nam de magno domestico prolata , tam multis consciis, silentio tegi 
non posse; quae si rescierit, licere cuivis intelligere periculi secu- 
turi magnitudinem. Idcirco hortabatur, ne desperatione victi, actio- 
ne desisterent, sed aliis omnibus posthabitis, hoc unum perseque- 
rentur, ut de acerbissimo hoste triumpharent aut saltem ne atrocis- 
sime ab eo multarentur, Proinde ad patriarcham δὲ Andronicum 
-Asanem , magni domestici socerum, velut ad sacram anchoram con- 


158 CANTACUZENI 


A.C.13410! αὐτῶν τῆς βασιλίδος τοὺς λογισμοὺς πειρᾶσϑαι χαΐξασεί- 
» » * , d h 
ειν, τῶν ἄλλων πάντων ἀξιολογωτέρων ὄντων πρὸς τὸ πεί- 
2 ^ ? - ' 7 
θέσθαι αὐτοῖς, ἅτε δὴ πατριάρχου μὲν πρὸς τῇ δοχούση 
ΑἹ 2 , 2 , δι ς , - ,ὔ ' 
πρὸς ἐχείγην εὐνοίᾳ, καὶ ἱερωσύνῃ τῇ μεγίστῃ τετιμημένου 
Βκχαὲ μὴ ἂν ποῖδὸ ψεύσασθαι ὑποπτευϑέντος " τοῦ ἑτέρου δὲδ 
à ἂν 5 He 
qu] τοσοῦτον ἂν sig ἀπονοίας βάραϑρον ἐληλαχέναι δόξαντος, 
2 x -Ὁ m - , 3 - cr ;, € ^ ' 
εἰ Lj TOLUUTO "T γαμβρῷ σύνηδει ἀληθῶς, ὥσϑ' sxoPer τὴν 
ϑυγατρὸς αἱρεῖσθϑαε καχοπραγίαν, καταψευδόμενον τοσαῦτα. 
ἐπεὲ δὲ ἐψηφέσαντο κοιγῇ; γενομένων ἐν βασιλείοις τῶν εἰρη- 
, € , € d M ^ 
μένων, ὃ πατριάρχης λόγου ἥπτετο πρῶτος πρὸς τὴν βασι-το 
λίδα, ,vgv μὲν περὲ ἐμὲ τοῦ μεγάλου δομεστίκου φάσκων 
5 { D - 3 " 
»δυμένειαν χαὶ σπουδὴν εὐθὺς ἐξαρχῆς, xal ὡς ἐκ φαύλης 
, ^ - LP 
τύχης καὶ πολλῆς ἀφανείας εἰς τοῦτο δι᾽ ἐχείγου δόξης xai 
λαμπρότητος προῆγμαι, δι’ ἃ πολλὰς αὐτῷ χάριτας ὀφείλειν 
ς - , 3 , ^ ^ LE 
αὐμολογῶ δίκαιος εἶναι, πάντες μὲν ἂν εἰδεῖεν Ῥωμαῖοι, ua-15 
x , » 4 Y $3 4 € A ' ΄ 
λιστα δὲ σύ. ἄχρι μὲν οὖν αὐτὸν δώρων δρϑοῖς xai δικαίοις 
- »! ^ ᾽ 
χρώμενον λογισμοῖς καὶ τὴν εὔνοιαν καὶ τὴν πίστιν ἄδολον 
ὑμῖν τηροῦντα καὶ καϑαρὰν τοῖς βασιλεῦσι, δεῖν ἐνόμιζον 
καὶ αὐτὸς ὥς γνησιωτάτῳ φίλων αὐτῷ προσέχειν, καὶ οὐδὲν 
2 - 
ἧττον ἢ φιλότεκνος πατὴρ, ἅ λυσιτελήσειν ἤλπιζον αὐτῷπο 
ὃς εὐδοξί ἡρού ὀπεὶ δὲ ἄλλων τε πολλῶ 
πρὸς εὐδοξίαν, πράττειν ἡρούμην. ἐπεὶ δὲ ἃ T8 πολλῶν 
, ᾽ , H y - ^ x 
λεγόντων ἐπυϑόμην xai αὐτὸς παρ᾽ ἐμαυτοῦ συνῆκα, ὡς ἀδι-- 


19. φίλον P. αὐτῷ add. M. 


fugiendum iudicarunt: quorum quia potior esset ad persuadendum 

auctoritas, per ipsos imperatrici terrorem ac metum incuterent. 

Nam patriarcha praeterquam quod illi bene cupere videbatur, 

summo praeerat sacerdotio, quem illa nunquam mentiturum suspi- 

caretur; alter, nisi genero huius molitionis esset conscius, in tan- 

tum armentiae vecordiaeque barathrum, ut tam multa mentiendo | 
sponte ac volens filiam calamitosam redderet, praecipitaturus non 
putabatur. Hoc fixo, cum essent in palatio omnes, quos recensui- 
mus, patriarcha primus talibus dictis Augustam compellavit, Magni 
domestici erga me voluntatem ac studium a principio et quomodo 
per illum ex abiecta conditione multaque obscuritate ad istam am- 
plitudinem claritatemque pervenerim (ob quod singulares me illi 
gratias merito debere haud inficior) Romanorum nullus est, qui 
Scire non possit, et tu nosti potissimum. . Quamdiu igitur illum 
recta incedere via et amicum iustitiae sinceraque et pura erga vos 
imperatores benevolentia ac fide animadverti , ^ me vicissim illi 
ut amico germanissimo addictam ésse oportere sentiebam: mec mi- 
nus quam liberorum suorum amans pater, quae ad eius gloriam 
factura confidebam, ea facere institaebam. At ubi multis comme- 
morantibus audivi et per me cognovi, illum vim et nefas meditari 
et iam ad scelus perpetrandum esse incitatum , (male videlicet ré- 


- 


HISTORIARUM ΠῚ. 20. 129 


xa xat βίαια καὶ διανοεῖται καὶ πράττειν ἤδη ὥρμηται, τοῦ πολ-Α. C. 133 

λὰ πεφιληκότος βασιλέως καὶ éni μέγα δόξης προσγαγόντος 

ἀδίκως ἀμειβόμενος τοὺς παῖδας οὐ μόνον τῆς ἀρχῆς, ἀλλὰ 

καὶ τῆς ζωῆς αὐτῆς ἀποστερῶν, τήν τε γνώμην ἐβδελυξάμην D 
5og ὠμοτάτην καὶ ἀγνωμοσύνης δυδεμίαν ἐλλείπουσαν ὕπερ- 

βολὴν, καὶ αὐτὸν οὐ τῶν φίλων ὥσπερ πρότερον, ἀλλὰ τῶν 

πολεμιωτάτων ἔγνων δεῖν ἡγεῖσϑαι. νομίζων δὲ μὴ καὶ σὲ 

τὰ τοιαῦτα ἀγνοεῖν τῶν πάνυ καιρίων εἶναι, ἥχω ἀπαγγέλ- 

λων, ἵν᾽ ἐκ τῶν παρόντων σχκεψαμένη οὐ μόνον αὑτὴν xai 
ἰοπαῖδας διασώσῃς, ἀλλὰ καὶ τὴν ἄλλην ἅπασαν συγκινδυγεύ- 

ουσᾶν ἀρχήν." 3: βασιλὶς δὲ ὥσπερ ἐχπεπληγμένη, λόγους, 

ἔφασκον, ἀκούειν, οἵους οὐδ᾽ αὐτὸν τὸν κακίας ἐφευρετὴν 

ἄν ποτε δυνήσεσϑαι φήϑη περὲ μεγάλου δομεστίχου πείσειν 

ἐπιχειρήσειν, ὡς κακὸς ἐκεῖνος περὶ αὐτὴν xai παισὲν Émi-P-4i5 
τὔβουλεύων βασιλέως καὶ τῆς ϑαυμαστῆς ἐκείνης φιλίας τοιαυ-- 

τας χάριτας ἀποδιδούς, τοῦ πατριάρχου δὲ καὶ αὐτοῦ τὰ 

ἴσα φάσκοντος ἐν ἀρχῇ πεπονθέναι πρὸς τὰ περὲ ἐκείνου 

εἰρημένα καὶ τὸϊς λέγουσιν ἀπιστεῖν, οὐ δὲς καὶ τετράκις τος 

σούτων, ἀλλὰ καὶ πολλαπλασιόνων, ἢ ὅσοι προσεληλύϑασιν 
ἀλοαὐτῇ, τῶν εἰρηκότων ὄντων. ἔπειτ᾽ ἐπιστήσαντα τὸν νοῦν V.336 

καὶ τοῖς πραττομέγοις ἀκριβῶς προσεσχηχότα; τὴν διαστρο- 

qz» τῆς γνώμης καταμαϑεῖν. καὶ πείϑεσϑαι ἀξιοῦντος xal 

αὐτὴν καὶ μὴ περὲ πράγματος οὕτω τὸν κίνδυνον ὀξὺν ἔχονγ- 


t. Χαὶ ante διαγοξῖται om. M. ἡ. τῆς om. P. 


munerantem filios imperatoris, a quo tantopere dilectus et ad tam 
inclitum fastigium evectus est: dum 608 non modo imperio, sed 
vita etiam privare molitur,) crudelissimum cius et supra quam cre- 
dibile est, perversum consilium execratus, non amicorum , ut prius, 
sed hostium infestissimorum numero ducendum existimavi.  Ratus 
porro, nec te nescire, quam haec exitiosa sint, tibi nuntius adsum, 
ut pro tempore circumspicias, quemadmodum et te et gnatos tuos 
et totum imperium in idem discrimen coniectum serves. Tum im- 
peratrix attonitae similis, talia se de magno domestico audire dixit, 
qualia nunquam cogitasset de eo sibi persuadere conaturum vel 
ipsum scelerum omnium satorem ét architectum, diabolum: quod 
nimirum sibi infestus et insidiator liberorum imperatoris pro no- 
bili illa amicitia tales referret gratias. Excipiente patriarcha, eun- 
dem fuisse sensum suum ab initio, cum haec de eo audiret, et 
narrantibus credere nequivisse, qui nón ter quater, sed multis parti- 
bus plures fuissent, quam nunc ad eam convenissent; post, ubi 
animum  applicuerit et ad acta diligenter attenderit, pravitatem 
mentis eius didicisse , quam ut et ipsa credat, aequum videri, Ne 
in periculosissimo negotio moras nectat, sed iam de sua filiorumque 


Cantacuzenus II. 9 


130 CANTACUZENI 


» x ᾿ - ^ 
A.C.1341T06 διαμέλλειν, ἀλλ᾽ ἤδη περὲ σωτηρίας αὐτῆς τε χαὶ τῶν 
τέκνων σκέπτεσθαι, ἀνεμίμνησκεν ἡ βασιλὲς τῶν πρὸς ἀλλή- 
» ᾽ , - 
λους οὔπω χϑὲς καὶ πρώην ἐπ᾽’ αὐτοῦ γεγενημένων ὅρχων, 
ΒΩ 2, - , “ o 
ἐν oig ἀλλα τε εἴρητο τῷ μεγάλῳ δομεστίχῳ, ἔφασχεν, ὅσα 
, ^ M] ων c , » 
σύγισμεν αὐτοὶ, καὲὶ πρὸ τῶν ἄλλων ἁπάντων, ἵνα, Gv Tib 
- , , , 
κατηγορηϑῇ παρά τινος, μὴ ἐρήμην ovrog ἐκείνου χαταψη- 
ς «Ὁ 3 Ka δ , , ' , 3 
φίζεσϑαι ἡμᾶς, αλλ᾽ ἐπὲ δίκην καλέσαντας καὶ τύπον ἀπο- 
b] - 
λογίας παρασχομένους, ἂν μὲν ἀδικῶν ἁλίσκηται xai ἐπιορ- 
κῶν, δίκας τὰς ἐσχάτας ἀπαιτεῖν" ἂν δὲ μηδὲν προσῇ τοῖς 
εἰρημένοις ἀληϑὲς, τῶν ἐγκλημάτων μὲν ἐκεῖνον ἀπολύεσθαι,το 
ατοὺς συκοφάντας δὲ αὐτὸ τοῦϑ᾽, ὅπερ εἰσὲν, ἀποδείκνυσθαι, 
- » - 
συκοφάντας. γυνὲ δὲ πολλῶν ὄντων τῶν ἀπιστίας καὶ ἐπιορ- 
κίας διωχόντων, οὐδένα δρᾷν, ὃς ἀντικαταστῆναι πρὸς αὐτὸν 
. * - , , « ,* » , , € , ^ 
éni τῆς δίκης τολμήσει, cov ἐξελέγχειν ἀδικοῦντα, 0) μὴν 
? 5 2€6 -“ ?c? ᾽ , - c Li 
ἀλλ᾽ οὐδὲ νῦν τινα διαῤῥήδην ἐκείνου κατηγορεῖν, ὃτι ziQ&v-15 
- y 2 - 
των κακῶς ὦπται καὶ προδότης περὲ ἐμὲ, ὥστ᾽ ἐκ τῶν λεγο- 
μένων καὶ αὐτὴν ἔχειν συνορᾷν, εἰ συκοφαντία τὼ εἰρημένῳ 
Ei , , v , 2 , c e "5 , 
ἢ ἀληϑείας ἐχεταί τινος. ἀλλ᾽ οὕτως ὥσπερ ἔκ συνθήματος 
πάντες αὐτοῦ χαταψηφίζονται τὴν βασιλείας ἁρπαγὴν, μηδὲν 
, , » M , 3 3-9» 2 * 2 ^ 
πλέον προστιϑέντες. οὐ δὴ δίκαιον, ovr. ἄλλως εὐπρεπὲς éuor,20 
τοῖς παρὰ τῶν πολλῶν πεισϑεῖσαν λόγοις, οὐδὲν βέβαιον πρὸς 
ἀπόδειξιν ἔχουσι τῆς ἀληθείας, πόλεμον πρὸς ἐκεῖνον ἐμφύ-- 
P - - T u E - 
p Atv κινεῖν. οὐ γὰρ τῶν πολλῶν εἷς, ὥστ᾽ αὐτοῦ ῥᾷστα πε- 


13. ὁρᾷν add. M. £* 


salute laboret. Redibat autem in memoriam imperatrix , quomodo 
recentissime , ipso patriarcha praesente, iurassent mutuum, quando 
et alia dixerit magnus domesticus, quae ipsi secum recordentur, et 
hoc inprimis, ut si quid accusaretur, ne absentem indicta. causa 
dammnarent, sed in iudicium vocato, locum defensionis darent, et 
siquidem iniustus ac periurus comperiretur, extremo eum supplicio 
addicerent; sin abesset ab accusatione veritas, criminibus absolve- 
rent et sycophantas hoc ipsum, quod sunt, ostenderent. Nunc cum 
illum perfidiae ac periurii multi insimulent, neminem se videre, 
qui ei in iudicio se opponere et pro scelerato arguere audeat; sed 
nec qui manifeste eum accuset, quasi qui malignum se et prodito- 
rem eius demonstrarit: ut ex auditis hanc delationem puras putas 
esse calumnias potius, quam aliquid veritatis habere, perspicere 
queat, et velut ex composito ab omnibus, nullo argumento ut im- 
perii invasorem reum peragi. Non itaque iustum esse, nec suam 
. decere personam , multorum sermonibus, nihil ad probationem veri- 
tatis solidum continentibus, credulam, bellum civile adversus eum 
inceptare. Non esse unum de plebe infima, ut opera levissima sub- 
igatur. Sed quae nunc dicta sint, eorum nmihil ei indicandum ; 


HISTORIARUM III. 94. 131 


? * - » » 
οἰγενέσϑαι. ἀλλὰ νῦν μὲν τῶν εἰρημένων δῆλον πρὸς αὐτὸν. C. 1341 
* - 3 M , * " , ' - 
μηδὲν ποιεῖν, ἀλλὰ σχεψαμένους πολλὰ xai βασάνῳ τὸ πρᾶ- 
^ a “ - * * ; 
γμα δόντας ὠχριβεῖ, ἕως ἂν ἐκεῖνος ἀπῇ πρὸς τὴν ἑσπέραν, 
, ' - , 
μετὰ τὴν ἐπάνοδον εὐθὺς καλεῖν. ἐπὶ τὴν δίκην, καὶ χαιρὸν 
' , » y 
δπαρασχομένους πρὸς ἀπολογίαν, ἢ καταψηφίζεσθαι, ἄν φαι- 
- » ^ , , ^ * - 
γηται ἐπιορχῶν, ἢ τῶν ἐγκλημάτων ἀπολύειν, ἄν μηδὲν τῶν 
5 - ^ 1 , 
ὑποπτευομένων εἰργασμένος 5j. τοιαῦτα uiv ἡ βασιλὶς δίκαιά 
τὸ ὁμοῦ καὶ συμφέροντα oiouérg , ἀπεκρίνατο. 
, ^ , 
κα΄. 'O πατριάρχης δὲ ἐλέγχους nv90uevog xa) δίκην, Ῥιήι6 
- » »» , 
. χρπολλήν τὸ ξαυτῷ καὶ "τοῖς ἄλλοις συνειδὼς συκοφαντίαν, xad 
τὸν κίνδυνον συνορῶν, ὅσος αὐτοῖς μετὰ τῆς συχοφάνταις 
, E ;, 
προσηχούσης αἰσχύνης περιέσται, ἠγωνία τε οὐ μετρίως xai B 
Q πλείστῳ μέρει ἦν ὑπὸ δέους ἀποτεϑγηχώς. ἔτι δὲ οὐ 
τῷ πλείστῳ μέρει ἦν ὑπὸ δέους ἀποτεϑνηχώς. ἔτι δὲ οὐ 
, * — M , ν᾿ ΕῚ 
παντάπασι πρὸς τὸ κακουργεῖν ἀπειρηκὼς, ὥσπερ τὴν επό-- 
5 0 λίδο oi Co 2 4 TE. , * 
15voay βασι (dog οἰκτιζόμενος, .»ν oic" ἔφασκε, ,»πράγμασι καὲ 
* , , ' ^ 
0 Jeog avos» συγεφάπτεται., εὐδρομα πάντα καὶ λεῖα xa 
i Y E] c * 
| κατορϑούμενα ἀπονητί- ὧν δ᾽ αὐτὸς. ἑχὼν μεϑίεται πρὸς τὸ 
- LU , M 
διαφϑαρῆναι, τοὐναντίον ἅπαν, δυσχολίας γέμοντα καὶ τα- 
ρθαχῆς. ἐγὼ δὲ καίτοι κινδύγοις τοῖς ἐσχάτοις διὰ τὴν εἰς 
«οὑμᾶς εὐνοίαν ἐμαυτὸν περιβαλὼν, οὐ τοσοῦτον ἐν δεινῷ τὴν 
* - 2 “ 
χαχοπραγίαν τίϑεμαι τὴν ἐμαυτοῦ, ἄχρι χαϑαιρέσεως τῶν 
, , 2, u ' 
Sg0rov xai δεσμωτηρίου ἐσομένην, ὅσῳ τὴν ὑμετέραν, οὐκ. 337 
, € , - 
ἀφαίρεσιν μόνον μέλλουσιν ὑφίστασϑαι τῆς Ῥωμαίων ἥγεμο- C 
γίας, ἀλλὰ xai αὐτῆς ζωῆς ἀχλεῶς ἅμα xal παρανόμως ἀπο- 


verum bene perpendendum accurateque examinandum negotium, 
dum in occidente abest, et post reditum citra cunctationem iudicio 
arcessendum; ac tempore ad respondendum concesso, vel damnan- 
dum, si periurii comperiatur, vel scelere omni solvendum, si nihil, 
quorum suspectus erat, designarit. Haec imperatrix aequa simul et 
commoda reputans, respondit, 

21. At enim patriarcha probationes et iudicium audiens , con- 
Scientia suae aliorumque sycophantiae et quidem multae excitus, 
ad haec cernens, quantum ipsis praeter dedecus sycophantis debi- 
tum periculi crearetur, angebatur animi vehementer et timoris ma- 
gnitudiue parum differebat a mortuis. Nondum. tamen omnino ad 
male faciendum fessus, velut imperatricis caecitatem miserans, 
Quibus in rebus, inquit, etiam de caelo Deus adiuvat, omnia ve- 
lut ad cursum plana et expedita sunt ac nullo labore feliciter ge- 
runtur: contra, quos idem sponte ad perniciem deserit, iis e di- 
verso difficultatis et turbarum plena sunt omnia. Atqui ego quam- 
quam me studio vestri summis periculis involverim, non tanti 
aestimo calamitatem meam , usque ad sedis amissionem et carcerem 
processuram, quam vestram, quibus non solum Romanus principa- 


132 CANTACUZENI 


A.C. i34toregeiogat. ϑαυμάζειν δέ μοι καὶ σοῦ παρίσταται πολλὰ, 
εἰ νῦν, ἀπόντος ἐκείνου Βυζαντίου xai λίαν ὄντος εὐεπιχειρή- 
του διὰ τὸ μηδὲν εἰδέναι τῶν πραττομένων, οὕτω πέφρικας 
τὸν πρὸς ἐχεῖνον πόλεμον: μετὰ δὲ χρόνον τοσοῦτον, ἐν ᾧ 
τῶν τε εἰρημένων μηδὲν ἐκείνῳ ἐξέσται ἀγνοεῖν, οὐκ ὀλίγων 
ἐνταυϑοῖ διατριβόντων τῶν ἡδέως ἂν ὑπὲρ ἐχείγου καὶ τὰς 
ψυχὰς προησομένων καὶ παρασκευάσασϑαι πρὸς ἕκαστα; ὡς 
dv ἄριστα αὐτῷ δοχῇ, ὅᾳδίως ἤλπισας περιγενήσεσϑαι. οὐ 

pyàg ὡς αὐτή τε οἴει κὠκεῖνος φενακίζων ἡμᾶς ἀπεσεμνύνγετο, 

οὕτω πρὸς Βυζάντιον ἐπανήξει, τοὺς φίλους καταλιπὼν καὶτὸ 
τὴν πολλὴν ϑιυαπείαν τὴν περὲ αὐτὸν, ὥστε σε ἔχειν ὅ,τι 
βούλει χρήσασϑαι αὐτῷ. ἀλλ᾽ εἰδὼς, ὡς ὑποπτεύεται, οὗ 
τῶν εὐγενεστέρων μόνον πείσει πολλοὺς ὑποσχέσεσι καὶ Óc- 
psal; μεγάλων ἀγαϑῶν, ἀλλὰ καὶ στρατιὰν ἅπασαν αὐτῷ 

προσέχειν παρασχευάσει χρήμασι διαφϑείρας. ἔχων δὲ με-τῦ 
γάλην δύγαμιν περὲ αὐτὸν, οὐ μόνον ἡμᾶς τοὺς ἡρημένους 
ἐχείνῳ πολεμεῖν τῆς εἰς ὑμᾶς εὐνοίας ἕνεκα διαφϑερεῖ ῥᾳδίως, 
ἀλλὰ καὶ σοὶ καὶ τέκνοις, μηδενὸς τοῦ βοηθοῦντος ὄντος, 
ὃν αὐτῷ τρόπον λυσιτελήσειν χρήσεται οἰήσεται, πᾶσιν ἐκείς- 

γοις τοῖς σεμνολογήμασι καὶ ταῖς ἀπάταις καὲ ταῖς εἰρωνεί-530 
P.417 αἷς χαίρειν εἰπὼν μαχρά, ἃ οὐκ οἵδ᾽ ὅπως οὐ συγορᾷς αὖ- 
v5, οὐδὲ σωτηρίαν ἑαυτῇ τε καὶ τέχγοις ἐκ τῶν ἐνόντων éx- 
πορίζειν βούλει, ἀλλὰ δίκας ὀνειροπολεῖς καὶ συκοφαντίας 

5. ὀλίγον P. 


ius, sed ipsa quoque vita ignominiose ac nefarie eripietur. "Te au- 
iem admiror magnopere, si nunc, dum abest Byzantio et domari 
nullo labore potest (siquidem quae in eum cuduntur ignorat) adeo 
ab armis in illum refugis; post tantum vero spatium, in quo quae 
nunc dicta sunt, eorum nihil nescire poterit, cum nom pauci in 
hac urbe degant, qui cum voluptate eius causa sanguinem profun- 
dent et accingi parati sint, quibus ille potissimum eos accingi vo- 
luerit, non difücile te superiorem fore confidis, Non etenim, ut et 
εἴα putas et ille nos ludificans iactabat, sic Byzantium redibit, amicis 
relictis. et quibus colitur obsequiis illis tam multis, ut eum pro 
arbitrio tractare possis. Sed cum se suspicione laborare sciat, non 
modo de nobilioribus complures donis et promissis magnificis, ve— 
rumetiam totum exercitum largitione corruptum, [ad partes suas 
tuendas alliciet, et potentia ingenti praeditus, non solum nos, qui 
cum eo, studio erga vos adducti, bello contendere dicemur, nullo 
negotio concidet; sed de te quoque et filiis, nemine contra opem 
ferente, omnibus illis gloriose dictis et fallaciis et simulationibus 
valedicens, pro commoditate sua statuet; quae nescio quomodo nom 
vides, nec tibi liberisque salutem ex data opportunitate conciliare 
vis, sed iudicia et calumnias et probationes somnias, nec te citius 


HISTORIARUM Π|. 21. 133 


καὶ ἐλέγχους, οὐδ᾽ αὐτὸ τοῦτο βουλομένη ἐννοεῖν, ὅτι φϑά-Ἀ. C. 1341 
σαις ἄν διαφϑαρεῖσα πρὶν εἰς ταῦτα ἥκειν. ἐγὼ μὲν οὖν, 
ἃ καὶ πρότερον ἔφϑην εἰπὼν, οὐ τῆς βασιλέως μόνον εὐμε- 
γείας μεμνημένος, ὑφ’ οὗ πολλῶν ἀπήλαυσα χαὶ μεγάλων 
δεὐεργετημάτων, ἀλλὰ καὶ τῆς σῆς, ἄλλως O^ ὅτι καὶ νόμων 
αὐτῶν καὲ δικαίων προβεβλημένος, πᾶσιν ὠνάγκην ἔχων τοῖς 
ὁπωσοῦν ἀδικουμένοις συναίρεσϑαι τὰ δυνατὰ, ἐκείνου τε 
ἀπεσχόμην τῆς φιλίας, ἄδικα xai παράνομα διανοηθέντος, 
καίτοι πολλὰς ἀφορμὰς τῆς εἰς ἐκεῖνον εὐνοίας ἐσχηκὼς, xat 
τοσοὲ τὰ λυσιτελοῦντα συμβεβούλευχα, κύβον, 6 φασι, óüpyac ,B 
καὶ σὺν ὑμῖν ἑλόμενος ἢ ζῇν νικώντων, 7) ἀποθνήσκειν, ἂν 
τῆς ἐναντίας πειρᾶσθαι συμβαίνῃ τύχης. ϑειοτέρᾳ δέ τινι 
καὶ τοῦδε παρόντος τύχῃ, ὃς ἐκείνου τε οὐκ ἂν ποτε ἕλοιτο 
καταψεύδεσθαι συγοικοῦντος ϑυγατρὲ, καὶ σοὶ βουλεύσαιτο 
15r& δέοντα οὐ μόνον διὰ τῶν πραγμάτων τὴν ἐμπειρίαν xai 
τὴν σύνεσιν, ἣν ὃ πολὺς αὐτῷ τῆς ἡλικίας χρόνος ἐστὲ συν- 
&ÀoyOc, ἀλλὰ χαὲ τὴν εἰς βασιλέα xai τοὺς παῖδας τοὺς 
ἐκείνου εὑνοιαν xai πίστιν ἄδολον xai καϑαρὰν, ἄξιον πυν-α 
ϑάνεσϑαι καὶ πείϑεσϑαι παραινοῦντι, οὐδὲν ἄδικον, οὐδ᾽ 
ὡοἐπισφαλὲς βουλησομένῳ cvufovisvsw." ᾿Ασάνης δ᾽ ὥσπερ 
οἱ ἐν τοῖς γυμνιχοῖς ἀγῶσιν ἐφεδρεύοντες, ὥστε τοῖς νικῶσιν 
αὐτοὶ συμπλέκεσθαι, πρὸς τοὺς λόγους παρεσκευασμένος ὧν, 
»Ujv μὲν ἐμὴν ἔφη ,,πρὸς τὸν μέγαν δομέστίκον γνησιότητα 
xal πατρικὴν στοργὴν, ἣν ἔχω πρὸς ἐκεῖνον, τῇ φιλτάτῃ συν- 


occisum iri perspicis, quam ad eas veniatur. Quare, id quod etiam 
antea dixi, meae cum in imperatorem , cuius multa eaque praeclara 
constant in me oflicia, tum in te benevolentiae memor (adde quod 
et legum ac iustitiae patronus, quomodocumque iniuriam passis, 
quantum in me est, opitulari necesse habeo) et ab illius amicitia , 
iniqua legibusque adversantia parturienüs, tametsi multis eum no- 
minibus complecti deberem, me seiunxi tibique utile consilium dedi 
et ut dicunt, aleam ieci, vobiscum praeoptans aut vivere , si vice- 
ritis, aut interire, si in contrarium fortuna ceciderit. Porro et 
hunc divina quadam sorte praesentem (qui nunquam in eum, ut- 
pote generum, mentiri velit, tibique non tantum propter rerum 
usum atque prudentiam, quam ei aetas longinqua peperit; sed 
propter eam nihilo minus, qua in imperatorem fuit et in liberos 
adhuc est germana sinceraque caritate et fide, recte consulet,) 
percontere licet eique obtemperes; nihil enim iniquum. periculosum- 
ve suasurus est. Asanes autem perinde, ut qui in gymnicis ludis 
subsidunt, quo cum victoribus ipsi quoque congrediantur, ad di- 
cendum meditatus, Meam quidem, inquit, patriam et germanam 
caritatem erga magnum domesticum, carissimae filiae maritum, 


134 CANTACUZENI- 


- . , e »( io 
ΑΕ ιϑ4ι οἰκοῦντα ϑυγατρὲὶ, οὐδεὶς ἀγνοεῖ δήπου. ὅϑεν οὐδ' éagrei- 

- - x ms. 
σϑαι τὰ πᾶσι φανερὰ προσῆκον ἥγημαι ὃμοί, εὔδηλον οὖν, 
ὡς, &xelvov κατωρϑωχύότος, ἃ διανοεῖται, βασιλεὺς μὲν ἐκεῖνος 
» ' , vn Nc ὧν ' - 2 ^ ^N M 
ἔσται zai βασιλίδι τῇ ἐμῇ ϑυγατρὲὶ συνοικῶν, ἐγὼ δὲ πατὴρ 

1 ^ , - 

γ. 338 βασιλέων καὶ τὴν ἀρχὴν συμμεριζόμενος αὐτοῖς καὶ àni ué-5 
D ^ 
ya ἥκων καὶ δόξης καὶ πλούτου χαὲ περιφανείας. ἀλλὰ τὰ 

» € x » 
λαμπρὰ ταῦτα καὶ σεμνὰ, ἅπερ ἑτέρῳ παντί vo ἤρκεσαν ἂν 
εἰς εὐδοξίαν, ἐμοὶ τῶν παρόντων ἀποδέοντα φαίνεται πολλῷ. 

- ^ ^a , 2 ^ ' , - 5 , ; 

Dr5j γὰρ εἰς βασιλέας εὐνοίᾳ xai πίστει καϑαρᾷ 6x πρῶτῆς 

c 4 ν᾿ -» » FL 2 , v 

ἡλιχέας συντραφεὶς, μᾶλλον ἂν βουλοίμην ξχείνοις συνῶντο 

A - E , - . 

καχοπραγεῖν, ἢ τοῖς ἐπιβουλεύουσι προσϑέμενος, τῶν πρώτων 

- - . Y 

τιμῶν καὶ δωρεῶν παρ᾽ ixe(voug ἀπολαύειν. περὲ μὲν οὖν 

u M 

τοῦ μεγάλου δομεστίχου ὅσα τὸ πατριάρχῃ καὶ τοῖς ἐμοῖς 

TY, - * - χλλ » , rH δ € 1A. 9p. 

ἀδελφοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις εἴρηται, πάντα cvvoida ὡς ἀληϑῆ, 

d , » * 
xai περὶ οὐδενὸς ixsiyov σὲ προσῆκον ἀμφιβάλλειν, ἀλλ᾽ ἐμοὲτϑ, 

Ψ" - LJ ' 
πείϑεσθαι πάντα ἀκριβῶς ἐπισταμένῳ. εἰ δέ σοι ταῦτα πρὸς 
P. ἀιϑάπόδειξιν τῶν εἰρημένων ἀσθενῆ δοχεῖ, ἐλλ᾽ ἐκεῖγό σε πει- 
ϑέτω πάντως τὸ μὴ μέτριά τινὰ περὲ σοῦ καὶ τῶν παίδων 
» ev » 
τὸν ἄνϑρωπον διᾳνοεῖσϑαι. σοῦ γὰρ ziv ἐνθένδε ἀπελϑεῖν 
τὴν ϑυγατέρα τῷ σῷ υἱῷ καὶ βασιλεῖ πρὸς γάμου χοινωγίανο, 
συνάπτειν χαταναγκαζούσης, οὐκ ἠϑέλησεν ἐχεῖνος, ἀλλ᾽ εἰς 
5 F^ * . , " p e 
τὴν ἐκ τῆς ἑσπέρας ἐπάνοδον ἀνεβάλλετο τὴν πρᾶξιν. ἠσχύΞ 
vero γὰρ μετὰ τοσαύτας ἀποδείξεις τῆς εἰς ἐκεῖνον εὐμενείας 


- 


5. συμμετριζόμεγος P. 


nemo utique ignorat. Unde quae omnibus nota sunt, negare me 
non:decet. Manifestum est itaque, si, quod cupit, bene processerit, 
illum imperatorem , gnatam meam imperatricem , me imperatorum 
patrem imperii consortem et illustri gloria, magnis opibus ac splen- 
dore futurum, Atqui ego claritates istas δὲ augustos honores, qui 
cuivis alteri ad celebritatem suflicerent, hoc rerum statu nequa- 
quam convenire arbitror. Nam cum a prima aetate fide non fucata 
imperatoribus studuerim, malim illis adhaerendo in miserias et 
aerumnas incidere, quam cum insidiatoribus faciendo amplissimos 
honores et dona adipisci. De magno itaque domestico quae et pa- 
triarcha et fratres. mei et alii locuti sunt, omnia certa esse scio; 
et te nihil vocare in dubium, sed mihi, ut qui singula penitus 
noverim, fidem adiungere par est. Quod si haec ad demonstran- 
dàm veritatem infirma videntur: at illud tibi omnino persuadeat , 
hominem super te filiisque tuis aliquid monstri alere. Etenim cum 
tu sub- discessum de filia ipsius, filio tuo imperatori despondenda, 
eum urgeres, noluit remque in reditum suum ab occidente reiecit, 
Erubescebat enim post tot argumenta tuae in se tam effusae volun- 
tatis hostis apparcre infensissimus,. et cui paulo ante. gnatam ad 


HISTORIARUM ΠΙ. 22. 135 


παρὰ σοῦ πολεμεώτατος ὀφϑῆναι, καὶ ὃν πρὸ μικροῦ τῇ 9v-A.C. 134i 
γατρὲ πρὸς γάμου συνῆπτε κοινωνίαν, οὐ μόνον βασιλείας, 
ἀλλὰ καὶ ζωῆς ἀποστερῶν. οὐ γὰρ δὴ ἐκεῖνο φαίη τις àv 
γοῦν ἔχων, ὡς περιφανέστερον ἢ ϑαυμασιώτερον ἐχείνου νυμ-- 
πρφίον ἀγαγέσϑαι ποτὲ φήϑη τῇ ϑυγατρί, ὅϑεν οὐδὲ σὲ τῆς 
σωτηρίας χρὴ καταμελεῖν, ἀλλὰ πάντα πράττειν GUY σπουδῇ, 
ὅϑεν àv γένοιτο ἐπιβουλεύοντος ἐχείνου περιγενέσϑαι. ἐγὼ 
δὲ xa) ὅσοι τῶν ἐπιφανεστέρων νῦν ἐπιδημοῦσι Βυζαντίῳ, 
οὐ χρήματα μόνον καὶ σώματα καὶ οἰχέτας, ἀλλὰ καὶ ψυχὰς 
τοαὐτὰς, εἰ δέοι, ὑπὲρ τῶν σοὲ xai τέχνοις συμφερόντων προη- 
σόμεϑα προϑύμως. , 
xf. Ἐπὶ τούτοις ὥσπερ ὑπὸ λύπης ἡ βασιλὶς καταβα- α 
πτισϑεῖσα τὴν ψυχὴν, καὶ μήϑ᾽ ὡς ἀπιστεῖν τοῖς ὑπὸ πολλῶν 
καὶ οὕτως ἀξιόχρεων πρὸς πίστιν εἰρημένοις ἔχουσα, μιήϑ᾽ 
150076 πιστεύειν μηδεμίαν ἐλλείπουσε κακίας ὑπερβολὴν, ἐφ᾽ 
ἱχανὸν πολλὰ τῶν ὀφθαλμῶν xarayayovca δάκρυα, ἔπειϑ᾽ 
ὥσπερ ἐκ τῆς ἀϑυμίας ἀνενεγκοῦσα, ,,ἔτε μὲν ἔφη ,,τχῶν προ- 
τέρων ἔχομαι λογισμῶν, xai οὐ δύγαμαι παραδέξασθαι ὡς 
ἀληϑῆ τὰ κατὰ μεγάλου δομεστίκου εἰρημένα. μαρτύρομαι D 
20/49 τὸν πάντα γινώσχοντα xai πρὲν γενέσθαι ϑεὸν, ὡς οὐδέ- 
ποτε ὠήϑην ἀμελέστερον ἐκεῖνον διαχείσεσϑαι περὲ ἐμὲ, ἢ 
περὲ μητέρα τὴν ἰδίαν ἢ γνησιωτάτην ἀδελφὴν, xai τῶν βα- 
σιλέως παίδων οὐχ ἧττον προγοήσεσϑαι, ἢ βασιλεὺς αὐτὸς, 


τή. ἀξιόχρεω P. et M., ἀξιάχρεων V. 17. ὑπ᾽ pro ἐκ τῆς 
M. mg. 


commünionem thori iunxisset, eum imperio et vita exuere. lllud 
namque nullus profecto dixerit qui sapit, filiam clariori insigniorive 
copulandam existimasse. Quamobrem non tibi salus tua floccipendenda 
est, sed enitendum sedulo, ne te eius insidiae pessumdent. Ego 
et quotquot ex nobilioribus nune Byzantii adsunt, praeter sumptus 
etiam oppositus laterum nostrorum et servos nostros vitamque et 
sanguinem nostrum, si opus erit, tuae ac liberorum tuorum tuen- 
dae dignitati cupide pollicemur. 

22. Ob haec imperatrix doloris veluti quibusdam demersa flu- 
ctibus, cum mon vidtret , quomodo pro falso repudiaret, quod a 
tam multis testibus iisque locupletibus asseveraretur, neque quo- 
mode crederet supra modum improbis mortalibus, diu plorans lar- 
giter, ubi se ex moerore collegit , Adhuc, ait, in pristina opinione 
iudicioque persisto, nec possum pro veris amplecti, quae adversus 
magnum domesticum dicta sunt.  Testor enim omnia, etiam ante- 
quam fiant, coguoscentem Deum, putavisse, me ab ipso non secus, 
quam matrem aut sororem germanissimam semper dilectum et eüra- 
tum iri, et orphanis imperatoris aeque ut ipsum parentem, si su- 


136 CANTACUZENI 


A.C.i34iel περιῆν, οὗ μόνον τὴν αὐτοῦ xai βασιλέως πρὸς ἀλλήλους 

μικροῦ καὶ ἀπιστουμένην φιλίαν ἐννοοῦσα, ἀλλὰ καὶ τὴν ἧμε- 

Υ. 3ϑοτέραν πρὸς αὐτὸν. ἐπεὶ δ᾽ αὐτὸς οὐκ ἄλλοϑέν ποϑεν, ἢ 

ϑεοῦ παραχωροῦντος ἐπὲ τῷ Ῥωμαίους ὑπὸ πολέμων ἐμφυ- 

P. Διρλίων διαφϑείρεσϑαὶ, πρὸς τοιαύτην ἀτοπίαν ἐξήχϑη λογισμῶνϑ 

καὶ οὕτως ἄδικα. καὶ βίαια διενοήϑη, ἐκείνῳ μὲν ϑεὸς, ὃ πάν- 

τα ἄνωθεν ἐφορῶν, τῆς ἐπιβουλῆς δικάσαι καὶ τῶν πραττο- 

μένων ἀξίας παράσχοιτο τὰς ἀντιδόσεις. ἐγὼ δ᾽ ὑμῖν ἐμαυ- 

τὴν καὶ τέχνα ἐπιτρέπω μετὰ ϑεὸν, Vy ὕπ᾽. ἐχείνῳ μάρτυρι 
πάντα καὶ διανοῆσϑε καὶ πράττητε ὑπὲρ ἡμῶν, ὡς τὸν ἴσοντο 

τρύπον, ὃν αὐτοὶ πρὸς ἐμὲ xai τέκνα, διακεισομένῳ πρὸς 

ὑμᾶς. ἐκείνη μὲν οὖν περίδακρυς τοιαῦτα εἶπεν, ἀγνοήσα- 

σα, οἵ κακῶν ὑπὸ συχοφαντίας κατηνέχϑη xat διαβολῆς. oi 

δ᾽ ὕφ᾽ ἡδονῆς οὐδὲ κατέχειν ἑαυτοὺς ἐπιπλέον δυνηθέντες, 5 
Βτάχους εἶχον, ἀναστάντες καὶ τοῖς ἄλλοις, οἱ τῶν ἀποῤῥήτωνιϑ 

ἐκοινώνουν, πάντα ὠπαγγείλαντες, ἔγνωσαν δεῖν μηκέτι δια- 

μέλλειν; ἀλλ᾽ ὅμόσε πρὸς τὸν πόλεμον χωρεῖν, ἵνα μή Tt 

συμβὰν τὰ μελετώμενα κωλύσῃ. αὐτίκα δὲ τὴν μὲν μητέρα 

τοῦ μεγάλου δομεστίχου καὶ ᾿Ανδρόνικον τὸν υἱὸν καὲ τὴν 
γυναῖχα ἸΠατϑαίου τοῦ πρώτου τῶν υἱῶν, ἐν Βυζαντίῳ od-20 

σαν χαὶ αὐτὴν, φρουρὰν περιστήσαντες, ἐφύλαττον οἴκοι δια- 

τρίβοντας. "nóxavxoy δὲ τὸν παραχοιμώμενον ἄρχοντα Βυ- 

ζαντίου ἀποδείξαντες, ἐκέλευον τὸν πόλεμον κιγεῖν, ὅϑεν ἄν 


“3. àxéAtutyp P, 


peresset, prospecturum; dum non solum, qui ipsi cum eodem 
imperatore fuit amor mutuus isque ob excellentiam vix credibilis, 
sed. nostrum quoque in ipsum amorem reputarem. ^ Quia vero 
non nisi Deo permittente, ut Romani videlicet bellis intestinis 
inter se mactent, tam nefandas cogitationes suscepit, et tam 
scelerata et tyrannica sibi proposuit; illum caeleste numen omnia 
e sublimi intuens, ut insidiatorem iudicet et pro 'talibus au- 
sis dignam mercedem retribuat. Ego me ipsam liberosque meos 
secundum Deum vobis commendo; quo teste omnia pro nobis et 
cogitate eL facite , qui quo pacto vos me et filios meos habueritis, 
eodem pacto vos tractaverit. Haec illa uberrimo cum fletu elocuta 
est, ignorans misera, quo malorum a sycophantis et calumniatori- 
bus istis redigeretur; qui prae voluptate diutius non se tenentes, 
sed ut primum licuit exsurgentes, ad populares conspirationis om- 
nia perferunt. Non procrastinandum , sed bellum a proximo com- 
parandum / decernunt: ne quid interveniens cogitata dissipet. Mox 
magni domestici matrem cum Audronico nepote et uxorem Matthaei 
nepotis senioris, quae et ipsa tum erat Byzantii, cireumiecta domui 
vustodia, inclusas detiuent; Apocauchum urbi praeficiunt, bellum, 
unde consultius putet, auspicari iubent; quod etiam ante diem vii 


HISTORIARUM III. 22. 137 


αὐτῷ δοχοίη βέλτιον. καὶ ἤρχετο ὃ πόλεμος ἀρχομένου Ὀ- A.C. 1341 
χεωβρίου. ᾿Δπόκαυκος δὲ τοὺς ἐν λόγῳ μάλιστα πάντας εἶτα 
δὼς οὐκ ἄν ἀνασχομένους ὕπ᾽ ἐκείνου ἄγεσθαι, ἔγνω δεῖν 
τὸν δῆμον ἐρεϑίζειν πρὸς τὸν πόλεμον, οὐ μόνον ἀλόγως πρὸς 
πᾶν ὁτιοῦν φερόμενον. κέρδους ἕνεχα ὀλίγου, ἀλλὰ καὶ ῥᾳδέί- 
ὡς ὑποχεισόμενον τοῖς προστάγμασιν ἐκείνους xai πρῶτα μὲν 
ἀπόρους τινὰς καὶ λάλους περιέστησεν ἑαυτῷ, ἑτοίμως ἔχον- 
τας ὑπὸ πενίας καὶ τῶν δεινοτάτων κατατολμᾷν. ἔπειτα δι᾽ 
ἐκείνων τὸν δῆμον συνταράξας καὶ πλῆϑος ἐπαγαγόμενος πο- 
1019, πρὸς τὴν οἰχίαν ἀφῖκτο τὴν μεγάλου δομεστίχου xai 
διαρπάζειν ἐκέλευε τὰ ὄντα xai τὴν οἰκίαν καταστρέφειν. oi 
δὲ τῶν συνεσχευασμένων συνειδότες μηδὲν καὶ τὴν μεγάλου 
δομεστίχου δύναμιν κατεπτηχότες ἔτι, μέχρι μὲν αὐλῆς προ- 
ἦλθον, ἔπειϑ᾽ ἕστησαν, ἀπορούμενοι πρὸς ὅ,τι τράπωνται. D 
ιτὐτῆς μεγάλου δομεστίκου δὲ μητρὸς ἄνωθεν ἐκ τῶν οἰχημάτων 
τὴν ἄφιξιν αὐτῶν πυνϑανομένης ὅ, τι εἴη, σωφρόνως ἐκεῖνοι 
καὶ συνετῶς, ἀγνοεῖν μὲν ἐφ᾽ ὃ, τε, ἔφασαν, κληϑεῖεν" νυγὲ 
δὲ γνόντες, ἀναχωρεῖν, μὴ τοιούτοις ἐπιχειρεῖν τολμῶντες. 
οἱ μὲν οὖν, τῆς μεγάλου δομεστίκου μητρὸς χάριτας αὐτοῖς 
φοδμολογούσης τῆς εἰς αὐτὴν αἰδοῦς, ἐκεῖϑεν ἀνεχώρουν καὶ 
διελύοντο xar' οἴκους. πατριάρχης δὲ xai ἥ συνωμοσία, 
ἐπεὲ μὴ κατὰ νοῦν αὐτοῖς 5 τοῦ δήμου κίνησις ἐτελεύτα, 
πρὸς τοὺς ἐπιτηδείως ἔχοντας ἐτράποντο τῷ μεγάλῳ δομε- 


1. ὀγδόῃ M. mg. pro ἀρχομέγου. 


Jdus Octobres coeptum est, "Verum cum Apocauchus maxime cives 
primarios omnes ductum suum recusaturos sciret, vulgus δά arma 
concitandum censuit: quod et temere parvi compendii gratia quo- 
vis rapiatur, et facile etiam iussis eius se subderet. Ac primum 
quidem quosdam egentes et lingua nimium promptos pro  stipatori- 
bus sibi delegit, paratos ad consolandam mendicitatem suam nihil 
non audere, quantumvis scelestum ac nefarium. Deinde per eos 
plebe conterrita, cum magna multitudine ad aedes magni domestici 
progreditur, mandans, uti eas diripiant ac disturbent. Qui sutela- 
rum et machinationum inter conspiratos nescii et etiamnum  dome- 
stici potentiam formidantes, atrio tenus processerunt | Tum con- 
sliterunt , haerentes, quo se verterent. Matre magni domestici de 
caenaculo sciscitante, quid adventus eorum sibi vellet: illi modeste 
ac prudenter, se nescisse, quam ad rem vocati essent; nunc co- 
gnovisse et recedere, quod tale facinus eorum audacia reformidet. 
Qua gratias ob sui reverentiam agente, domum quisque suam abs- 
cesserunt, Patriarcha et coniurati, quia plebeculae motus aliter. 
exierat, quam volebant, ad magui domestici studiosos ac necessa- 
rios se converterunt: et quosdam codem die comprehensos , in cu- 


138 CANTACUZENI ^ 


» : ^ 
A. C. 13 voix , καί τινας χρατήσαντες αὐθημερὸν, ἔνέϑεσαν φρουρᾷ 
, * r ^ bd - 
Ρ. 59 καὶ διήρπαζον τὰς οὐσίας. οἱ δὲ λοιποὶ σφᾶς αὐτοὺς δρῶν- 
- - » μ 
τὲς ἐν χρῷ κινδύνου χαϑεστῶτας ἤδη καὶ δείσαντες, μὴ xai 
2 N " [4 , , “- ^ 
οὐτοὶ Χατασχόϑένεες μυρίοις 29 XT ΚΛ ΠΜΟΟΥ κακοῖς ,) (xow 
γάρ εὐϑυς πανωλεϑρία τῶν μεγάλου δομεστίκου φίλων κατε-5 
Li ^ - 
ψηφίσϑη,) τὴν τοῦ Πορφυρογεννήτου προσαγορευομένην mw- 
, y * ὍΣ : 
Aida διατεμόντες, (ἤσαν δὲ δύο καὶ τεσσαράκοντα τὸν ἀριϑ- 
* N 1 -- ^ 
μὸν,) Zdusiutvà πρὸς τὴν πρᾶξιν ἡγουμένου, ὃς τῶν οἶκειο-- 
, -» , 3 Ρ. - 
τότῶν à μεγαλῳ δομεστίκῳ zv, 850 τειχῶν ἐγένοντο Βυζαν- 
» ^ 1 - y ^- 
τίου. ἐπεὶ δὲ τῶν προσδοκωμένων ἀπηλλάττοντο ϑεινῶν,10 
ἐδόχει δεῖν πρεσβείαν ποιεῖσθαι πρὸς τὴν βασιλίδα, τοῦτο 
piv ὑπὲρ τῶν τετολμημένων παραιτούμεγοι, ὡς οὐ διὰ χκα- 
Βκχίαν, ἀλλὰ δείσαντες τὸν κίνδυνον τολμήσαιεν, τοῦτο δὲ xai 
, Ll , "- 
ν. 3ζοδεύμενοι αὐτῆς, ὡς, εἰ παράσχοιτο συγγνώμην, ἐπαγήξοντες 
s 8 RJ ν 
πρὸς τὰς οἰκέας. ἐδεδίξεσων γὰρ, μὴ, καίτοι πρὸς ἀνάγκηνιτβ 
E" ^ Ld 
εἰς τοιαῦτα συνελαϑέντες, καὶ παρὰ μεγάλῳ. δομεστίκῳ. τῶν 
τετολμηξιένων ἕνεχα dg γνεωτερίζογτες εὐθϑύγοιντο, ἐπεὶ δὲ 
- » 4 * ' bJ v. P" , 
τοιαῦτα ἔδοξε, τὸν ἹΚανταχουζηνὸν ἀπολεξάμενοι Νικηφύρον, 
RI - * E - x 
ὃς ἐξάδελφος τῷ μεγάλῳ. δομεστίκῳ ἦν, καὶ T. αβαλᾶν , οὕπω 
μέχρε τότε τῷ μεγάλῳ δομεστίκῳ: πολέμιον ἀναδεδειγμένογοο 
φανερῶς, ἀλλ᾽ ἔτι τοῖς ἐκείνου φίλοις συνεξετάζεσϑαι δοκοῦν-- 
τα, πέμπουσι πρὸς βασιλίδα. ἐπεὲ δὲ ἀφίκοντο, Γαβαλᾶς 
T B , , * - : ᾿ 
C uiv, οἷα δὴ τὰ ἀποῤῥητα ἐκείνοις συνειδὼς, τῶν τε διαδράγν- 
των ἀπιστίαν κατηγόρει προφανῶς xoi κατὰ μεγάλου δομε-- 
, pe "4 , it, , 3 
στίχου τὼ ἴσα τοῖς ἄλλοις λέγων, ἐδόκει ἀξιόχρεως sig πίστινγοῖ 


stodiam immiserunt, eorum facultatibus in: praedam eoncessis. (6- 
teri se periculo iam proximos cernentes timentesque, ne et ipsi 
comprehensi, sexcentis malis exercerentur (statim enim. consensu 
amicos magni domestici extremo exitio damnaverant) per portulam, 
quae Porphyrogeniti appellatur, viam seeantes, (erant autem duo et 
quadraginta, Apelmene duce, magni domestici familiarissimo,) By- 
zantio excesserunt, Securi iam malorum, legationem ad impera- 
tricem destinandam censent, partim audaciae culpam. deprecaturi, 
quod solo timore periculi, non malo animo id fecissent; partim ve- 
niam ipsam rogaturi, qua domum redire liceret. Erant enim in 
metu, ne, quamvis istuc mecessitate coacti fuissent, a magno do- 
mestico nihilo minus pro rerum novarum cupidis reprehenderentur, 
Hoc statuto, Nieephorum Cantacuzenum, magni domestici patrue- 
lem, et Gabalam, qui nondum usque ad illam horam apertum se 
eius inimicum declaraverat, sed adhuc amicus apparebat, ad impe- 
ratricem mittunt, lbi Gabalas, ut unus de coniuratis omnium gna- 
rus, et fugitivorum infidelitatem aperte accusare et contra magnum 
domesticum eadem, quae ceteri, effundere,  Imperatrici fidem me- 


HISTORIARUM III. 23. 139 


“βασιλίδι, καὶ πατριάρχῃ καὶ τοῖς ἄλλοις φανερῶς συντετα- À- C.1341 
γμένος, τό γε εἰς αὐτὸν ἧκον οὐδὲν ἠμέλει τῶν κατὰ μεγά- 

λου δομεστίκου πραττομένων. ὅϑεν καὶ τῆς εἰς βασιλίδα εὐ- 

γοίας ἦϑλον, τὸ πρωτοσεβαστοῦ ἀξίωμα εἰλήφει, χρόνῳ δὲ 
πὕστερον xai τὸ μεγάλου Aoyo8írov. Νικηφόρος δὲ ὃ Καν- 
ταχουζηνὸς ἐν δεσμωτηρίῳ κατακλείξται. 

'"xy. Οἱ φυγάδες μέντοι γε ἐκεῖνοι, ἐπεὶ τῶν πρέσβεων D 
τὸν μέν ἐπύϑοντο sigyuévov, Γαβαλᾶν δὲ τοῖς μεγάλῳ δομε- 
στίκῳ πολεμοῦσι συντεταγμένον φανερῶς, ἀπογνόντες τὴν ἐπά- 

τογοδὸν, εἰς Ζιδυμότειχον παρὰ τὸν μέγαν δομέστικον ἀφικνοῦν- 
ται χαὶ τὰ γεγενημένα πάντα ἀπαγγέλλουσι καὶ τὸν πόλεμον Ρ. ήχι 
τὸν κεχινημένον πρὸς αὐτόν. ὃ δὲ πιστεύειν οὐκ ἠβούλετο 
διὰ τῶν ἀπαγγελλομένων τὴν ἀτοπίαν. ἀλλ᾽ ᾧετο αὐτούς τι 
βασιλίδι προσκεχρουκύότας διαδρᾶναι, δείσαντας τὸν κίνδυ- 

τῦγον, καὶ συνηγοροῦντας ἑαυτοῖς, τοιαῦτα βασιλίδος χαταψεύ- 
δεσϑαι. μηδὲ γὰρ ἄν ποτε ἐχείνην ἐν τοσούτῳ χρόνῳ τοιαύ- 
τὴν ὑποστῆναι τὴν μεταβολήν. ὅϑεν καὶ διενοεῖτο, τοὺς iv 
φυγάδας αὖϑις εἰς Βυζάντιον καὶ ἄχοντας ἐχπέμπειν, εἴ Tt 
βασιλίδι προσκεχρούκασι, δίκας ὑφέξοντας ἀξίας. αὐτὸς δὲ 

οοπρὸς τὴν εἷς τὴν Ἑσπέραν ἐχστρατείαν ἤδη παρεσκευασμένος 
ὦν, ἔμελλεν ἔργου ἤδη ἔχεσθαι. ὡς δὲ μετὰ μίαν καὶ δευ- 
τέραν ἡμέραν πολλοὶ ἐκ Βυξαντίου ἀφιγμένοι τὰ ἴσα καὶ Β 
αὐτοὶ ἀπήγγελλον τοῖς φυγάσιν, ἐδόκει δεῖν περιμείναντα μι- 
κρὸν, πρεσβείαν πρὸς βασιλίδα περὶ τῶν πραττομένων πέμ- 


reri videbatur ; et omnino patriarchae aliisque palam se aggregans, 
nihil eorum , quae contra magnum domesticum agitarentur, pro sua 
parte negligebat. Ex quo huius sui erga imperatricem studii prae- 
mium Protosebasti, postea magni logothetae dignitatem accepit. Ni- 
cephorus autem Cantacuzenus carcere multatus est. 

33. Fugitivi autem, ut alterum legatorum custodiae mandatum, 
Gabalam vero inter domestici hostes nomen suum palam profiteri 
audiverunt, reditione desperata, Didymotichum ad eundem dome- 
sticum proficiscuntur, acta omnia et bellum in eum susceptum expo- 
nunt. Qui tam nova et inexspectata nolens credere , putabat eos, 
offensa in quopiam Augusta, periculum fugisse et haec de compa- 
cto contra eam confinxisse: nec enim tali tempore sic mutari potu- 
isse. Quare eos Byzantium, quamquam invitos, cogitabat remittere, 
ut si quid in imperatricem peccavissent, id debitis poenis expiarent. 
Ipse vero ad expeditionem occidentalem iam instructus, ita volebat 

| rem aggredi. Sed ubi post unum alterumve diem multi Byzantio 
supervenientes, eadem cum fugitivis retulerunt, paululum  subsi- 
stendum legationemque ad imperatricem mittendam iudicavit. Itaque 
praefectum Gaurae monasterio, virum virtuti deditum et politicis 


140 CANTACUZENI 


* ^ - » 9 
Δ. Ο, τϑήιπειν. καὶ τὸν τῆς Ταυρᾶ μονῆς ἡγούμενον ἀπολεξάμενος, 
2 - , "Ὁ" , 
ἄνδρα ἀρετῆς ἀντιποιούμενον καὶ πολιτικοῖς πράγμασιν ὅμι- 
λεῖν ἔχοντα ἐπιτηδείως, καὶ Σγουρόπουλον ἐκ τῶν οἰχετῶν 
^ , ce , * 
αὐτοῦ, συνετόν τε ἅμα καὶ δυνάμενον ἀπταίστως τὰ παρ᾽ 
ἑκατέρων ἀπαγγέλλειν διαπρεσβευόμενα, πρὸς βασιλίδα εἰςδ 
Βυζάντιον ἐκπέμπει, καὶ πρῶτα μὲν ὅρκοις ἐπιστοῦτο, ὡς 
οὐδὲν αὐτῷ τῶν κατηγορημένων συνειδείῃ ἔπειτα ἐδεῦτο., 
^ ^ , , - Uu , 
μη τῶν ολίγῳ πρότερον ἐπὲ τοῦ πατριάρχου πρὸς ἀλλήλους. 
nM ? e 3 , CES PR ΕἸ - 
Υ. 341 αὐτοῖς γεγενημένων 0gxov ἐχλαϑέσϑαι, μηδὲ ἐρήμην αὐτοῦ 
- , 3 
αχαταψηφίσασθϑαι, τοῖς συχοφάνταις πειϑομένην μόγοις, ἀλλ᾽ το 
éni δίχην καλεῖν καὶ τῶν ἐγκλημάτων ἔλεγχον ποιεῖσϑαι. αὐὖ- 
τὸν .γὰρ εἶναι παρεσκευασμένον τῷ κατηγοροῦντι παντὶ dv- 
τικαϑίστασϑαι πρὸς δίκην, τοῖς δὲ ἐκπεμφϑεῖσι πρέσβεσι 
» » 
προϑεσμίαν ἡμερῶν παρείχετο, ὅσην ᾧετο ἀρχέσειν βασιλίδι, 
€i bd - 
egre περὲ τῶν παρόντων σχεψαμένην ἀκριβῶς ἀπολογίαντϑ 
ἀποδοῦναι, ἵν᾽ εἰ μὲν ὁμοῦ τὰ λυσιτελῆ xal δίκαια πράττειν 
ἡρημένη, δι ριον καϑίζοι καὶ τὴν ἀπόδειξιν τῶν Asyoué- 
φρημεγῇ, ὁικαστήριον XOGJ(COL καὶ τὴν ἀποῦειξ you. 
, ^ c -} 
γῶν ἀπαιτοίη, στέργῃ τὰ ἐψηφισμένα καὶ αὐτὸς, ὅποῖά ποτ᾽ 
* - ᾿ » 
ἄν ἥ, πολυπραγμονῶν μηδὲν, ἵνα καὶ ἣ προσδοχωμένη τοῦ συγ- 
^ , ^e 3 ^ » 5 ? ^ 
γενικοῦ πολέμου φλὸξ ἀπομαρανϑῇ. ἀν δ᾽ ἀγνωμονοίῃ xai20 
Ὁ μὴ βούλοιτο τὰ δίκαια ποιεῖν, ἀλλ᾽ ἢ μηδαμῶς τὴν ἐξέτασιν 
ἀνέχοιτο ἢ τὸν καιρὸν ὑπερτιϑεμένη, διακρούοιτο αὐτοὺς u£- 
τὰ τὴν εἰρημένην προϑεσμίᾳν, τὸν ϑεὸν τῆς ἀδικίας καὶ αὖ- 
τὸν μάρτυρα προστησάμενος, ἃ ἂν αὐτῷ τε καὶ τοῖς συνοῦσιν 


19. ἕν’ κα προσδοχωμένη P. 


negotiis obeundis idoneum, delegit eumque cum ministro eius 
Sguropulo, homine non stulto et qui legationem dextre ac diserte 
posset exponere et referre, ad imperatricem Byzantium legat. Ac 
primum quidem iureiurando affirmat, se nullius, quorum accusa- 
retur, sibi esse conscium, Deinde orat, ne obliviscatur, quae nuper 
praesente patriarcha vicissim iurasset, neve se inauditum, sycophan- 
tarum tantummodo vocibus permota, reum pronuntiet, sed in iudi- 
cium vocet, ubi crimina sibi imposita demonstrentur; se enim pa- 
ratum, cuivis accusatori apud legitimos iudices respondere. Lega- 
tis cerium dierum numerum praefixit, quot imperatrici suflicerent, 
ut, re praesenti diligenter considerata ac perpensa, responsum da- 
ret: ut, si commode ac iuste secum agere volens, iudicium consti- 
tueret et delationum probationes exigeret, sententiam iudicum qua- 
lemcumque absque omni curiositate boni consuleret et civilis belli, 
quod exspectabatur, incendium me erumperet. Sin se improbum 
duceret et quod iustitia postularet, facere nollet et aut nullam in- 
quisitionem pateretur, aut tempus ducens, ultra definitum eos mo- 
xaretur, Deo iniuriarum teste appellato, quae in rem suam, suorum 


HISTORIARUM II. 23. 141 


οἴοιτο λυσιτελήσειν πράττειν. πρὶν δὲ μηδὲν κινεῖν τῶν xa-A.C. 134a 
ϑεστώτων, κἂν πάντ᾽ ἄνω καὶ κάτω γινόμενα ὅρῴη. οἱ μὲν 
οὖν πρέσβεις οὕτω προστεταγμένοι πράττειν, ἔξήεσαν Zhw- 
μοτείχου. ἐπεὶ δὲ εἰς Σηλυβρίαν ἧκον, οἱ ἐκ τῆς παραχοι-: 
βμωμένου οἰχίας ἐντυχόντες καὶ ἵππους διαρπάσαντες καὶ τὴν 
ἄλλην ἀποσκευὴν, αὐτοὺς εἶχον ἐν φρουρᾷ. ἀγγελϑέντων δὲ 
τοῖς “ἐν “]Ιδυμοτείχῳ τῶν περὲ τοὺς πρέσβεις τετολμημένων, 
οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἐδυσχέραινον οὐ μετρίως xai οὐδ᾽ Grt-P.(us 
κτὸν ἡγοῦντο, οὕτω παρὰ φαύλων ἐπὶ μηδεμιᾷ προφάσει πρό- 
τοπηλαχίζεσϑθαι ἀνθρώπων. ὅ μέγας δὲ δομέστικος παρήνει μὴ 
μικροψυχεῖν. οἴεσθαι μὲν γὰρ καὶ αὐτὸς οὐκ ἐπ’ ἀγαϑῷ τὰ 
τοιαῦτα τελευτήσειν, ἀλλὰ μεγάλων ἔσεσϑαι πραγμάτων ὕπο- 
ϑέσεις. δεῖν δὲ ὅμως τοῖς παρὰ σφίσιν αὐτοῖς ἐμμένειν 
ἐψηφισμένοις καὶ μηδὲν νεωτερίζειν πρὶν τὴν προϑεσμίαν 
155xet». οὐ γὰρ ἀγαϑὸν τοῖς παρὰ σφίσι κεχριμένοις ἐναντία 
πράττειν. ἄν δέ τε παρὰ δόξαν xai τοῖς ἡμετέροις πρέσβεσι 
συμβέβηκε, ϑαυμαστὸν οὐδέν, τῷ γὰρ πάντα τολμῶγειε πα- 
ραχοιμωμένῳ καὶ οἰκέταις οὐδὲ τὰ τοιαῦτα εἶναι ἀνεπιχεί- 
Qnia προσῆκεν. οὐ δὴ δίκαιον, τὰ τοῖς ἄλλοις ἀνοήτως xci 
βοϑρασέως τολμηϑέντα, τῇ βασιλίδι, πρὸς ἣν ἡμεῖς τὴν πρε- 
σβείωαν πεποιήμεϑα, λογίζεσθαι" ἄλλως τε εἰ μὲν ἐκείνη τὰ 
δέοντα ποιοῦσα, συμφερόντως βουλεύσεται περὲ τῶν ὅλων καὲ 
τὸν προσδοχώμενον πόλεμον διαλύσει, ὡς μηδὲν ὄντα τὰ γε- 
γεγημένα περιιδεῖν προσῆκον. ἄν δ᾽, ὃ μὴ γένοιτο, πρὸς μεί- 


que fore arbitraretur, ea transigeret; prius quae constituta sínt, 
etiamsi omnia sursum ac deorsum :niscerentur, non moturum. Cum 
his mandatis legati Didymoticho egredientes, ubi Selybriae propin- 
quarunt, a domesticis Apocauchi, in quos inciderant, equis sarci- 
nisque spoliati et in custodiam contrusi sunt. Didymotichum tam 
nefario facinore nuntiato, ceteri quidem omnes non parum indignari, 
et minime ferendum ducere, a vilissimis hominibus tam foede sine 
ulla causa multari. At magnus domesticus eos admonere, mne id 
imbecillius ferrent; se quoque existimare, non bene illis id even- 
turum et magnarum rerum esse quaedam fundamenta ac prooemia, 
Perstandum tamen in his, quae ipsi decrevissent, et donec dies prae- 
finita illuxisset, nihil novandum. Non enim expedire, contra suam 
ipsius sententiam venire, Quod si quid praeter opinionem etiam 
"nostris legatis accidit, nihil mirum. Nam praefecto cubiculi et ser- 
vis eius audentibus omnia, qui tandem conveniebat, non etiam hoc 
audere? Proinde quae alii stulte et. confidenter admiserunt, ea im- 
peratrici, ad quam legatos misimus, adscribere iniustum est. Ad 
haec, si ipsa pro munere suo summae: rei publicae consuluerit et 
bellum immincus discusserit, tum quae facta sunt, pro nullius 


142 CANTACUZENI 


A.C.1341C0va. τὴν ἀτοπίαν ἐξαχϑῶσι, τότ᾽ ἤδη περὲ τῶν μεγίστων ἧ- 
piv, οὐ περὲ τοιούτων, προκείσεται σκοπεῖν" ὥστ᾽ ἐξ ἀμφο- 
τέρων δεῖ τῶν γεγενημένων καταφρονεῖν καὶ μὴ ὡς περί τι- 
vov ἀναγκαίων ϑορυβεῖσϑαι. ἐκεῖνος μὲν δὴ τοιαῦτα εἰπὼν, 
κατέπαυσε τὴν ταραχὴν, πάντων εὐξαμένων εἰς ἀγαθὸν, dig-5 

Οπερ εἴρηκεν αὐτὸς, ἀποβαίνειν τὰ παρόντα, καὶ μὴ ὥσπερ 
ἐκ τῶν πραττομένων ἀναγχάζονται στοχάζεσθαι αὐτοί, οὕτω 
μὲν οὖν ἐχεῖνοι κατεστέλλοντο τοῦ ϑορυβεῖσϑαι. βασιλὲς δ᾽ 
ἐπεὶ μάϑοι τὰ περὲ τοὺς πρέσβεις εἰργασμένα, πρὸς ὀργήν 
τὸ ἐποιεῖτο χαὶ ἐχέλευεν ἀποδόντας τὰ διηρπασμένα ἄγειντο 
πρὸς αὐτήν. ἐπεὶ δὲ ἤχϑησαν, πατριάρχου τε καὶ τῶν λοι- 
πῶν συγχλητικῶν παρόντων, ἐπὶ τῆς βασιλίδος τοὺς λόγους 
τῆς πρεσβείας ἐποιοῦντο καὶ οὐδεὶς ἐπ’ οὐδενὲ τῶν ἀξιουμέ-- 
vor ἐπῆγδ μέμψιν, ἀλλ᾽ ἐδόκουν πᾶσι δίκαια πρεσβεύειν. 
ἐδέοντό τε καὶ βασιλίδος καὶ πατριάρχου οἱ πρεσβευταὶ, μὴ μέλ-τΆ 
Àew περὲ πραγμάτων ἀναγκαίων, ἀλλὰ ταχεῖαν τὴν διόρϑω- 
σιν ποιεῖσϑαι. ἡ δὲ ἦν γράμμασι τὸν μέγαν δομέστικον εἰς 

Ὁ δικαστήριον καλεῖν. ἐτιμῶντό τε ϑάνατον ξαυτοῖς, εἰ μὴ πα- 

V. 342 θέσται ἅμα τῷ τὰ γράμματα λαβεῖν. οἱ μὸν οὖν ἀλλοι πάν- 
τες ἡσυχίαν γον. ᾿Απόχαυκος δὲ δείσας, μὴ ἡ βασιλὲς mooc20 
τὴν ἀξίωσιν ὡς δικαίαν ἀπιδοῦσα, ἐπιψηφίσηται τὴν δί- — 
xq», καὶ πρὸς τῷ μηδὲν αὐτὸς ἠνυχέναι τῶν ἐσκαιωρημένων 
καὲ αὐτῆς σωτηρίας ἐποστερηϑῇ, ἐγνὼ δεῖν ἰταμότητι χρή- 


21. ϑιχαία P. et M. , δικαίαν V. 


momenti factis habere decebit, Sin, quod absit, in maioribus im- 
probi fuerint, tum mon de parvis, sed de maximis consultabimus. 
Quapropter tum hanc, tum illam ob causam , quae facta sunt, con- 
temnenda , nec tamquam de singularibus molestiam capiendam aio, 
Haec ubi dixit, tumultum sedavit, omnibus optantibus, ut quem- 
admodum dixerat, res bene verteret: non, ut ex anteactis conie- 
ctare ipsi cogebantur. "Tumultuantes ita compescuit. Imperatrix, ut 
primum legatos esse violatos didicit, graviter tulit iussitque  rapto- 
res spolia reddere et ad se deportare. Tum patriarcha reliquisque 
optimatibus et Augusta coram praesentibus, legati suo munere per- 
functi sunt, cunctis, quae petebantur, ut aequa approbantibus. Ro- 
gabant autem illam et patriarcham legati, ne in rebus tam magni 
momenti tempus eximerent, sed celeriter emendationem adhiberent, 
Si litteris magnum domesticum ad tribunal citarent, nisi simulatque 
eas accepisset, advolaret, se, quin capite punirentur, non recusa- 
turos aiebant. Hic omnes conticuerunt,  Apocauchus tamen. solici- — 
tus, ne imperatrix petitionem ut aequam respiciens, iudicium de- 
cerneret, et cum hoc, quod consiliorum suorum pravitate mihil 
promovisset, ipse etiam yita multaretur, temeritate et impudentia, 


HISTORIARUM. III. 23. 143 


σασϑαι ἐπιχαιρὸν, ὡς δι’ ἐχείνης δυνησόμενος ἀνατρέψαι xai À. C.1341 
συγχέαι τοὺς περὲ εἰρήνης λόγους. xai ἀναστὰς εὐϑὺς τοῦ 
συνεδρίου xai τῇ χειρὲ κατασείσας σιωπὴν, πρίν τε προειπεῖν ἢ 
τὴν αἰτίαν, ἐξ ἧς εἰς τοιαῦτα ὥρμητο, προσϑεῖναι, πολλὰς κατὰ P. 423 

δμεγάλου δομεστίκου ὕβρεις διεξήει, πολέμιον κοινὸν xoi ἄπιστον 
βασιλεῦσιν, ἐπίορχκόν τε καὶ ψευδόμενον ὡς τὰ πολλὰ καλῶν, xo 
τελευταῖον εἰς αἰσχρὰς καὶ ἀνελευϑέρους κατέληγεν ἐπιτιμίας. 
ἔχων δὲ περὶ αὐτὸν πολλοὺς ὁμοίως τε ὑβριστὰς καὶ πρὸς πᾶν 
ἀναιδείας χωρεῖν ἑτοίμως παρεσχευασμένους, ἐκέλευεν ἐρεσχε-- 
τολεῖν τοὺς πρέσβεις. καὶ τοῦ μοναχοῦ μὲν ἁπτόμενοι ϑρασέως ,,ὃ 
τοῦ Κανταχουζηνοῦ πατριάρχης" ἐπεβόων ,,οὕτοσί, χοιστε- 
μιπαίκτην καὶ ὑποχριτὴν καὶ τοιαῦτα ἄττα δεινότερα προσαγορεύ- 
οντες. Σγουρύπουλόν τε ὅμοίως πολλὰ περιυβρίσαντες καὶ λοιδο-- 
ρησάμενοι, εἶτα ἀμφοτέρους, εἰς ἣν ἐξενίζοντο οἰχίαν, ἐφρού- 

τὔρουν ἀπροΐτους. βασιλὶς δὲ, εἴτε xoi αὐτὴ πρὸς τὰ πεπρα-Β 
γμένα μηδὲν ἀγαναχτοῦσα, εἶτε ἤδη καὶ ἀναστέλλειν τὰς τῶν 
στασιαζόντων δρμὰς οὐ δυναμένη, ἤνεγχε σιγῇ. οἱ δὲ τῶν 
πραγμάτων ἄρχοντες τῇ μεγάλου δομεστίχου μητρὲ χατὰ τὴν 
οἰκίαν διαγούσῃ ἅμα τῷ ἐγγόγῳ “Ανδρονίκῳ πλείονά τε φρου- 
δορὰν ἐφίστουν καὶ ἀσφαλέστερον ἐτήρουν. ἐπεὲ δὲ ὃ πόλεμος 
ἐν Βυζαντίῳ ἤδη λαμπρῶς ἀνήφϑη, ἐδόχει δεῖν xai τὰς &A- 
λας πύλεις καὶ μείζους xai ἐλάσσους προσεταιρίζεσϑαι πει-- 


11. χρεστεπέμχτην M. mg. 21. λαμπρὸς P. 


quibus de pace sermones confundere atque evertere posset, oppor- 
tune usurum se existimavit. Et illico in consessu surgens manu- 
que silentium indicens, priusquam praefaretur aut causam adduce- 
ret, ob quam huc ferretur, multa adversus magnum domesticum 
maledicta congerebat, communem hostem, imperatoribus infidum, 
periurum , mendaciloquum nominans tandemque in foeda et illibe- 
ralia convicia desinens. Et quia comites habebat, sibi maledicen- 
tia similes et ad omnem inverecundiam proiectos , imperavit illis in 
legatos torquere scommata. Ac monachum quidem impudenter la- 
cerantes, acclamabant: hic est Cantacuzeni patriarcha, illusor Chri- 
sti et hypocrita, et aliis demum contumeliosioribus vocabulis eum 
proscindebant. Sguropulum quoque variis probris perquam iniuriose 
lácerabant. Deinde ambos in aedibus, ubi diversabantur, ita cu- 
stodierunt, ut egredi nusquam possent At imperatrix, an quia 
horum illi etiam nihil dolebat, an quia seditiosorum impetus iam 
reprimere et coercere non poterat, silentio ista ferebat. Archontes 
seu primores illi, in quorum manibus iam erat res publica, ma- 
trem magni domestici cum nepote Andronico domi inclusam, aucta 
custodia, tutius servabant, Ubi belli flamma Byzantii iam emicuit, 
alias quoque urbes, maiores minoresque, ad eius societatem dedita 
opera traducere oportere iudicatum est. Ergo ad ommes imperatoriae 


144 CANTACUZENI 


A.C.13410&09at. γράφεται δὴ πρὸς πάσας γράμματα βασιλικὰ, χε- 
αλεύοντα τὸν μέγαν δομέστικον πολέμιον ἡγεῖσϑαι, xai μηδε- 
μίαν δέχεσθαι ἐπιδημοῦντα, ἀλλὰ παντὲ σϑένει πολεμεῖν xad 
διαφϑείρειν. ὡς δὲ καὶ ταῦτα ἠγγέλλετο τῷ μεγάλῳ δομε- 
στίκῳ καί τινὰ τῶν γραμμάτων ἐκομίζετο εἰς ἀπόδειξιν évag-5 
γῆ τῶν λεγομένων, ἐϑορυβεῖτο μὲν σφοδρῶς ἤδη xai ἐκυμαί- 
vero τὴν ψυχὴν xai αὐτὸς xai οἱ συνόντες. οὐδὲν μέντοι 
χκαὲ αὐτοὶ νεωτερίζειν ἐπεχείρουν, τὴν προϑεσμίαν περιμένον-. 
τες, ἄτοπον ἡγούμενοι πρὸ ἐκείγης τι τολμᾷν. ἐπεὶ δὲ ἡκού- 
σης οἵ τὸ πρέσβεις παρῆσαν οὐδαμοῦ καὶ οὔτε γράμμασιν,το 
οὔτε μὴν λύγοις ἡδυνήϑησαν δῆλα ϑέσϑαι τὰ γεγενημένα ὑπὸ 
τοῦ φρουρεῖσϑαι ἀσφαλῶς, ὅσοι τῶν οὐγχλητικῶν παρῆσαν 
ἐν Διδυμοτείχῳ καὶ 2ysuóvec τῆς στρατιᾶς ἅμα πρὸς τὸν μέ- 
pyav δομέστικον ἐλθόντες, μηκέτίὶ μέλλειν συνεβούλευον, ὡς 
πάσης προφάσεως ἤδη περιῃρημένης, ἀλλὰ σκεψαμένους é&ev-15 
Qíoxswy , ὅϑεν Av εἴη καὶ αὐτοῖς πορίζεσθαι τὴν σωτηρίαν. 
τῷ δ᾽ ἐδόκουν μὲν rà λυσιτελοῦντα συβιβουλεύειν. οὐδὲ γὰρ, 
βασιλίδος xai τῶν περὲ αὐτὴν, ἃ λυσιτελεῖν αὐτοῖς ἐνόμιζον, 
πραττόντων. αὐτοὺς ἀργοὺς προσήκειν qero καϑῆσϑαι. Ert 
γε μὴν οἰόμενος ἔσεσθαί τινὰ μεταβολὴν καὶ κατάλυσιν r0U20 
πολέμου, παρεχάλει τοὺς συνόντας, μὴ μιχροψυχεῖν, μηδ᾽ 
ἀφορμὰς παρέχειν τῷ πολέμῳ. 
P. 424 x0. Ὀλίγαις δὲ ὕστερον ἡμέραις xs πρὸς αὐτὸν ἐκ 
v.343 Βυζαντίου ἐκ τῶν τῆς βασιλίδὸς οἰκετῶν ὃ Τζυράκης ὦνο- 


5. γραμμάτων M., πραγμάτων P. 


transmittuntur epistolae, quibus praccipitüir, magnum domesticum 
hostis loco habeant: ad se venientem nulla excipiat: nervis omni- 
bus ei resistant eumque disperdant. . Haec ut ilii nuntiata sunt et 
ad luculentam confirmationem aliquod huiusmodi epistolae apportatae; 
cum suis nimiopere conturbatus, curarum aestu f[luctuavit ; mihil 
tamen novi tentarunt, diem oratoribus reversuris praefinitam prae- 
stolantes, indecorum rati, prius quidquam ineéptare. Ea ubi affuit, 
nec legati usquam comparerent et neque litteris, neque internuntiis, 
quae acta essent, significare possent, propterea quod caute custo- 
diebantur: quotquot optimates Didymotichi versabantur et duces 
item exercitus simul ad magnum domesticum  adeuntes, auctores 
erant, ne procrastinaret , omni iam praetextu sublato, et de ipsorum 
etiam salute incolumitateque cogitaret, Placuit consilium. Cum 
enim imperatrix cum factione sna utilitates suas curarét, haud ille 
sibi sedendum arbitrabatur, Nihilo minus aliquam adhuc conversio - 
nem bellique dissolutionem sperans, suos ne animis conciderent 
neve bellum irritarent , hortabatur. 

24. Paucis post diebus ex aulicis imperatricis Cyriacus Byzau- 


HISTORIARUM III. 24. 145 


μασμένος, γράμματα φέρων, & ἐκέλευεν αὐτὸν ἀποσχόμενον A.C. 1341 
τῶν πραγμάτων οἴκοι διατρίβειν καὶ μηδὲ τῆς Διδυμοτείχου 
πύλης ἐξιέναι, ἄχρις ἂν αὐτὴ ψηφίσηται περὲ αὐτοῦ, Ó,rt Gv B 
δοκῇ. τὴν αἰτίαν δὲ τῶν εἰρημένων οὐκ ἐν τῷ παρόντι δή- 
ὅλην ἔλεγε ποιήσεσθαι, ἀλλ᾽ ὕστερον ὀλίγῳ αὐτῷ τε xol πᾶ- 
σιν ἂν γενέσϑαι φανεράν. πρὶν δὲ τὰ γράμματα ταυτὲ γρα- 
φῆναι ἕτερα ἐγράφοντο, τοῦ παραχοιμωμένου ὑπαγορεύοντος, 
πιχρίας μεστὰ καὶ ὕβρεως xai εἰρωνείας, ἃ ἐκώλυσεν ἡ βα- 
σιλὲς πεμφϑῆναι, μόλις πείσασα τοὺς ἄγοντας. ἐπεὶ δὲ ἀνε- 
τογιγώσχετο ἐπ᾽ ἐκχλησίας, οἱ μὲν ἄλλοι πάντες τὴν τῶν γε- 
γραμμένων ἀτοπίαν ἐκπεπληγμένοι, ἅπτεσϑαι ἤδη παρήνουν 
τοῦ πολέμου xai μὴ διεφϑορόσιν ἀνθρώποις τὸν καιρὸν προ- 
ἵεσθαι, xaJ' ὃν ἐξέσται διασώζειν ἑαυτούς. ὃ μέγας δὲ δο-α 
μέστιχος δρῶν ἤδὴ τὰ πράγματα εἰς ἀκμὴν ἥκοντα κινδύνου 
15x«i μηχέτι διαμέλλειν καὶ αὐτὸς οἰόμενος, ἐτράπετο ἤδη πρὸς 
τὸ βουλεύεσθαι xa9' ὅ,τι χρηστέον ἂν εἴη τοῖς πράγμασι 
καὶ αὐτούς. xai πρῶτος αὐτὸς εἰς τὴν βουλὴν καταστάντων, 
ἐλεξε τοιάδε. οἀνγδρες συστρατιῶται, τὰ μὲν παρόντα πρά- 
γματα εἰς ὅσον δυσκολίας καὶ ταραχῆς νῦν τε ἥκουσι xai 
20érL μᾶλλον μέλλουσιν ἐπιδιδόναι, ὁμοίως ἔξεστι πᾶσι στοχά- 
ζεσϑαι ἡμῖν. ἐγὼ δ᾽ εἰ μὲν ἢ νῦν ἐξ ἀλλοδαπῆς ἐλθὼν ἢ 
διατρίβων παρ᾽ ὑμῖν, τῶν πολλῶν οὐδὲν ἄμεινον διακείμενος 
ἠγνοούμην, εἶχεν ἄν τινα λόγον ἴσως, ὅποῖος τὸν τρόπον xai 


13. αὐτούς M. 


tio venit cum litteris, quibus imperabatur, ut se abdicaret ac domi 
suae privatus viveret, neve extra portam Didymotichi pedem efferret, 
quoad ipsa de eo pro arbitrio statuisset. Causam mandati sui nolle 
in praesens patefacere: paulo post ipsi et omnibus manifestam fore. 
Antequam autem hae litterae conscriberentur, aliae, Apocaucho di- 
ctante, exaratae fuerant, felle contumeliarum et irrisionum plenae: 
quas mitti imperat;ix vetuit, vix eius auctoritate quiescentibus, a 
quibus ad mittendum impellebatur. Illis in conventu apud Didy- 
motichum recitatis, ceteri quidem omnes scriptorum absurditate 
attoniti, bellum capessendum nec perditis hominibus suae salutis 
opportunitatem esse condonandam dictitare. At magnus domesticus 
jam se inter sacrum saxumque stare videns et nec ipse ultra pro- 
latandum censens, ad consilium refert, quid tali praesertim tem- 
pore faciendum sit, exquirit ac princeps ipse consilii, hunc in mo- 
dum disserit Quae nunc sit rerum difficultas perturbatioque, viri 
commilitones et quanto aflliclior status hic futurus sit, omnibus 
vobis sine discrimine exputare licitum est, Ego vero si aut modo 
ex peregrina regione adventarem, aut apud vos degens, velut unus 
de media plebe, ignorarer, esset fortasse, cur mores ingeniumque 


Cantacuzenus ll, 10 


146 CANTACUZENI 


A.C. 1341 τὸ ἦϑος, ἐφ᾽ ὑμῶν διεξιέναι. ἐπεὶ δ᾽ ἐκ πρώτης ἡλικέας ἄχρι 
D»iv οὐ παρ’ ὑμῖν ἐπολιτευύμην μόνον, ἀλλὰ xai τὴν Ῥωμαι- 
ων ἀρχὴν διῴκουν μετὰ βασιλέα, ἔξ ὅτουπερ ἐκεῖνος κατέστη 
πρὸς αὐτὴν, ὕφ᾽ ἧς ἐμοῦ πᾶσιν ἢ βελτίονος ἢ χείρονος πει- 
ρᾶσϑαι παρέχεσθαι ἠναγχαζόμην, οὐχ ἧττον Gv uot cvvet-b 
δείητε καὶ αὐτοὶ τὸν τρόπον, ἢ αὐτὸς. ἐμαυτῷ. ὅϑεν οὐδὲ 
τοῦ προτέρου βίου πλείονα ποιήσομαι τὸν λόγον, ὀρϑῶς xai 
δικαίως πεπολιτευμένον παρ᾽ ὑμῖν ἐμαυτὸν ὠποδεικνὺς, παν- 
τα σαφῶς τὰ ἡμέτερα εἰδόσιν. ἕως μὲν οὖν περιῆν ὃ βα- 
σιλεὺς, ἐκεῖνός τε ἐμοὲ πολλὴν ἐν τοῖς πράγμασι παρείχετοτο 
P.(a5t4v δοπὴν καὶ πάντα οὐχ ἧττον ἢ ἑαυτῷ xai τὰ μέγιστα 
ἐπέτρεπε διοικεῖν. ἐγώ τε τὴν ἴσην εὔνοιαν παρειχόμην xat 
σπουδὴν, ὅσα' προσῆχε τὸν φιλούμενον ποιεῖν, οὐδὲν ἐλλείπωνγε 
ἐπεὶ δ᾽, οὕτω δόξαν τῷ và τῇδε πάντα διοικοῦντι, ἐξ ἀνθρώ- 
πων ἐγένετο ἐχεῖνος, ἐγὼ μὲν οὐδὲν ἕτερον ἐλογιζόμην προσ-τῦ 
ἠκὲιν ἐμαυτῷ, ἢ τῆς εἰς ἐκεῖνον εὐνοίας δεῖγμα σαφέστατον 
τὴν εἰς τοὺς παῖδας πρόγοιαν καὶ βασιλίδα τὴν ἐχείνου γά- 
μετὴν ἐξενεγκεῖν. καὶ διετέλεσά γέ μετὰ τὴν ἐκείνου velsv- 
τὴν ἄχρι νῦν οὐδὲν τῶν δεόντων παραλείπων, ἀλλὰ xci σώ-, 
Υ. ϑήή ματος καὶ χρημάτων ἀφειδῶν καὶ πάντα πράττων καὶ unya-20 
Βγώμενος ἐπὲ τῷ συνδιασώζειν ἐχείγοις τὴν ἀρχήν. οὐ μὴν. 
οὐδ᾽ ἄχρι νῦν μὲν ὀρϑῶς καὶ δικαίως ἐπολιτευόύμην, ὕστερον 


meum vobis explicarem. Sed quoniam a primordio aetatis usque 
ad hoc tempus non solum apud vos vestris legibus institutisque vixi, 
sed Romanorum quoque imperium secundum imperatorem rexi, ex 
quo id ille accepit, (in quo coactus sum, me aut benigniorem aut 
severiorem experiundum praebere omnibus) non minus vos qualis 
sim, quam egomet ipse , coznitum perspectumque habctis. ὄνων 
nec de anteacta vita mea plura dicam, ut docceam nimirum, me 
honeste ac iuste inter vos vixisse, quando quidem nostra omnia 
perspicue nostis. Quamdiu igitur superfuit imperator, multo me res 
imperii gubernantem amore prosecutus est, nec magis sibi, quam 
mihi omnia, quamvis summi momenti, regenda permisit. Qui ego 
in amore ac studio respondebam,. nec a me oflicium ullum desi- 
derari patiebar, quod qui diligitur, se diligenti praestare debet. 
Postquam autem ille nutu ac voluntate universa moderantis Dei, 
inter homines esse desiit, id solum megotii credebam mihi datum, 
ut evidentissimum mei erga ipsum amoris argumentum, solicitudinem 
atque curam. in liberos et coniugem eius ederem, Et quidem ab 
eius obitu usque huc nihil praetermisi, sed nec corpori meo pecu- 
niisve peperci nihilque non feci et tentavi, ut illis imperium con- 
servarem. Neque vero cum hactenus pro eo ac debui fideliter 
iusteque praefuerim, demum magnitudine potestatis inflatus, mihi 
Romanum imperium asserturus et personam istam in impeératoriam 


HISTORIARUM 1Π. 24. 147 


δὲ ὑπὸ τῶν πραγμάτων φυσηϑεὶς, ἔμελλον τὴν Ῥωμαίων dg-A. C. 1341 
χὴν ἐμαυτῷ περιποιεῖν, εἰς βασιλέως σχῆμα τὸ παρὸν μετα- 
βαλών. περὲ μὲν γὰρ τοῦ παρεληλυϑύτος αὐτὰ τὰ πράγμα- 
τα συμμαρτυρήσειεν ἂν ἐμοὶ, ἐπὲ δὲ τῶν ἐσομένων οὐ ϑεὸν 
δμόνον τῶν βεβουλευμένων συγίστορα παρέχομαι, ἀλλὰ xad —' 
ἐξ αὐτῶν τῶν παρελθόντων τῶν μελλόντων ἔξεστιν ἀπόδειξιν 
ποιεῖσϑαι ἐναργῆ. εἰ γὰρ τοιούτων, οἵων φασὶν οἱ συχοφάν- 
ται, ἐπεθύμουν, τί ἐκώλυεν, ἡνίκα, βασιλέως τελευτῶντος, 
τοὺς ἐχείγου παῖδας ἔχων, ἐποιούμην τὰ βασίλεια ὑπὸ φρου- 
τορᾷ xoi μετὰ velim ἡμέραν καὶ βασιλίδος ἀφιγμένης , πάνταα 
χρήματα ἦσαν ἐπ᾽ ἐμοὶ, ὥσϑ'᾽ 0yft χρῆσϑαι ἠἡβουλόμην, ἐκεί- 
γους μὲν ἀποχτιννύναι. αὐτὸν δὲ τὴν βασιλείαν ἄνευ πόνων 
ἔχειν xai ἱδρώτων, οὐδενὸς ἔτι λειπομένου τοῦ τολμήσογτος 
ἀνθϑίστασϑαι ἐμοί; ἐγὼ δὲ οὐ μόνον τοιοῦτον οὐδὲν ὦφϑην 
΄ιανοηϑεὶς, ἀλλὰ καὶ εἰς ἐνάτην ἡμέραν ἐκ τῆς βασιλέως τε- 
λευτῆς ἐν ἀσφαλείᾳ πάσῃ καταστήσας, τήν τε φρουρὰν ἀπή- 
γαγον ἐχεῖϑεν xai αὐτὸς οἴχοι χαταστὰς, τῶν πραγμάτων, 
ὥσπερ καὶ πρότερον, εἰχόμην, οὐδὲν καινοτομῶν, οὐδὲ πρὸς 
τὸ λυσιτελοῦν ἐμοὶ τὰ πράγματα οἰχονομῶν, ἔξ ὧν ἄν τις 
20g/95 δικαίως, εἰς ἐμαυτὸν μετάγειν πειρᾶσϑαι τὴν ἀρχήν. 
ἐπιτρόποις τε γὰρ ἐχρησάμην τῶν ἐπαρχιῶν καὶ τῶν πόλεων, Ὁ. 
οἵ καὶ πρότερον ἦσαν βασιλέως τελευτῶντος, xoi τὴν στρα- 
ιτιὰν, 00x ὕπως εὐγοήσουσιν ἐμοὶ, ἀλλ᾽ ὅπως μάλιστα τῷ κοι- 


mutaturus eram. Namque de praeterito, res ipsae hoc testabuntur: 
super futuris, non solum Deum cogitationum mearum testem do, 
sed etiam ex ipsis praeteritis ea liquido probari posse dico. Si 
enim ista, ut sycophantae praedicant, concupiscebam, quid prohi- 
bebat, quando, imperatore moriente, illius filios habens, palatium 
custodibus muniebam, et post diem tertium, imperatrice accedente, 
omnia erant in manu mea, ut iis ad arbitratum uterer, quin illos 
e medio tollerem mihique imperium citra sudorem. ac laborem re- 
tinerem, nullo iam relicto, qui se mihi auderet opponere? Atqui 
me non tantum nihil huiuscemodi machinari apparuit, sed cum in 
nonum diem a morte imperatoris omnia in tutissimo constituissem, 
custodiam deinde removi et domi meae, sicut antea, rem curare 
publicam perrexi, nihil novi incipiens, neque ad meum commodum 
eius gubernationem dirigens: unde conari me imperium occupare 
quispiam iure putavisset, Qui vivo imperatore erant, eos provin- 
ciarum urbiumque praefectos reliqui: et ut exercitus non mihi bene 
vellet, sed communi plurimum prodesset, omnimodis elaboravi, 
Quin etiam dum foedera cum barbaris finitimis inivi, nemo est, 
qui me privatum aliquod compendium communibus emolumentis 
anteposuisse ostenderit. Sed cum illis quidem pacem rei publicae 


148 CANTACUZENI 


- M 
A.C. ιϑφινῷ χρήσιμοι ἔσονται, πάντα ἐπραγματευόύμην. οὐ μὴν ἄλλα 
- ^" ' 
καὶ τοῖς περιοίκοις τῶν βαρβάρων σπονδὰς vi9éusvog, οὐχ 
» 3. 00807 » » LAE c 1 ^ - € 
£09 ὅστις ἂν ἐξελέγξειεν, ὡς πρὸ τοῦ κοινῇ λυσιτελοῦντος 
τῶν ἰδίᾳ τι εἱλόμην duod διαφερόντων. ἀλλὰ τοῖς μὲν ἐσπεν- 
δόμην λυσιτελούντως τῷ κοινῷ, τοῖς δὲ παρεσχκευαζόμην πολε-ὅ 
- pei Ll € , 
μεῖν ὑπὲρ αὐτῶν, μηδένα κίνδυνον ἐκ τῶν οἰχείων ὑφορώ- 
3« X c ,' » , , c »v€! 
μενος. ἐξ ὧν ἁπάντων ἂν τις μάλιστα συνίδοι, ὡς ἀδόλως 
^ - r ΄ 
xai καϑαρῶς ὑπὲρ τῶν βασιλέως ἐπολιτευόμην παίδων ἐγώ- 
- ΄ , 
P. 436 εἰ γὰρ οἷα διαβάλλουσιν οἱ κατηγοροῦντες διενοούμην, & μή 
τι ἄλλο, τὸν γοῦν διεσκεδασμένον κατὰ πᾶσαν τὴν Ῥωμαίωνιο 
ΕἸ * Lo , » 3€* c , ΕἸ HJ c 
ἀρχὴν πλοῦτον συνάγειν ἔδει, οὐδὲ ῥᾳδίως ἀριϑμητον, ὥσπερ 
ἴστε ὄντα χαὶ αὐτοὶ, καὶ μάλιστα χρησιμώτατον ἐσόμενον εἰς 
' , El , ' NO C , , Li 
τὸν πόλεμον ἐμοί. vvyi δὲ VET Pon 0U βοσκημώτωνς μο- 
- ^t 5 
vov πλῆϑος καὶ καρπῶν, ἅπερ ἂν τις ίσως οἴησαιτο δυσκο- 
* 5 ^ 
λίαν τινὰ παρέχειν xai ὑποψίαν ἀϑροιζόμενα, ἀλλὰ xai χρυ-τϑ 
x - 
σὸν πολὺν χαὶ ἄργυρον διεσχεδασμένον πανταχοῦ. καίτοι 
τὸ ϑαυμαστότερον παρῆλθον, ὡς δή τι ϑαυμαστὸν λέγων. 
οὐ μόνον γὰρ τὸν διεσκεδασμένον οὐ συνῆγον πλοῦτον, ἀλλὰ 
καὶ τὸν ὄντα τὸν μὲν ἐδαπάνων ἀφειδῶς ἐν ταῖς χρείαις 
^ M € “ H 
Βταῖς κοιναῖς, τὸν δ᾽ ἑκὼν εἶναι κατελίμπανον αὐτὸς ἐν Bv-20 
ζαντίῳ ἔχων ἔν χερσίν. ὀλίγαις γοῦν ἡμέραις πρότερον ἐν 
βασιλείοις χρείας γενομένης, ἐκ τῆς οἰκίας τῆς ἐμῆς σκεύη 
, - ς b , » 7 ? 3^ ἢ 24 , ri 
ἀργυρὰ ὑπὲρ διακόσια ἠνέχϑη ovx ὀλίγου aia τιῖος" ἃ με- 
τὰ τὴν χρείαν τῶν ἐπὲ τὴν φυλακὴν ἐκείνων τεταγμένων ἀπο- 
salutarem confeci, pro filiis autem imperatoris de suorum fide se- 
curis ut. pugnaretur, operam dedi. Ex quibus universe hac luce 
clarius est, me nullo dolo et sinceriter eorum loco clavum tenuisse. 
.Si enim ea versabam animo, quae calumniatores isti obiiciunt, ut 
nihil aliud, certe toto Romano imperio sparsas easque, ut ipsi 
quoque scitis, immensas opes atque copias mihique ad bellum op- 
portunissimas colligere oportebat. Nunc videre est, praeter peco- 
rum greges et frugum ubertatem , quibus congregandis fortasse exi- 
stimaret quispiam suspicionem vitari aegre posse, magnam meam 
auri argentique vim ubique. Quamquam dum quiddam admirabile 
dico, quod admirabilius est, 'praeterii. Non enim tantummodo 
sparsam pecuniam meam non contraxi, sed ct praesentem ac suppe- 
ditantem partim in usus communes liberaliter insumpsi, partim 
quam in manibus habebam, Byzantii libens reliqui. Paucis igitur 
ante profectionem meam diebus cum indigentia in palatio extitisset, 
e domo mea vasa argentea admodum preciosa supra ducenta prae- 
bita sunt. Quorum custodes cum rogarent me, ut post usum ea 
reeiperem, supervacaneum duxi affirmavique, nihil interfuturum , 


utrum in aerario imperatoris, an in aedibus meis servarentur, Prae- 
terea cum insulas et urbes, maigres minoresque, obtinerem multas, 


HISTORIARUM Ill. 24. 149 


, 2 c ' 
λαμβιίνδεν δεομένων, οὐκ ἀναγκαῖον ἡγησάμην, οὐδὲν διοίσεινΆΑ. C. 134« 
, - - 2 
φάμενος ἐν τοῖς βασιλικοῖς τηρεῖοϑοε ταμιείοις, ἢ ἐν οἴκοις 
- » » . € 
τοῖς ἐμοῖς. ἔτε ys μὴν οὐδὲ νήσων πολλῶν xci πόλεων. xai 
, » Ὁ 
μειζύνων καὶ ἐλαττόνων, ἐχομένων ὕπ᾽ ἐμοῦ, ὧν τὰς μὲν 
bi. τῶν οἰκείων δαπανῶν ὠχοδύμησα αὐτὸς, τὰς δ᾽ ἐκ βασι- 
v uU » - 
λέως ἔσχον δωρεὰν, οὐδεμίαν οὔτε φρουρᾷ κχατέοχον, οὔτε 
* 5. - 
τιγὺὸς ἠξίωσα προνοίας, ὥστε ἀσφαλῶς κατέχειν. οὐδέ vL C 
ji - e , ' 
τῶν ὅσα λυσιτελήσειν ἔμελλε πρὸς τὴν διάνοιαν ἐμοὶ, οὔτε V. 345 
ΕῚ , x A , €. 9 79. ᾿ ΕΝ , » « ἃ 
εἰργασμένος, οὔτε. μελλήσας ὑπ᾽ οὐδενὸς ἐξελεγχϑείην av. 
; ' , ' bd ᾿ ε , 
toDs γὰρ δήπου ys καὶ τοῦτο κατηγορήσουσιν, ὡς ἀπραγμοσύνῃ 
, d - w 
καὶ πολέμων ἀπειρίᾳ εἰς οὐδὲν προῆγμαι τῶν δεύντων. ἐγὼ 
344. 72 , , 
δὲ οὐχ ἐξ ὧν αὐτὸς ἐπραγματευόμην μόγον, ἀλλὰ χαὲὶ παρὰ 
, € , 3 - Ὁ ? * , € M , 
πάντων Ῥωμαίων, οὐ τῶν νῦν ἐμοὶ συνόντων ὑμῶν μόνον, 
5» M - - M 
ἀλλὰ xoi τῶν ἐν Βυζαντίῳ καὶ τῶν ἄλλοθί nov γῆς διατρι- 
, - - , - 
τὐβόντων, ἀπόδειξιν τῆς ἀληϑείας ἐναργῆ πειράσομαι ποιεῖσθαι. 
- x 
πολλῶν γὰρ ὄντων, xai μειζόνων καὶ ἐλαττόνων, πάνυ T$ 
φιλίως ἐμοὲ διακειμένων ὁμοίως πάντων, καὶ τῶν μὲν ἐξ 
αἵματος προσηκόντων, τῶν δὲ φιλίας δεσμοῖς ἀλύτοις συνημ- D 
'μένων ἐκ πολλῶν ἐτῶν ἐμοὲ καὶ πολλὴν παρεσχημένων 
χοπεῖραν ἐν πολλοῖς τῆς εἰς ἐμὲ στοργῆς, οὐδεὶς οὔτε τῶν 
, ε - » 5» » » , 7, 
παρόντων ὑμῶν, οὔτ᾽ εἴ τις ἄλλοθί που διατρίβοι, δυ- 
^ - , 
var àv épol τῶν κατηγορημένων ὥς τι σύνοιδεν ἐλέγχειν. 
- » , ν᾿ - 
χαΐίτοι γε πᾶς τις ἄν φαίη καὶ ὀλίγα μετασχὼν φρεγῶν, ὡς 
"» » , T 
οὐχ àv δυναίμην τοιούτοις μύνος ἐπιχειρεῖν. ἀλλὰ καὶ στρα- 


17. ὁμοίως πάγτων add. M. 


quarum alias meis sumptibus aedificavi, alias dono ab imperatore 
accepi, nulli earum praesidium imposui, nec quo tutius cas possi- 
derem , ulla cura dignatus sum. Nec me quisquam coarguerit, aut 
fecisse, aut facturum fuisse quippiam , quod mihi utile cum animo 
meo constituissem. Nec in hoc, credo, accusabunt, quod otio ac 
desidiae deditus et bellandi inscitia nullum operae pretium fecerim. 
Ego vero non ex laboribus dumtaxat meis, sed omnium Romanorum 
testimonio, non solum vestro, qui nunc mecum militatis, sed et 

ui Byzantii et alibi terrarum vivunt, veritatem evidenter enitar 
dieci Cum namque multi, summi atque infimi, et omnes 
aeque mei cupidi sint aliique sanguine coniuncti, alii amicitiae 
vinculis insolubilibus mecum copulati, quique multis iam annis et 
compluribus in rebus amoris erga me praecipui documenta dederent, 
nullus neque vestrum , qui adestis, neque alibi degentium , docere 
possit, se ullum de me crimen nosse, quorum accusor. Et tamen 
unusquisque non plane stolidus confitebitur, me solum talia moliri 
non potuisse, sed et copiis et amicis longe fidissimis et apparatu 
plurimo indiguisse: ex quo si non vulgo, ali mei amicissimis licc- 


150 CANTACUZENI 


A.C. ιϑγττιᾶς ἐδέησεν ἄν, πρὸς τὴν ἐπιχείρησιν συναιρομένης, καὶ qi- 
λων τῶν γνησιωτάτων μάλιστα καὶ πολλῆς παρασκευῆς, ἐξ ἧς 
οὐκ ἐνῆν, εἰ μὴ τοὺς πολλοὺς, ἀλλὰ τούς γε ἐπιτηδειοτάτους, 

P.427 μὴ τὴν διάνοιαν καταστοχάζεσϑαι τῶν γιγνομένων. εἰ δέ τίς 
τι τοιοῦτον ἐξελέγχειν ἔχει, παρίτω καὶ δεικνύτω, ἄλλ᾽ οὐχδ 
ἂν ἔχοι. ἐγὼ γὰρ ἀνδρίας μὲν καὶ συνέσεως καὶ ἐμπειρίας. 
τῆς πρὸς τοὺς πολέμους πολλοῖς ἂν παραχωρήσαιμι καὶ τῶν. 
πάλαι καὶ τῶν νῦν, τρύπων δὲ εὐθύτητος καὶ ἀληϑείας. 
οὐδενί. οἷς μάλιστα νυνὴ ϑαῤῥήσας παῤῥησιάζομαι τοιαῦ-: 
τα. εἰ δὴ ἔκ τὲ ὧν ἐπραγματευόμην αὐτὸς, ἔκ τε τῶν τὸντο: 
ἅπαντα χρόγον συνόντων ὑμῶν ἐμοὶ, μήϑ᾽ ὑποπτευϑεὶς, μήτε 

. εἰργασμένος φαίνομαι ὧν κατηγόρημαι μηδὲν, οὐκ ἄν τις ἂν, 
ἐμοὲ δικαίως ἐπενέγχοι μέμψιν, ὡς οὐ προσηχόντως πρὸς τὰ 
πραττόμενα ἐξαγομένῳ πρὸς ὀργήν. ἔδει γὰρ βασιλίδα, τόν. 

Bze τρόπον ἐμοὲ τὸν ἐξαρχῆς ὡς οὐ διεφϑαρμένος συνειδυῖαντ5 
καὶ τὴν ἐμοῦ καὶ βασιλέως ἀπαράμιλλον ἐκείνην καὶ 9uvua- 
σιωτάτην φιλίαν καὶ τὴν μετὰ τὴν ἐκείνου τελευτὴν ὑπὲρ τῶν 
ἐχείνου παίδων καὶ αὐτῆς πολλὴν σπουδὴν xai προϑυμίαν.. 
μὴ συκοφάνταις ἀνθρώποις καὶ διεφϑορύσι πείϑεσϑαι, ἀλλ᾽ 
ἐμοὶ προσέχειν ὀρϑῶς καὶ δικαίως ὑπὲρ αὐτῆς πολιτευομένῳ.20: 
ἐπεὶ δὲ βάσκανός τις δαίμων τῶν ἐξητασμένων ἐπὶ φϑορᾷ, ᾿ 
τὰ μὲν ἀληϑὴῆ xat δίκαια περὶ ἐμοῦ πειιεῖσϑαι οὐκ ἀφῆκζεν ν 
ἐχϑρὸν δὲ ἀντὲ φίλου καὶ πολέμιον ἀντὲ συμμάχου zai δύσ- 


5. παρείτω Ῥ. 11. μήτε ὑποπτευϑεὶς P. 15. συγοιδυῖαν P. 


rct colligere, quid sibi vellent, quae fierent, Si quis tale aliquid 
probare potest, accedat licet et probet. At non poterit. Equidem 
qua fortitudine, qua prudentia usque militari, et superiorum et 
nostri saeculi multis concesserim: probatis autem moribus ac veri- 
tatis studio nemini; quibus potissimum nune confisus, haec libere. 
sum prolocutus. Si igitur neque ex his, quae ipse cílcere con- 
iendí, neque ex vobis, qui mecum semper fuistis, vel suspectus 
vel reus corum videor, quorum in me adornata est accusatio, ne- 
mo me iure reprehendet, quasi iniuria super his rebus succen-: 
seam. Decebat enim Augustam, testem ab initio integritatis meae 
et cius, quae mihi cum imperatore intercessit, inimitabilis et ad- 
miratione dignissimae amicitiae ac post obitum illius pro filiis ipsa-. - 
que curarum mearum et impigrae solicitudinis, non credere syco- 
phantis perversisque hominibus; sed a me legitime recteque pro 
ipsa imperium regente, rationes suas suspeusas habere. At post- 
quam daemon quispiam invidus et in pernicie invehenda exercitatus, 
vera οἱ iusta de me credere non sivit magisque inimicum pro amico, 
hostem pro socio et malevolum pro fidelissimo | existimare persuasit, . 


HISTORIARUM ΠΙ. 24. 151 


* d , - 
vovy ἀντὲ πιστοτάτου πέπειχεν ἡγεῖσθαι, ἐγὼ μὲν οὐδὲν £pgav- A.C. 1341 
- , a i] , , “ -“ 
τῷ πειϑόμενος πρὸς τὰ παρύντα πράττειν ἔγνων δεῖν, ὑμῖνᾳ 
δ ἢ ᾿ ν c » , P 
δὲ χρώμεγος συμβούλοις, πρὸς 0,11 ἂν ἐπιψηφίζησθϑε ὑμεῖς 
» ^ γε , , b 
ἐμαυτὸν παρέξομαι πειϑόμενον προϑύμως, μᾶλλον δ᾽ αὐτὸς 
- Ll - - , , » ^M , 
5ngorog ἃ μοι δοκῶ ἐν τῷ παρόντι συμφέροντα ἐρῶ,.. μελήσει δὲ 
€^. MS (4 Ja ^ Ὕ , » ὃ b À À “« » , 
ὑμῖν ἡ ἐπιψηφίζεσϑαι τὰ εἰρημένα ἂν δοχῇ λυσιτελεῖν, ἡ γνώ-- 
^ , , - 
μὴν ἕχαστον εἰσάγειν, ἢἣ τώ ve παρόντα καὶ τὰ προσδοχώμενα. 
μείζω λύσει δυσχερῆ, ἡμᾶς τε καὶ σύμπασαν ἡγεμογίαν διασώ- 
€ , n- ' ^ 5 - , 
ζουσα Ῥωμαίων. νομίζω δὲ μηδὲν εἰγαι μᾶλλον λυσιτελέστερον 
LU , án - » » : 3 
10x04 σωτήριον τοῖς πᾶσιν, 7 ἐμαυτὸν éxovvi παραγενόμενον &y yet- 
e 
ρίζειν βασιλίδι, ὥστε κατ᾽ ἐξουσίαν ἔχειν αὐτὴν, ὃ,τι βούλοιτο!" 
1^5 - » ^ * , M , 
ψηφίζεσϑαι περὲ ἐμοῦ. κἀν μὲν τὰ δίκαια ποιεῖν προηρημένη, 
, k] * 5 ^ ^ 
δικαστήριον καϑίζοι καὶ καιρὸν παρέχοιτο ἀπολογίας, ϑεῷ Jug- V. 346 
- - x LÀ 
δεῖν τῷ προστάτῃ τε ἀληϑείας ὄντι καὶ τοιαύτῃ χαίροντι προση-: 
, , - 
15yogía , πάντα ὥσπερ tici ψεύδη καὶ συχοφαντίας ῥᾷστα ἀ- 
πελέγξειν. τοῦτο δὲ εἰ γένοιτο, πᾶσαν. ἀπωσάμενον ἀρχὴν. 
καὶ συκοφαντίας καὶ φϑόνου πᾶσαν πρόφασιν περιελύντα; 
» ,: ^ - , ' 3 RJ 
οἴχοε διατρίβειν, τῶν κοινῶν προσαπτόμενον μηδενὸς, μηδ᾽ εἰ 
' x , » 7 3 - d ΝᾺ ἐἶ 
πάντες ἄγνϑρωποι βιάζεσθαι 7j πείϑειν ἐπιχειροῖεν. - εἰ δ᾽ ἄρα. 
20u5:8 τοῦ δικαίου, μήτε τοῦ προσήκοντος μηδένα ποιουμένη P. 428 
λόγον, ἀλλὰ χκατάχρας ἁλοῦσα ταῖς συχοφαντίαις, ἐρήμην καὲ 
τὰ δεινότατα καταψηφίζοιτο, πάντα φέρειν ἱλαρῶς, αἱρετώ- 
c , ἵ - - » 1 ' M , 
τερα 7yovusrov πολλῷ τῷ μέτρῳ καὲ κλοιὰ xai δεσμωτήριον 
|. πεποΐηχεν P. 
ego quidem in hac causa nihil agere, sed vestrae me sententiae 
permittere et quod iudicaveritis , in eo alacriter vobis obsequi in 
animum induxi, Imo vero ego primus, quae in praesentia mihi 
videntur expedire, edisseram, Vestrum erit, aut suffragari dictis: 
meis, si ea probaveritis, aut unumquemque sententiam. proferre 
huiusmodi , quae et praesentem miseriam tollat et futuram multo 
maiorem impediat et cum vos, tum Romanum imperium universum 
conservet, Arbitror autem, omnibus nobis nihil vel utilius fore 
vel salutarius, quam si ad imperatricem ultro profectus, ei me sub- 
jiciam, ut pro potestate et Judicio suo de me statuat. Et si que 
dem, ut patrona iustitiae, iudicium constituere tempusque defen- 
sioni praescribere voluerit, Deo, veritatis praeside talique. appella- . 
tione gaudente, fretus, omnia, ut revera sunt, falsitatis et. syco- 
phantiade, quod erit facillimum, convincam; et ita totius imperii 
temperalione abiens et sycophantiae atque invidiae occasione omni 
sublata, privatus vivam, publici muneris nihil geram; nec si quan- 
tum est mortalium, eo me aut verbis inducere aut yi impellere 
counitatur. Sin neque iustitiae, neque honestatis ullam rationem 


ducens, obtrectatorum sermunculis penitus capta et occupata, in- 
auditum me damnandum (quod est iniquissimum) decreverit, ut 


152 CANTACUZENI 


A.C.1341 xai. δήμενσιν τῶν ὄντων xai εἴ v» τούτων ἀηδέστερον, ἢ πρό- 
φασιν πολέμου ἐμφυλίου παρασχέσϑαι, τίς γὰρ τῶν πάντων, 
ὥσπερ ἐγὼ, τὰ ἐκ τούτου τοῦ πολέμου οἷδε σαφέστατα κακά; 
ὧν οὐχ ὅτι αἴτιος καταστῆναι, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ vq? ἐτέρων ngar- 
τομένων μᾶλλον ἂν εἱλόμην αἰσϑάνεσθαι ἐν ζῶσιν ὦν, ἢ τοῖς 
ἐν ἄδου συνὼν, πρὸς τὰ πραττόμενα ἀναισϑητεῖν. ἃ μὲν οὖν 
ἔμοιγε πᾶσι Ρωμαίοις ἔδοξε κοινῇ λυσιτελεῖν, τοιαῦτα ἐστιν, 
ὑμῖν δὲ εἴ τι τούτων λυσιτελέστερον ἐξευρεθῆναι δυγατὸν, 
ὥσπερ ἔφην, ἐμαυτὸν πειϑόμενον παρέξομαι. βέλτιον γὰρ, 

Bü» ἄρα καί τι σφάλωμαι, τοῖς πλείοσι πειϑύμενον τοῦτο πά-ῖο 
σχειν, ἢ τῇ σφετέρᾳ ϑαῤῥήσαντα συνέσει, τὰ μεγάλα xa- 
τορϑοῦν. ͵ 

ς x56. Ὃ μέγας μὲν οὖν δομέστικος τοιαῦτα εἶπεν: ὅσοι 
δὲ παρῆσαν τῶν συγκλητιχῶν καὶ τῆς στρατιᾶς οἱ μάλιστα 
προέχοντες, ὥσπερ μιᾷ καὶ γλώττῃ χρώμενοι καὶ γνώμῃ,15 
»κκαὲὶ πρότερον μὲν" ἔφασαν ,68 ὅτου τὰ καινὰ ταῦτα ἐτολ- 
μήϑη καὶ ὃ συγγενικὸς πόλεμος ἔσχε τὴν ἀρχὴν, οὐκ ἰδέᾳ 
μόνον ἕκαστος ἐφ᾽ ξαυτὸν, ἀλλὰ καὶ κοινῇ πάντες πολλὰ 
πολλάκις περὲ τῶν αὐτῶν ἐβουλευσάμεϑα, ὡς περὲ πραγμά- 
τῶν ἀναγκαίων καὶ σχεδὸν περὲ ψυχῆς αὐτῆς ἕχαστος 70-20 
λὴν ποιούμενοι φροντίδα. ὅϑεν οὐδὲ veri δεήσει τὰ δέοντα 
ξξερευνᾷν, ὑπὸ τῆς πολλῆς περὶ αὐτὰ διατριβῆς ἐξευρηκέναι 

Ὁ πάλαι οἰομένους. ovy ἥκιστα δὲ καὶ ὕφ'᾽ ὧν αὐτὸς πρὸς ἡμᾶς 


20. αὐτῆς add. M. 


feram omnia hilariter, longeque malim vincula et carcerem et bo- 
norum proscriptionem. et si quid his etiam arcerbius est, perpeti, 
quam civile bellum serere. Quis enim omnium certius me novit 
mala certissima, quae ex hoc bello profluxura sint? quorum, tan- 
tum abest, ut auctor esse velim, ut non magis cupiam, ea ab alio 
inducta vivus cognoscere, quam apud inferos eorum, quae hic 
agantur, sensum nullum habere. Quae in commune Romanis bono 
fore iudicavi, haec sunt, Si quid his utilius excogitare potueritis, 
ego, ut dixi, vobis obsecundabo, Praestat enim, etiamsi quid 
offendam fortasse, hoc mihi pluribus obtemperanti accidere, quam 
dum mea ipsius sententía nitor, magna quaedam feliciter gerere, 

25. Hunc in modum magnus, domesticus disseruit, Quotquot 
autem aderant optimates et principes exercitus, velut ab una mente 
et lingua, Et prius quidem, dicebant, ex quo ipsa novitas per 
audaciam coepit bellumque civile extitit, non solum quilibet sepa- 
ratim, sed et communiter omnes multum ac saepe eadem in deli- 
berationem adduximus; proinde ut de rebus mecessariis ac tantum 
non de anima unusquisque per se anxie soliciti. Quare nec iam 
quid opus sit, scrutari oportebit, cum proptee sedulam et crebram 


HISTORIARUM ΠΙ. 25. 153 


διεξῆλθες νῦν, τά,τε δέοντα xai πᾶσιν ὅμοίως χρήσιμα &o6-A.C. 1341 
μενα καὶ συνιέναι παρεσχεύακας καὶ τοῖς ἄλλοις συμβουλευ- 
ειν. καὲὶ γὰρ τὰ ἐκ τοῦ πολέμου κακὰ τοῦ ἐμφυλίου, ἃ πϑ- 
φρικέναι καὶ αὐτὸς ὡς δεινότατα εἰρήκεις, vai αὐτοὶ πεφρί- 
ἤχαμεν ὅμοίως xai πάσῃ ᾿χρηστέον εἶναι οἰόμεϑα καὶ σπουδῇ 
καὶ προϑυμίᾳ, ὥστε μὴ τοῖς τοιούτοις καχοῖς περιπεσεῖν. xad 
ὅμοίως τόν τε τὸν πόλεμον τοῦτον τὸν δεινύτατον ἀγάπτοντα 
ἡγούμεθα πολέμιον κοινὸν καὶ πᾶσιν ἐπιβουλεύοντα, καὶ τὸν 
δυνάμενον καταλύειν, εἰ μεϑίησιν ἑχὼν, προδότην τῶν xoi-P.4a9 
τογῶν xai βάσκανον xoi φϑονερὸν καὲ τῇ κοινῇ σωτηρίᾳ τῶν 
πραγμάτων λυμαινόμενον, σχεψώμεθϑα τοιγαροῦν, εἰ ταῦτα Υ. 347 

πράττοντος, ἅπερ εἴρηκας, καταλύεται Ó πόλεμος xai μὴ 
μᾶλλον ἐκ τούτων λήψεται ἀρχήν. εἰ γὰρ αὐτὸς, ὥσπερ 
ἰσχυρίζη, πρὸς τὴν δίκην ἀπελϑὼν, ἢ τῶν συκοφαντῶν πε- 
τδριγεγόμενος ἀπόσχῃ τῶν πραγμάτων, τὴν πολλὴν ἀγνωμοσύ-- 
γὴν xai τὴν περὲ τὰ καλὰ ἀχαριστίαν βδελυξάμενος, 7 xa- 
ταχριϑεὶς ἐρήμην, τῶν ἀνηκέστων πάϑῃς τι, dQ' εἰς τοσοῦ- 
τον οἴει παραγοίας ἡμᾶς ἥκειν ἢ οὕτω ταπεινὰ καὶ ἀνελεύ- 
ϑερα φρογήσειν xai τῆς εὐχλείας ἀνάξια τοῦ προτέρου βίου, 
20007 ἐν ἀνδραπόδων μοίρᾳ δουλεύειν ᾿Δποχαύκῳ, πᾶν τὸ 

προσταττόμενον ποιοῦντας ἀνθρώπῳ μηδὲν ἄμεινον διακει-Β 
μένῳ τῶν πολλῶν; ϑᾶττον μεντᾶν ἡμῶν ἕχαστος οἰήσεται 
προσήκειν ζόφον μᾶλλον ὑποδῦναι καὶ συνεῖναι τοῖς ἐν ἄδου, 


ἃ. συγεῖναι P. 


huius rei cogitationem pridem nos veritatem invenisse arbitremur. 
Oratio vero tua, quae et necessaria et omnibus aeque utilia futura 
sint, cum intelligere, tum aliis suadere dedit. Etenim civilis belli 
detrimenta, quae et te horrere ut gravissima dixisti, nos similiter 
perhorrescimus et toto pectore atque omni provisione laborandum 
censemus, ne in illa incurramus, quique hoc bellum dirissimum 
suscitavit, communem hostem et insidiatorem : quique illud distur- 
bare potest, si id negligat, rei publicae Vooditértah: malignum, 
invidum communisque salutis pestem ducimus. Igitur utrum te 
haec faciente , quae prae te tulisti, bellum tollatur, an potius inde 
incipiatur, consideremus. Si namque (ut aílirmas) iudicibus te si- 
stens , refutatis sycophantis, magistratum depones, tantam ini- 
quitatem et adversus merita tua ingratum animum detestatus: aut 
indicta causa condemnatus, atrocius plectere, ecquid eo dementiae 
nos venturos aut ita humiliter et illiberaliter contraque gloriam ex 
anteacta vita collectam de nobismet sensuros putas, ut pro manci- 
piis Apocaucho homini ignobili prorsus ac plebeio ad nutum servia- 
mus? Citius quisque nostrum inferorum caliginosa loca subeunda 
et cum mortuis habitandum sta&uerit. Sed alii quidem mox pro 


154 CANTACUZENI 


^ ^ bl : ? « 
AC. 134177 τοιαῦτα ανασχέσϑαι. ἀλλ᾽ οἱ μὲν αὐτίκα, ὅση δύναμις πα- 
, ' , 
oer; , πολεμήσομεν ἀναφανδὸν, ὧν ἄρχομεν πόλεων xal στρα- 
τιᾶς ἕκαστος ἰδίᾳ ποιούμενος" οἱ δὲ φέροντες ξαυτοὺς ἅμα 
ε 3 D ^ - - 2, PN 
πόλεσιν, οἱ μὲν ᾿Αλεξάνδρῳ τῷ lMvoóv βασιλεῖ, ἀλλοι δὲ 
τ , 3 , , Ld . , ^. , 5 
Στεφάνῳ éyyetguoouev. τῷ δυναστεύοντι Τριβαλῶν, Bélviwn 
€ , , ? , -Ὁ , ^ ce 
7yovutvo. βαρβάροις ἀνθρώποις μᾶλλον, δυνάσταις δὲ ὅμως, 
ij - ' , - , 
ἢ voi; χϑὲς καὶ πρώην καταφρονουμένοις ὕφ᾽ ἡμῶν δουλεύ- 
Ἵ , 
ειν" ὥστε συμβήσεται ἐκ τούτων οὐ πόλεμος μύγον πρὸς 
CdAÀnlovg ἡμῶν, πάντων ἀγόντων καὶ φερόντων τὰ ἀλλήλων 
( , (e : ( ἢ 
καὶ τῶν ἔξωϑεν πολεμίων οὐδὲν ἧττον, εἰ μὴ καὶ μᾶλλον. 10 
τὰ Ῥωμαίων πράγματα διαφϑειρόντων, ὅσῳ καὶ τὰ ἀλλήλων 
α t "guy tors essor ramon s /] 
, » ^ M , - 
ἀκριβέστερον ἴσμεν αὐτοὶ, ἀλλὰ καὶ συμπάσης τῆς Ρωμαίων. 
, A , M LÀ 
κατάλυσις. ἡγεμονίας, οὐ πόλεων uüvorv πολλῶν καὶ στρατιᾶς, 
DÀà καὶ προσόδ λων d : ἐς ὧν τὰ mo- 
ἀλλα καὶ προσόδων μεγάλων ἀποτετμημένων, ἐξ ὧν τὰ πο- 
2A ' , » 
λεμίων μὲν αὔξειν, καίτοι καὶ πρότερον ἀντίῤῥοπα τοῖς zus-15 
, ^ , ^ , . 
τέροις ὅντα, τὰ “Ῥωμαίων δὲ ἐλασσοῦσϑαι περιέσται, δέος 
ἊΝ M * , - ἌΡ ΜΝ ὁ , , 
δὲ, μὴ καὶ παντάπασι διαφϑαρῇ itat ij Ῥωμαίων περιμαχη- 
' / » » , 
voc καὶ διαβόητος βασιλεία lMvootg ἡ ἄλλοις δή τισι χείροσι 
βαρβάροις δουλεύσει, τῶν ἔνδον μὲν στασιαζόντων καὲ δια- 
φϑειρόντων ἀλλήλους, ὡς ἐνὸν, τῶν ἔξωϑεν δὲ ἐπικειμένωνλο 
Ὁ πολεμίων καὶ τῷ καιρῷ συμμάχῳ χρωμένων δυγατωτάτῳ. ἃ. 
, ASA; Y - , 3, - " 
πάντα δὴ ἐννοοῦντες καὶ và προσδοκώμενα ὀῤῥωδοῦντες δει.- 
] ' E DENNIS m irae 295 , ὦ pns 
va, x&tvov μὲν οὐδὲν δροῦμεν, οὐδὲ συμβουλεύσομεν" & δὲ 


19. δουλεύῃ Μ. 


copia praesente aperto Marte rebellabimus, unusquisque suam, cui 
praeest, urbem suo praesidio defensando, alii nos Alexandro Moe- 
sorum regi, alii Stephano Triballorum principi dedemus, consultius 
rati, barbaris magis (regnantibus tamen) quam heri et nudiuster- 
tius in contemptu nostro versantibus servire, Ergo hinc non solum 
bellum mutuum conflabitur, omnibus inter se populantibus et in- 
star hostium exterorum, si non etiam amplius (quando scilicet mu- 
tua nobis exploratiora sunt) Romanas provincias devastantibus: sed 
totius quoque Romani imperii subversio consequetur, non modo 
multis urbibus, sed exercitu etiam et amplissimis vectigalibus amis- 
sis. Ex quibus hostium potentia, quamquam et prius vestrae non 
impar, augescet; Romanorum contra minuetur timendumque, me 
invidiosus ac declamatus ille Romanorum principatus omnino pereat, 
Moesisque aut deterioribus barbaris serviat; dum indigenae intesti- 
nis discordiis ac. deditionibus sese perdunt, quantum possunt, et 
hostes auxilio temporis utentes, quo nullum est validius, foris in- 
cumbunt, Omnia igitur circumspicientes imminentesque clades re- 
formidantes, nihil novi dicemus aut consulemus: verum quae ipse 
imperator in rem communem fore opinabatur et superstes adhuc, 


€ 


HISTORIARUM ΠΙ. 25. 155 


xai αὐτὸς ᾧετο βασιλεὺς wow λυσιτελεῖν, xai περιών τε A.C. 13 
ἠνάγχαϊζε ποιεῖν καὶ ἀποθνήσχων συνεβούὐλευξ τὲ ἅμα καὶ 
ἐπέσκηπτε τελευταίας ἐντολάς. τοῦτο δέ ἐστι, βασιλικὴν ἐσϑῆ- 
τα σὲ ἐνδῦναι καὶ τῶν πραγμάτων ἀνϑάπτεσθϑαι κραταιύτερον, 
πὼς μόνου τούτου τὰς προσδοχωμένας οἵου ve ἐσομένου κατα- 
παύειν συμφοράς. οὐ μόνον γὰρ ἡμεῖς, ὅσοι πάρεσμεν νυγὲν 
ἀλλὰ καὶ εἴ τις ἀλλοϑί που τῶν περιδόξων xai μεγάλα δυ- 
γαμένων διατρίβει, οὐ μόνον οὐκ ἐπὲ τοῖς γινομένοις ἀγανα- 
χτήσει, ἀλλὰ καὶ ξορτῆς ἡμέραν ἐκείνην, ἐν $ τὰς ἐμφυλί-Ρ, 430 
τοοὺυς καταλύεσθαι ἐξέσται στάσεις, γνομιεῖ. καὶ πάντες ἄνα-. 
κηρύξομεν βασιλέα προϑυμότατα, οὐ νυνὲ μόνον, ἀλλὰ xc 
τὸν προτοῦ πάντα χρόνον ἄγεσϑαι εἰϑισμένοι παρὰ σοῦ καὲ 
τιμὴν καὶ εὔνοιαν, ὅσην βασιλεῖ προσῆκεν, ἢ ὅτι éyyvratQ , 
παρεχόμενοι. αὐτοί τε οἱ τὸν πόλεμον κεκιγηκύτες, ἐκ τοῦ 
τὔγομίζειν ῥᾷστα. περιγενήσεσθϑαι, ἄν πολέμιον βασιλεῖ πδριαγ-- 
γείλωσιν, δρῶντες ἤδη τὰ πράγματα ἀντεστραμμένα, καὶ μὴ 
xarà νοῦν χωρήσαντα, πολλὰ τῆς ἀβουλίας αὐτοῖς καταμεμ.-- 
ψάμενοι, χωρήσουσι πρὸς τὴν εἰρήνην ἀναγκαίως, εἴ γε xat 
ὀλίγα τῆς τῶν δλὼν σωτηρίας μέλει καὶ μὴ παντάπασιν ἐπὲ 
βολύμῃ καὶ φϑορᾷ σφῶν τε αὐτῶν χαὶ τῶν πραγμάτων πάντα 
ποιεῖν καὶ πραγματεύεσθαι ἐγνώκασιν. εἴ τοίνυν ἔκ τε ἡμῶνΒ. 
τῶν “σοι συνόντων xui αὐτῶν τῶν πολεμίων οὐδὲν fregov V. 348 
ἀναφαίνεται σωτήριον τοῖς πᾶσι, βέλτιον, ἡμῖν πειϑύμενον, 


7. μέγα P. 8, οὐχ add, M. 13. ὅση M. 15. πέριγε- 
γέσϑαι M. mg. 


ut faceres, instabat et, moriens simul hortabatur et in extremis 
mandatis dabat, id est, ut ornatum imperatorium in te capias et 
ad rerum moderamina impensius incumbas: in quo solo malorum 
sita est depulsio. Quippe non modo, qui coram adsumus, sed et 
alibi degentes viri illustres ac potentes usque adeo hoc facto non 
indignabuntur, ut etiam diem illum, quo civiles discordias sanare 
licebit, festum numeraturi sint: omnesque cupidissime te imperato-: 
rem salutabimus, cuius imperio non hodie, sed antehac semper regi 
consuevimus, et honorem benevolentiamque, quantam imperatori 
debemus, aut ei proximam, tibi tribuemus: ipsique belli auctores, 
cum se nullo negotio superiores fore confiderent, si te imperatrici 
hostem, factum rumorem circumquaque spargerent, ubi res retro 
conversas eL adversus animi sententiam evenisse viderint, levitatem. 
ipsi suam accusantes, velint nolint ad pacem inclinabunt, si com- 
munis salutis vel tantilla cura tangantur, nec ad suum ipsorum 
aliorumque omnium exitium facere ac moliri omnia decreverunt. 
Quare cum et ex nostra, qui te sequimur, et ex hostium parte 
aliud rei publicae salutare nihil appareat, aequius est, nostro con- 


^ 


156 CANTACUZENI 


A.C.i34 d κοινῇ δοκεῖ λυσιτελοῦντα, ὥσπερ τὴν ἀρχὴν ἐπηγγείλω, 
πράττειν, ἢ τοῖς σφετέροις λογισμοῖς, ἐξ ὧν ὠφέλεια μὲν 
οὐδεμία, εἴτε ὑπὸ τῶν συκοφαντῶν διεφϑαρμένου, εἰϑ’ ὕπ᾽ 
ὀργῆς ἀπραγμοσύνῃ συζῇν προελομένου, τοῖς πράγμασε πα- 
ρέσται" τουὐγαντίον δ᾽ ἅπαν, στάσις καὶ ταραχαὲ καὶ yonua-5 
τῶν ἁρπαγαὲ xai φόνοι μυρίοι xad ἀνδραποδισμοὶ καὶ ἀνα- 
στάσεις πόλεων καὶ τὸ κακῶν ἔσχατον καὶ φοβερώτατον τοῖς 

(γε νοῦν ἔχουσιν, ἡ ὑπὸ βαρβάροις δουλεία, ἣν ἐπιχειρήσου- 
σιν αὐτοὶ, τῷ πρὸς ἀλλήλους ἡμῶν πολέμῳ χρώμενοι συγ- 
εργῷ, καταδουλοῦν. ἃ μὲν οὖν ἡμῖν σφίσε τὲ αὐτοῖς καῖτο 
τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ἔδοξε λυσιτελεῖν, εἴρηται. coi δ᾽ ὅπότερα 
ἐξέσται ἑλομένῳ, ἢ τὰς προσδοχωμένας παύειν συμφορὰς, 
ἢ τὸ συνοῖσον ἰδίᾳ μηχανώμενον, μηδεμίαν περὲ τῶν ἄλλων 
τίϑεσθϑαι φροντίδα, εἴγε τοῦτο συγοῖσον ἔξεστε φάναι τὸ 
τοσούτων αἰτιώτατον κακῶν διὰ τήν τινων ἀγνωμοσύνην "Po-15 
μαίοις ὀφϑῆναι ἕκοντί." τοιαῦτα μὲν καὶ οἱ τῆς συγκλήτου. 
προέχοντες καὲ τῆς στρατιᾶς ἡγεμόνες πρὸς τὸν μέγαν ἀπε- 
κρίγαντο δομέστικον. ὃ δὲ τὴν μὲν ἀξίωσιν αὐτῶν δρῶν di- 
καίαν, συνειδώς τε αὐτοῖς ὡς ἀληϑῆ καὲ νοῦν ἔχοντα στοχά- 
Covrat, χαὲ διὰ τοῦτο μηδὲν ἀντιλέγειν ἔχων πρὸς οὕτωςαο 

Ὁ ἀπόδειξιν τῆς ἀληϑείας ἐναργῆ, ὕμως δὲ πρὸς τὴν μεταβο-- 
λὴν ὀχνῶν πάνυ καὶ ἀναδυόμενος, οἷα δὴ τὰς τοιαύτας με-- 
ταβολὰς κακῶν αἰτίας εἰδὼς ὡς ἐπίπαν γινομένας, ἐπιπολὺ 


6. στάσεις πόλεων M. mg. ι1ή. τὸ om. P. 


silio, quemadmodum initio promisisti, quam tuae ratiocinationi 
parere: unde nihil commodi in publicum redundet, sive te syco- 
phantae perdiderint, sive irae indulgens, in otio vivere elegeris, 
Commodum autem ? imo seditio, tumultus, fortunarum direptiones, 
mille caedes, amissio libertatis, eversiones urbium et quod apud 
prudentes est calamitatum caput horrorisque plenissimum , sub bar- 
baris servitus, quam ipsi, civili hoc bello nostro adiuti, nobis im- 
ponere conabuntur. Quae igitur nobis et ceteris universis visa sunt 
conducere, haee fuerunt. "Tibi utrumvis licebit, aut impendentes 
casus avertere aut privata sectantem. commoda, aliorum curam in 
postremis ponere, si commoda vocari queunt , quorumdam improbi- 
tate offensum , tantorum incommodorum solam et praecipuam cau- 
sam Romanis extitisse, Haec optimates et exercitus principes magno 
domestico responderunt: qui petitionem aequam, et eos .vera et 
cum ratione congruentia coniectare cernens, ideoque tam clarae 
veritati nihil habens, quod obiiceret, et tamen mutationem admo- 
dum refugiens ac detrectans, quod plerumque ex huiusmodi muta- 
tionibus mala nasci solere haud nesciret, diu cunctatus et quid 
potissimum diceret incertus animi, altoque silentio conventum de- 


» 


HISTORIARUM HI. 25. 157 


' 
μὲν ὀπέσχϑ πρὸς Ó,r& τραπύμενος ἀποχρινεῖται στοχαζόμενος, A.C. 1341 
^M M ^ 
xci σιωπὴ βαϑεῖα τὸ ϑέατρον κατεῖχε, πάντων πρὸς τὴν 
- , , , 
ἀκρόασιν τῶν λεχϑησομένων μετεώρων ὑπαρχόντων. μόλις 
; E: » » 
δὲ ὥσπερ τὴν ἐκ τῶν ὠμφιβύλων σύγχυσιν λογισμῶν ἀπο- 
E * , » » * - 
πχρουσάμενος, τῶν μὲν προτέρων ἔφη ,,λογισμῶν περὲ τοῦ 
-" ^ M » » 
δεῖν μηδὲν τῶν ὄντων μεταχιγεῖν, μηδὲ νεωτερίζειν. ἔτι &yo- 
- ^ - BJ -" , , 
μαι xa) μᾶλλον αὐτὸς αἱροῦμαι οὐ TOY ὑπαρχόντων μόγον 
? - 3 , » , ^ ^ 3, ,- c - 
ἀποστερηθῆναι, ἀλλ᾽ εἴ τε δέοι καὶ τῶν ἀνηκέστων ὑποστῆναι P, 431 
ἐν τῷ σώματι, ἢ πολέμου πρόφασιν ἐμφυλίου παρασχέσϑαι. 
? , , 
lorZv γὰρ ἐκ πρώτης ἡλιχίας αὐτοί μοι σύνιστε ἀπέχϑειαν. 
, ^ , , 
ἣν ἔσχον περὲ τὸ τὰ ἀλλότρια διαρπάζειν ἢ φόγοις χαΐρειν 
, -— , M , 
xai λεηλασίαις xai φϑοραῖς ἀνθρώπων. ἔτι δὲ οὐδὲ βαρβά- 
A C , ea ^ ^ ΕῚ , 5 - 
ρους xat EÀÀgvac μόνον. ὅσοι τὴν πρὸς ἀλληλους ἐμοῦ τὸ 
^ » 
xai βασιλέως ἐπύϑοντο φιλίαν, ἀλλὰ καὶ ἥλιον ἄν καὶ εἴ τι 
15róv ἀψύχων ἕτερον, αἰσχυγοίμην, εἰ τοῖς ἐχείγου παισὶ πο- 
^ ^ ^ * 
λέμιος μετὰ τὴν ἐκείνου τελευτὴν φαινοίμην νῦν. οὐ γὰρ 
μόγον ὑπὲρ τοῦ ζῆν ἐχεῖνον τὸ ἀποθανεῖν αὐτὸς, εἴγε ἐξῆν, 
« et » €4 7 E] ^ i] ' ' 2 , ' 
ὡς ἥδιστα ἂν εἱλόμην, ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν ἐκείγου τελευτὴν, 
τὸν πάντα ἐφορῶντα μαρτύρομαι ὀφϑαλμὸν, ὡς τὰ βέλτιστα B 
βοχαὲ λυσιτελέστατα περί τε γαμετῆς καὶ τέκνων διενοούμην xat 
πάντα πράττειν xal ὑφίστασθαι πάντα κίνδυνον, ἵν᾽ ἐχείνων 
τὸ πᾶν ἀπείη δυσχερὲς καὶ τὰ Ῥωμαίων ἐπὶ μέγα xoi εὖ- 
'κλείας αἴροιτο καὶ τύχης, μένων ἐπὶ τοῦ παρόντος σχήματος. 
M ^ , 
γυνί τὰ οὐχ ἧττον μετὰ τὸν κηρυχϑέντα παρ᾽ ἐχείγων πόλε- 


“3. x«i om,P. 


tinens, omnibus ad audiendum aures arrigentibus, tandem vix, 
veluti fluctuantium cogitationum confusione pulsa, Prioris placiti 
mei, inquit , nihil de statu praesenti immutandum neque novandum 
quidquam, nondum me poenitet: maloque non facultatibus modo 
spoliari, sed si necesse erit, etiam cruciamenta in corpore meo per- 
ferre, quam bellum civile introducere. Mecum enim iuxta nostis, 
quam ab adolescentulis oderim aliena rapere et laetari depraedan- 
.dis, perdendis occidendisque hominibus. Praeterea non apud bar- 
baros et Graecos solum , quorum per aures necessitudinis meae cum 
imperatore fama pervasit: sed et coram sole hoc et si quid aliud 
AÁnanimum nominandum est, erubescerem, si nunc post eius obitum 
hostis viderer illius filiis. Non tantum enim pro eius vita meam 
amittere, si licuisset , mirabiliter voluissem : sed et post eius mor- 
tem (oculum omnia intuentem testor) uxori et liberis quam optime 
cupivi, omnia facere ac subire omne periculum paratus, et ut ab 
illis abesset omnis molestia et ut res Romana ad gloriam et felici- 
tatem, me hunc cultum retinente, eximie proficeret. Nunc vero non 
minus post bellum ab ipsis nulla de causa et iniustissime, ut ego 


158 CANTACUZENI 


AC. 1341 μὸν ἐξ οὐδεμιᾶς αἰτίας καὶ παρὰ πάνϑ᾽, ὡς ἂν ἐγὼ φαίην, 
τοῦ δικαίου λόγον, καὶ τὰ δεινότατα αἱροῦμαι ὑπομένειν ὑπὲρ 
τοῦ μὴ πόλεμον κινεῖν πρὸς βασιλίδα ὑπὲρ τῆς ἀρχῆς Vnó- 
ληψιν παρέχειν τοῖς πολλοῖς. ἐπεὶ δὲ ὥσπερ αὐτός τε σύν- 

Coija καὶ ὑμῖν βουλευομένοις πείϑεσϑαι προσήκει, μείζω καὶδ 
δεινότερα προσδοκᾶται τὰ δεινὰ ἐκ τοῦ τῶν πραγμάτων αὖ- 
τὸν ὑποχωρεῖν, ἄκων μὲν καὶ ὥσπερ εἰς κινδύνους προφανῶς 
αὐτομολῶν, οὔτε γὰρ ἐπιϑυμίᾳ δόξης, ( τῆς γὰρ ἀκροτάτης 
κἀν τῷ παρόντι σχήματι ἀπολαύω viv) οὔτε χρημάτων ἕγε- 

V.349xa, (τὰ γὰρ παρόντα καὶ ἀριϑμοῦ σχεδὸν ὄντα κρείττω τοῖξςτο 
διαρπάζειν προεῖμαι βουλομένοις,) ὅμως ὑμῶν τε εἵνεχα καὶ 
τῆς κοινῆς τῶν Ῥωμαίων σωτηρίας τοὺς προσδοχωμένους με- 
γάλους καὶ πολλοὺς κινδύνους τῆς ἐν τῷ παρόντι ἀσφαλείας 
ἀνθαιροῦμαι. χαὶ ἃ ἐμοὶ λυσιτελέστατα ἐδόχει, οὐκ ἀπρα- , 
γμόνως, οὐδ᾽ ἀνοήτως, ἀλλὰ μηδεμίαν πρόφασιν παρέχειντὅ 
τῷ πολέμῳ βουλομένῳ, παρεὶς ἑχὼν, ἐπὲ τὰ ὑμῖν δεδογμένα 
τῆς ὑμῶν ὠφελείας ἕνεκα, ὥσπερ ἔφην, τρέψω ἐμαυτόν. οὗ 
μὴν ἀλλ᾽ ἐπειδήπερ οὐκ ἰδίας πλεονεξίας, ἀλλ᾽ ὑμῶν τε ἕνεκα 
xai τοῦ κοινῇ λυσιτελοῦντος τοιαῦτα προειλόμην, οὐ δήπου 
δίκαιον, οὐδὲ ἄλλως εὐσεβὲς, νῦν μὲν ὁμοίως ἐπὶ ταῦταξο 
πάντας ὑμᾶς παρακαλεῖν καὶ μηδεμίαν ἄλλην ἢ ταύτην ὅδὸν 
ὑφηγεῖσϑαι σωτηρίας, ὀλίγῳ δὲ ὕστερον, εἰ μὴ κατὰ γνώμην 
ὑμῖν τὰ πράγματα ἐκβαίνοι, ἄλλον ἄλλοτε ἀφισταμένους, 


6. δεινότατα P. 


dicere ausim , promulgatum, dirissima sustinere praeopto, ne vul- 
gus nos imperatrici ad imperium eripiendum arma inferre suspice- 
iur. Quoniam vero scio, si me a gubernaculis subduxero , maiora 
et saeviora mala impendere, nec auctoritatem vestram aspernari 

ueo, invitus et velut iu manifestum discrimen me proiiciens, nullo 
dados gloriae, qua summa etiam in hoc habitu fruor, neque 
pecuniarum gratia (qu&s enim habui paene innumerabiles, diripere 
volentibus reliqui,) sed vestri et communis Romanorum salutis 
gratia, quae me manent multa et grandia pericula praesenti secu- 
ritati antefero: quaeque mihimet videbantur utilissima, non quasi 
a negotiis abhorrenti aut imprudenti, sed nullam bello ansam dare 
cupienti, ea lubens dimittam: et quia sic vultis et vestrae, ut dixi, 
utilitatis gratia, alius fiam. "Verum enimvero quia non, ut opibus 
abundem, sed vobis et communi studens, hunc statum assumo, 
non utique iustum neque pium esset, nunc vos omnes aequaliter 
ad hoc me cohortari et docere, nullam aliam praeter hanc salutis 
viam esse: paulo autem post, re secus quam velletis procedente, 
alium alie defugere ac sibi quidem pro occasione et iudicio salutem 
quaerere; me autem solum in iis periculis deserere, quae ego, ut 


HISTORIARUM III. 25. 159: 


ἑαυτοῖς μὲν ἐκ τῶν ἐνόντων ἐχπορίζειν τὴν δοχοῦσαν cor5-A.C.134i 
Qíav, ἐμὲ δὲ ἐν τοῖς κινδύνοις καταλείπειν μόνον, ὃς ὑπὲρ 
ἁπάντων ὑμῶν αὐτοὺς ἀνεδεξάμην, ἐνὸν ὠκινδύνως σώζεσθαι. 
τοῦτο γὰρ οὐκ ἐμοὶ μόνον, dÀÀà καὶ ὑμῖν ἀλυσιτελέστατον 
Bv» εἴη. οὔτε γὰρ κυβερνήτῃ διασώζειν τὴν γαῦν ἐξέσται, ἄν P. η32 
πρὸς φιλογεικίαν οἱ ναῦται τοῦ συμπράττειν ἀφιστῶνται, 
τοῖς τε ναύταις οὐδεμία σωτηρίας ὑπολείπεται ἐλπὶς, τῆς 
γηὸς ἀπολλυμένης. ἀλλὰ δεῖ πάντας τὴν δμοίαν γνώμην ἔχον- 
τας καὶ τὴν καρτερίαν ἴσην ἐπιδεικγυμένους ἐν τοῖς δεινοῖς, 
τοοὕῦτω và μεγάλα κατορϑοῦν. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ τῶν παλαιῶν 
οὐδεὶς ὠργῶν καὶ ῥᾳϑυμῶν καὶ ἀμβλυνόμενος τρόπαιον ἀνέ- 
στησεν ἀπὸ τῶν πολεμίων, ἀλλὰ πάντα πόνον ὑπομένων χαὲ 
ἀκατάπληκτος φαινόμενος ἐν τοῖς δεινοῖς, εἰ δέ τῳ τὰ πραττύ- 
μενα οὐχ ἀρεστὰ, οὐδὲ διακινδυνεύειν βούλεται τῆς εἰς ἐμὲ ev- 
τδγοίας ἕγεχκα ἐνθάδε διακαρτερῶν, ἀλλ᾽ οἴεται δεῖν μᾶλλον τὰ 
οἴκοι διασώζειν, ἢ κεναῖς ἐλπίσιν αἰωρεῖσϑαι, τὰ ἐν yegol κατα-Β 
λιπὼν, ἐλευϑέρᾳ γλώττῃ δέον χρησαμένους καὶ τὴν γνώμην ἐχ- 
χαλύψαντας, οὕτως oixaüs ἀναχωρεῖν, μηδὲν ὑποπτεύοντας διὰ 
ταῦτα δυσχερὲς, ἀλλὰ xal τῆς long εὐμενείας ἀπολαύοντας παρ᾽ 
“οἐμοὴὶ, ἄν ἄλλοσέ πη διατρίβωσιν. εἰ γὰρ μετὰ τὴν τοσαύτην εὖ- 
γνωμοσύγην καὶ τὴν ἄδειαν καχουργῶν τις φαίνοιτο xai πρὸς 
λύμην x«i φϑορὰν ἀποδιδράσκων. τῶν πολλῶν .. ἴστω μὴ ἂν 
τῆς προσηκούσης &vev τιμωρίας ἀπαλλάξων, ἀλλ᾽ αὐτὸς διδάξων 
τοὺς ἄλλους σωφρονεῖν καὶ μὴ τοιαῦτα παγουργεύεσϑαι. ἐγὼ 


vobis omnibus liceret secure vivere, adierim, cum periculo omnino 
carere ac salvus esse potuerim. Hoc enim non tantum mihi, sed 
et vobis maiorem in modum incommodaret. Haud enim gubernator 
navim servabit, si nautae ob discordiam eum adiuvare desierint ; 
quibus ipsis, pereunte navi, spes salutis nulla restat. Oportet 
enim nos omnes consentientes et tolerantiam in adversis parem ad- 
hibentes, sic demum ardua feliciter gerere. Nam et veterum nul- 
lus cessando, desidendo, tardando, sed quemvis laborem durando 
menteque imperterrita adversa sufferendo de hostibus trophaeum 
erexit. lam si cui ista non placent, nec studio mei hic perseve- 
rando discrimini se exponere vult, sed magis penates suos sibi ser- 
vandos, quam relictis, quae sunt in manibus, vana spe pendendum 
existimat et libere patefacto animo suo domum redeundum, nihil 
ob id mali metuat; aeque enim alibi vivens mihi carus erit, Quod 
si post tantam aequitatem datam a me libertatem maleficus extite- 
rit quispiam et ad cladem pestemque tenuiorum se converterit, sciat 
se meritum supplicium non evasurum; sed exemplo suo docturum 
alios sapere et talibus nequitiis abstinere. Ego itaque vestrae alio- 
rumque salutis cupidus, consilio vestro sum obsecutus. Vos autem 


160 CANTACUZENI 


- - ε - - M ec 
A.C. 1341,42» οὖν τῆς ὑμῶν τὸ καὶ τῶν ἄλλων σωτηρίας ἕνεκα, ἅπερ 
ααὐτοὲ ἐβουλεύσασϑε εἱλόμην. ὑμᾶς δὲ παρακαλῶ, καὶ ὑμῶν 
αὐτῶν καὶ τῶν προγόνων εὐδοξίας ἕνεχα τὴν προσήκουσαν 
ἀνδρίαν ἐπιδείκνυσϑαι καὶ καρτερῶς ἀμύγεσϑαι τοὺς πολεμί- 
ovc, ἀδίκως ἐπιόντας xai πρώτους πολέμου doyouévovg "5 
, » , , 
ἔπεισι δέ μοι SJugosiy ἐπὲ τὸν πάντα δικαίως vraLavisvorra 
5 LU - 
ϑεὸν, ὡς ovx εἷς μακρὰν 7 τὸ τῶν ἀδίκως μοχϑηρία πολε- 
» (5 " - ᾿ 
μησάντων καὶ ἡ ὑμῶν εὐγνωμοσύνη xoi ἣ τοῦ δικαίου αἵρε- 
σις ἔσται καταφανής. ἔτε δέ μοι δοχῶ πρὸς τῇ προτέρᾳ πρε- 
, /, EJ , e Ἁ ᾿ € , * 
σβείᾳ, καίτοι ye ἀδίκως οὕτω καὶ παραλόγως ὑβρισμένῃ; χαίτο 
ν᾿ , M M T c , € —— 
δευτέραν πρὸς TOUG πολεμεῖν ἠρημένους ἡμῖν ποιήσασϑαι 
' y-$. X. 2 - € ', - , 
γυνὶ, iy ὥσπερ ἐν τοῖς ἀλλοις ἅπασι, καὶ τῇ μεγαλοψυχίᾳ 
M , » ? lod € M , , * 
D τὸ πλέον ἔχωμεν αὐτῶν, ὡς μὴ μόνον OU κατάρχοντες αὐτοὲ 
, 3445» ?* ^ i4 v3 possem; 2'c , , 
πολέμου, ἀλλ᾽ ηδὴ καὶ φανερῶς ὑπ’ ἐκείνων ἐξαφϑέντος, αὖ- 
M M M 2r , » * 2: ^ , 
τοὶ πολλὰ περὲ εἰρήνης Óen9évreg. ἴσως δὲ εἰ καὶ πρότεροντϑ 
ῥᾳδίως ἡμῶν περιγενέσϑαι οἷηϑέντες, τὴν πρεσβείαν οὐκ 
ἐδέξαντο, νῦν δρῶντες οὐ κατὰ γνώμην αὐτοῖς τὰ πράγματα 
, * 
ἐχβάντα, βέλτιόν τι βουλεύσαιντο χαὶ coggoréoregov xa 
» - ? γε x 
ἡμᾶς τε πολλῶν πραγμάτων ἀπαλλάξαιεν καὶ τοὺς ἄλλους 
- , ^ b] [od , 
τῶν προσδοχωμένων δεινῶν &x τοῦ πολέμου. 20 
, ^ LÀ , , € 
P.433 «ς΄. Τοιαῦτα τοῦ μεγάλου δομεστίκου εἰρηχύτος, οἱ μὲν 
, , 2 * , - , c 
Y. 35o παρογτὲς zavrec ἐπήνουν τε τοὺς λόγους xot Je χαριτὰς ὥμο- 
5. », M 
λόγουν, Ort πεπεισμένον εἶχον ἐκεῖνον βασιλέα εἶναι. ῴοντο γὰρ 
^ lod « , — 
“αὐτοῖς πάντα λύσειν τὰ δυσχερῆ γεγενημένον. ἐξιόντες ve éxei- 


2. ὑμᾶς M., ὑμῶν P. 


quaeso, ut vestrae maiorumque gloriae memores, quam par est for- 
titudiuem praestetis et in hostes, bello nos ultro et inique laces- 
sentes, acriter dimicetis. Me autem animus admonet confidere, 
Deo omnia iuste dispensante, intra breve tempus et illorum , qui 
per nefas ad arma prosiluerunt, improbitatem et vestram contra 
probitatem atque iustitiam notam fore, Praeterea tametsi prior 
legatio adeo nefarie praeterque rationem iniuriis affecta sit, nihilo 
minus alteram ad belli auctores mittendam arbitror: ut quemadmo- 
dum ceteris omnibus, sic animi altitudine nos superemus, dum non 
solum ipsi bellum non ordimur, sed iam publice ab illis inchoatum 
aversamur pacemque vehementer expetimus. Forsitan, etsi antea, 
cum facile se nos domituros sperarent, legationem repudiarunt , 
nunc cernentes contra exspectatum sibi evenisse, meliora saniora- 
que consilia capessent: nosque multis laboribus ac defatigationibus 
et alios malis omnibus bello importandis absolvent. 

26. Haec ubi concione disseruit magnus domesticus, praesentes 
ommes eius orationem commendarunt, Deo gratias agentes, quod ei 
imperatorem esse persuadere potuissent, per quem se ommibus dif- 


HISTORIARUM III. 26. 161 


L4 
Sev, xai τοῖς ἄλλοις ἀπήγγελλον τὰ ἐψηφισμένα καὶ χοινὴν AC. (34i 
3 c ' * , , , c , , 
7yov ἑορτὴν καὶ ovvrÓovro ἀλλήλοις. ὃ μέγας δὲ δομέστιχος Β 
ἐχέλευε σχευὴν παρασκευάζεσθαι βασιλιχὴν τοῖς ἐπὶ ταῦτα 
τεταγμένοις. xai ἐς τὴν ὑστεραίαν ὅρκων προτεϑέντων, πάν- 
2, , , 3 5 , . ' , 
5rec duvvo μεγάλῳ δομεστίκῳ εὖνοι εἶναι μόνῳ καὶ τὴν πέ- 
στιν ἄδολον αὐτῷ καὶ καϑαρὰν τηρήσειν. πρὲν δὲ τὸν πό- 
Aeuov χινηϑῆναι τουτονγὲ, ἐπεὶ παρεσχευάζετο ὡς εἰς τὴν ἑσπέ- 
, ^ - € 
ραν ἐχστρατεύσων, τὸ μισϑοφοριχὸν τῆς στρατιᾶς προέπεμιπεν 
- ^ » 
αὐτοῦ, καὶ προῆλθεν ἄχρι Ιαχεδογίας. οὐ μὴν ἀλλὰ xal 
δ M6 P 4 , A] bd Ῥ Óó cr 7λ 3 Ἵ 
100goL. ]Mogóav κατῴχουν καὶ τῆς Ῥοδύπης ὅσαι πόλεις ἦσαν 
c , - 5 
ὑπήκοοι Ῥωμαίοις, στρατιῶται πολλοὲ καὶ ἀγαϑοὲ, ὑπὸ orga- 
m / P , ^ — " ^ , » LJ , 
τηγῷ. MariJuio τῷ Καντακουζηνῷ τεταγμένοι, τῷ τοῦ μεγα-Ε 
" t D ^ i ᾿ - 
λου ἰδομεστίκου πρεσβυτέρῳ υἱῷ, κατὰ τὴν Χαλκιδικὴν τῆς 
, , [14 4 - - Li € 
Θράκης ἐστρατοπεδευμένοι ἅμα τῷ στρατηγῷ, οὕτω τοῦ πα-- 
^ , 4 - 5 
φὔτρος κελεύσαντος, περιέμενον τὴν ἄφιξιν ἐκείνου. o)g εὐϑὺς 
, , 
ἐκάλει διὰ γραμμάτων εἰς Διδυμότειχον, ὡς εἰς τὴν avag- 
ῥησιν αὐτοῦ παρεσομένους " καὶ παρῆσαν μελλήσαντες οὐδέν. 
» ^ ' € - M 5€ ^ 3 ' ^ ' 
ἔτι δὲ καὶ τῶν τῆς γυναικὸς ἀδελφῶν Ἰωάγνου xai Mavovr 
τῶν ᾿Ανδρονίκου τοῦ ᾿σάνη παίδων ὑπὸ χλοιοῖς, ὥσπερ ἔφη- 
* ^ , , Ld 
20utv, κατὰ τὴν Βήραν, φρούριόν τι τῆς Θρῴχης, eigyouévov, 
M M ' u - ---Ὁ - - 
πέμψας τὴν ἀδελφὴν ἅμα στρατιᾷ, ξξηγέ τε τοῦ δεσμωτηρίου 
x - 
καὶ &ytt» ἐχέλευεν εἰς Ζιδυμύτειχον πρὸς αὐτὸν, φρουρᾷ τὸν D 
- » - » dr. 
πύργον κατασχοῦσαν καὶ ἄρχοντα τῶν εὑγων αὐτοῖς ἐπιστή- 


10. Ὡόραν P. et M. 17. μελήσαγντες P. 


ficultatibus exemptum iri confidebant. Deinde e concione digressi , 
aliis quoque quid convenisset narrabant communemque diem festum 
collaetantes peragebant, Magnus autem domesticus ornatus impera- 
torii conficiendi negotium iis dedit, quorum erat ista provincia, et 
postridie iuramento delato omnes ei benevolentiam germanamque et 
intaminatam fidem iuraverunt. Ceterum antequam hoc bellum ori- 
retur, cum expeditionem occidentalem adornaret, mercenarium mi- 
litem praemittens usque ad Macedoniam processit, Quotquot prae- 
terea Morrham habitabant, et qui erant in urbibus Rhodopes, Ro- 
manis parentibus , milites multi ac strenui, sub Matthaeo Cantacu- 
zeno, magni domestici seniore filio, Chalcidicen Thraciae patris 
jussu cum duce profecti, eius adventum ibi praestolabantur: quos 
statim per litteras Didymotichum renuntiationi seu creationi suae 
interfuturos evocavit: qui citra procrastinationem affuerunt. Insuper 
fratres uxoris, Ioannem et Manuelem , Andronici Asanis filios, apud 
Beram, castellum "Thraciae, in vinculis, ut diximus, detentos, missa 
sorore cum cohortibus, educi et ad se Didymotichum perduci ca- 
stellumque praesidio: communire: et praefectum ex amicis dare iussit. 
" Cum autem propter ornamenta imperatoria comparanda mora fieret, 


Cantacuzenus 1l. ] I1 


162 CANTACUZENI 


A.C.13410a04v τινα. τριβομένου δὲ τοῦ χρόγου πρὸς τὴν τῶν βασι- 
λικῶν παρασήμων παρασκευὴν, ἐπεὶ ἐδόχει μὴ μέλλειν, μηδὲ 
M" E] H - E E] U ' 
προΐεσθαι τὸν καιρὸν, τῶν κατὰ τὸ Βυζάντιον συντόγως πο- 
λεμούντων καὶ μηδεμιᾶς ἀπεχομένων πείρας, ἔγραφε καὶ αὖ- 
τὸς ταῖς κατὰ τὴν Θράκην xai ΠΠακεδονίαν ἁπάσαις πόλεσινδ 
5 Ld , c LA c , ^ , ^ 
αὐτῷ προσέχειν, ὡς ἤδη Ῥωμαίων βασιλεῖ γεγενημένῳ πκαξ' 
ς M B » 
δυναμένῳ ὑπείχουσί τε εὖ ποιεῖν xài τοὐναντίον, ἂν ἀνταίρω- 
« , ? , ^ i] - , 
σιν ὁπλα, βλάπτειν. ἰδίᾳ ve τοὺς δυνατοὺς τῶν πόλεων xai 
P.434 τοὺς παρ᾽ ἑχάστοις στρατιώτας γράμμασιν ὑπεποιεῖτο, τῶν TE 
, EJ - 
πρύτερον ἀναμιμνήσκων εὐεργεσιῶν γεγενημένων εἰς avroDg,UO | 
^ Ei - 
καὶ ὡς, ἢν εὖνοι φαίνωνται vvv xai và αὐτοῦ προῃρημένοι. 
*- rn , 
πράττειν, μειζόνων ἀπολαύσονται xoi ϑαυμασιωτέρων ἀγα- 
- , ^e 
Jw ὑπεσημαίγετο τὸ τὰ γράμματα ἐρυϑροῖς, ὥσπερ ἔϑος 
E , ^^ , 
βασιλεῦσι, γράμμασι. προσετίϑει τε τοῖς γράμμασι καὶ φρου- 
« - « - » 4, » - 
ρὰς ἐξ ὅπλιτῶν xai τοξοτῶν ψιλῶν πρὸς ἃς ἤδει τῶν πόλεωντϑ 
ὅᾳδίας ἐσομένας κατέχεσθαι φρουροῖς. ταῦτα δὴ τὰ γράμ-' 
ματα κομιζόμενα παρ᾽ ἑκάστοις, οἱ μὲν ἐδέχοντο προϑύμως 
καὶ πᾶν τὸ προσταττόμενον ἐπηγγέλλοντο ποιεῖν. οἱ δ᾽ ἐδυσ- 
χέραινον uiv, οἴόμενοι ἀποστασίαν βασιλέως εἶναι τὰ πρατ- 
΄ » ^ ce M ^ , D , 
τύμενα, ὅτι δὲ ὅμως τὴν τοῦ μέλλοντος βασιλέως δύναμινο 
» ἘΝ ^ 
Βύπεπτηχύτες, ἄλλως τε xai ὑπὸ τῶν παρ᾽ αὐτοῖς μεγάλα Óv- 
x , c ^ 
Υ. 3διναμένων évayOuevot, τὰ ἐκείνου πράττειν ἡρημένων, rà γράμ: 
EA 3 ἢ 4 - c 
. para ἐδέχοντο. δῆλοι δὲ ἧσαν εὐϑὺς ἀπὸ γραμμῆς ὡς νεω- 
^ - , 3 ; 
vegígovreg, 7v λάβωνται καιροῦ, ὅσοι δ᾽ ἦσαν πρότερον τὰ 


24. λάβονται P. 


et minime cunctandum occasioque neutiquam amittenda videretur, 
cum qui erant Byzantii continenter bellarent nihilque non tentarent, 
etiam ipse ad omnes Macedoniae et Thraciae urbes litteras. dedit, 
quibus mandavit, ut sibi iam Romanorum imperatori declarato ob- 
temperarent, qui subiectis parcere et benefacere, superbos debellare 
posset; seiunctim autem cives potentiores et quot erant in unaqua- 
que militum, ad suam auctoritatem ac fidem per epistolas alliciebat, 
pristinorum beneficiorum illos admonens, maioraque et insigniora 
promittens, si nunc illi favere et partes eius sequi ac tutari vellent. 
Subscribebatur porro nomen eius pro more imperatorum cinmabari ; 
et adiungebantur litteris ex gravi armatura ct sagittariis manipuli 
ad urbes, quas illa custodia facile retentum iri sciebat. Has igitur 
litteras ad singulos allatas, alii libenter accipiebant, mandata se 
facturos recipientes; alii rem indignabantur, opinantes, nihil hoc 
aliud, quam a legitimo imperatore defectionem esse. Verumtameü 
potentia futuri imperatoris territi, cum, qui apud eos opibus mul- 
tum valebant et ab illo stabant, etiam eodem incitarent, litteras 
quidem suscipiebant; sed tamen mox velut a sacra linea talum mo- 


HISTORIARUM ΠΙ. 56. 163 


βασιλέως τοῦ llaÀawoAóyov δῆϑεν αἱρεῖσϑαι πεπεισμένοι, οἱ A.C. 1341 
μὲν καὶ τοὺς κομίζοντας συλλαμβάνοντες ἅμα τοῖς γράμμασιν 
, - 
ἔπεμπον εἰς Βυζάντιον δεσμώτας, πρότερον γυμνώσαντες τῶν 
, ὁ 
ὄντων. ὅσοι δὲ μετριώτερα ἐδοκίμαζον ποιεῖν, τὰ μὲν γράμο 
ὅματα ἀπεωθοῦντο, αὐτοὶ δὲ πρὸς τὸν πόλεμον παρεσχευάζον- 
^ - 
το, ὡς, ἤν ἐπίῃ, duvvovuevot, ἐπεὲ δὲ τῶν γραμμάτων moÀ- C 
λὰ ἐχείνων εἰς Βυζάντιον ἀπεχομίσϑη, οἱ μὲν περὲ πατριάρ-- 
u - 
Xuv ὅσοι πρύτερον πρὸς βασιλίδα τοῦ μεγάλου δομεστίκου 
- , - 3 
ὡς βασιλειῶντος χατηγόρουν, ἔχαιρόν τε xai παντοῖοι ἦσαν 
τούφ᾽ ἡδονῆς. τά ve γράμματα ἐπιδεικνύντες, οὐκ ἄρα ἔφα- 
- -“»Ἢἢ ', 
σαν ,,ἡμεῖς τῶν μελλόντων χαχοὶ χριταὶ, ἀλλ᾽ αὐτοί τε εὖ- 
στόχως χατεστοχασάμεϑα τῆς γνώμης, κἀχεῖνος καλῶς ποιῶν 
rv WT T, 29." *u kr c 3 , E] 75 , 
ἐπὶ τῶν ἔργων εὐθὺς ἀπέδειξεν εἰρηκότας ἀληϑῆ." πολλά 18 
εἰς ἐκεῖνον βλάσφημα ἀπέσκωπτον ἀναΐίδην, καὶ οὐδὲ τῶν ai- 
, ? [2 ^ e | AY. 1 1 ἡ 
τὔσχίστων ἀπεχόμενοι πρὸς ὕβριν. xai ἡ βασιλὶς δὲ δὴ πε- 
πεισμένη πολέμιον γεγενῆσθαι τὸν μέγαν δομέστικον φανερῶς, 
ἐκ τῶν γραμμάτων ἐκείνων ὀλίγα ἄττα ἔπεμπε τῇ μητρὲ κατὰ 
- €f 
τὴν οἰκίαν φρουρουμένῃ, οἷα δράσειε κατηγοροῦσα ὃ υἱός. 
ἐχείνη δὲ μηδὲν ἔφασχε πρὸς αὐτὴν τοὺς λόγους εἶναι. πρό- Ὁ 
ϑοτέρον γὰρ ἐχρῆν, ἡνίκα τοῦ υἱοῦ χατηγύρουν, πρὸς αὐτὴν 
ed 3 » - - * 
τὰ ἐγχλήματα δηλοῦν. ἡ γὰρ ἂν τῶν γινομένων viv οὐδὲν 
, δ. Ὁ, € A . v ' - , » * ' - 
συνέβη, ἀλλ᾽ ὑπὲρ αὐτῆς τε xai τῶν παίδων, ἕτε δὲ καὶ τοῦ 
t - » D 
Ῥωμαϊκοῦ παντὸς, πάντα ἄν κατεπράξατο và βέλτιστα πρὸς 


8. χατὰ ante τοῦ add. M. mg. 


ventes, nova molituri videbantur, si tempus nacti essent. Qui 
vero prius ad Palaeologum sequendum pellecti erant, eorum alii 
tabellarios comprehensos et spoliatos cum litteris Byzantium vinctos 
mittebant. Alii, quibus moderatiora placebant, litteras contemne- 
bant, seseque ad resistendum, si invaderentur, comparabant. Plu- 
ribus huiuscemodi epistolis Byzantium allatis, patriarcha et eius 
socii, qui nuper magnum domesticum apud imperatricem tyrannidis 
affectatae accusarant, omnigena voluptate bacchabantur: litterasque 
invicem ostentantes, Non igitur, inquiebant, male augurabamur; 
dextre mentem eius coniectavimus , ipseque nos vera locutos opere 
statim pulchre demonstravit. Multaque in illum probra, etiam tur- 
pissima, ad maiorem contumeliam inverecunde intorquebant. Au- 
gusta iam credens, magnum domesticum apertum esse hostem, de 
litteris illis paucas quasdam ad ipsius matrem , quae domi custodie- 
batur, misit, ut filium eius certissimis videlicet testibus convinceret. 
ΠΙᾺ respondit, hos sermones nihil contra se valere. Prius enim, 
cum filius apud eam reus ageretur, crimina demonstrari debuisse: 
ita profecto nihil horum evenisset, ipsamque pro se et filiis, insu- 
per pro toto Romano imperio salutaria quaeque ab eo obtenturaui 


164 CANTACUZENI 


Δ, 1341 v0v υἱόν, εἰδέναι γὰρ αὐτὴν σαφέστατα τὴν ἐκείνου γνώμην, 
x ' 3 » - » - P 
ὡς πρὸς τὸ EU ποιεῖν μᾶλλον, ἢ τὸ κακουργεῖν éniggtmmc. 
γυνὲ δὲ μετὰ τὴν ἐχριβῆ φρουρὰν, ἣν αὐτὴ φρουρεῖται ὑπ’ 
αὐτῶν ἐπ᾽ οὐδενὲ ἐγχλήματι, καὶ τὴν πρὸς τοὺς ἐκείνου πρέ- 
u bd , , 
ofe ὕβριν ὑπὲρ τῆς εἰρήνης ἀφιγμένους zat δεομένους xa-5 
Atty ἐκεῖνον ἐπὲ δίκην, ὥς, ἤν ἁλίσκηται ἐπιορχῶν, τὰ ἔσχα- 
» , ᾽ E 
P.435 τὰ πεισόμενον, τίνα ἂν ἀπολογίαν ἀποδοίη περὲ τῶν ἐκείνῳ 
πραττομένων, ὡς ὑμεῖς φατε, βασιλικῶς, εἴγε xat ἐχείνου τὰ 
u ^ * 3 m" 
γράμματα εἴη, εἴτε μή. περὲ uiv οὖν τῶν γραμμάτων ἔφη 
* , - à , * H ! c ^ 
μηδὲν ἀποχρινεῖσϑαι" παραιγέσειν δὲ τὰ βέλτιστα, ὡς vio 
αὐτῇ δοκοίη, εἴγε πείϑοιντο. ταῦτα δέ ἐστι. μὴ τὸν υἱὸν 
€ ? c , ^ M , ? 
περιορᾷν, μηδ᾽ ὡς μεγάλα καταφρονεῖν μὴ δυναμένου. οὐ 
^ M MJ Ὁ , ^, A] , ῬΊΟΝ 
γὰρ Ῥωμαῖοι τὴν ἐκείνου μόνον δυναμιν xat σύγεσιν καὶ ἐμ- 
1 ἐλλὰ xet βαρβάρων oi Ρωμαίων κατρῳκισμένοι nó 
πειρίαν, à καὶ βαρβάρων οἱ Ρωμαίων κατῳκισμέν ὁ- 
- ς Li ^ 
Qo οὐκ ἀγνοοῦσιν. ἀλλ᾽ ὡς τάχιστα πρέσβεις πέμπειν πρὸς 
ἐκεῖνον, οἱ περὲ εἰρήνης διαλέξογται. ἐκεῖνος δὲ οὐκ ἀπορή- 
* ^ ^ , ^ , ^ LE , 
Bost, ἡ χρὴ τὰ πεπραγμένα καὶ λόγοις xai πράξεσιν. énavog- 
^ » ' ^ , j, 
ϑοῦσθαι, εἴ τι συμβέβηκε καὶ τῶν δοκούντων ἀγεάτων. 6 
» M o » 2 ' , ] πω ' ' |» jy 
δ᾽ ἄρα ἄλλως ἐγνώκατε αὐτοὶ, ὑμῖν μελήσει καὶ τὰ δια εὖ 
τίϑεσθαι καὶ τὰ xowa." ἡ uiv οὖν μεγάλου δομεστίχου μή-20 
τὴρ τοιαῦτα ἀπεκρίνατο πρὸς τὰς κατηγορίας. οἱ πεμφϑέντες 
δὲ οὕτω παρὰ βασιλίδος προστεταγμένοι, τῆς οἰχίας ἐκείγην 
? , , » 2 ' ^ $us - ἢ 
ἐχβαλόντες, βασιλείων ἤγαγον ἐντὸς καὶ εἷοξαν τῇ παρὰ Αν- 


17. ἔργοις M. mg. 18. xai add. M. 


fuisse; cuius sensus omnes perspexerit atque ad bene, quam ad 
male. faciendum proniorem cognoverit, At nunc post diligentem  cu- 
stodiam, qua nulla sua culpa ab ipsis sepiatur, et post iniuriam 
eius legatis de pace venientibus et ut in iudicium vocaretur, ac si 
esset. periurii convictus, acerbissime puniretur, poscentibus, irroga- 
tam, quamnam ab eo regie, ut ipsi dicunt, factorum rationem red- 
dat, sive illius hae litterae sint, sive mon sint. De litteris igitur 
nihil se responsuram: suasuram vero ipsis, quae optima putet, si 
modo parere velint, nempe haec, Ne filium despiciant, neve eum 
quasi nihil magnum possit, contemnant, cuius potentiam , pruden- 
tiam et usum rerum non Romani dumtaxat, sed et barbari longe 
semoti haud ignorent: et quam primum legatos ad illum de pace 
mittant, rationem οἱ, qua acta et verbo et re emendet, etiam si 
quid inemendabile contigisse videatur, non defuturam. $i aliter 
sentiant, ipsi viderint, quomodo et sibi et rei publicae recte consu- 
lant. Hactenus ad accusationem mater magni domestici. Αἱ vero 
qui missi ab imperatrice venerant, ut in mandatis habebant, aedi- 
bus eductam, intra palatium custodiae tradunt: ea erat ab Andro- 
nico primo imperatori aedificata domus; hac pro carcere utuntur, 


HISTORIARUM ΠΙ|. 27. 165 


δρονίκου τοῦ πρώτου: βασιλέως οἰκίᾳ κατασχευασϑείσῃ χρώ- A.C.A341 
μενος ἀντὲ δεσμωτηρίου. τὴν οὐσίαν δὲ ἐδημοσίωσαν “πλεί:- 

3 , - 
στην οὖσαν, πλὴν εἴπου τι πρότερον ἀργύρου xai χρυσοῦ 

^ F, ^ ᾿ , Li » 

xat λίϑων πολυτελῶν xai μαργάρων λάϑρα ἔφϑασεν ἔξαγα-Ε 
» ^ € v bd - M 
δγοῦσα. πυῤῥῶν δὲ καὶ κριϑῶν xai καρπῶν τῶν ἐπιλοίπων, 
3 T , - - 
οὐκ ἐν ἡ διέτριβεν οἰκίᾳ μόνον ἐγγὺς τῶν βασιλείων χομιδῇ 
, - 3 » . ' , - 
Tt δυσαρίϑμητον χρῆμα nv, ἀλλὰ xai Γοργεπηκόου τῆς μο- 
γῆς ἐγγὺς ἕτε δὲς ἢ λλαπλασίους ἐκεί Υ͂. 35 
ἧς &yyvc ἕτεραι πυραμίδες ἦσαν πολλαπλασίους ἐχείνων συν-Υ͂. 552 
, ΠῚ L " “ὦ : 
ἔχουσαι καρπούς. ἃ πάντα ἐξεφόρουν ἀφειδῶς, πρὸς οὐδὲν 

U -» » D - -ὄ . 2M 

τοχρήσιμον τῷ χοινῷ, ἀλλὰ σφίσι τε αὐτοῖς καὶ τοῖς ἄλλσις ya- 

, c 1 , , , 
ριζόμενο: οἱ τὸν πόλεμον ἀνῃρημένοε καὶ τὰ πράγματα àni- 
τετραμμένοι διοικεῖν, μετὰ δὲ τοῦτο καὶ τοὺς φίλους xai συν- 

, ^ , ^ - 
ήϑεις διερευνώμενοι τοὺς μεγάλου δομεστίχου, πολύ τι πλῆ- 
e - M 3 

. 9oc εὕρισχον χρημάτων, τὰ μὲν αὐτῶν τῶν ἐχόντων προδι- 
- ἢ 3 -" , ^ , 

1500yrov ἐλπίδι τοῦ xal αὐτούς τε τῶν χρημάτων παρακερδαί- 

e 3 5 
γειν, ἅτε πρὸς οὐδὲν δἰδότας παρεχόμενα ὅσα ἦσαν τὴν ἀρ- Ὁ 
* * 

χήν" τὰ δ᾽ aixíatg καὶ στρεβλώσεσε καὶ παντοίοις βασανι- 
στηρίων εἴδεσε καταναγκαζομένων φαγεροῦν. πολλοὲ δὲ καὶ 
μηδὲν τῶν ἐχείγου ἔχοντες, τὰ ἀνήκεστα ὑπέμενον ἐκ τῆς πρὸς 

20éxsivov μόγον συνηϑείας ὑποπτευόμενοι. ἐν Βυϊαντίῳ μὲν 
οὖν τοιαῦτα ἐτελεῖτο καὶ κακῶν ἰλιὰς περιειστήκει τοὺς μεγά- 
λου δομιεστίκου φίλους. ᾿ 

xL. Ἐν Διδυμοτείχῳ δὲ ἐπεὶ τὰ βασιλικὰ ἐνδύματα P. η36 
3 - ΕΝ , 

παρεσχευασμένα v, ἥ τὲ προϑεσμία τῆς τοῦ νέου βασιλέως 
e , - - 

αδῆἧκει ἀγαῤῥήσεω;, πάντες μὲν παρῆσαν ἐκχείγου τῇ οἰχίᾳ,, ὅσοι 


facultates, quae plurimae erant, proscribunt praeter argentum, auü- 
rum, gemmas et margaritas; ea enim clam prius extulerat. "Tritici 
autem, hordei frugumque δὲ fructuum reliquorum infinita copia 
non ea tantum , in qua degebat, domus prope palatium refertissima 
erat, sed et iuxta Gorgepecum monasterium aliae pyramidace magis 
adhuc variis exstructae frugibus visebantur. Omnia haec non in 
communem usum, sed suum ipsorum et belli instigatorum, quibus 
iam erant commissa gubernacula, affatim exportabant, Post etiam 
amicos et familiares magni domestici scrutantes, grandem pecuniam 
invenerunt: partim quidem nonnullis prodentibus, spe simul inde 
lucrandi aliquid , ut qui plane nescierint, quanta ab initio deposita 
fuisset: partim eeteris per flagra, quaestiones et varia cruciamento- 
rum genera indicare coactis. Multi item nihil illius depositi haben- 
tes, propter solam cum eo familiaritatem suspecti, dire aflli- 
ctabantur. Ac Byzantii quidem haec actitabantur malorumque llias 
magni domestici amicos obruerat. 

27. Didymotichi paratis indumentis imperatoriis et die movi 
imperatoris creandi praesente, omnes qui tum in urbe erant, non 


166 -.CANTACUZENI 


A. C. 134idiérgiBov ἐν Ζ4ιδυμοτείχῳ τότε, οὐ τῶν εὖ γεγονότων μόνον xai 
xa9' αἷμα προσηκόντων βασιλεῖ, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων συγκλητυ- 
κῶν καὶ τῆς στρατιᾶς. ὃ νέος δὲ βασιλεὺς πρότερον ἐσθῆτα βασι- 
λικὴν ἐνδὺς, ἔπειτα ὑπ᾽ ὄψεσι ταῖς ἁπάντων ταῖς ἐρυϑραῖς xon- 

Βπῖσι τοὺς πόδας κατεχύσμει, τὸν ἕτερον μὲν ὑπὸ τῶν ἀγχισταῦ 
xa9' αἷμα προσηκόντων ὑποδυόμενος, τὸν δὲ λοιπὸν ὑπὸ τῶν 
τὰ πρῶτα φερομένων ἐπ᾽ εὐγενείᾳ καὶ λαμπρότητε μισϑοφό- 
gov «Ἰατίνων. τὸν δὲ βασιλικὸν πῖλον πρὸ τῆς ἀχράντου 
καὶ ϑεομήτορος τῆς εἰκόνος κείμενον ἐπ’ ἐδάφους, αὐτοχειρίᾳ 
λαβὼν αὐτὸς ἐπέϑηκε τῇ κεφαλῇ. αὐτίκα δὲ οἱ τὰ τοιαῦτατο 
ἄδειν εἰθισμένοι τῆς τῶν βασιλέων ἦρχον εὐφημίας. καὶ 
πρῶτα μὲν ἡ βασιλὶς ᾿ἄννα εὐφημεῖτο καὶ μετ᾽ ἐκείνην ὃ υἱὸς 
"ἴωάννης ὃ βασιλεὺς, τρίτος δὲ ὃ Καντακουζηνὸς Ἰωάννης ὃ 
βασιλεὺς ἅμα Εἰρήνῃ τῇ βασιλίδι. τὸν αὐτὸν δὸ τρόπον xai 

σπρὸς [τὰς ἱεροτελεστίας τὴν τῶν βασιλέων μνήμην ἐποιοῦντο,ιϑ 
δμοίως καὶ πατριάρχου Ἰωάννου. μετὰ δὲ τὴν εὐφημίαν ἔφιπ-- 
πος γενόμενος ὃ βασιλεὺς, καὶ τῶν ἄλλων πάντων ἑπομένων 
ἐφ᾽ ἵπποις ὅσοι ἦσαν, πρὸς τὸν vaóv τὸ τοῦ μεγαλομάρτυρος 
ἐγένετο Γεωργίου τοῦ Παλαιοχαστρίτου προσαγορευομένου, 
xai τὴν προσχύγησιν ἀπεδίδου καί τισι τοῖς ἐκ τῆς “ἴατινι-320 
κῆς στρατιᾶς τὴν καβαλαρίων παρεῖχε τιμὴν, πάντα ἐπ᾽ αὖ- 
τοῖς τὰ εἰϑισμένα πράττων. ἐκεῖϑεν δὲ εἰς τὰ βασίλεια ἐπαν- 
ελϑθὼν, ἅμα βασιλίδι τῇ γαμέτῇ λαμπρῶς εἱστιᾶτο, πάντων 
παρισταμένων κατὰ và νενομισμένα βασιλεῦσιν. ὑπηρετοῦντο 


modo nobiles et consanguinei, sed et proceres et milites ad efus 
aedes confluxere, Tum novus imperator primum vestem imperato- 
riam induit; deinde in conspectu omnium pedes crepidis purpureis 
exornat: quarum dexteram ei sanguine proximi, sinistram ex con- 
ductitiis Latinis nobilitate et splendore generis primi inducunt. 
Imperialem autem tiaram, ante immaculatae virginis Dei matris 
imaginem humi positam, manu sua tollens, ipse capiti suo imponit, 
Mox praecones acclamationem imperatoriam praeeunt, Et primum 
quidem Annae Augustae acclamatum, tum loanni filio imperatori, 
tertio loco loanni Cantacuzeno imperatori cum lrene coniuge im- 
peratrice, Eodem ordine in sacris imperatorum et similiter Ioannis 
patriarchae fiebat mentio. Post applausum equo insidens imperator, 
aliis omnibus, quotquot erant, in equis prosequentibus, templum 
magni martyris Georgii Palaeocastritae petivit, eumque precibus ve- 
neratus, gralias egit et quibusdam de Latinis auxiliis cum solenni 
cerimonia equestrem dignitatem contulit. linc in palatium rever- 
sus, cum uxore magnificentissimo accubuit epulo, frequenti corona, 
ut imperatoribus solet, circumstante. Epulantibus Ioannes et. Ma- 
muel, fratres Irenae imperatricis, et loannes Angelus, imperatoris 


HISTORIARUM 1ll. 27. 167 


δὲ αὐτοῖς πρὸς τὴν ἑστίασιν οἵ τε τῆς βασιλίδος ἀδελφοὶ "Io- A.C. 1341 
άνγης καὶ Μανουὴλ καὶ ὃ τοῦ βασιλέως ἀνεψιὸς ὃ ἴγγελος 
Ἰωάννης. τὴν μὲν οὖν ἡμέραν ἐχείνην οἵ τε νέοι βασιλεῖς Ὁ 
λαμπρῶς ἐπανηγύριζον χρυσοφοροῦντες, καὶ oi συνόντες αὖ- 
δὅτοῖς καὶ τῆς συγχλήτου καὶ τῆς στρατιᾶς οὐδὲν ἐνέλιπον, ἐξ 
ὧν ἐνὴν φαιδρύνειν τὴν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς. εἰς τὴν ὕστε- 
ραίαν δὲ τὰ χρυσύπαστα ἀποδυσάμενοι, λευχὰς περιεβάλλοντο Υ. 353 
ἐσθῆτας, ὅπερ ἐστὲ τεκμήριον πενϑούντων βασιλέων. ἐδήλου 
δὲ καὶ τὴν αἰτίαν τῆς μεταβολῆς ὃ βασιλεὺς πρὸς τοὺς πα- 
τορύγτας, ὡς τῇ μὲν προτεραίᾳ τῆς ἑορτῆς ἕνεχα τὰ λαμπρὰ 
ἐκεῖνα περιβάλλοιτο, νυνὲ δὲ ἐκείνης παρελϑούσης, ἀναγκαῖον P. 437 
πάλιν τὴν ἀδελφοῦ καὶ βασιλέως τελευτὴν πενϑεῖν. ἄξιον 
δὲ καί τιγων ἐπιμνησθῆναι, ὧν πρὸς τὰς τῶν βασιλέων ἀναῤ- 
δήσεις εἰώϑασιν οἱ πολλοὶ ἐπισημαίνεσθαι, ὠψευδῆ τινα οἱό- 
τδμενοι τεχμήρια τῆς εἰσέπειτα τῶν ἀναγορευομένων βασιλέων 
ἢ εὐτυχίας ἢ κακοπραγίας, siys χρὴ τοιαῦτα ἐκ τῆς ἄνωϑεν 
προνοίας οἴεσθαι οἰχονομεῖσθαι, ἀλλὰ μὴ αὐτόματα συμβαί- 
ψεὶιν ὡς ἄν τύχῃ, τῆς περὲ τὰ ἀνθρώπινα πράγματα τοῦ ϑεοῦ 
προγοίας ἐν ἀποῤῥήτῳ κειμένης καὶ μόνοις οὔσης φανερᾶς 
2o070/c τὴν διάγοιαν κεχαϑαρμέγοις καὶ τῶν τοιούτων δωρεῶν 
ἀξίοις χεχριμένοις παρὰ τοῦ ϑεοῦ. ὃν γὰρ τῇ τῆς ἀναῤδή- 
σεως ἡμέρᾳ, ἡνίκα ἔδει βασιλέα τὸν νέον τὴν βασιλικὴν ἐ-Β 
σθήῆτα μεταμπισχέσϑαι, συνέβαινε τὴν μὲν ἐνδοτέραν μᾶλλον 
εἶναι τοῦ δέοντος στενὴν, ὡς μηδὲ τὸ σῶμα, καίτοι πολλὰ 


13. ἀπομγνησϑῆναι M. mg. 21. τοῦ om. P. 


consobrinus, ministrabant. Itaque diem illum novi imperatores in 
auro conspicui panegyrica celebritate insignem peregerunt, quique 
aderant et de proceribus et de exercitu, mihil, quod ad diei festi 
hilaritatem faceret, omittebant. Postridie vestes auri subtemine 
pictaratas deponentes, candidas induerunt, lugentium imperatorum 
argumentum. Mutationis causam imperator praesentibus aperuit. 
Pridie propter festum diem illas alias induisse: nunc illo praeterito 
rursum fratris et imperatoris mortem sibi lugendam. Sed operae 
pretium fuerit, nonnulla memorare, quae in creatione imperatorum 
multi notare consueverunt, eorum in posterum fortunae in utram- 
que partem certissima signa existimantes: si modo talia a suprema 
providentia manare, divina scilicet et occulta quadam vi ac puris 
tantum mentibus cognita (quas Deus huiuscemodi donis dignari vo- 
luit) res humanas dirigente, et non per se ac fortuito accidere ar- 
bitramur. Hora enim inaugurationis, qua novum imperatorem cul- 
tum sumere imperatorium oportebat, interiorem vestem plus aequo 
strictam esse contigit, ut, quamvis inultum distenta , operire corpus 
non posset; exteriorem plane conira plus iusto laxam: tametsi am- 


168 CANTACUZENI 


" 


À.G. 1341 χατατειγομένην, δύνασϑαι περικαλύπτειν, τὴν ἐξωτέραν δὲ τοὐ- 
ο΄ ψαντίον ἅπαν, πολλῷ τοῦ δέοντος εὐρυτέραν, καίτοι ys duqo- 
τέρας τοῦ πολλὰς καὶ πρότερον πολλάκις συμμέτρους ἐῤῥα- 
φότος δεδημιουργηκότος. ἐξ ὧν τῶν βασιλεῖ συνηϑεστάτων 
τις παρὼν, τὰ uiv πρῶτα βασιλέως ἀπεφϑέγξατο ἔσεσθαι x0-5 
μιδῇ στενὰ καὶ πολλὴν ἀπορίαν βασιλεῖ παρέχοντα, ὥσπερ, 
ἡ ἐσθὴς τὸ σῶμα πιέζειν νῦν τὰ δ᾽ ὕστερον ἐκ διαμέτρου 
Οεὐρύτερα τοῦ δέοντος xai πολλὴν παρεχόμενα τὴν ἄνεσιν, 
τῆς αὐτῆς δὲ ἡμέρας καὶ τῆς ϑείας τελουμέγης ἱεροτελεστίας, 
οὕτω συμβὰν, ἡ τοῦ εὐαγγελίου περικοπὴ. ἐκείνη ἀνεγιγώ-το 
σχετο, ἐν οἷς ὃ ἡμέτερος σωτὴρ καὶ τῶν αἰώνων βασιλεὺς 
ὃ Χριστὸς Ἰησοῦς τοῖς ἰδίοις μαϑηταῖς περὲ τῶν εἰς οὐτοὺς 
συμβησομένων διαλεγόμενος, ,,εἰἱ ἐμὲ ἔλεγεν ,,ἐδίωξαν, xai 
ὑμᾶς διώξουσιν: εἰ τὸν λόγον μου ἐτήρησαν, καὶ τὸν ὑμέτε- 
ρον τηρήσουσιν." ἃ οἱ παρόγτες ἐπισημαινόμενοι, τοὺς μὲν τὖ 
φαύλους ἔφησαν ἀνθρώπους χαὶ διεφϑορότας καὶ συκοφάντας 
καὶ οἷς οὐδὲν τῶν σωτηρίων μέλει τοῦ Χριστοῦ ἐντολῶν, τὸν 
βασιλέα διώξειν καὶ πολλὴν ἐνδείξεσϑαι τὴν μανίαν κατ᾽ αὐ- 
τοῦ, οἷα δὴ xai Ἰουδαῖοι Χριστὸν τὸν εὐεργέτην πάσῃ διώ- 
Ῥξαντος σπουδῇ, καὶ ἰσχύσειν xav αὐτοῦ ἐπὶ καιρὸν, ὥσπεραο 
δὴ κἀκεῖνοι ἔδοξαν, ἀπεχτογότες τὸν λυτρωτήν. ὕστερον δὲ 
οἱ καλοὲ καὶ ἀγαϑοὲ καὶ ἄξιοι τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ xoi 
τοὺς λόγους αὐτοῦ τηροῦντες, xai τὸν βασιλέως λόγον τηρή-- 
σουσι καὲ πάντα ποιήσουσι τὰ προσταττόμενα ὑπ’ αὐτοῦ. 


14. ἡμέτερον P. 


bas idem fecisset artifex, qui antea multas saepe et habiles atque 
aptas confecerat. "Tum assistens quidam. familiarissimus . praedixit , 
principia illi admodum arcta et diíficultatis plena fore, quemadmo- 
dum nunc interius indumentum corpus nimium adstringeret; subse- 
quentia ex diametro opposita, nimium lata, remissionis ct quietis 
abundantia, Eadem luce, dum missae sacrificium confit, evenit, ut 
in evangelio illa sententia recitaretur, qua Salvator noster et rex 
saeculorum Jesus Christus, ad discipulos de futuris eorum casibus 
disserens, ait: Si me persecuti sunt, et vos persequentur; si ser- 
monem meum servaverunt, eL vestrum servabunt. Quae verba arri- 
pientes qui stabant, improbos ac perditos homines et calumnmiato- 
res, quibus salutaria Christi mandata minime cordi sint, imperato- 
rem prodige exprompta in ipsum insania sua persecuturos aiebant: 
quomodo nimirum Iudaei quoque Christum bene de ipsis meritum 
omnibus nervis persecuti sunt; et quidem ad tempus praevalituros , 
quemadmodum et illi praevaluisse visi sunt, cum liberatorem occi- 
derunt. Deinde vero honestos ac probos et mandatis Christi dignos 
sermonemque cius servantes ctiam imperatoris sermonem servaturos 


HISTORIARUM ΠΙ. 27. 169 


i4] 


τοιαῦτα μὲν ἐπεϑείασαν ἐν τοῖς λογίοις οἱ πολλοὶ, ἃ xai εἰς. C.134a 
ὕστερον ἐξέβη κατὰ τὴν ἐξήγησιν αὐτῶν σχεδόν. αὐτὸς δὲ 
) λεὺς περὲ τὸν Ζίιδυμοτείχου ἀρχιερέα πολλὴν τὴν πί- 
ὁ βασιλεὺς περὲ τ L aw ido xtagóq.-ds ye 7 
^ , €i "AI 
στιν ἔχων καὶ τῶν κρειττόνων Og τινι προσέχων, oim δὴ ἐν 
δπολλοῖς ἀποδεδειγμένῳ πρότερον ϑείας χάριτος οὐκ ἀμοιρεῖν, 
- € , * M 5 "2€ , ' ^ 
τῆς αὐτῆς ἡμέρας μετὰ τὴν ἀνάῤῥησιν πέμψας πρὸς ἐκεῖνον, 
H , γε - , P^ ? 
τὰ γεγενημένα τ ἐδήλου, ὡς κοινῇ γνώμῃ λυσιτελεῖν &ym-P. 438 
φισμόένα τελεσϑείη, καὶ προσάγειν εὐχὰς ϑεῷ ὑπὲρ αὐτοῦ 
ἐδεῖτο, ὧὦστε γενέσϑαι ἐπ’ αὐτῷ τὸ τοῦ ϑεοῦ ϑέλημα τὸ ἀγα- 
1090» xa) εὐάρεστον. τοῦτον γὰρ εἰώϑει τὸν τρόπον τῶν τὰ 
- ἪΝ 3 ^ , 
τοιαῦτα δεῖσϑαι ἠξιωμένων, εὐχὰς ὑπὲρ αὐτοῦ προσάγειν 
ϑεῷ. ὁ δ᾽ ἔφασκεν, ὡς οὐ καλὸν μετὰ τὴν πρᾶξιν ἀπαγγέλ- 
λειν. πρότερον γὰρ ἐχρῆν, ἡνίκα καὶ αὐτῷ τι τῶν δεόντων, 
- . PP ta cw ? » - - 
ϑεοῦ διδόντος, παραινεῖν ἐξῆν" γνυνὲ δὲ οὐδὲν ἡ τοῦ ϑεοῦ 
150z£09at λοιπὸν ὑπὲρ τῶν χοινῇ λυσιτελούντων xai αὐτοῦ- 
M Η ἃ x , M - WM * 597; € El 
τὸ βασιλεύειν δὲ "Pouatov, xai αὐτὸν μὲν εἰδέναι, ὡς éni- 

, ^ - ^ 2c , ι y! , B 
ψηφισϑείη παρὰ ϑεῷ. πλὴν ἐξοιδήσουσι τὰ χείλη μήπω πε- 
πανϑὲν τὸ σῦχον χαταφαγόντος" αἰγιττύμενος ἐκ τοῦ παρα-Ύ. 35ή 
δείγματος, ὡς πολλοῖς πρότερον περιπεσεῖται κινδύνοις wat 

Lud , TN ^ ' , ce P 

λοπειρασμοῖς. ϑέλων δ᾽ ὥσπερ xat τοὺς κινδύνους ὅϑεν xüx 
- 3 T 
τίγος ἔσονται δηλοῦν, δράσεώς τινος ἀγεμίμνησχκεν αὐτὸν, ἧς» 
ἔτι περιόντος ᾿αἰνδρονίχου τοῦ βασιλέως, ἠξίωτο περὲ τῶν ἐ- 
ν᾿ » 
σομένων. ἔφασκε δὲ βασιλεὺς ὅ νέος οὑτοσὶ, dc, ἔτι περιόν- 


eiusque iussa omnia complexuros. Huiusmodi ex his multi vatici- 
nabantur, quae postea eventus ferme comprobavit. Ceterum. ipse 
imperator, cum Didymotichi episcopo multum tribueret eique ut 
divino homini auscultaret, (quippe qui alias multis in rebus non se 
divinae gratiae expertem demonstraverat,) eodem die post creationem 
ad illam misit: quae facta essent, communi sententia, ut e re pu- 
blica decreta fuisse significaus et rogans, Deum precibus sibi con- 
ciliaret,. ut in se voluntas eius bona et bene placens fieret; sic 
enim in tali gradu locatos rogare in more habebat, ut scilicet pre- 
ces Deo pro se adhiberent, Respondit antistes, non esse pulchrum, 
haec sibi post factum nuntiari; prius nuntiata oportuisse, quando 
et ipse, quod in rem esset, Dei concessu admonere potuisset. Nunc 
aliud nihil superesse, quam ipsum et commune bonum Deo suppli- 
citer commendare, Et nosse se quidem, imperium Romanum illi a 
Deo decretum esse: verumtamen labra eius extumescent, inquit, 
qui uvam acerbam comederit. Qua parabola innuit, illum multis 
ante periculis et tentationibus circumventum iri. Cum vellet autem 
velut sub oculos subiicere, unde et a quo pericula illa imminerent, 
visi cuiusdam sui memorem fecit, quo vivente adhuc Andronico 
iuniore super futuro rerum statu dignatus fuerat: quod hunc in 


170 τς CANTACUZENI 


A.C.i34tzog βασιλέως, αὐτοῦ δ᾽ ἔτι τὴν ἰδιώτου στέργοντος τύχην, 
ὁμιλίαν τινὰ τοῦ ἀρχιερέως τούτου ποιουμένου πρὸς αὐτὸν, 
τὸν ᾿Απύκαυκον φάναι, οὕτω τῆς ἀξίας χωρὲς προσαγορεύσαν- 

' EA E 
τα, μὴ πάνυ ποιεῖσϑαι περὲ πλείστου, ἀλλὰ φυλάττεσϑαι τὸν 
» c , 5 , ?» ? Li m- 323 3 
ἄνδρα, ὡς μεγάλης ἐπηρείας αἴτιον ἐσόμενον. τοῦ j ἐν εὖ-5 

» 3 
Οτραπελίας εἶδει, καὶ ποίαν λίϑῳ ἐπήρειαν προξεγήσειεν ἂν 
ὠὸν, εἰπόντος, εἷς μέγα, φάναι τὸν ἀρχιερέα, τὴν ὑὕπερηφα- 
1 , » * E] ^ 
νίαν εἶναι κακὸν, μάλιστα τῶν τε τελείων τὴν ἀρετὴν καὶ 
- , - - , 
τῶν εἰς τὸ ἀκρότατον τῆς κοσμικῆς ἐληλακότων εὐημερίας ἐ- 
-- LJ c 
φαπτομένην. τοῦ δὲ, μὴ εἰς τοιαῦτα προάγεσθαι ἐξ ὕπερη-το 
-- € Ὁ 
φαγίας, εἰρηκότος, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ μάλιστα συνειδέναι ἑαυτῷ μὲν 
, J 2 , 2 , BON ἢ , i z 
δυγαμιν πολλήν, ἐχείνῳ δὲ. ἀδυναμίαν πλήν» εἰ μη καὶ λυ- 
? ^^— , kJ , 
xov ϑρασύτητος αἰτιῷτό τις προβάτου ἰσχυρότερον νομίζεσθαι 
Lo ^ ^ , 
ἀξιοῦντα καὶ τὸν λέοντα ἐλάφου τὴν ῥώμην πλεῖστον oi0us- 
ν - e - 
vor διαφέρειν. ἔτι δ᾽ ἀξιοῦντος, τὴν ὅρασιν δήλην αὐτῷ ποι-τῦ 
» ς * , T »1 65 3 M Hi ὡς * 
De», ὡς δὴ πειϑομένου oig εἰρήκει, ἐπειδὴ τὰ μὲν φυσικὰ 
, ^ ^ ? * 
ἀμετάβλητα δεδημιούργηται παρὰ ϑεοῦ, τὰ ἀνθρώπινα δὲ 
» ) ^ * 
πράγματα ἄλλο ve ἄλλως φέρεται καὶ πολλὴν ὕπομένεε τὴν 
μεταβολὴν, καὶ πολλὰ δεηθέντος ὥστε πεῖσαι διηγήσασϑανι 
τὰ δραϑέντα" ,,εὐχόμενός nors" sine ,,καὶ ἐμαυτῷ μόνῳ καῖχο 
€ - , - ^ m » 
Je προσαδολεσχῶν, ἐδόκουν ce δρᾷν ἑστῶτα πρὸ ἐμοῦ. αἷ- 
A c» , L4 c ΄ » - H 3 Ψ 
φνῆς δὲ Lnoxavxo» οὕτω ῥαγδαίως ἐπελϑεῖν καὶ ὠϑισμῷ 
, ' e - -“ ᾿ 
τοσούτῳ χρήσασϑαι καὶ βίᾳ, ὥστε μικροῦ μὲν δεῆσαι ἀνα- 


modum novus imperator narrabat. Vivo adhuc imperatore Andro- 
nico, cum ipse privati sortem locumque teneret et in eo plane ac- 
quiesceret, secum hunc episcopum aliquando congressum, monuisse, 
ne Apocauchum (quem citra honoris adiunctum sic nude appellasset) 
admodum magni faceret: sed ab homine, ut ingens aliquando da- 
mnum invecturo, caveret. Cum ipse iocabundus subiecisset, quale 
landem damnum lapidi ovum importare possit: illum respondisse, 
superbiam ingens esse malum, quod praecipue omni virtute perfe- 
ctos et ad summum felicitatis culmen evectos comitetur, Tum se 
ita occurrisse, non ex superbia haec a se, sed ex certa tum sua- 
rum virium, tum Apocauchi imbecillitatis conscientia dicta esse: 
nisi quis lupum et leonem audaciae accuset, quia ille ove, hic 
ceryo multo se robustiorem iudicet. Praeterea orasse, ut visum 
sibi detegeret crediturumque promisisse; quoniam maturalia a Deo : 
immutabilia fabricata sint, humana autem aliter alias ferri varieque 
mutari. Et cum enixe orando eum vicisset, ita exorsum. Cum 88- 
crae precationi me dedissem quodam tempore, mecumque solo et 
cum Deo colloquerer, te videre coram me stantem videbar, statim- 
que Apocauchum cum impetu supervenire et te tanta violentia im- 
pellere, ut propemodum humi allligeret: certe in alterum genu te 


HISTORIARUM ΠΙ. 27. 171 


^ , , ^ 
τρέψαι, ὅμως ὑπὸ δύμης καταναγκάσαι ἐπὶ γόνυ. τὲ κλιϑῆ- A.C, 134 
- -" b ' » , 
vct Sarígov τῶν ποδῶν xai τὴν λαιάν χεῖρα προσξρειίσαντα 

- - M , M , 
τῇ γῇ, ἀντέχειν πρὸς τοὺς ὠϑισμούς. ἐκεῖνον δὲ, καίτοι πολ- 
λὰ μογήσαντα, μηδὲν πλέον δυνηθῆναι. σὲ δὲ τοῦ πτώματος P. 439 
γε ' ' ᾿ ᾽ » - 

δέξαναστάντα, χρήσασθαι Qonao καὶ noÀhaxig αὐτοῦ τῆς κε- 
- p" ' , , * . ' ^ , 
φαλῆς κατεγεγκεῖν, μὴ ατισχοντὰ δὲ πρὸς τὰς πληγᾶς εἰς 
- »" * y - H - 
τὴν γῆν xaragovzvat: σὲ δὲ αὖϑις ξυρῷ τὴν κεφαλὴν τοῦ 
E * 5 e » , * 
σώματος ἀποτεμεῖν. 7) μὲν οὖν ὅρασις, ἔφη, TOLGUTT TV. 
, 2-9 - ^ e ^ M 
ἐγὼ δ᾽ ἐξετάζων ἐπ᾽ ἐμαυτοῦ πρὸς ὅ,τι τὰ τοιαῦτα φέρει, 
-» , a * M , 
τοπόλεμόν τινα ἐκεῖνον οἴομαι ἐνστήσεσϑαι πρὸς σὲ xat κινδυ- 
, n ΕἸ - M * 
vovg μεγάλους καὶ πολλοὺς ἂν ἐπενεγκεῖν" τὴν δὲ vix» us- 

' M , E! γι“ M , M] " ^ 
τὰ τοὺς κινδύνους cob παρέξεσθαι τὸν ϑεὸν. διὸ χρὴ μὴ 
ς - , ^ ' ^ » ΕΣ € * 1 
ῥᾳθυμεῖν, ἀλλὰ φυλάττεσθαι τὸν ἀνδρα." τοιαῦτα μὲν περὲ 
τοῦ ἀρχιερέως διεξῆλθεν ὃ βασιλεύς. οἱ παρόντες δὲ καὶ τοῦ Β 

- ^ , 

152500 τοῦ σύχου παραδείγματος ἀκούσαντες μᾶλλον ἐπεῤῥώ- 

σθϑησαν πρὸς ἃ ἐπεσημήναντο ἐκ τῶν λογίων καὶ τῆς τῶν ἐν- 
[τὴ P - 

δυμάτων ἀσυμμετρίας. ὥσπερ γάρ τισι χρησμοῖς τοῖς ἐχεί- 
^» , bd , , 

vov προσεῖχον λόγοις, ἡνίκα περὲ τῶν μελλόντων διεξήει vb, 

οὐ μόνον διὰ τὸ πολλὰ πολλάκις τῶν ἐσομένων ἀπταίστως 

- ^ , t - 

2o7gosursir, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ τεράστιά Tiva εἰργασμένος ἦν, ἃ ϑεῷ 

μόνῳ δυνατὰ καὶ τοῖς ἐκείνῳ διὰ τὴν κάϑαρσιν καὶ πολιτείας 

ὕψος ὠχειωμένοις. ἐν οἷς τι φέρεται καὶ τοιοῦτον, ὃ δᾳστώ- 

γῆς χάριν διηγήσομαι. τῶν παρὰ Ζιδυμοτείχῳ πολιτευομέ- 

- , , , ^ , 
vov τις οὐ τῶν ἀσήμων ὑπώπτευξ παρά vov τὸν γάμον διε- C 


procidere alteroque pede et sinistra manu terra contra impulsum 
nili, ipsumque, quantumcumque conaretur, plus non posse. Tea 
casu exsurgentem, crebrius illi in caput fustem impingere et plagis 
non resistentem humi cadere: te iacenti novacula cervices re- 
pente praecidere. Speciem igitur visam istiusmodi fuisse. Tum se 
apud animum suum inquisisse, quorsum haec spectarent; et putare, 
illum tibi bellum facturum, graviaque et multa pericula creaturum; 
Deum autem tibi victoriam tandem concessurum. deo mon pi- 
grandum, sed cavendum ab hoc viro. "l'alia de episcopo imperator 
commemorabat: quibus qui intererant, audita etiam de ficu para- 
bola, magis ad ea, quae tum ex evangelii verbo, tum ex vestium 
proportione male respondente portendebantur, credenda, confirmati 
sunt. Etenim si quando de futuris narraret ille episcopus, eius ser- 
monem non secus quam oracula attendebaut; non solum quod saepe 
ventura certo praenuntiasset, sed quod etiam mira quaedam et quae 
solus Deus potest, quique puritate animorum et sublimi vitae in- 
stituto familiarem eius amicitiam adepti sunt, effecisset. Jn iis et 
hoc fertur, quod animi. gratia exponam.  Didymotichi civis haud 
ignobilis uxorgm adulterio pollutam suspicabatur, mec fallebatur. 


172 ^ CANTACUZENI 
! , * 5 ς , - - n 
A.C. 13419909904 καὶ οὐχ ἡμάρτανε τῶν λογισμῶν" διέφϑαρτο γάρ. 
"p" ^ c , "N ' ^ , E 
V.355vgv ὑποψίαν δὲ ur φέρων ὑπὸ ζηλοτυπίας στέγειν σιγῇ, ni- 
» N 4 ^ ; 
στεις ἥτει τὴν γυγαῖχα, ot δυνήσονται πείθειν, ὡς μὴ εἴη 
cet € [i 5 LÀ » LI , , D , cu 
&a£9 ὕπεγῦει ἀληθῆ, ἡ τὰ δεινότατα ἠπείλει διαϑήσειν, οὐ- 
2 - , vt, " 
vg ἐξυβοικυῖαν sig τοὺς γάμους. ai πίστεις δὲ ἦσαν, σίδη-5 
3 X 2 H ' E rng δι r ^ e.) 
oov αὐτὴν ἐπὲ TO χεῖρε δέξασθαι ἐκφλογωθέντα. ἄλλως γὰρ 
!9. 3 * , E ue 1 3 , ' 3 : , 
πείϑεσϑαι μὴ δύνασθαι. ἢ γυνὴ δὲ τό,τε τὰ εἰργασμένα 
", ^ - € ^ 
ἐξαγγέλλειν συγορῶσα ὡς δεινὸν, (θάνατος γὰρ ἣν ἡ ζημία 
- 2 M L4 € , 
τῆς εἷς τὸν ἄνδρα ἀδικίας,) τό,τε τοῦ σιδήρου ἅπτεσθαι - 
ἔλεγχον τῆς ἀτοπίας οἰομένη φανερὸν καὶ ἀμφοτέρωθεν εἴξτο, 
, ' ^ ES 
D unopíav ἐσχάτην ovvtkevvoutryg, émt τὸν μέγαν ἐχεῖγον dg- 
χιερέα καταφεύγειν ἔγνωκε δεῖν, προσελθοῦσα δὲ xai πάντα 
ἀπαγγείλασα., ἐδεῖτο. προστῆναι οἱ καὶ μὴ περιιδεῖν, ὑπὸ χα- 

2 * M - p 
χοβονλίας ἐσχάτοις καχοῖς περιπεσοῦσαν, ἀλλὰ τὸν ἄνδρα 
πείϑειν τῆς πείρας ἀποσχέσθαι, διδάσκοντα ὕπὲρ αὐτῆς, ὥςιδ 
οὐδὲν εἴη τῶν ὕποπτευομένων εἰργασμένη. τοῦ δὲ, εἰ μετά- 
γοιά rig αὐτὴν εἰσίοι πρὸς τὴν ἀκολασίαν καὶ εἰ σωφρονεῖν 
τὸν ἐπίλοιπον βίον ἐπαγγέλλοιτο, πυνθανομένου, ὡς siüs πολ- 
λὰς δακρύων χαταχέουσαν πηγὰς καὶ μηδέποτε τοιαῦτα τολ- 

, Y - » ^ ^ » 
μήσειν αὖϑις ἰσχυριζομένην, ἀλλὰ xai τῶν ἡμαρτημένωνλο 
διδόναι δίχας ὡξιοῦσαν, πολλὰ περὲ σωφροσύνης πρότερον 
ν᾿ "A 4 - 4 lá - * » P » 
Ρ, 44ο διαλεχϑεὶς xoi τοῦ μὴ δεῖν εἰς τὸν ἄνδρα παρανομεῖν, ἔπει- 
, - et € " 
τα ἐκέλευεν ἅπτεσθαι τοῦ σιδήρου, ὥσπερ ὃ ἀνὴρ ἠξίου καὶ 
^ bd P1 - L4 J 
. τοῦ πυρὸς κατατολμᾷν. ἡ δὲ ἐπανελθοῦσα πρὸς τὸν ἀνδρα, 


Eam suspicionem prae zelotypia celare non sustinens, probationes 
eam poscebat, quibus refutatus suspicari desineret: alioqui exemplo 

. pessimo miseram cruciaturum minabatur, quae tam petulanter ma- 
trimonii sacra contaminasset. Probatio haec erat, ut ferrum can- 
dens in manus sumeret; aliter credere se non posse. Mulier intelli- 
gens, quam periculosum esset, facinus admissum confiteri, quando 
huic in maritum iniuriae mors essct proposita : et ferri igniti con- 
trectationem intolerabilem manifestum fore indicium turpitudinis; 
atque ita utrimque ad summam consilii inopiam redacta, ad ma- 
gnum illum episcopum sibi confugiendum statuit, quem, re tota 
exposita, oravit, uti se tuendam susciperet neve malo consilio in 
extremum prolapsam infortunium despiceret; sed virum ab huius 
experimenti cupidiue auctoritate sua averteret doceretque, de quo 
is suspicionem haberet, id illam non fecisse. Percunctatus episco- 
pus, num libidinis poeniteret et de cetero pudicitiam promitteret , 
ubi effusissime lacrimantem adspexit et affirmantem audiit, nunquam 
similia perpetraturam, quin etiam delicti poenas libenter subituram: 
cum prius de coniugali castitate | et. de fide legitima viro servanda ἡ 
disputasset, deinde iussit ferrum. iguitum, id quod maritus voluerat, 


HISTORIARUM HL 28. — 173 


ἐδεῖτο τὴν βάσανον προσάγειν. ἐκεῖνος δὲ, (xai γὰρ οὐχ 5-A. C. 1341 
ψείχετο μὴ ἔχ τινος ἀναμφιβύλου τὴν περὲ τὴν γυναῖχα omo- 
ψέίαν ἀποτρίβεσϑαι,) μόνην ἔνδον ἱεροῦ τινος παραλαβὼν xa 
σίδηρον, ὡς μάλιστα ἐνῆν, ἀπηνθϑρακῶσθϑαι πυρὲ παρασχευά- 
ὅσας, ἔπειτα λαβύμενος διὰ πυράγρας, ἐπέϑηκε ταῖς χερσὲ τῆς 
γυναικός. καὶ τὸν ἱερὸν ἐκέλευε σχίμποδα περιιέναι τρίς. 
ἐπεὶ δὲ περιῆλθεν ὠπαϑῶς κατέχουσα, ὡς μηδὲ τὴν ἀρχὴν 
προσομιλήσαντα πυρὲ, τὴν δύναμιν τῆς ἀληϑείας ϑαυμάσας 
ὃ ἀνὴρ καὶ τὴν περὲ τὴν γυναῖκα ὑποψίαν ἀποσχευασάμενος, 

τοἐχέλευε τὸν σίδηρον ἐπὲ τοῦ σκίμποδος τιϑέναι. ἐπεὲ δὲ ἔχει- B 
το, ὑπὸ τῆς ἄγαν πυρακτώσεως τὸν σχίμποδα διατρήσας, κα- 
τέπεσεν éni τὴν γῆν. τοιαύτης ἦν χάριτος ἠξιωμένος ὃ ἀνὴρ 
καὶ πολλὰ ϑαυμασιώτερα κατεπράξατο, ὡς ὕστερον ἐπιμνησό- 
μεϑα κατὰ καιρόν. : 

15 xy. Βασιλεὺς δὲ ὃ Καντακουζηνὸς εἰς τὴν ὕστεραίαν C 
μετὰ τὴν ὠνάῤῥησιν ἐχχλησίαν συναϑροίσας ix τε τῆς στρα- 
τιᾶῶς καὶ τῶν συγκλητικῶν ὅσοι παρῆσαν, ,,(ἀνδρες" eint ,, Ῥω- 
μαῖοι, καίτοι καὶ πρύτερον πολλάκις τὴν περὲ βασιλίδα xal 
βασιλέα τὸν υἱὸν ἐμὴν εὔνοιαν καὶ προϑυμίαν καὶ σπουδὴν 

“οπρὸς ὑμᾶς διεξελθὼν, οὐδέπω μέχρι νῦν ἔσχηκα κόρον τοῦ 
μὴ περὲ τῶν αὐτῶν dei διεξιέναι. διὸ zai νυνὲ τὸν τὰ πάν- 
τα πρὶν γενέσϑαι σαφῶς εἰδότα τῶν λεγομένων μάρτυρα ποιοῦ- 
μαι, ὡς οὐδὲ μέχρι διανοίας ἐμαυτῷ τι σύνοιδα τῶν ὀρϑῶνΎΥ. 356 


21. τὰ om. P. 


fidenter contingere. Illa ad virum redit, explorationem . adhiberi 
petit. Maritus quia facere non poterat, quin aliquo minime dubio 
argumento suspicione se exsolveret, solam in quoddam templum se- 
ducit, ferrumque quantum posset ignescere curans et forcipe corri- 
piens, manibus coniugis imponit ac ter sacrum suggestum circumire 
iubet. Quod ut fecit tamque illaesa mansit, quam si ignem nullum 
letigisset , maritus veritatis vim admiratus, abiecta suspicione, fer- 
rum super suggesto reponi mandat, quem, quia nimium candebat, 
ustulando penetravit et in terram decidit. Tali gratia Deus virum 
illum dignatus fuerat et longe mirabiliora edidit, ut infra oppor- 
tune memorabimus. 

28. Imperator Cantacuzenus postridie creationis suae ad con- 
cionem advocatis de primoribus et exercitu, qui aderant sic locu- 
tus est: Quamquam et antea frequenter, viri Romani, meam erga 
Augustam eiusque filium imperatorem benevolentiam, alacritatem 
atque studium apud vos testatus sim, tamen usque hodie eadem 
semper testificandi nondum me satietas cepit. Quare et in prae- 
sentia eum, qui pernovit omnia, priusquam fiant, testem invoco, 
mihi, ut ulla in re a curriculo rationis deflecterem, ne in mentem 


174 CANTACUZENI 


A.C. 1341 παρατραπέντι λογισμῶν, ἀλλὰ πᾶσαν πρόνοιαν ἐποιούμην uad — 
5 ' », , * 2 
D σπουδὴν, ov μόνον τὰ “Ρωμαίων αὔξειν, ἀλλὰ xal βασιλίδι, 
^ tm ' 4 , , 
sap voies» ἀρχὴν διασώζειν καὶ μηδένα, τὸ γε εἰς ἐμὲ 
, ^ ^ ard [4] “ -Ὁ- ^—- 
ἧκον, ἀδικεῖν ἐᾷν, ἃ ἐχρῆν κἀκείνην συνορῶσαν, τἀληϑῆ 
' ν᾿ ἢ ' 3 - ^ ' e 3 , 
καὶ M me λογίζεσϑαι περί ἐμοῦ καὶ μή οὕτως ἐρήμην κατα-5 
- 5 
ψηφίζεσθαι, ἀνϑρώποις πεισϑεῖσαν συκοφάνταις. ἐπεὶ δ᾽ 
2 , 2 * ^ » ' - 1 
imei τἀληϑὲς παραδραμοῦσα προείλετο τὸ ψεῦδος, καὶ μη- 
δὲν ἠδικηκότα, μὴτε πρύφασιν πολέμου παρεσχημένον οὔὐδε- 
, ' 
μίαν, πολέμιον ἐψηφίσατο αὐτὴ καὶ πάσαις πόλεσιν ἐχήρυξε 
^ 3 V » » - 
Ρ, 44ιτ μὴ δέχεσθαι, ἀλλὰ παντὲ σϑένει πολεμεῖν" ἃ ὑμῖν λυσιτελεῖντο 
πρὸς τὰ παρόντα καὶ ἐμοὶ συνέδοξεν, ἀνάγκῃ συνελαυνγόμε- 
H« - ΕΥ̓ - 
voL, ὄπραξαμεν. τῆς μὲν ovv προϑυμίας ἕνεκα καὶ τῆς περὲ 
ΕῚ rere - » 
ἐμὲ εὐνοίας χάριτας ὑμῖν πολλὰς ὁμολογῶ. δίκαιον δὲ 5yov- 
μαι, τὴν ἴσην καὶ αὐτὸν περὲ ὑμᾶς ἐπιδεικνύμενον κηδεμο- 
.« » € - 
- γίαν, ἃ συνοίσειν οἴομαι ὑμῖν ἕχάστῳ xab παραινεῖν xait5 
5 y 2 - - 
ἐπιτρέπειν. οὐ γὰρ ἄν εἴη φιλοῦντος, εἰ τῶν ἰδίᾳ τι ἐμοὲ 
, " ^ ^ » 
διαφερόντων ἕνεχα τῆς τῶν ἄλλων σωτηρίας ἀμελοίην. ὅσοις 
» ' 4 , - 
τοίνυν ὑμῶν ἐν αἷς οὐχ ὑπόκεινται πόλεσιν ἡμῖν ἢ κώμαις 
οἴχίαι τέ εἶσι χαὶ τέκνα καὶ γυναῖχες καὶ 5 ἄλλη τοῦ βίου 
B&gqogur, οὐ χρὴ τῆς εἰς ἡμᾶς εὐνοίας ἕνεχα ἐνταῦϑα xagre-20 
d ὦ x 
goUrrag, τὰ οἰκεῖα ἀπολύειν. Gronov γὰρ τὴν εἰς ἐμὲ φιλίαν 
NS 5 m - 
μεγάλων αἰτίαν ὑμῖν ὀφϑῆναι συμφορῶν. οὐ γὰρ ἀποσχή- 
^ o ' - 
σονται οὐδενὸς δεινοῦ, οἱ πάντα οὗτοι τολμηταὶ xai πέρα τοῦ 


quidem unquam venisse, sed in id omnem curam diligentiamque 
contulisse, non modo ut rem Romanam amplificarem , verum etiam 
ut imperium imperatrici eiusque filio sartum tectum conservarem; 
nec, quantam in me esset, ulla eos afílici iniuria sinerem. Quae 
cum et illam non fugerent, vera et iusta de me sentire, nec adeo 
sycophantis credulam, indicta causa condemnare me oportebat. Quia 
vero, postposita veritate, mendacium amplecti maluit meque, culpa 
omni vacantem et nullam bello ansam praebentem, hostem suum 
declaravit et edictum per omnes urbes de me excludendo et quam 
acerrime oppugnando promulgavit, quae vobis et mihi in praesens 
conducibilia apparuerunt, necessitate compulsi fecimus, Vestrae igitur 
erga me promptae ac studiosae voluntati ingentes ago gratias et 
aequum arbitror, me pari pro vobis cura sollicitum, quae cum 
fructu vestro coniuncta puto, ea cuique et suadere et committere, 
Haud enim aiici fungerer officio , si commoda mea privata aliorum 
saluti anteponerem. Quotquot ergo in urbibus aut vicis nobis non 
subiectis domicilium habetis et uxores cum liberis aliaque vitae 
subsidia, non necesse est hic apud me perdurare ac demestica di- 
mittere. Iniquum enim et absurdum foret, amorem, quo me dili- 
gitis, vobis magnam parare miseriam: nam audaces isti et rerum 


HISTORIARUM III. 28. 175 


μετρίου νεωτεροποιοί, ἀλλ᾽ εἰς τὰς οἰκίας ἀπελϑόντες, τὴν. C.194: 
ἴσην εὔνοιαν διασώζετε ἡμῖν καὶ, καιροῦ χαλοῦντος, ἐπιδεί- 
ξασϑε", ἔπειτα τοῖς τῶν χρημάτων ἐχέλευε ταμίαις, τοῖς 
μὲν μισθοφόροις, εἴ τι τοῦ μισϑοῦ ὠφείλετο, ἀποδιδόναι 
5xaà προσέτι ἐπεδαψιλεύετο" τοῖς δ᾽ ἄλλοις, ὅσοι ἐκ χωρίων 
τὰς προσόδους εἶχον, καὶ αὐτοῖς χρυσίον διανείμας ἱχανὸν, 
ἀπέπεμπε πρὸς τὰς οἰχίας, πολλὰς καὶ μεγάλας τῆς κηδεμονίας 
ἕγεχα τὰς χάριτας ὁμολογοῦντας καὶ Og, ἢν λάβωνται χκαι-α 
ροῦ, τῆς εὐεργεσίας ἄξιοι φανεῖσθαι ἐπαγγελλομένους. ὅσοις 
1002 μὴ yvvalxeg ἦσαν καὲ τέχνα, κατεῖχε παρ᾽ αὐτῷ, καὶ εἴ 
τις ἕτερος ἑχὼν εἶναι ὑπελείπετο. μετὰ δὲ τοῦτο στρατιὰν 
ἀπολεξάμενος ἐκ τῆς παρούσης εἰς τάγματα ξχχαίδεκα, καὶ 
στρατηγοὺς ἐπιστήσας τὸν τε πιγχέρνην ᾿Ιωάγγην xai τὸν γυ- 
γναιχὸς ἀδελφὸν ᾿“σάγην τὸν Πῆανουὴλ, ἐκέλευεν εἰς Βυζάν- 
εὔτιον ἐμβαλόντας xai περὲ τὸν ΠἸέλανα ποταμὸν στρατοπεδευ- 
σαμένους εἴργειν τὴν ἐκ Βυζαντίου στρατιὰν, ὅπως μὴ ἐξέ- 
ot£y ἐπὶ τὰς αὐτῷ προσχωρησάσας πόλεις. αὐτὸς δὲ παρε- 
σκευάζετο ὡς ἅμα τοῖς ἐπιλοίποις στρατιώταις διὰ Πειρίνϑου Ὁ 
xai Σηλυβρίας (ἦσαν γὰρ ἐπαμφοτερίζουσαι xoi μηδετέρῳ 
20faciAéov καϑαρῶς προσέχουσαι,) διελϑὼν καὶ ὑποποιησάμε- 
γος, ἅμα πιγκέρνῃ καὶ ᾿Ασάνῃ τοῖς στρατηγοῖς ἄχρι Βυζαγ- 
τίου τῶν τειχῶν ἔλϑῃ ἀποπειρασόμενος, εἰ προσχωροίη. ἐν 
᾿ΑΙδριανουπόλει δὲ ἐπεὶ τοῦ Καντακουζηνοῦ βασιλέως ἥκει 


6. ἱκανὸν add, M. 8, λάβονται P. 


novarum incredibiliter cupidi, nullo non maleficio in vos grassaren- 
tur. Sed domos repetentes, eundem adversus me animum retinete 
et, quando res admonuerit , facto ostendite. Dehinc quaestoribus 
mandavit , ut si quid stipendiorum deberetur, mercenariis persolve- 
rent cum auctario. Aliis quoque ex agris reditus capientibus , auro 
large distributo, omnes pro cura sui multis verbis egregie gratias 
agentes, dataque occasione beneficium dignis datum esse demon- 
straturos pollicentes, domum dimisit. Qui uxoribus et liberis care- 
rent et si quis alius sponte sua remaneret,apud se retinuit. Postea 
ex praesentium delectu exercitum cohortium sedecim comparavit, 
quibus Ioannem Pincernam et Manuelem, uxoris fratrem, duces con- - 
stituit: iussitque in agrum Byzantinum irrumpere et castris ad Ni- 
grum flumen positis, arcere quod erat Byzantii copiarum: ne contra 
urbes, quae in eius fidem transierant, egredi possent; ipse vero se 
instruebat, ut cum reliqua manu per Perinthum et Selybriam, (erant 
enim ancipites neutrique imperatoripenitus adhaerebant,) ubi trans- 
isset illasque subiugasset, cum Pincerna et Manuele Asane ducibus 
ad ipsa Byzantii moenia accederet, experturus , ecquid frenum ac- 
ciperet. Adrianopolin allatis ab imperatore Cantacuzeno litteris, qui- 


176 CANTACUZENI 


, e » τς 

A. C. τϑΔδιγράμματα,, ὥσπερ χἀν ταῖς ἄλλαις πόλεσι κελεύοντα αὐτῷ 
P M - 

προσέχειν ἤδη βασιλεῖ γεγεγημέγῳ,, οἱ δυνατοὶ μὲν τῶν πολι: 

τῶν δδέξαντο προϑύμως xal ἐκέλευον τὰ γράμματα ἀναγινώ-, 

2 , , c ^ -“ 
quesshin ἐπ᾽ ἐκκλησίας. ὃ δῆμος δὲ οὐχ ἡδέως εἶχε, καὶ δῆλοι 

c aS - Ἢ - : 
ἦσαν ὡς νεωτερίσοντες" οἱ δέ τινες αὐτῶν xai φανερῶς ἀν-ἢ 
M ^ , 
P.44a τεῖπον. οὖς ἀπήλαυνον πρὸς ὀργὴν οἱ δυνατοὶ οὐ λοιδορίαις, . 
μόνον, ἀλλὰ καὶ μάστιγι χρησάμενοι. oi δὲ τέως μὲν πρὸς 
V.35; zv ὕβριν τῶν δυνατῶν διεκαρτέρουν, δεδιότες τε αὐτοὺς 
- P - 5 x ^ 
οὐκ ὀλίγους ὄντας, καὶ δημαγωγῶν. ovx ὄντων ὅτι, οἵ πρὸς 
E] M , 2 ' Eco , c *« , 
ὀργὴν διερεϑίσουσιν. ἐπεὶ δὲ ἐπεγένετο ἡ νῦξ, Βράγος vigro 
x - , p c9 , 
τοὐύγομα τοῦ δήμου εἷς, σκαπάνῃ προσέχων καὶ χερσὲ xa 
, , Α ^n , 
γλίσχρως ἐκ τούτων ποριζόμενος τὸν βίον, καὶ δύο προσεταῖ-- 
ρισαμεγός τινὰς ἑτέρους, οἱ ΠϊΠουγδουφὴς καὶ Φραγγόπουλος 
" , ^ . € D 
i πιροσήγορευογτο, γυχτός τὲ τῶν δημοτῶν τὰς oix(ag περιιόντες 
^ c ES ^ PET 
χαὲ πείσαντες μὴ ῥᾳθυμεῖν, ἀλλ᾿ ἐπανίστασθαι vois δυνατοῖς, 15 
c c.r , - Uu 1 
ὡς οὐκ ἀπαλλαξόμενοι μόγον τῆς ὕβρεως ἐχείνων, ἀλλὰ xat 
Β τὰς οὐσίας. διαρπάσοντες, καὶ χεῖρα οὐκ ὀλίγην σουστησάμενγοε 
δημώδη, ἐπιτίϑενται τοῖς δυνατοῖς xat πάντων χρατοῦσι, πλὴν 
ἠἡλίγων.. "οἱ τὴν ἐπιβουλὴν αἰσϑόμενοι, τὸν κίγδυγον διέφυγο 
ὀλίγων , οἵ τὴν 7 μιξγνοι., ἔγδυγον διέφυγον, 
χαταχρύψαντες ξαυτούς. κατακλείσαντες δὲ ἐν τοῖς πύργοις τῆςζ2ο 
, ᾿ » H x 5 
πόλεως καὲ ἐπιστήσαντες φρουρὰς, ἐπεὶ καὶ ἡμέρα ἤδη "v, 

M T -Ὕ « , , ' , 
πανδημεὶ ταῖς οἰχίαις τῶν ξαλωχότων ἐπελϑύντες , τάς τὲ οὐ- 
σίας διήρπαζον, ἔπειτα xot τὰς οἰκίας χαϑήρουν, οὐ μόνον τὰς 
« - x 
ξυλώσεις περιαιροῦγτες, ἀλλ᾽ ὑπὸ μανίας xai) τοίχους GXQU 


bus perinde ut aliis urbibus mandabatur, ut sibi de cetero , iam 
imperatori renuntiato, obtemperarent, potentiores cives libenter eas 
acceperunt et in concione recitari iusserunt. At populus graviter 
tulit et seditionem emersuram apparebat; quidam etiam manifeste 
repugnabant. Quos principes civitatis ira commoti comprchende- 
bant eosque non verbis tantum, verum ctiam flagris castigabant. 
Alii interim propter istam potentum contumeliam se sustinebant, et 
quod timerent ipsos, quippe non paucos, et quod tribuni, qui ple- 
bem. concitarent, nulli essent. Ut nox diem abstulit, Branus qui- 
dam vocabulo, homo plebeius, ligone victum aegre tolerans, duos 
sibi alios, Mugduphem et Phrangopnlum, adsciscit, Hi moctu infi- 
morum aedes obeuntes hortantesque , ne desiderent, sed in poten- 
tiores insurgerent seseque et ab iniuria vindicarent et facultates 
eorum diriperent, cum multitudinem non modicam conflassent, opti- 
mates invadunt omnesque subiiciunt, extra paucos, qui insidias 
odorati, sese occultando periculum eflugerant. Captis illis δὲ per 
turres urbis distributis custodibusque appositis, die iam claro cer- 
tatim domos eorum concursant, fortunas diripiunt, aedificia. diruunt, 
non tantum materiaturam et contabulata destruentes, sed prae fu- 


E 


Ρ 


) 


HISTORIARUM III. 98. 177 


ϑεμελίων διαλύοντες. καὶ οὐδὲν ἦν ὅ, τι δεινὸν μὴ PdnaioA. C. 1341 
κατὰ τῶν τὰ Καντακουζηνοῦ τοῦ ἀρ λέως 5 ἠρημένων, πολλοὲ δὲ 
xoi ἰδίων ἕνεκα διαφορῶν παραπήλαυσαν τῆς τοῦ ϑήμου go- C 
ρᾶς: ἄλλοι δὲ καὶ χρημάτων σφίσιν ὀφειλομένων, ὑπὸ τῶν 
δλαβόντων ἠτιάϑησαν Kovrowovtyrauóv. οὕτω χαλεπὴ στάσις 
ἐξαρχῆς εὐϑὺς ἀνήφϑη. ἔδοξε δὴ καὶ μᾶλλον χαλεκώκδραι ἐκ 
τοῦ πρώτη παρ᾽ αὐτοῖς γενέσϑαι, ἐπεὲ ὕστερόν γε xal πᾶν 
τὸ “Ῥωμαϊκὸν εἰς ὠμότερα πολλῷ xai χαλεπώτερα ἐξετράπη, 
τῶν μὲν ἑκασταχοῦ δήμων τὸν βασιλέα Παλαιολόγον δεῖν 
τοοἰομένων ἑαυτοῖς δεσπότην ἐπιφημίζειν, τῶν ἀρίστων δὲ 
ἢ τῇ ἀληϑείᾳ τῷ Kovraxovinvo προσχειμένών βασιλεῖ, 7 τῶν 
ἀπόρων xo γεωτὲρέζειν βουλομένων τὴν ἔσην αἰτίαν ἐπαγό:- 
TOY οὐχ ἔχ τινος ἐλέγχου. δᾷσται δὲ αὐτοῖς ἐγίνοντο αἱ ἐπα- 
γωγαὲ χρήματά τε ἔχουσιν, ἃ ἔδει τοὺς ἀπόρους διαρπάζειν, Ὁ 
τὔχαὲ μὴ βουλομένοις τοῖς ἄλλοις ὁμοίως quio itr. xat 
οἵ τὲ ϑῆμοι καὶ πρότερον none τοὺς ἀρίστους ἐκ τοῦ noQ av- 
τῶν ἄγεσϑαι xat φέρεσϑαν ἐν τῆς εἰρήνης τοῖς καιροῖς πολ-- 
λὴν ἔχοντες ἀπέχϑειαν, ἄλλως τε XQ διαρπάζειν τὰς οὐσίας 
αὐτῶν ἐλπίζοντες πολλὰς οὔσας, ἕτοιμοι ἦσαν πρὸς τὰς οτά- 
δοσεις καὶ ἐξ ἐλαχίστης προφάσεως καὶ τὰ δεινότατα ἐτόλμων. 
οἵ τε στασιασταὶ ὡς ἐπιπολὺ τῶν ἀπορωτάτων καὶ λωποδυτῶν 
καὶ τοιχωρύχων ὄντες, αὐτοί τε ὑπὸ τῆς πενίας ἀναγκαζόμενοι P. 443 
οὐδὲν εἴασαν ἀτόλμητον, καὶ τοὺς δήμους ἐνῆγον πρὸς τὰ ἴσα, 


2. τοῦ om, P. 10. αὐτοῖς P. 


rore etiam muros usque ad fundamenta evertentes ; nec. erat quid- 
quam adeo horribile, quod illi conira Cantacuzeni partium studiosos 
reformidarent, Complures item propter privatas controversias hoc 
furore populari ad suam utilitatem abusi sunt. Alii praeterea, cum 
ipsis pecunia deberetur, a debitoribus Cantacuzenismi accusabantur.. 
Jta seditio a principio statim perniciosa exstitit, Visa est autem eo 
perniciosior, quod apud eos primum facta esset: nam postea nomen 
iotum Romanum ad saevitiam multo immaniorem conversum est, 
cum ubique populi omnes Palaeologum sibi dominum promulgandum 
censerent, optimatibus vel sincere a Cantacuzeno stantibus, vel 
egentibus 'et rerum novarum studiosis idem criminis loco, sed nulla 
ohetione illis obiectantibus,  Facillime porro invadebantur; qui 

abebant pecunias, quas pauperiores diriperent, et nolebant cum 
aliis. turpiter se gerere, Plebs quoque etiam ante optimatibus in- 
fensa erat eo, quod tempore pacis praedae ipsis ac populationi 
esset. Et cum spes diripiendorum bonorum , nec exiguorum , acce- 
deret, a tumultu seditioneque haud abhorrebant: atque ex une. 
occasione audebant atrocissima. Seditionum auctores plerique erant 
egestate perditi, perfossores parietum: et cum ipsi mendicitate | eo- 
acti , nullum malum facimus deireciarent, vulgus ad similia indu- 


Cantacuzenus I. 12 


178 CANTACUZENI 


A. C. 134m» πρὸς βασιλέα τὸν Παλαιολόγον εὔνοιαν ὑποχρινόμενοι. διδ' 
καὶ πιστοτάτους ἑαυτοὺς προσηγορεύκασιν, ὕστερον δὲ ὥσπερ 
τι νόσημα καχόηϑες καὶ δεινὸν τὴν πᾶσαν ἀρχὴν ἐπινεμόμενον 
“Ρωμαίων, καὶ τῶν πρότερον δοχούντων μετρίων xai ἐπιεικῶν 
πρὸς τὴν ὁμοίαν ὕβριν ἐξεκαλέσατο πολλούς. ἐν μὲν γὰρ εἰ-5. 
ρήνῃ καὶ πολέμων ἀπουσίᾳ αἵ τε πόλεις καὶ οἱ ἰδιῶται ἀμεί- 
vovg ἔχουσι τὰς γνώμας καὶ πρὸς αἰσχρὰς καὶ φαύλας πρά- 
ἕξεις ἥκιστα ἂν ἐξάγοιντο διὰ τὸ μὴ ἐς ἀκουσίους ἀνάγχας 

B περιπίπτειν. ὃ δὲ πόλεμος τὴν καϑημέραν ἀπορίαν ὑφαιρού- 
μενος. βίαιος διδάσκαλος καὶ τῶν πρότερον δοκούντων ἀτολ-ῖο 
μήτων γίνεται. ἐστασίαζον οὖν αἱ πόλεις πᾶσαι κοινῇ πρὸς 
τοὺς ἀρίστους, καὶ οἱ ὑστερίζοντές mov πύστει τῶν προγε- 
γενημένων πολλὴν ἐπεδείκνυντο ὑπερβολὴν καὶ μέχρι φόνων 

γ.308 ἐχώρησαν, καὶ τούτων ἀπανϑρώπων, καὲ ἥ, τε ἀλόγιστος 
δρμὴ ἀνδρία ἐνομίσϑη xai 5 ἀναλγησία πρὸς τὸ συγγενὲςτϑ 
xai ἀσυμπάϑεια βεβαία πρὸς τὸν βασιλέα πίστις" καὶ ὃ μὲν 
πρὸς βασιλέα τὸν Kavraxovinvóv χαλεπαίνων καὶ πρὸς ὕ- 
βρεις ἐξαγόμενος αἰσχρὰς καὶ χαλεπάς, πιστὸς ἐδόκει, ὃ σω- 
φρονῶν δὲ καὶ γλώσσης κρατῶν καὶ τὸ προσῆκον ἦϑος δια- 
σώζων ὕποπτος ἦν εὐθύς. ὁμοίως δὲ xai τὸ ἐπιβουλεῦσαιδο 
ακαὶ ψεύδη καὶ συκοφαντίας πλάσασϑαν δόκησιν συνέσεως 
παρεῖχε. καὶ 1 προδοσία τῶν οἰκειοτάτων ὥσπερ τι τῶν 
ἀγαθῶν ἐπετηδεύετο μετὰ ὀγύματος εὐπρεποῦς. οὕτω πᾶσα 


cebant, interea se Palaeologi imperatoris cupidos simulantes et se 
eius fidissimos appellantes. Tandem quasi morbus quidam gravis 
ac pestifer totum Romanum depastus imperium, multos ctiam, qui 
prius moderati et lenibus videbantur ingeniis , ad similem insolen- 
tiam provocavit, Nam in pace, dum bellum abest, cum urbes, tum 
privati probam mentem possident turpesque et vitiosas actiones ne- 
quaquam susciperent: quia scilicet invitos ad id nulla necessitas ur- 
get. At vero bellum quotidianam copiam subtrahens et imminuens, 
violentus magister fit etiam eorum , quae prius nefaria ducebantur. 
Universae igitur urbes communiter contra optimates insurgebant et 
si quae forte in eo tardiores fuissent, auditione alibi gestorum 
postea modum omnem excedebant et usque ad caedes quoque, eas- 
que truculentas, procedebant impetusque rationis expers, fortitudo, 
indolentia erga amicos et a miseratione alienus animus, constans 
erga imperatorem fides nominabatur: quique imperatorem Cantacu- 
zenum odisset et in eum foeda et acerba maledicta iactaret, fidelis 
habebatur. Contra modestus et linguae continens et decorum in 
dictis factisque observans, statim suspectus fiebat, Eodem modo 
insidias tendere mendaciaque et calumnias comminisci, opinionem 
prudentiae conciliabat; familiarissimorumque proditioni, velut bono 
alicui honorifici nominis consectando opera dabatur, Sic omne genus 


HISTOR!ARUM III. 29. 179 


ἰδέα καχοτροπίας διὰ τὰς στάσεις ταῖς πόλεσι τότε ÉntÓs(-A.C.1341 
x95 καὶ οὐδὲν ἦν, 0, τι μὴ οἱ ἐπιεικέστεροι ὑπέμενον. oi 
μὲν γὰρ ἄριστοι αὐτίχα διεφϑείροντο, ἢ τὴν προτέραν πρὸς 
βασιλέα τὸν Κανταχουζηνὸν εὐγοιαν ἐπιχαλούμεγοι, ἢ τὸ ug 
δὲν τῷ αὐτίκα ἐκείνῳ πολεμεῖν. οἱ μέσοι δὲ τῶν πολιτῶν, ἢ 
ὅτε οὐ συνηγωνίζοντο τοῖς στασιάζουσιν, ἢ φϑόνῳ τοῦ περι- 
εἶναι, καὶ ἡ ἀνθρωπεία φύσις εἰωϑυῖα καὶ παρὰ τοὺς νό- Ὁ 
μους ἀδικεῖν ἀεὶ, τότε μᾶλλον ἔδοξεν ἀχρατὴς μὲν οὖσα 
πρὸς ὀργὴν, ἢν μὴ ὑπὸ τῶν ἀρχόντων σωφρονίζηται, κρείσ- 
τόσων δὲ τοῦ δικαίου, τῶν περὶ τούτου γομίμων ἀνῃρημένων, 
πολεμία δὲ τοῦ κρείττονος, ἄν περιγίνεσθαι ἐξῇ. 
x9'. Ὃ μέντοι ἐν ᾿Αδριανουπόλει δῆμος ἐπεὲ τοὺς dvra-P. 444 
τοὺς αὐτῶν δεσμώτας εἰς Βυζάντιον πα ρέπεμψαν, δείσαντες, 
μὴ ἐγγὺς βασιλεὺς διατρίβων ὃ ΪΚανταχουζηνὸς ἀϑούον ad- 
15r0íg ἐπιστρατεύση καὲὶ οὐχ οἷοίτε ἀμύνεσθαι dou διὰ τὸ 
τοὺς στρατευομένους μιχροῦ δεῖν ἅπαντας τοὺς μὲν ξαλωχέ- B 
vat, τοὺς δὲ μηδὲ τῶν οἰχιῶν προχύπτειν, ἐν αἷς χκατεχρύ- 
πτοντο, τολμᾷν, ἄλλως τε μηδ᾽ ἐκ Βυζαντίου βοήϑειάν τινὰ 
σφίσι προσδοκῶντες ἥξειν" (mósouv γὰρ ἐχὲεῖ τὴν Kavraxov- 
αοζηνοῦ τοῦ βασιλέως στρατιὰν ἐστρατοπεδευμέγην " πρὸς βα- 
σιλέα τῶν Ἰἤυσῶν πέμπουσι πρεσβείαν, δεόμενοι σφίσι κατὰ 
τιίχος βοηθεῖν. ᾿“λέξανδρος δὲ, ὥσπερ ἢν εἰχὸς, οὐ διὰ τὴν 
στάσιν μόνον, ἀλλὰ καὶ χρήμασι νομίσας, εἰ διαφϑείρειξ 


8. ἔδοξεν M., ἔδειξεν P. 


improbitatis et nequitiae propter séditiones tunc per civitates üsur- 
patum est; nec erat quidquam incommodorum, quod boni non 
perpeterentur. | Nam optimates mox e medio tollebantur, aut ob 
pristinam erga imperatorem Cantacuzenum voluntatem, aut quod 
tum arma pro illo non capesserent. Medii autem cives trucidabantur, 
aut quia seditiosos non adiuvarent, aut invidia, quod superessent. Et 
natura humána, quae etiam contra leges semper peccare consuevit, 
tunc praecipue impotenter furere videtur, cum ἃ magistratibus nom 
coercetur: iureque ipso potentior, sublatis secundum id legitimis, 
etiam Deo, si vincere liceat, arma inferre non metuat, 

.. 99. Populus Adrianopolitanus, postquam primores civitatis viri- 
ctos Byzantium misit, formidans, ne imperator Cantacuzenus prope 
absens, cum universo exercitu urbem adoriretur: nec posset se de- 
fendere, quod milites omnes ferme partim capti essent, partim e 
domiciliis, ubi latebant, prospicere non auderent: ad haec nullum 
Byzantio subsidium exspectans: (sciebat enim in eius agris stativa 
habere Cantacuzenum ,) ad regem Moesorum legatos celeres suppe- 
tias oratam mittit. Alexander autem , ut erat verisimile, non pró- 
pter seditionem tantummodo ; sed etiam pecunia (si magistratus üf- 


180 CANTACUZENI 


- , ^ 
A.C. i341T00g ἄρχοντας τῆς πόλεως, πείσειν αὐτῷ ῥαδίως προσχωρή- 
, "Ν 
σειν, ἧκεν εἰς ᾿Αδριανούπολιν οὐδὲν μελλήσας. τῶν μὲν οὖν 
C λ , » )0Z H * H jA » od : 
μελετωμένων ἤνυσεν οὐδέν. οἱ γὰρ τὴν πόλιν ἄγοντες σύμ- 
» , ^ 
μάχον ἔφασαν, oU δεσπότην κεχληκέναι. βασιλέα δὲ τὸν Kav- | 
1 J , 3 LÁ D 
τακουζηνὺν οὐ τὰ τυχόντα ἔβλαψεν ἡ ἐχείγου ἄφιξις, vopu-5 
σϑεῖσα παρὰ πᾶσιν ὡς ὑπὲρ βασιλίδος ἐγεγόνει. ἥτε γὰρ 
πρὸς τὸν lMéAava ποταμὸν ἀπεσταλμένη παρ᾽ ἐκείνου στρα- 
τιὰ χαὲ οἵ στρατηγοὴ, μὴ νομίσαντες λυσιτελεῖν ἐνταῦϑα δι- 
azwüvrsvsty, τοῦ βασιλέως σφίσι πολιορκουμένου παρὰ τῶν 
ἹΠυσῶν, ἐπανεζεύγνυον. ἐν δὲ τῇ ἀναχωρήσει τῶν τὲ συγεῖο 
- , - ' 
χλητιχῶν τινες xai ovx ὀλίγοι στρατιῶται τοὺς στρατηγοὺς 
καταλιπόντες, διεδίδρασκον εἰς Βυζάντιον. ὧν ἦν καὶ ὃ Βα-᾿ 
f« LÁ DX 
τάτζης Ἰωάννης, τάξιν ἄγων τὴν "Ayvooiràv ngoccyogsvo- 
» , M] € - , M , , e 
V.359 μένην. xai αἱ τῆς Θρᾷκης καὶ IMaxsdovíag πόλεις, ὅσαι βα- 
a) ^- ^ 5 - ; 
σιλεῖ τῷ Κανταχκουζηνῷ ὑπήκοοι ἦσαν, τὴν ἐσβολὴν τῶν Mv-15 
Ὁ σῶν πυϑόμεναι ὡς κατὰ βασιλέως γένοιτο, πλὴν ὀλίγων λίαν 
H L4 - 
πρὸς βασιλίδα συναπέστησαν xai τούς τὸ ἄρχοντας αὐτῶν 
χαὶ τῶν πολιτῶν συλλαμβάνοντες τοὺς δυνατοὺς, ὑπὸ δεσμοῖς 
εἰς Βυζάντιον ἀπεκόμιζον. τὰ ἴσα δὲ xai αἱ κατὰ τὴν Ῥο- 
δόπην πόλεις ἔδρων" xai κοινὸς ἦν ὃ πόλεμος πρός τὲ Kav-29 
τακουζηνὸν τὸν βασιλέα χαὲ τοὺς παρ᾽ ξχάστοις Óvvarovg. 
σχεδὸν ydg voL εἰς δύο διήρητο τὰ τῶν πολιτειῶν, xoi οὗ 
x uy D! r - - , » c - 
μὲν ὀλίγοι τὰ Κανταχουζηνοῦ τοῦ βασιλέως εὗρων, οἱ δῆμοι 
δὲ ὑπὸ τῶν στασιαστῶν ἀγόμενοι καὶ τῶν ἀπόρων, τὰ βα- 
σιλίδος ἡροῦντο μᾶλλον. κρείττους δὲ οἱ πολλοὲ πανταχοῦανϑ 


bis videlicet corrupisset) deditionem civibus se persuasurum opina- 
tus, citra prolationem Adrianopolin venit, Sed frustra fuit: urbis 
enim rectores socium se, non dominum vocasse aiebant. At enim 
Cantacuzeno eius adventus non vulgariter nocuit, omnibus eum 
imperatricis causa advenisse existimantibus. Nam et missum ab illo 
agmen ad flumen Nigrum et duces, rati non expedire illic manere 
cum periculo, imperatore a Moesis obsesso, recesserunt: nonnulli- 
que primarii ac bona pars militum, relictis ducibus, Byzantium 
aufugerunt, e quibus erat Ioannes Batatzes, Achyraitarum aciei prae- 
positus. Et 'Thraciae Macedoniaeque oppida, quotquot in Cantacu- 
zeni ditionem se tradiderant, paucis admodum exceptis, ut Moesos 
contra eum irruisse intellexerunt, simul ad Augustam defecerunt 
locupletioresque cives, cuim praefectis viuculis constrictos , Byzan- 
tium deportarunt. Similia Rhodopes oppida designarunt; commune- 
que adversus Cantacuzenum et potentiores cuiusque oppidi cives bel- 
lum. gerebatur: ferme enim in duas factiones discesserant, paucis- 
que a Cantacuzeno facientibus, plebs a seditiosis et egentibus sol- 
licitata, imperatrici favebat potius; ubique autem popularis multi- 


HISTORIARUM ΠΙ. 20. 18: 


γινόμενοι, διέφθειρον τοὺς δυνατοὺς, καὶ σύγχυσις δεινὴλ, C 1341 
καὶ ἀταξία τὰς πόλεις κατεῖχεν. ᾿Αλέξανδρος δὲ ὃ ΠυσῶνῬ. 445 
M kl ^ . ? -- - ? , ΄ M 
βασιλεὺς ἐπεὶ δὴν AdógtavoD κατασχεῖν οὐκ ἠδυνήϑη,, πρὸς 
΄ , j? 4 g ' * 
zhdvuort(yo ἐστρατοπέδευσεν ἐλθὼν, μήπω διαβὰς τὸν Ἕ- 
^ * * ? , , - RJ , 2 j , 
ὅβρον. στρατιᾶν ϑὸυὐπόλεξάμενος ἐκ τῆς ἰδίας οὐκ ὀλίγην, 
πρὸς τὰς xarà Θρᾷκην ἐξαπέστειλε πόλεις ληϊσομένους. οὕτω. 
" c - - , 
δὲ συμβὰν, ἡ ἐκ Βυζαντίου μετὰ ""4yyflov τοῦ πιγκέρνη 
,? , ^ »] - bd 
ἀνασερέφουσα στρατιὰ, οὐχ ὀλίγοις αὐτῶν περιτυχοῦσα καὲ 
κρείττων yevoué£yQ, ἀπέκτεινε κατὰ τὴν μάχην. ὁμοίως δὲ 
* * € , LI 
τοχαὲ περὲ τὰ παράλια τῆς Θράκης χωρία στρατιὰ Περσικὴ 
3 ' , A » M M -Ὁ- c , ^ 
ἐπὲ λείαν καὶ αὐτὴ περαιωθεῖσα, τοῖς ὑπολοίποις τῶν lMv-B 
σῶν κατὰ τύχην συντυχοῦσα, ἀπέκτεινέ τε καὲὶ εἷλε ζῶντας 
ἐξ αὐτῶν πολλούς. οἱ δὲ λοιποὶ πρὸς τὸ στρατόπεδον τὸ 
οἰχεῖον ἐπανῆλθον, οὐ μόνον ἔχοντες μηδὲν, ἀλλὰ καὶ τῶν 
τδίδίων πολλοὺς ἀποβαλόντες. ᾿Αλέξανδρος δὲ καίτοι πρότερον 
καταφρονητιχῶς πρὸς Κανταχουζηνὸν τὸν βασιλέα διακειμιε- 
: y ' * , 
γος, οἷα δὴ οἰόμενος. μηδὲ ὀλίγα δυνάμενον ἀντιτάττεσθαι 
πρὸς αὐτὸν, πρὸς τῷ. πληγῆναι ἀμφοτέρωϑεν ὕπό τε Ῥωμαί- 
ov καὶ Περσῶν,, ἔτι «ai τὸν βασιλέα πυϑόμενος ἐν «1ιδυμο-- 
δοτείχῳ στρατιᾶς πολλῆς καὶ ἀγαθῆς εὐπορεῖν, ἔδεισε xoi negl 
» c ' E 1 - , -Ἢ 
τῶν ὑπολοίπων, μὴ οὐκ εἰς ἀγαθὸν αὐτῷ ἢ τόλμα ἀποβῇ, 
^ , , , ^ ? , - 3! 
καὶ πέμψας πρεσβείαν. διελέγετο περὲ εἰρήνης. τῶν δὲ pa- 
σιλεῖ συνόντων οἱ ἐν ἡλικίᾳ καὶ ϑρασύτεροι τὰς ὁρμὰς, μὴ 
ὃ. , 9. , * ? , 144^ »* , À , χλ 
ἔχεσθαι παρήνουν τὴν εἰρήνην, ἀλλ᾽ ἐξώρμων βασιλέα μᾶλ- 


ἶ 7. μετὰ om. P. 13. τὸ ante στρατόπεδον add. M. 


tudo superior, ditiores interimebat, miseraque confusio ac pertur- 
batio urbes occupabant. Alexander cum Adrianopolim obtinere ne- 
quivisset, prope Didymotiíchum, Hebro nondum transito, castra 
locavit delectamque de exercitu manum non modicam ad urbes 
Thraciae depopulandas misit. Tum qui ex agro Byzantino cum An- 
gelo pincerna revertebantur, plurimis eorum obvii, conflictu eos 
occidunt. Similiter circa maritima 'Thraciae loca Persae, cum et 
ipsi populatum transmisissent, reliquis Moesis casu occurrentes, ali- 
quot interfectis, complures capiunt: ceteri ad exercitum suum mon 
modo sine praeda, sed. et multis suorum amissis, se recipiunt. Ale- 
xander quamquam prius Cantacuzenum contemneret, quod sibi ne 
paulum quidem resistere posse opinaretur, cum, praeterquam quod 
utrinque et a Bomanis et a Persis fusus esset, audisset insuper, 
ipsum Didymotichi habere magnum numerum strenuorum militum, 
reliquiis suis timuit, ne forte secus eveniret audacia; missisque ora- 
ioribus de pace egit. Quae imperatori militabat iuyentus, aetatis 
fervore animosior, pacem dissuadere magisque ad proelium impcl- 


-182 CANTA CUZENI 


Á,C. 134120». πρὸς τὴν μάχην. ὃ δὲ οὐκ énsi9éxo, πρὸς οὐδὲν olous- 

. γος τὸν πύλεμον αὐτοῖς λυσιτελήσειν. ,,εἰ μὲν γὰρ πρὸς μό- 
vovg" ἔφασχε, ΠΠυσοὺς ἦν ὃ ἀγὼν ἡμῖν, εἶχεν ἄν τινα 7 
τύλμα λόγον" νυνὶ δὲ οὐ μᾶλλον τούτους ἡμᾶς, ἢ ὅπως Bv- 
ζαντίους ἀμυνούμεθα χρὴ σκοπεῖν. ἄν τε γὰρ νικήσωμενϑ 
Ἰηυσοὺς, οὐδὲν ἔσται πλέον, ἢ ὕπως ἐνθένδε ἀπελάσωμεν" ᾿ 
ὅπερ αὐτοῖς ἀνάγχη πράττειν, ἄν τε ἡττηϑῶσιν, ἄν τε μή. 
ἐὰν δὲ ἡττώμεϑα αὐτοὶ, ὥσπερ xoJ' ἡμῶν αὐτῶν ἐξεπίτη- 

Ὁ δὲς στρατηγήσομεν τοῖς πολεμίοις. ὥστε τί ἂν εἴη μᾶλλον 
ἐχείνοις ἥδιον καὶ λυσιτελέστερον, ἢ ἡμᾶς αὐτοὺς om dfov-ro 
λίας ἃ ἐχείνοις εὐχῆς ἄξια νομίζεται, ποιεῖν; ἄλλως τε οὐδὲ 
᾿Αλεξάνδρου πρόφασιν ἡμῖν δικαίαν πρὸς τὸν πόλεμον mágs- 
σχημένου, ἀδικοίημεν ἄν, εἰ μὴ διαλύεσθαι. ἐθέλοιμεν. οὐ γὰρ 
ἡμῖν γε ἐπεστράτευσεν, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἑτέραν πρόφασιν ἐλϑὼν, ἄχων 
ἔβλαψεν ἡμᾶς - core xai ἐκ τοῦ μὴ λυσιτελεῖν ἡμῖν τὸν mó-15 
λεμον χαὶ ἐκ τοῦ μὴ πρόφασιν δικαίαν εἰληφέναι τὴν εἰρή- 
γὴν μᾶλλον αἱρετέον. τοιαῦτα εἰπὼν, τοὺς πρέσβεις προσ- 
εχαλεῖτο χαὶ ἐχρημάτιζε περὲ σπονδῶν. καὶ ἐπεὶ κἀκεῖνον 
διαλύεσϑαι ἦσαν ἕτοιμοι, αὐτοῖς μὲν δῶρα παρασχών, ἀπέ- 
πεέμπεν εἰς τὸ στρατόπεδον. πρεσβείαν δὲ πέμψας πρὸς ᾽41-0 
λέξανδρον, καὶ αὐτὸς ἐβεβαίου τὰς σπονδάς. βουλομένων δὲ 
τῶν βασιλέων καὶ ἀλλήλοις συνελϑεῖν ἐπὲ φιλίας μᾶλλον βε- 

Ρ.ἠ46βαιώσει, διεκώλυσεν ὅ χειμὼν ἐπιγενόμενος oqodgóc* ὑφ᾽ 


6, ἀπελεύσονται M. mg. 


lere, Ille repudiare consilium, ut parum utile. Si enim, inquie- 
bat, cum solis Moesis certamen nobis esset, non sine aliqua ratione 
auderemus: nunc non magis quomodo horum , quam quomodo By- 
zantiorum a nobis vim prohibeamus, considerandu:m est. Sive enim 
Moesos vicerimus, nihil consequemur aliud, quam ut hinc abeant; 
quod quidem necessario iam facere debent: sive vincamur ipsi, 
velut de industria hostes contra nosmet, tamquam duces eorum, 
adducemus, Quid igitur illis iucundius atque fructuosius, quam nos 
ipsos stultitia quadam committere, quod ipsi ut difficile votis expe- 
tendum censent? ΑΔ, haec cum Alexander iustam nobis pugnae 
occasionem nom obtulerit, iniusti simus, nisi pacem cum eo con- 
iungamus; non enim xos petivit, sed cum alia de causa huc venis- 
set, nobis haud volens nocuit, Quare quia nec profutura est nobis 
dimicatio, nec idonea eius causa offertur, pax amplectenda est. 
His dictis legatos accersit; de foedere respondet et ad id prom- 
ptos donis honorat atque ad suos remittit; ipseque per suos ad 
Alexandrum legatos foedus confirmat. Dum autem reges ad consta- 
bilieudam amicitiam pararent convenire, hicmis intervenientis aspe- 
rias rem distinuit : pr&e qua cum Moesi in tabernaculis perdurare 


HISTORIARUM III. 99. 183 


οὐ μὴ δυνώμενον τὸ στράτευμα Πυσῶν διακαρτερεῖν iniA.C.134x 
σκηναῖς ἀνεζεύγνυον εἰς τὴν οἰχείαν, στρατιωτῶν τὸ χαὶ ἵπ-Υ. 360 
πων αὐτοῖς ὑπὸ χρύους τινῶν ἀπολομένων. μετὰ τοῦτο δὲ 
βασιλεὺς ὃ Καντακουζηνὸς πρὸς βασιλίδα πρεαβείαν αὖϑις 
δπέπομφε περὲ εἰρήνης. ἠξίου τε, μὴ διὰ τὴν προτέραν χα- 
χοβουλίαν τοῖς ἴσοις ἢ καὶ χείροσιν ἐπιχειρεῖν, ἀλλὰ συνι- 
δόντας ix τῶν πραττομένων, ὡς οὐκ ἂν λυσιτελήσειεν ὃ πό- 
λεμος, ἀλλὰ τὰ Ῥωμαίων ἄρδην διαφϑερεῖ, αἱρεῖσϑαι τὴν 
εἰρήνην. καὶ γὰρ καὶ αὐτὸν, καίτοι δυνάμενον ἀμύνεσϑαι 
roroig ἴσοις, καταϑέσθαι μάλιστα τὸν πόλεμον ἐϑέλειν τοῦ 
κοινῇ λυσιτελοῦντος ἕνεκα. ἐπρέσβευον δὲ ὅ,τε πρότερον ἥχωνΒ 
εἰς πρεσβείαν Ζημήτριος ὃ Σγουρύπουλος xai 6 Πόϑος Ἴω- 
&»vnc, τοῖς ᾿“γγέλῳ τῷ πιγχέρνῃ οἰχείοις συγχατειλεγμένος, 
πρὸς μὲν οὖν τὴν πρεσβείαν οἱ ἐν Βυζαντίῳ τὰ βασιλίδος 
τὐδιοικοῦντες ἀπεχρίγαντο οὐδέν. τῶν πρέσβεων δὲ τὸν ἕτερον 
μὲν ὀλίγα λοιδορήσαντες, εἶχον ἐν φρουρᾷ" Σγουρόπουλον 
δὲ πολλὰς αἰχκισάμενοι πληγὰς καὶ τὴν ὑπήνην περικείραντες 
xai κεφαλὴν, ἐπόμπευον ἐπὲ τῆς δημοσίας ἀγορᾶς. &iJ9' ὑπὰ 
κλοιοῖς κατεῖχον κατακλείσαντες δεσμωτηρίῳ. τὴν διαφορὰν 
2008 τῆς τιμωρίας ἐνεποίει τὸ τὸν μὲν ἐκ τῶν οἰχείων βασιλέ- 
ὡς εἶναι, εἰς οὖς ἔδει πᾶσαν ἐνδείκνυσϑαι πιχρίαν καὶ μη-τα 
δημίαν ὕβρεως ἐλλείπειν ὑπερβολήν" ἅμα μὲν κἀκεῖνον δι᾽ 
αὐτῶν ἡγουμένους ἀτιμοῦν, ἅμα δ᾽ ἵνα καὶ πρὸς ἄμυναν δι- 
ερεϑίζωσιν, ἀποθέμενον τοὺς περὶ τῆς εἰρήνης λογισμούς. 


nequirent, militibus et equis aliquot enectis frigorum magnitudine, 
domum reverterunt, Post haec imperator Cantacuzenus Augustam 
de pace iterum appellat petitque, ne, qua prius temeritate , paria 
aut deteriora etiam in posterum aggrediatur. Quin potius cum ex 
anteactis iam cognoverit, bellum istuc Romanum imperium fundi- 
tus perditurum , pacem admittat: se quoque, licet par pari referre 
possit, communis boni causa ab armis libentissime discessurum, 
Legatus erat, qui et alias, Demetrius Sguropulus, ct una loannes 
Pothus ex Angeli pincernae domesticis. Ad legationem qui Byzantii 
pro imperatrice tractabant imperium, nihil respondent, sed legatum 
alterum multis adspersum conviciis in custodiam compingunt; Sguro- 
pulum vero verberibus indignissime coopertum pilisque barbae et 
capitis nudatum , in foro ut in pompa publice spectandum statuunt. 
Deinde iniectis collo vinculis, in carcerem trudunt, Supplicii dif- 
ferentiam faciebat, quod hic esset ex imperatoris familiaribus, in 
quos oporteret omnem acerbitatem effundere nullamque, quantum- 
vis atrocem , iniuriam non conferre: cum hoc modo se ipsum Can- 
lacuzenum ignominia iu illis multare arbitrarentur, simul ut eum 
8d uliionem, pacis cupiditate abiecta, irritarent. Erant siquidem 


184 CANTACUZENI 


A. C. νϑ4ιτεἐδεδίεσαν γὰρ, μὴ καὶ τῆς βασιλίδος τὴν εἰρήνην ἑλομένης, 
ἀπόλωνται αὐτοὶ, τῶν παρόντων κακῶν αἰτιώτατοι ὀφϑέντες. 
τὸν Πόϑον δὲ ἐσχέπτοντο μετὰ μικρὸν τοῦ δεσμωτηρίου ἀπο- 
λύσαντες, Πιγκέρνῃ προσπέμψαι, πολλὰ ἐπαγγελλόμενοι zal 
ϑαυμαστὰ, εἰ βασιλέως ἀποστὰς ἕλοιτο μᾶλλον σὺν αὐτοῖς 
ἐκείνῃ πολεμεῖν. διὸ xai προσηγέστερόν πως προσηνέχϑησαν. 
ὀλίγῳ δὲ ὕστερον καὶ Συραλὴν κρατήσαντες πρὸς Χίον Óia- 

D περαιούμενον ἐπὶ βασιλέως, ὅτε xai αὐτὸς τῶν οἰχειοτάτων 
ἐχείνῳ ἦν, ἀγαγόντες πρὸς Βυζάντιον καὶ τρίχας καὶ γένειον 
περιελόντες, ὄγῳ τε ἐπιϑέντες τετραμμένον ἐπὲ τὸν πρωχτὸνγτο 
ἠνάγκαζον τὴν ὕγου κατέχειν οὐρὰν ἐφ᾽ ὕβρει πλείονι. xad 
τοῦτον ἐϑοιάμβευον τὸν τρόπον. 

P. 447 X. Ἐπεὶ δὲ oi πόλεις πᾶσαι πλὴν Παμφίλου xoi Ko- 
πρίνου πόλεων κατὰ τὴν Θράκην καὶ φρουρίου τινὸς Ἔμπυ- 

Βϑίον προσαγορευομένου, ὅπερ ἐγγὺς Φιδυμοτείχου πολλοῖςιδ 
σιρότερον χρόγοις ἐξ αὐτῶν κρηπίδων ἐδείματο ὃ βασιλεὺς, 
πρὸς βασιλίδα συναπέστησαν, ὥσπερ ἔκ συνθήματος τά τε 

ψ.36ι βασιλέως διηρπάζετο ἂν πάσαις σχεδὸν διεσπαρμένα, (ἃ 
χαὶ μᾶλλον ἔπεισε τοὺς ἑκασταχοῦ ἐκπολεμωϑῆγαι πρὸς αὖ- 
τὸν, δρῶντας οὐκ ὀλίγον τὸ xégÓog τοῦ πολέμου.) xai τὰχο 
τῶν ἐχείνῳ προσεχόντων 7 ἀληϑῶς, ἢ καὶ ὑποπτευομένων 
ἔχ τινος αἰτίας. τὸν μὲν οὖν τῶν χρημάτων dgt9uóv, ὅσος 
ἐν Βυζαντίῳ καὶ ταῖς ἄλλαις πόλεσιν ὑπὸ τῶν τὰ βασιλίδος 


8. ἐχ βασιλέως Μ. 13, Κοπρίγου M, quoque, non, ut Intpr, 
legit, Πρίγου. 


in timore, si imperatrix pacem non respueret, ne ipsi ut malorum 
istorum capita et auctores pessum irent, Pothum vero, paulo post 
e carcere liberum, ad pincernam remittere decernebant cum polili- 
citationibus multis et eximiis, si se contra imperatorem vellet so- 
cium adiungere. Qaare et mitius aliquanto eum habuerunt. Non 
diu post etiam Syralem, missu imperatoris in Chium navigantem, ut 
eius familiarissimum interceperunt ac Byzantium perductum, mento 
et capite rasis , asino imposuerunt, sic, ut facie ad clunes obver- 
sus, maioris causa dedecoris caudam bestiae pro freno tenere co- 
geretur, Et ad hunc quidem modum isti triumpharunt, 

3o. Postquam urbes omnes, praeter Pamphilum et Coprinuin 
in Thracia et castellum quoddam Empythium nomine, quod prope 
Didymotichum multo antea a fundamentis Cantacuzenus aedificarat, 
ad imperatricem quasi per coniurationem desciverunt, eius opes in 
singulis propemodum collocatae diripiuntur, quae etiam cuilibet. 
earum ad arma in eum capessenda incitamento erant, belli lucrum 
non exiguum cernenti, Eorum item fortunae, qui aut vere illi 
favebant , aut ob aliquam causam favoris et gratiae suspecti erant. 


HISTORIARUM III. 30. 185 


πραττόντων διηρπάγη βασιλέως τε vai τῆς μητρὸς, σαφέ-Α, C. 1341 
στατα εἰπεῖν οὐκ ἔστιν, οὐδὲ τῶν ἐχόντων αὐτῶν εἰδότων C , 
ὑπὸ πλήϑους ἀχριβῶς. βοσκημάτων δὲ βοῶν μὲν ἀγέλαι πολ- 
Ahab, ἐς πεντακισχιλίας ἔχουσαι νομάδας" ζεύγη δὲ, οἷς ἐχρῆ- 
5ro πρὸς τὰς γεωργίας, χίλια" ἵπποι ϑήλειαι νεμόμεναι πεν- 
ταχύσιαι πρὸς δισχιλίαες, κάμηλοι διακόσιαι, ἡμίονοι τρια- 
xógt&t, ὄνοι δὲ πεντακόσιοι" συβώσιά τε ἐς πέντε μυριάδας 
ἔχοντα συῶν, καὶ προβάτων μυριάδες ἑπτά" καρπῶν δὲ ἄπι- 
στόν τι χρῆμα xci δυσαρίϑμητον χομιδῆ. ὧν ἁπάντων ἐν 
τοχρόνῳ ἀποστερηϑεὶς βραχεῖ, οὐδὲν ἀγεννὲς ἢ μιχρόψυχον ἐ- 
φϑέγξατο" ἐχεῖνο δὲ ἠνία μόνον, ὅτι εἰς οὐδὲν χρήσιμον ἀγά- 
λωτὸ τῷ χοιγῷ. αὐτὸς γὰρ ἰσχυρίζετο οὕτω διανενοῆσϑαι, 
ὡς πάντα ἀναλώσων τῆς “Ρωμαίων ὠφελείας ἕγεκα. ἐν Bv-D 
ζαντίῳ δὲ τοῦ στρατεύματος ὃ τοῦ βασιλέως κηδεστὴς 'y- 
15dpórixog ὃ ᾿σάνης στρατηγὸς ἀποδειχϑεὶς καὶ τὸν πρὸς τὸν 
γαμβρὸν πόλεμον ἀναδεξάμενος, ἄρας ἐχεῖϑεν, τὰς xarà 
Θρῴκην περιήει πόλεις, πάντων προϑύμως ὑποδεχομένων 
xai συναιρομένων πρὸς τὸν πύλεμον τὰ δυνατά. βασιλεὺς 
δὲ ὃ Καντακουζηνὸς πολλῆς μὲν καὶ ἀγαϑῆς εὐπόρει στρα- 
Δοτιᾶς" στρατεύεσθαι δὲ ἀμήχανον ἦν διὰ τὴν ὥραν, καταφυ- 
γὴν τῆς στρατιᾶς πρὸς τοὺς ὕετοὺς καὶ τὴν χιόνα οὐχ ἐ- 
χούσης, ἐκπεπολεμωμένων ἤδη πάντων. ὅϑεν, εὐδίας μὲν Ρ. 448 


6. χιλέαις M. pro δισχιλίαις. 


Quantum igitur pecuniae imperatori et matri eius Byzantii δὲ in 
aliis civitatibus ab imperatricis factione ablatum sit, non potest ad 
unguem dici: cum nec ipsis, qui eam asservabant, propter grandi- 
tatem numerus eius plane constiterit, Pecorum autem, boum qui- 
dem pascualium in multa armenta dispertitorum fuerunt ad quina 
millia, ruricolarum iuga mille: equae pascuales mille quingentae, 
cameli ducenti , muli trecenti, asini quingenti. Greges suilli ad 
quinquaginta millia porcorum continentes; ovium septuaginta mil- 
lia; frugum acervi incredibiles et omnino innumerabiles, Quibus 
omnibus brevi tempore spoliatus, nihil imbelle aut pusillanimum 
locutus est. Illud dumtaxat ei tristitiam movebat, quod tantae opes 
ad nullum rei publicae commodum, (in cuius emolumentum ipse 
omnia impendere se cogitasse aflirmabat,) converterentur. Byzantii 
copiarum dux Andronicus Asanes, Cantacuzeni socer, declaratus, 
bello contra generum recepto, inde profectus, Thraciae urbes obi- 
bat, omnibus eum cupide excipientibus et quantum poterant adiu- 
vantibus, Cantacuzenus cum numerosum haberet fortemque exerci- 
tum, educere illam propter anni tempestatem nequibat: quod mili- 
tibus adversus pluvias et nives nusquam pateret perfugium , iam 
ompibus ut hostem adversantibus, "Unde tranquillo coelo urbes 


196 CANTACUZENI 


A.C.13410007c , τὰς παρακδιμένας κατέτρεχον πόλεις καὶ κακῶς ἐποί- 
ov», τῆς ἐκ Βυζαντίου στρατιᾶς πρὸς τὰς πόλεις καταδυο- 
, M] ? V5 , LA - 2 M] ) , 

μένης καὶ οὐδ᾽ ἀντιβλέπειν οὐσης δυνατῆς. ἐπεὶ δ᾽ ἀναχω- 
ροῖεν ὑπὸ τοῦ χειμῶνος ἐχβιαζόμενοι ἐκεῖνοι, αὖϑις οἱ Βυ- 
ζάντιοι ἀναϑαρσοῦντες ταῖς πόλεσιν ἐπέχειντο, αἵ πολέμιοι 
ἐδόχουν. καὶ ἡ χώρα πᾶσα ὥσπερ ὑπὸ πολεμίων Órovuérm, 
μετανίστατό τε εἰς τὰς πόλεις καὶ οὐδὲν ἦν 0, τι οὐκ ἔπασχε 
δεινὸν, καὶ σκυϑικὴ ἐρημία 7 κατακράτος οἰχουμένη Θράκη. 
ἀπεδείκνυτο ovx ἐν μαχρῷ, καὲ ἡ “Ῥωμαίων ἰσχὺς ὑφ᾽ ξαυ.-- 

4 Βτῆς ἐδαπανᾶτο καὶ διεφθείρετο. οὐ μὴν οὐδὲ oi βάρβαροιτο 
᾿ς ἠμέλουν, ἀλλ᾽ εἰδότες, ὡς ἡ “Ῥωμαίων. στρατιὰ διήρηταε 
χαὶ στασιάζει πρὸς ξαυτὴν, ἐκ τῆς ᾿«σίας περαιούμενου 
xoi ἵπποις καὶ πεζῆ, τὰ μέγιστα ἐκάκουν, οὐδενὸς ἀνϑιστα- 
μένου. καὶ τὰ παράλια πάντα ἐν βραχεῖ κενὰ ἀνθρώπων 

ἀπεδείκνυσαν, πάντας ἐξανδραποδιζόμενοι, πλὴν ὅσοι πόλεις τϑ. 
ἢ φρούρια κατῴκουν, ὕστερον δὲ ἐκείνων ἀναλωθέντων, uai 
πρὸς τὴν μεσύγειαν ἐχώρησαν. οἱ μέντοι Ρωμαῖοι οὕτω τοῦ 
χειμῶνος διετέλεσαν ἀλλήλοις ἀντεπεξιόντες καὶ βλάπτοντες 
Qoa δυνατά. Διδυμοτείχῳ δὲ ἡ ἐκ Βυζαντίου στρατιὰ 

οὐδέποτε ἐτόλμησεν ἐπιστρατεῦσαι, παρόντος βασιλέως. i20 
μέντοι ἐκ Τζερνομιάγου φρουρίου τινὸς οὐ πόῤῥω “]ιδυμοτείχου 
CxarQxiouévov , οὐ φαῦλά τινὰ λῃστεύοντες ἐχάκουν. σχεδὸν 
γὰρ οὐ διέλιπον ἀεὲ νυχτὸς τὰ τείχη περιιόντες καὶ λῃστεύον- 


, 


22. κὀκισμένον P. 


finitimas incursionibus lacessebant, cum interea Byzantinae co- 
piae in civitates se abderent, neque adspectum eorum ferrent: 
quibus coeli iniuria cogente recedentibus, rursum Byzantii rece- 
ptis animis, urbes, inimicae quae videbantur , premebant , tota- 
que regio velut ab hostibus vastata et nihil cladis non sustinens, in 
oppida commigrabat, Atque ita "Thracius orbis parvo spatio vi et 
grassationibus ad Scythicam solitudinem redigebatur: Romanorumque 
vires semctipsas absumebant ac deperdebant. Nec tamen barbari 
opportunitatem negligebant, sed cum Bomanorum exercitum divi- 
sum et discordiis intestinis laborantem comperissent, cum equitatu 
et peditatu ex Asia traiicientes, immania detrimenta , nullo obsi- 
stente, dabant locaque omnia mari vicina brevi tempore hominibus 
vacuefaciebant: omnibus , nisi qui urbes aut castella habitarent, in 
servitutem raptis. "lum deinde etiam in mediterranea pergebant. 
Romani vero tota hieme velitabantur et damna vicissim quantum 
poterant creabant, Ad Didymotichum, ubi erat imperator, Byzan- 
lini nunquam se admovere ausi sunt; quamquam ex proximo castello, 
cui nomen Zernomianum, direptionibus non parum  infestabatur, 
, Ferme enim in noctes singulas moenia obeuntes, quae inveniebant, 
auferebant, nec propter paucitatem modo, sed usum eliam falle- 


HISTORIARUM Ill. 30. 187 


τες, οἷς ἂν ἐντύχοιεν, ἐλάνθανον δὲ οὐ δι᾽ ὀλιγότητα μόνον ,A. C. ι3ήι 
ἀλλὰ καὶ δι ἐμπειρίαν. ἦσαν γὰρ περὶ λῃστείας κάλλιστα 
ἐξησχημένοι. προλοχήσαντες δὲ οἱ ἐν “ἸΠιδυμοτείχῳ στρατιῶται, 
ἐπεὶ κατὰ τὸ εἰωθὸς εἰς λῃστείαν αὖϑις ἦχον πλείονες ὄντες 
-Drày ἐπιέναι εἰωϑότων, οὐκ ὀλίγους ἀπέχτειναν αὐτῶν τοῦ Υ. 362 
λόχου ἀναστώντες. βασιλεὺς δὲ ὃ Κανταχουζηνὸς διενοεῖτο 
μὲν ὡς ἅμα ἦρι Βυζαντίῳ ἐπιστρατεύσων καὶ πειρασόμενος, 
εἰ δύναιτο ἑαυτῷ ὑποποιεῖν: ὅμως τοῦ χειμῶνος τοῖς ἐν LA- 
δριανουπόλει ἄρχουσι προσπέμπων κρύφα καὶ διαλεγόμενος» 
τοέπεισε τὴν πόλιν ἐγχειρίζειν. καὶ ἐπεὶ συντέϑειτο ἡμέρα, xo9' D 
ἣν ἔδει ἐπελϑεῖν, τὴν οὖσαν στρατιὰν παραλαβὼν καὶ προσ- 
ποιησάμενος ἐφ᾽ ἑτέρας τῆς Θράκης βαδιεῖσϑαι πόλεις, dg 
πολιορχήσων, ἵνα μὴ ὑπό του τῶν τὰ βασιλίδος ἡρημένων 
πρὸς τὴν ᾿“΄δριανοῦ ἡ ἔφοδος μηνυϑῇ, παρὰ τὸν Ἕβρον 
χΧδέστρατοπέδευσεν, ὡς περαιωσόμενος εἰς τὴν ὑστεραίαν. πέμι- 
vec δὲ καὶ πρὸς Πιγχέρνην τὸν ἀνεψιὸν, τὸ Πάμφιλον ἅμα 
χιλίοις φρουροῦντα στρατιώταις τήν τε ἀκρόπολιν ἑτέροις 
ὁπλίταις καὶ ψιλοῖς τοξόταις ἑκατὸν, ἐχέλευε τὴν ἐν τῇ ἀχρο- 
πόλει φρουρὰν καταλιπόντα καὶ τῆς στρατιᾶς τῆς ἱππικῆς 
αοτριακοσίους, ὥστε φρουρεῖν τὴν κάτω πόλιν, τοὺς λοιποὺς 
ἀναλαβόντα, ἥκειν πρὸς αὐτόν: ἐδήλου δὲ καὶ τὴν αἰτίαν, Ῥ. 449 
ἧς ἕνεκα καλοῖτο. ὅ δ᾽ ἡγησάμενος τὴν ἐν τῇ ἀκροπόλει μό- 
γὴν φρουρὰν ἀρχέσειν πρὸς κατάσχεσιν τῆς πόλεως, τοὺς 
ἱππέας ἅπαντας παραλαβὼν, ἧκεν ὡς βασιλέα, τῆς αὐτῆς δὲ 
αὐνυχτὸς τοῦ βορέα πνεύσαντος δριμύτερον, ἅμ᾽ ἡμέρᾳ κρυστα- 


21, ἥχει P. 


bant: erant siquidem in praedando multo exercitatissimi. Ubi ad 
praedandum more suo et. quidem plures solito redierunt, milites 
apud Didymotichum ex insidiis prorumpentes , bonam partem occi- 
derunt. Imperator Cantacuzenus, etsi principio veris Constantino- 
polim cogitabat invadere tentareque, an eam posset subigere, nihilo 
minus ipsa hieme ad magistratus Adrianopolím occulte mittit et ad 
urbem tradendam eos allectat. Dies quo veniat praefinitur. llle 
assumpto exercitu ad alias Thraciae urbes iturum illasque obsessu- 
rum fingens, ne, qui ab Augusta stabant, infestum eius accessum 
Adrianopolim nuntiarent, supra Hebrum, ut postridie militem trans- 
ducturus, castra facit. Mittit quoque ad pincernam consobrinum, 
qui cum millenario Pamphilum servabat et arcem cum aliis gravis 
armaturae ac sagittariis centum ; mandat, ut relicta arcis custodia, 
et ex equitatu trecentis, qui inferiorem urbem tuerentur, cum ce- 
tero agmine ad se veniat: causam insuper addit, cur eum vocet. 
Pincerna opinatus solum arcis praesidium urbi servandae sufficere, 
cum Loto equitatu adest, Cum autem per noctem illam Boreas spi- 


188 CANTACUZENI 


A.C.1341409090» ἤρχετο ὃ ποταμὸς καὶ ὀλίγῳ ὕστερον ἅπας διεφαΐέ- 
γετὸ χρυσταλωθείς. οὔτε δὲ τοσοῦτον εἶχε στεῤῥότητος ὃ 
πάγος, ὥστε στέγειν τοὺς ἱππέως ἐπ᾿ αὐτὸν περαιουμένους, 
οὔτε τοῖς συνήϑεσιν ὠκατίοις πρὸς τὸν πόρον δίοδον παρεῖχεν. 

Βάἀλλὰ τοῦ μὲν στεῤῥότερος ἐφαίνετο, τοῦ στέγειν δὲ τοὺςϑ 
ἵππους ἀδρανέστερος. διὸ xai ἀπορίαν πολλὴν παρεῖχε πρὸς 
τὸν πόρον. δυοκαίδεκα μὲν οὖν ἐστρατοπεδεύετο ἐκεῖ ὃ βασι- 
λεὺς ἡμέρας, περιμένων εἶ τρύπῳ δή τινι ἐγγένοιτο τὸν "E- 
βρον διαβῆναι. ἂν ταύταις δὲ ἐκ Βυζαντίου τῇ ᾿Αἰδριανοῦ: 
ἐπιγενόμεγοι στρατιῶται ἑξακόσιοι τὴν ἐπιχείρησιν ἀὠφείλοντο,το 
ἐν Παμφίλῳ δὲ ἐπεὶ ὃ Πιγκέρνης οὐ παρῆν, ἔχων τὴν στρα- 
τιὰν, ἣν ἐκεῖνοι ἐδεδοίκεσαν νεωτερίζειν, πρότερον τῶν φρου-- 
ρῶν τινας χρήμασι διαφϑείραντες καὶ πείσαντες τὰ ἀγγεῖω. 
λάϑρα ἐκκενοῦν, ἐν οἷς ὕδωρ αὐτοῖς καὶ οἶνος καὶ εἴ τι ἕτε- 
gov ὑγρὸν πρὸς πύσιν ἐφυλάττετο, (οὐ γὰρ ἐκ πηγῆς ἀρύε-τιϑ 

ασϑαι ἐνῆν,) ὡς ἐπύϑοντο ἠνυσμένην τὴν ἐπιβουλὴν, πόλεμον 
πρὸς τοὺς ἐν ἀκρυπόλει φρουροὺς κοινῇ πᾶσα ἡ πόλις ἄγαι- 
ροῦνται. καὶ ἐκπολιορκήσαντες ἐν ταύταις ταῖς ἡμέραις. 
παρεστήσαντο μάλιστα δίψῃ πιεσϑέντας. δήσαντες δὲ τούς 
τὸ ἡγουμένους αὐτῶν, ot ἦσαν τρεῖς, καὶ τὴν φρουρὰν, éneu-20 
wav εἰς βασιλίδα. οὖς καὶ ἀτιμάσαντες οἱ ἐν Βυζαντίῳ xat 
πᾶν εἶδος ἐπιδειξάμενοι ἐρεσχελίας, εἶχον ἔν δεσμωτηρίῳ. 
ὁμοίως δὲ καὶ πρὸς βασιλέα τὸν Καντακουζηνὸν πολλὴν 
ἐνεδείκγυντο ἀγνωμοσύνην , οὐδεμιᾶς ὕβρεως φειδόμενοι. εἰς 


ταϑϑοῖ νομοπιθηξίιβ, diluculo flumen conglaciare incipiens, intra 
breve tempus totum frigore constitit. Neque tamen adeo firma ac 
densa erat glacies, ut portare equitem posset, nec consuetis actua- 
riolis transitum praebebat: sed ad istuc durior, ad equos vero sus- 
tinendos fragilior apparebat; quae res multam iranseundi dubita- 
tionem. habebat. Per dies itaque duodenos imperator ibi in sta- 
tivis mansit, exspectans, si quo modo daretur Hebrum transmittere. 
In his Adrianopolim Byzantio supervenientes sexcenti milites rem 
disturbarunt. At Pamphili, quoniam pincerna cum copiis non ade- 
rat, prae quibus oppidani quippiam novi tentare metuebant, prius 
quibusdam e praesidio pecunia numerata corruptis et eo perpulsis, 
ut vasa clam evacuarent,in quibus aquam et vinum et si quid aliud 
potabile servabant, (non enim ex puteo haurire licebat,) postquam 
sibi insidias bene cecidisse audierunt, custodes arcis simul tota 
urbs oppugnat, expugnatosque et intoleranda siti oppressos; ad de- 
ditionem adigit: ac tres eorum duces vinctos, cum toto praesidio 
ad Augustam Byzantium mittit; quos Byzantii contumeliose tracta- 
los et omnibus dicteriis laceratos, in carcerem dederunt. In impe- 
ratorem quoque Cantacuzenum se ümprobe gesserunt, a nulla ver- 


HISTORIARUM II. 30. 189 


τοσοῦτον δὲ προῆλθον ἀτοπίας, c ors εἴ ποτε καὶ βασελεὺςλ. C.1344 

ὃ νέος Ἰωάννης ngotor τῶν βασιλείων ῥᾳστώνης εἵνεχα, (οὐ 

γὰρ δὴ αὐτῷ τι τῶν κοινῶν ἐπράττετο διὰ τὸ τῆς ἡλικίας 

πάνυ ἀτελές: ἐνγέα γὰρ ἦν ἔτη γεγονὼς τελευτῶντος TOU πα- 
5rgóg,) ὑπὸ τῶν τὰ πράγματα ἐχόντων. προπεμπόμενοί τινες, 

τὸν δῆμον διηρέϑιζον, καὶ ἄνδρας καὶ γυναῖχας, ὥστε διεόντος 

πολλὰς Κανταχουζηνοῦ τοῦ βασιλέως καταχέειν λοιδορίας xat 

ὡς μάλιστα ἀσέμνους, καὶ τοῦτο ἦσαν ὥς TL δῶρον τῶν ἡδέων 

προσάγοντες τῷ νέῳ βασιλεῖ. σκοπὸς δὲ ἦν αὐτοῖς τῶν ὕβρεων 
τοοὐδὲν μὲν ἧττον, ὥστε καὶ τὸν δῆμον εἰς πλείονα ἐμβάλλειν 

φύβον, ὡς εἰ περιγένοιτο ὃ βασιλεὺς πικρῶς ἀμυνούμενος διὰ 

τὰς ὕβρεις" ὃ καὶ κατὰ σχοπὸν ἐξέβαινεν αὐτοῖς. πάντες yàg 

οἱ δῆμοι ὅσῳ μᾶλλον ἐξεμαίνοντο, τοσοῦτον ἐδεδίεσαν. ἐκ 

τούτου δὲ ἀσὐύμβατοί τε ἦσαν πρὸς ἐχεῖνον xai μᾶλλον ἔξε-- V.363 
τὔμαίνοντο διὰ τὴν ἐκ τῆς ἀντιδόσεως πονηρὰν ἐλπίδα, ἄλλως Ρ.ηδο 

9' ὕπως καὶ πᾶσιν ὑπόνοιαν παρέχωσιν, ὡς, εἰ μὴ διέφϑαρτο 

ἐχεῖνος καὶ ἐξησϑένηκε παντάπασιν, οὐκ ἄν οὕτω κατεφρόνουν. 

οὐδὲν οὖν ἧττον καὶ διὰ τὰ τοιαῦτα τὸ ὕβρίζειν αὐτοῖς ἐπε- 

τηδεύετο' μάλιστα δὲ ἵν᾽ ἐκεῖνος πυνϑαγόμενος, ἀπαγορεύῃ 
20TZv εἰρήνην, νομίζων κατὰ γνώμην τὰ τοιαῦτα πράττεσϑαι 

τῇ βασιλίδι. οὐδὲν γὰρ αὐτοῖς οὕτω δεινὸν ἐφαίνετο τῶν 

πρὸς τὸν πόλεμον, ὅσον ἄγειν κίνδυνον ἡ εἰρήνη ἐνομίζετο. 

διὸ xai πάντα ἐπενόουν καὶ ἐμηχανῶντο, ore μὴ γενέσϑαι- 


1. οἷς P. 13. ἐδίεσαν P. 14. τε add. M. 


borum petulantia temperantes, eoque stoliditatis progressi sunt, uf, 
si quando Ioannes imperator adolescens e palatio ad animi oblecta- 
mentum quopiam prodiret, (ob aetatem siquidem immaturam pu- 
blicae rei nihil attingebat, quando patre moriente non plus novem 
annos matus erat,) praemissi quidam ab iis, qui ad clavum sede- 
bant, feminas iuxta ac viros incitabant, ut eo transeunte complura 
longeque turpissima in Cantacuzenum maledicta evomerent. Et hoc 
tamquam iucundum munus imperatori puero offerebant. In hisce 
porro contumeliis etiam hoc sibi volebant, ut populo maiorem ti- 
morem ingenerarent, Cantacuzenum, si vinceret, atrociter iniurias 
persecuturum , id quod illis ex sententia evenit. Omnis namque 
populus, quo magis insaniebat , hoc amplius metuebat, et cum sibi 
condignam mercedem repensum iri formidaret , audacius furebat et 
a reconciliatione magis abhorrebat, nisi ille viribus omnino destitu- 
tus ac perditus esset, non se ita eum contempturos. Et cum nihilo- 
minus his de causis studerent eum cumulare iniuriis, maxime tamen 
id facicbant, ut his intellectis, pacem desperaret, ea imperatrice 
conscia et libente fieri opinatus. Etenim nihil ad. bellum requisi- 
tum tam durum, quam pacem istam periculosam constituebant. Qua- 
re al eam impediendam excogitabant machinabarturque omnia. Ve- 


190 CANTACUZENI 


A. C. τ841τἐπὲ τῆς βασιλίδος μέντοι ovx ἀσέμνως οὕτως ἐλοιδοροῦντο, 
(ὀργῇ. γὰρ πρὸς τοὺς οὕτως ἀσελγαίνοντας ἐφέρετο,) ἀλλ᾽ 
Βἠρῶντο μόνον τὰ δεινότατα καὶ πολλὴν κατεψηφίζοντο σχαιό- 
ruta καὶ πονηρίαν τρόπων. ὅτι τοσούτων παρὰ βασιλέως ἀπο-- 
λελαυκὼς καὶ οὕτω φιληϑεὶς, ἀχάριστος ἐκ διαμέτρου καὶδ 
κακὸς περὶ τοὺς ἐχείγου παῖδας ὦπται. ἐκεῖνοι μὲν οὖν οὕτως 
ἠκολάσταινον περὲ τὴν γλῶτταν" καὶ ὃ πατριάρχης ὀλίγα ἢ οὐ- 
δὲν φροντίζων τῶν ἐκκλησιαστικῶν ϑεσμῶν, αὐτόν τε βασιλέα, 
μηδεμίαν πρόφασιν πρὸς τὸν πόλεμον παρεσχημένον, ἀλλὰ xai 
πολλὰ πολλάκις δεηθέντα διαλύσασθαι, ἀφορισμῷ ὑπέβαλεν,το 
ὡς κακὸν ὀφθέντα περὲ βασιλίδα, καὶ εἴ τις αὐτῷ συνείη" 
βασιλεὺς δὲ ὃ Καντακουζηνὸς οὐ μόνον αὐτὸς τἀναντιώτατα 
ἐφαίνετο ποιῶν, ἀλλὰ xai τοὺς συνόντας ἀναπείϑων. οὐ γὰρ 
μόνον βασιλίδα, εἴποτε ἔδει μνημονεύειν, διὰ πάσης εὐφημί- 
ας ἦγεν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἄλλους ἀπὸ τῶν ἀξιωμάτων uüALor, 5 
ἢ τῶν ὀγομάτων προσηγόρευε, τῶν ἐξ ᾿Ανδρονίκου μέντοι τοῦ 
βασιλέως ἑκάστῳ δεδωρημένων, ἐπεὶ τῶν ὕστερον, ὡς nagd 
δίκην γεγενημένων, và πολλὰ ἀπέστεργε. τῶν συνόντων δὲ ἐπ᾽ 
αὐτοῦ τινος τὸν παραχοιμώμενον xoi ἕτερόν τινα τῶν ἐν Βυ- 
ζαντίῳ ὑβοίσαντος αἰσχρῶς, ἐκέλευσε τυπτηϑῆναε, γυναιξέοο 
φάμενος πορνευομέναις προσήκειν τὰ τοιαῦτα, ἀνδράσι δὲ 
τὸ μᾶχεσϑαι. 
D λα. Πρὸς μέντοι τὸν ἔπαρχον τὸν lMovoudyov ἐπιτρο- 


10. διαλύσεσϑαι P. 


rumtamen coram imperatrice verecundius conviciabantur, quod illa 
sermonis proterviam ferret aegerrime ; sed tantum severissime accu- 
sabant singularisque illum stuporis et perversitatis condemnabant, 
quod summis ab imperatore demortuo beneficiis ornatus et tanto- 
pere dilectus, ex diametro ingratus et erga eius liberos malevolus 
exstitisset, Atque illi quidem linguas ita liberas habebant ; et pa- 
triarcha, legum ecclesiasticarum securus, ipsum Cantacuzenum , qui 
bellum minime excitarat, sed multum ac saepe pacem expetiverat, 
anathemati cum sequacibus subiecit, quasi in imperatricem se ne- 
quam praestitisset; cum tamen non ipse solum prorsus contrarium 
faceret, sed et suos ad. idem cohortaretur, Nec vero illam dum- 
taxat, si quando eius erat habenda mentio, perhonorifice, verum 
alios non tam propriis eorum nominibus appellitabat, quam a digni- 
tatibus, quas gerebant, modo ab Andronico imperatore ipsis tri- 
butae essent; nam quae postea facta erant, eorum maximam partenr 
non probabat. Et cum quidam de suis coram ipso Apocauchum, cu- 
biculi sacri praefectum, et alium. quendam Byzantium turpi convicio 
incessisset , eum praecepit vapulare dixitque, mulieribus meretrici- 
bus levitatem huiuscemodi convenire , viros pugnam decere, 

31. Ceterum ad Thessaliae praetorem Monomachum et proto- 


HISTORIARUM III. 31. 191 


πεύοντα Θεσσαλίας καὶ Συναδηνὸν τὸν πρωτοστράτορα Oso-A. C. 1341 
σαλονίχης τότε ἄρχοντα καὶ Συργὴν Ντελενουζίαν τὸν βασι- 
λέως ᾿Ανδρονίκου ἀνεψιὸν, τὸν Κύπρου ῥηγὸς υἱὸν, Φερῶν 
καὶ αὐτὸν ἄρχοντα, οὗ καὶ τὴν ϑυγατέρα, τοῦ βασιλέως ᾿Αἵν-Ἐ-ήδι 
δδρογίκου περιόντος ἔτι͵ τῷ υἱῷ ΠΠανουὴλ ὃ τότε μέγας δομέ- 
στιχος χατηγγύησε, πρεσβείαν πέπομφεν ὁ βασιλεὺς, αἰτίας 
ἑαυτὸν ἐπὲ τοῖς γεγενημένοις ἀπολύων, ὡς οὐκ ἀπὸ γνώμης 
ἐπιβούλου χαὶ πονηρᾶς, οὐδ᾽ ἐπιϑυμίᾳ τιμῆς βασιλικῆς τὰ. 
τοιαῦτα γεωτερισϑείη., ἀλλ᾽ ὑπὸ τῶν ἐν Βυζαντίῳ πόλεμον. 
τοὐκηρυκτον ἐξενεγχόντων κατ᾽ αὐτοῦ, καὲ ἄχων εἰς ταῦτα ξξε-- 
γηνεγμένος " ὅϑεν καὶ τῶν πραγμάτων ἐπειγόντων, καὶ πρὶν 
αὐτοῖς χοινώσασϑαι τὴν γνώμην, ἃ αὐτῷ τε καὶ πᾶσι τοῖς 
συνοῦσι λυσιτελεῖν ἐδόκει καταπεπράχϑαι. ἠξίου τε μὴ διὰ Υ. 36ή 
τὰ τοιαῦτα δυσχεραίνειν ὡς περιοφϑέντας, ἀλλ᾽ εἴ τε xai B 
15:0» μὴ δεόντων γένοιτο, ἀνάγκῃ τῶν πραγμάτων προσλογί- 
ζεσϑαι. ἔπαρχος μὲν οὖν οὔτε τὴν πρεσβείαν προσεδέξατο, 
οὔτ᾽ εὐθὺς πρὸς πόλεμον ἐχινήϑη, ἀλλὰ τὴν κοινωνίαν μόνον 
ἀπηγόρευεν. ὁμοίως δὲ καὶ πρωτοστράτωρ πολλὴν τοῦ βα- 
σιλέως ἀμνημοσύνην τῶν φίλων κατηγόρει, ὅτε δὴ αὐτὸν 
αοπολλὴν τῆς εἰς ἐχεῖνον εὐνοίας ἐκ πολλῶν ἐτῶν ἀπόδειξιν ἐπι- 
δεδειγμένον, ὡς τινα τῶν πολλῶν ὀλίγον διαφέροντα περιεῖδε, 
xai ταῦτα τοιούτοις μέλλων ἐγχειρεῖν. οὐδὲν μέντοι δεινὸν 
εἴργαστο τὸν πρεσβευτὴν, ἀλλ᾽ ἐκέλευεν αὖϑις ἀναστρέφειν 
πρὸς τὸν πέμψαντα. Συργὴς δὲ εἴτε καὶ ἐκ προφάσεώς τινος 


stratorem Synadenum, "Thessalonicae tum praefectum , et Syrgem 
Ntelenuziam, imperatoris Andronici consobrinum, Cypriorum regis 
filium, Pherarum et ipsum praefectum, cuius etiam filiam, superstite 
adhuc imperatore, Manueli filio magnus tum domesticus desponde- 
rat, legatos imperator misit, culpam factorum a se removens, ista 
scilicet non insidiose et maligna mente, mec cupiditate maiestatis 
imperatoriae molitum, sed propter Byzaniinos, bellum mon ante 
denuntiatum sibi inferentes,huc se compulsum, et rebus ita postu- 
lantibus, antequam cum ipsis posset communicare consilium, atm 
visa essent sibi et sociis omnibus conducere, confecta esse; orabat- 
que, ne idcirco quasi despecti indignarentur, sed si quid factum, 
quod factum non oportuisset , rerum necessitati adscriberent. Prae- 
tor igitur nec legationem admisit , nec ad bellum prorupit; sed 
communionem tantummodo recusavit, Perinde protostrator impera- 
torem ut amicorum valde immemorem insimulabat, quod nimirum 
se, qui tam multis annis tantam ei benevolentiam mavasset , ut 
quempiam paene, vulgarem ac plebeium contempsisset, idque cum 
rem tam arduam meditaretur; nihil tamen legato fecit mali, nisi 
quod mox ad dominum suum reverti iussit, Αἱ Syrges sive ex an- 


192 CANTACUZENI 


A. C. 134g y torépac μηνίων, εἴτε καὶ τότε πρῶτον ἐκ τοῦ παρέω- 
αρᾶσϑαν ὑπωπτευχέναε πρὸς ὀργὴν ἐξήγετο, τούς vs λόγους 
τῆς πρεσβείας ὡς ἔχοντας οὐδὲν ὑγιὲς, ἀλλ᾽ ἀπάτῃ συνεσκευ- 
ασμέγους, ἀπεπέμπετο, φάσκων ὡς, εἰ καὶ παρ’ ἐκείνῳ τῶν. 
μηδενὸς ἀξίων ἐνομίσϑη., ἀλλ᾽ αὐτὸς αὐτοῖς ἔργοις ποιήσεινϑ 
καταφανὲς, ὡς τούς τὸ φίλους ὠφελεῖν καὶ τοὺς πολεμίους 
βλάπτειν δύναιτο τὰ μέγιστα καὶ τοὺς πρέσβεις εἰς τὸ δε- 
σμωτήριον εἰσῆγεν. οἵ Φημήτριός τε ἦσαν ὃ Κασανδρηνὸς xal. 
“Μάσκαρις, ὃς ἦν μέγας χαρτουλάριος τὴν ἀξίαν. ὄντος δὲ 
ἐν Φεραῖς οὐ βοσκημάτων μόνον πλήϑους Κανταχουζηνῷ τῷιο 
βασιλεῖ, ἀλλὰ καὶ πυῤῥῶν καὶ καρπῶν τῶν ἄλλων, διὰ τὸ 
Ὁ μεγάλας καὶ πλείστας χτήσεις μᾶλλον, ἢ κατὰ τὰς ἄλλας. 
πόλεις ἐνταυϑοῖ κεχτῆσϑαι, πάντα ἐποιεῖτο ἴδια εὐϑύς" δι᾽ 
ἃ καὶ μᾶλλον ὑπωπτεύϑη τὸν πρὸς ἐκεῖνον πόλεμον ἡρῆσϑαι, 
συνιδὼν, ὡς ἔοικεν, ὡς ἐκ τῆς διαφορᾶς τῆς πρὸς éxeiyovi5 
μείζω δύναιτο καρποῦσϑαι, ἢ τῆς δμονοίας, εἴγε καὶ τῶν 
πρώτων καὶ μεγίστων ἀπολαύοι παρ᾽ αὐτῷ τιμῶν. οὐ μόνον 
γὰρ ἐκείνων τοσούτων ὄντων κύριος ἦν εὐϑὺς, ἀλλὰ καὶ τοὺς 
φίλους διηρεύνα, οἱ ἦσαν ἐν Φεραῖς πολλοί, καὶ πάντων τὰς 
οὐσίας ἀφαιρούμενος, ἐκόλαζεν ἀπανθρώπως. ἦν γὰρ δὴ5ο 
πρὸς τοῦτο πρότερόν τὸ ἔχω μάλιστα ἐπιῤῥεπῶς καὶ τότϑ 
. μάλιστα ἐφιλογνείκησδ μηδεμίαν ὠμότητος ὑπερβολὴν ἀπολι- 
πεῖν. πολλῷ γὰρ τῷ μέτρῳ τοὺς ἐν Βυζαντίῳ παρήλασεν ἐν 


9. «“Ζάσκαρ P. 


tiquiore quadam causa succensens, sive tum primum, quod se con- 
temptum suspicaretur, excandescens, et verba legatorum ut nihil 
sincerum continentia, sed dolose conficta, reiecit, addens, etsi a 
Cantacuzeno inter homines trioboli esset numeratus, tamen re ipsa 
declaraturum , se cum amicis prodesse, tum inimicis obessc posse quam- 
plurimum , et legatos in carcerem inclusit: Demetrium nempe Ca- 
sandrenum et Lascarim, magnum chartularium, Cumque Cantacu- 
zenus Pheris haberet non solum pecoris, sed et tritici aliarumque 
frugum ingentem numerum, propterea quod ampliores ac plures ei 
hic,quam apud urbes alias possessiones erant, omnia statim ad se 
avertit: quo firmior suspicio fuit, armis imperatorem appetiturum ; 
quod sciret (ut est credibile) maiores ex dissidio cum illo, quam ex 
concordia fructus sese percepturum , quantumvis primis ab eo amplis- 
simisque honoribus augeretur. Necexhis solum tam opulentus subito 
evadebat: sed insuper amicos eius, qui permulti Pheras incolebant, 
scrutabatur bonisque omnibus mnudatos immaniter puniebat. Et 
cum antea ad hoc esset propensissiimus, tum praesertim nihil ad 
crudelitatem reliqui facere contendebat et Byzantinos longo inter- 
vallo. superabat in omnibus, si verborum contumelias excipias: in 


HISTORIARUM 11. 32. 193 


πᾶσι : πλὴν τῆς ὕβρεως " ἐν τούτῳ γὰρ μόνῳ σωφρφονοῦνταλ. C. 1341 
ἑαυτὸν παρέσχετο. TY τὸ μγηστείαν τῆς JuyarQOG, ἣν προ- P. 452 
τερον πρὸς τὸν βασιλέως υἱὸν πεποίητο, διέλυσε. τότε μὲν 
οὖν χειμῶνος ἐξαισίου ἐπιγενομένου, ἣ τε ἐκ Βυζαντίου xai 
δὴ ἐκ Ζιδυμοτείχου στρατιὰ ἡσύχαζον, μὴ δυνάμενοι ἀλλή- 
λοις ἀντεπεξιέναι διὰ τὸν χειμῶνα. ἐν τούτῳ δὲ καὶ ὃ πρω- 
τοστράτωρ ἐκ Θεσσαλονίκης, ὅτι τὴν βασιλέως ἀπείπατο πρε- 
σβείαν, μεταμεληϑεὶς, τῶν οἰχειοτάτων πέμψας τινὰ, κρύφα 
διελέγετο ὡς Θεσσαλονίκην παραδώσων. εἶναι γὰρ αὐτῷ τοὺς 
τοσυμπράττοντας ἐκεῖ πολλούς. συνεβούλευέ τε μὴ μέλλειν, ἀλλ᾽ 
ἅμα ἦρι ἥκειν πρὸς αὐτὸν, ὡς πολλῆς αὐτῷ ὠφελείας ἐσο- 
μένης ἐξ ἐχείνου. ὁμοίως δὲ καὶ Χρέλης, ὃς ἦν πρότερον Β 
πρὸς ᾿ΑἸνδρόνιχον τὸν βασιλέα ηὐτομοληκὼς ἐκ Τροιβαλῶν, 
στρατιώτας τε ἔχων χιλίους καὶ πόλεις τρεῖς παραδεδωκὼς, 
15üc Ῥωμαίων οὔσας ὑπηχόους xarà τὸν πρὸς ἀλλήλους τῶν 
᾿Δνδρονίκων βασιλέων πόλεμον κατέσχον οἱ Τριβαλοὶ, τῶν 
κατεχόντων Ῥωμαίων παραδόντων" οὗτος δὴ οὖν ὃ Χρέλης 
χρήμασί τὸ ἐῤῥωμένος xai στρατιὰν ἔχων ἀξιόλογον ὕφ᾽ ξαυ- 
τῷ καὶ πρότερον βασιλεῖ τῷ Καντακουζηγῷ ἐς τὰ μάλιστα 
209/Aog Qv, (OV αὐτοῦ γὰρ xai "AvÓgovixq προσῆλϑε τῷ βασι- 
λεῖ,) πέμψας χκαὲ αὐτὸς, ὅτι τε αἱροῖτο ἐδήλου τὰ ἐχείνου, 
καὶ παρήνει καὶ αὐτὸς πρὸς τὴν ἕξσπέραν μᾶλλον τρέπε- 
σϑαι, ὡς οὐ φαύλης τινὸς αὐτόϑεν ἐσομένης ὠφελείας. fla-C 
σιλεὺς δὲ ὃ Καντακουζηνὸς, insi ἔαρος ὥρα ἤδη ἦν, ἐχκλη- A.C. 1342 


15. ἃς -- ὑπηχόους om. P. 


hoc quippe uno modestius se gerebat, Connubium autem filiae, 
quod prius filio imperatoris promiserat, rescidit, Tunc igitur ob 
inclementiam hiemis, quae Byzantio exierant et quae Didymotichi 
erant copiae, concurrere nequiverunt. Interim protostrator facti 
poenitens, quod legationem repulisset, per intimum quendam oc- 
culte urbem "Thessalonicam imperatori se traditurum pollicetur: esse 
enim illic, qui ei faverent, quam plurimos: et monebat, ne cun- 
ctaretur, sed veris initio accederet; multum se eius rationibus com- 
modaturum. Similiter et Chreles, qui aliquando ex Triballis ad 
Andronicum transfugerat, sese cum mille militibus et tribus oppidis 
dediderat, quae Romanis subiecta, Andronicis inter se belligeranti- 
bus, Triballi, incolis deditionem facientibus, occuparant, Hic itaque 
Chreles a pecunia instructus et exercitum sub se non aspernandum 
habens et antea imperatori Cantacuzeno amicissimus (per quem et 
Andronici amicitiam adeptus fuerat), misit ipse quoque significatum, 
se eius partes sequi, cum cohortatione, uti ad occidentem se con- 
verteret; utpote non minimos ibi utilitatis fructus inventurus. Can- 


Cantacuzenus Il. 13 


194 CANTACUZENI 


- e ' , 
ΑΕ. 1342 lav συναγαγὼν ἐκ τῶν συνόντων, πρὸς ὅ,τι χρὴ τρέπεσϑαι 
᾽ y , 2 
V. 365 ἐσκέπτοντο. ὅσοι μὲν οὖν ἐκ Βυζαντίου ἦσαν, τὴν εἰς Βυζάντιον 
- , € p" ? LI € » , “ἢ 
μειἄλλον συνεβούλευον αἱρεῖσθαι εἰσβολὴν, ὡς ἣν κρατησῶσιν é- 
2 - d ^ 
χείνου, (εἶναι δὲ οὐκ ἀγεννεῖς ἐλπίδας, πολλῶν ἐκεῖ τὰ βασιλέως 
, “- , 
ἡρημένων,) μεγάλων ἀπαλλαξόμενοι καὶ πόνων καὶ κινδυνων.ὅ 
« 5 - - [4 x - , 
οἱ δ᾽ ξσπέριοι τοῖς ἐκ τῆς ἑσπέρας προσέχειν ῴοντο μᾶλλον πράγ- 
- ς --» ' 
μασι δεῖν, ὡς οὐκ ἐκπεπολεμωμένοις βασιλεῖ, ἀλλὰ προσχωρησου- 
σι διὰ τὴν εὔνοιαν δᾳδίως. τὰ δ᾽ ἐν Βυζαντίῳ μεγάλης δεῖσθαι 
Ea P QU oscar 
τῆς παρασκευῆς, πολλῶν Ὄντων ἐκεῖ τῶν πολεμιωτάτων faci- 
» M M T E 
DA& καὶ τοὺς ἄλλους ἐναγόντων πρὸς τὸν πόλεμον. οἷς δεῖτο 
ἐπιστρατεύειν ἐπανήκοντας ἐκ τῆς ἑσπέρας xal μεγάλην ἐκεῖ- 
M - 
Sev περιβεβλημένους δύγαμιν. τὸ μέντοι μισϑοφορικὸν τῆς 
^ , » kr - 
στρατιᾶς καὶ ὅσοι τῶν βασιλέως ἦσαν οἰχετῶν, διεφέροντο 
Ff ^ - - 
πρὸς οὐδὲν, ἀλλ᾽ ἕτοιμοι ἦσαν πρὸς ὅ,τι ἂν βασιλεῖ δοχῇ Àv- 
^ - , ' , , Mi * , » ΠῚ - 5 
σιτελεῖν τρεψόμενοι καὶ αὐτοί. βασιλεὺς δὲ ovx ἔφασκε δεῖνι 
- - » - 
τοὺς £x τῆς ἑσπέρας xalo)vrag ὕντας τηλικούτους περιορᾷν. 
καὶ μὴ καλούντων γὰρ, εἰ μόνον ἐλπίς τις ὑπεφαίνετο βε- 
- « FA * » 
βαία τοῦ προσάξασϑαι αὐτοὺς ἐκεῖ παραγενομένους, ἦμεν ἂν 
- , , 
οὐδεμιᾶς ἀπηλλαγμένοι μέμψεως, εἰ τοιαύτην δύναμιν προεῖ- 
P.453 μεϑα ἑχόντες" γνυνὲ δὲ, καλούντων τὲ αὐτῶν xai βεβαίαι30 
-" - , 2 
τῶν ἐκεῖ πραγμάτων παρεχόντων τὴν παράληψιν, οὔτε. Avot- 
τελὲς, ovre ὀῶφρον παριδεῖν: ἀλλὰ δέον xai τὴν ἐκείνων 
, ἂς cet - 2 AJ ^ x 
προσλαβόντας δύναμιν, οὕτω χωρεῖν ἐπὲ τοὺς ἄλλους. δέος 


18. προσάξεσϑαι P, 


tacuzenus cum iam vernum tempus adesset, coacto suorum concilio, 
quo eundum esset, deliberabat. Byzantini omnes expeditionem 
Byzantinam antecapiendam decernebant: nam si ea urbe potirentur 
(esse autem potiundi praeclaram spem, multis ibi imperatoris par- 
tes amplectentibus,) magnis deinceps et laboribus et periculis fore 
liberos. Occidentales autem magis ad res occidentis incumbendum 
eensebant, quippe haud efferatis illic in imperatorem mortalibus 
ac proinde ob benevolentiam non difficile ad eius imperium acces- 
 suris. Adversus Byzantinos opus fore magno apparatu, quando illic 
multi sint eius hostes acerbissimi, qui et alios ad arma exsusci- 
tent: in quos ab occidente auctos poteutia reversos, movere opor- 
teret. Mercenarii et domestici imperatoris nullum discrimen facie- 
bant, parati ire, quo ille consultum putaret: cuius haec fuit sen- 
tentia. Occidentales ultro vocantes et tam multi haud negligendi 
sunt, qui si vel non vocarent, et solum aliquid exploratae spei 
subostenderetur, ad nos se adiungerent, si ibi essemus. Tanta igi-- 
tur accessione yirium sponte dimissa, quam vituperationem non me- 
reremur? Nunc quoniam ipsi accersunt et certum est, nos rerum 
illic potituros, non habet quidquam nec utilitatis, nec prudentiae, 


HISTORIARUM III. 32. τοῦ 


LY * * ' » , ? * , j * *4. 
γαρ, μὴ καὶ ταύτης ἀμελήσαντες, avri συμμάχου καὶ φίλης A.C. 1342 
sir ἣν ᾿ , , 
πολεμίαν πρὸς τοῖς ἄλλοις ἕξομεν." οὕτως εἰπόντος βασιλέως, 
. ::ον» 5 « * E dl c Nic 3d 
xai οἱ ἄλλοι ἐπεψηφίζοντο, οἱ μὲν ἑκόντες, οἱ δ᾽ ἀνάγχῃ. 
- , - 
AB. Πρὸς uiv ovv ΖΔιδυμοτείχῳ βασιλίδα τὴν γυναῖχα B 
Uu , 
δχατέλιπεν ὃ βασιλεὺς ἅμα ϑυγατράσι τρισὲ καὶ Ódovxi Nuxr- 
- , ^ €T ' , 
φύρῳ τῷ δεσπότου παιδὲ, ὁ αρίαν συνῴκησε τὴν 9vyaréga, 
ἀδυνάτως ἔχοντι στρατεύεσϑαι διὰ τὴν ἡλικίαν, (ἔτε γὰρ πα- 
ρήμειβε τὴν παιδικὴν,) στρατιών τε ἱππικὴν, ὅσην ᾧετο ἀρ- 
" - x , 
xécsw πρὸς τὰς ἐκ τῶν ἄλλων noÀsov καὶ Βυζαντίου ἐφό- 
»] , M] ^ - eV ,? P 
todovc untras: oder Jue τοῖς ὕστερον ὀλίγῳ ἐπιγενομένοις 
, c 
χίλιοι ἧσαν. ὧν Zoxov Πῆανουὴλ ὃ Ταρχαγνειώτης xat ὃ Qa-C 

' , . - - 
χρασὴς Γεώργιος xoi τρίτος ὃ τῆς αὐλῆς πριμμικήριος Πα- 

, - ^ * 
λαιολύγος ὃ Ἰωάννης, καὶ ὃ Γλαβᾶς Γεώργιος σὺν τούτοις. ἐπὲ 
δὲ τῆς ἔξω Ζιδυμοτείχου συνοικίας οὔσης πολλῆς, ἑτέρους ἐπέ- 

» x 5 - 
τὔστησεν ἄρχοντας ὀχτὼ, ὧν ἤρχεν ἕχαστος χιλίων τοξοτῶν. 
στρατηγὸν δὲ ἐπὲ πᾶσι τὸν γυναικὸς ἀδελφὸν ᾿“σάνην κατέ- 
Aims τὸν lMavovrÀ. πόλεων δὲ τῶν κατὰ τὴν Θοάχην ἅπα- 
σῶν οὐδεμία αὐτῷ προσεῖχεν, ἀλλὰ πᾶσαι πρὸς βασιλίδα συν- 
* - € ^ , 
ἀπέστησαν, πλὴν τοῦ Ἐμπυϑίου φρουρίου, ὃ αὐτῷ, περιόν- 
» 5 , - - ^ * 
20rog ἔτι βασιλέως, ὠκοδόμητο αὐταῖς κρηπῖσιν. αὐτὸς δὲ τούς 
« A » - M ᾿ * 
τε υἱοὺς ἔχων ατϑαῖον καὶ Mavovr καὶ τὸν γυναιχὸς ἀδελ- D 
᾿ - ' * 2 ' » x , E 
qo» oavgv τὸν Ἰωάννὴν, ἔτι ve “ἴγγελον Πιγχέρνην vov 
Aen ap eivivid» Aii deb" οἱ ; 2. V. 366 
ἀνεψιὸν, χαὶ τῶν εὐγενῶν καὶ xad αἷμα προσηκόντων οὐχ V- 


tantae opportunitati deesse: sed illorum quoque assumendae vires et 
sic demum alii subiugandi sunt. Timendum quippe, si eos non 
curaverimus, ne pro amicis et sociis hostes una cum ceteris expe- 
riamur. His et aliis pars volens, pars invita calculum adiecerunt. 
32, Igitur apud Didymotichum coniugem cum tribus filiabus 
et Nicephorum ducem, despotae filium, (cui Mariam filiam despon- 
derat quique per aetatem imbecillam ac puerilem tolerare militiam 
nondum poterat,) et turmas equestres, quot nimirum contra aliaru: 
urbium et Byzantii impetum suffecturas credebat, reliquit, Erant 
autem praeter eos, qui paulo post supervenerant, equites mille: 
quaro duces Manuel Tarchaniota, Georgius Phracases, Ioannes 
alaeologus, aulae primicerius, et Georgius Glabas. Suburbanis 
valde amplis praefectos octo, quorum quisque mille sagittarios re- 
Dead primarium omnium ducem Manuelem Asanem, uxoris 
ratrem, constituit, In Thracia urbes universae simul, eo neglecto, 
ad Augustam se aggregarunt; castellum Empythium, quod ipse ad- 
huc vivo imperatore a fundamentis exaedificarat, in fide manebat. 
Ipse Matthaeum et Manuelem filios, et uxoris germanum loannem 
Asanem, nec non Angelum Pincernam consobripum, nobiliumque et 
consanguineorum multos secum habens, cum numeroso et forti ex- 


196 CANTACUZENI 


A.C, 13420A/yovc, τὴν στρατιὰν πολλὴν καὶ ἀγαϑὴν οὖσαν παραλαβὼν, 
ἐξῆλθε Διδυμοτείχου πέμπτῃ Magríov ἱσταμένου τῆς δεχά- 
τῆς ἰνδικτιῶνος. προὔπεμπέ τε ξαυτοῦ Κωνσταντῖνον τὸν 
Παλαιολόγον, τὸν δεσπότου ΠΠιχαὴλ τοῦ δουκὸς υἱὸν, ὡς Ov 
αὐτοῦ τῶν δοκούντων λυσιτελεῖν τινα προπαρασχευασόμενος.5 
ὃ δ᾽ αὐτίκα πρὸς Συργὴν ἀφίστατο ἐν Φεραῖς, εἴτε περὲ 
τῆς οἰκίας δείσας, (Φεραίοις γὰρ συνῴκει.) εἴτε xai olcvt- 
σάμενος ἐκ τῆς τῶν πόλεων ἀποστασίας, ὡς οὐ κατὰ ῥοῦν 
βασιλέως Κανταχουζηνοῦ τὰ πράγματα χωρήσει. βασιλεὺς 
δὲ, καίτοι τῶν πραττομένων οὐ πάνυ χρηστὰς ἐλπίδας za-Vo 
ρεχόντων, τὴν στρατιὰν ἔχων ἐστρατοπέδευσεν ἐν Βήρᾳ. 

p. 454 ἀφϑονίαν δὲ ἐκεῖ τοῖς ἵπποις τοῦ τόπου παρέχοντος τροφῆς, 
(οὔπω γὰρ ἦν ἀπολαύειν ἀφϑόνου πανταχοῦ διὰ τὴν ὥραν, 
ἄρτι ἀρχομένου ἔαρος,) παρέμεινεν ἡμέρας οὐ πολλάς. ἐν 
ταύταις δὲ τοῦ φρουρίου ἀπεπείρα, εἰ δύναιτο κατασχεῖν 0-15 
μολογίᾳς. βίᾳ γὰρ παραστήσασϑαι οὐκ ἤϑελε διὰ τὸ μογα- 
χοὺς τὸ φρούριον κατοικεῖν, συνορῶν ὡς, εἰ βίᾳ κρατηϑείη, 
οὐδὲν ἔσται λοιπὸν, ἢ ἀνάστατον γίνεσϑαι τὴν μονὴν πολέ- 
μου νόμῳ πορϑουμένην. οὗ δὴ ἕνεκα οὐδὲ συντόνως ἐπολι-- 
ὄρχκει, ἀλλὰ δόκησιν παρεῖχε μόνον, ὡς πρὸς τειχομαχίανδο 
παρασκευαζόμενος. μοναχοὶ δὲ οἱ ἔνδον ὄντες καὶ ὃ ἄλλος 

Βδὅμιλος ἐξ ἀγροτῶν συγειλεγμένοι, eire διὰ τὴν ἀποστασίαν 
δεδοικότες, (τὴν γὰρ βασιλέως πρότερον φρουρὰν xol τὸν 
ἄρχοντα, ὃν ἐπέστησεν αὐτοῖς, ἀπάτῃ κατασχόντες δεσμώτας 


16. παραστήσεσϑαν P. 


ercitu Didymoticho egressus est tertio Nonas Maias, indictione de- 
cima, praemisso Constantino Palaeologo, Michaelis ducis despotae 
filio, cuius opera, quae in rem essent, praepararet; qui mox Pheris 
ad Syrgem defecit, sive quod domui suae timeret, (illic enim ha- 
bitabat,) sive quod ex urbium defectione Cantacuzeni fortunam 
afflictum iri augurabatur. lmperator, tametsi ex anteacto tempore 
non bonae spes affulgerent, ad Beram constitit, Qui locus cum 
equis laetum pabulum affatim suppeditaret, non enim id ubique 
(ut vere adhuc recenti) suppetebat, dies ibidem non multos con- 
sumpsit, in quibus castellum tentavit, si per deditionem occupare 
p vi enim subigere propter monachos incolas nolebat, Vide- 

at enim, si vi caperetur, lege militari monasterium quoque diru- 
endum. Quam ob causam nec assidue obsidendo oppugnabat; sed 
opinionem tantum praebebat, quasi se ad muros adoriundos com- 
pararet. Monachi vero, qui intus erant, et alia turba ex agresti- 
bus collecta, an propter defectionem trepidi, (prius namque impe- 
ratoris praesidium et praefectum ipsis datum fraude circumventos 


HISTORIARUM Il. 3). 197 


» 3 , » Ν , , Li E] , 
ἔπεμψαν εἰς βασιλίδα.) εἴτε καὶ τρόπῳ δή τινε ἑτέρῳ v-A. C. 134a 

ἊΨ ς β ^ ᾽) gis tn 0 E. 7. 600» 2M 4 
γοντό τὲ καρτερώτατα ἀπὸ τῶν τειχῶν ὀχυρωτάτων 0OvrQv 

- E » ' 
ἐκ χατασχευῆς, xai οὐδ᾽ ἄκροις ὠσὲ προσίεντο τοὺς περὲ 
συμβάσεως λόγους. ἐν τούτῳ δὲ καὶ ὃ Βατάτζης Ἰωάννης 
δὲχ Βυζαντίου νυχτὸς διαλαϑὼν, (οὐ γὰρ ἀσφαλῶς τὸ φρού- 
ριον ἐπολιορκεῖτο διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν.) ἅμα ὀλίγοις στρα- 

, 2 1 , , ΑΙ , , ᾽ 
τιωταις εἰσελϑῶν, περιεποιησέ v& τὸ φρούριον βασιλίδι καὶ βα- 
σιλεῖ τῷ Κανταχουζηνῷ τὴν ἐπιχείρησιν ἀνέλπιστον ἐποίει. ἀ- C 
γαστήσας τοίνυν ἐχεῖϑεν τὴν στρατιὰν, εἰς τὴν ᾿Αναστασίου πό- 

τολιν, ἢ Περιϑεώριον ὑπὸ βασιλέως ᾿ΑἸνδρονίκου προσηγόρευτο, 
ἐγένετο. καὶ περιεκάϑητο πολιορκῶν ἐν τέσσαρσι καὶ εἴχοσιν 

, ^ H 
ἡμέᾳφαις. ἦν γὰρ δὴ καὶ πρὸς Χρέλην καὶ πρωτοστράτορα 
τὸν Συναδηνὸν ἐν Θεσσαλονίχῃ τοὺς μηνύσοντας τὴν ἐχείγου 
Ll , » rS: E 
ἄφιξιν πεπομιφὼς, καὶ περιέμενε μαϑεῖν, εἰ τὰ ἴσα ὥσπερ 

τὔχαὲ πρότερον περὲ αὐτοῦ διανοοῦνται,. Βατάτζης δὲ τούς τε 
3n , s 
στρατιώτας, οὗς ἐκ Βυζαντίου ἧκεν ἔχων ἐπαγόμενος, xai ἐκ 
M * * , *w , , ? » , 
τῶν χατὰ τὴν Θράκην xai Ῥοδύπην πόλεων οὐκ ὀλίγην στρα- 
τιὰὼν συνειλοχὼς, οὐκ ἀξιόμαχον δὲ ὅμως πρὸς τὴν βασιλέως, Ὁ 
5 » - - 
(ἦν γὰρ δὴ ἐκ βασιλίδος xai τῶν ἄλλων τῶν τὰ πράγματα 
χοἀγόντων τὸν πρὸς ἐκεῖνον ἐπιτετραμμένος πόλεμον.) ἐφείπετο 
᾽ , , ΕῚ H - c cet , ν᾿ » 
οὐχ ἐγγύϑεν, ἀλλὰ μιᾶς ἡμέρας 000v διέχων, διὰ πολλῆς ποι- 
T. I ^ ' - , - " 
ούμενος σπουδῆς τὸ μὴ τῇ βασιλέως στρατιᾷ περιτυχεῖν" 
M ? ' , , 
ἤδει γὰρ οὐ χωρὶς ζημίας ἀπαλλάξων. Περιϑεωρίου δ᾽ ὑπὸ 
βασιλέως πολιορκουμένου ἀκριβῶς, πᾶσαν μὲν ἐκίνει μηχαγὴν, 


vinculisque implicitos ad imperatricem miserant, an etiam alia qua- 
dam de causa, e muris structura validissimis animosissime se de- 
fendebant, nec de compositione verbum audire sustinebant. Interea 
loannes Batatzes Byzantio noctu clam , (propter causam enim iam 
expressam castellum certo constanterque non oppugnabatur) cum 
parva manu ingressus , id sub Augustae imperium redegit et Canta- 
cuzeno eius obtinendi spem abstulit. Moto igitur inde exercitu, 
Anastasiopolim (Andronicus Peritheorium appellavit) processit, quam 
per dies quatuor et viginti circumsidens oppugnavit. Etiam ad Chre- 
lem et protostratorem "Thessalonicam de adventu suo miserat et 
nosse avebat, num idem esset eorum erga se animus , qui hacte- 
nus. Batatzes porro, cui ab imperatrice rerumque rectoribus belli 
contra Cantacuzenum administratio commissa erat, cum militibus, 
quos Byzantio adducebat, et ex Thraciae ac Rodopes urbibus non 
modica adiuncta manu, quia se imperatori imparem cernebat, non 
prope, sed intervallo unius diei insequebatur, perquam sollicite ca- 
vens, ne in eius copias incideret: sciebat enim, sine clade se non 
evasurum. Peritheorio autem ab imperatore arcte obsesso, omnem 
rudentem movebat, ut cum paucis quibusdam (quia cum pluribus 


198 CANTACUZENI 


A.C. 134a ες ἅμα τισὶν ὀλίγοις, εἰ δύναιτο, (πλείοσι yag ovx ἐνὴν δια- 
λαϑεῖν,) παρελευσόμενος εἰς τὴν πόλιν xai φυλάξων. ἤνυε 
δὲ οὐδὲν, βασιλέως τῆς πολιορκίας συντόνως ἐχομένου xai 
διὰ πάσης ποιουμένου φυλακῆς. μηχανήματά τὸ γὰρ πᾶντο- 

Ρ, 455 δαπὰ xai κλίμακας πρὸς τὴν τειχομαχίαν παρεσκεύαζε. .Ba-5. 
τάτζης δὲ οὐδενὲ τρόπῳ τοῖς πολιορκουμένοις βοηϑεῖν δυγά- 
μενος, πρὸς βασιλέω πέμψας τήν τὸ εὔνοιαν ὡμολόγει τὴν 
προτέραν, καὶ ὡς οὐδὲν ἧττον ἢ πρότερον, xai νῦν εὔνους 
τέ ἐστιν αὐτῷ καὶ τῶν μάλιστα φιλούντων. ἀνάγκῃ δὲ τὸν 

V. 367 πόλεμον ὑπελϑεῖν τοῦ μὴ παρὼ τοῖς ἄρχουσι Ῥωμαίων $20-10. 
πτεύεσϑαι. οὗ δὴ ἕνεκα καὶ νῦν τὼ δοχοῦντα λυσιτελήσδιν 
συμβουλεύειν. κήδεσθαι γὰρ οὐ Ῥωμαίων μόνον τὰ ἔσχατα 
ix» τοῦ πολέμου πεισομένων, ἀλλὰ καὶ σοῦ διὰ τὴν φιλίαν.. 
ταῦτα δέ ἐστι" τὸν πόλεμον καταϑέμενον, σπονδὰς ποιήσα- 

Βσϑαι πρὸς βασιλίδα περὲ τῆς εἰρήνης. καὶ εἴγε κατὰ γνώμηνιδ. 
αὐτῷ εἴη, αὐτὸν πρὸς βασιλίδα fj τάχιστα δύναιτο ἀπελϑόν- .— 
τα διαλέξεσθαι περὲ εἰρήνης. οἴεσθαι δὲ καὶ πείσειν δᾷστα, 
τὴν δύναμιν, ἣν ἔχεις, φανερὰν ποιήσαντα. ἐκχείνους γὰρ τῶν. 
λίαν οἰομένους ἀσϑενεστάτων προϑύμως ὡρμῆσϑαι πρὸς τὸν 
πόλεμον. ὃ μὲν οὖν Βατάτζης τοιαῦτα ἐπρεσβεύετο. βασι-λο- 
λεὺς δὲ ἀσμένως v6 ἐδέξατο τοὺς λόγους καὶ πρός τινα ἐχέ- 
λευε τόπον συνελϑεῖν αὐτῷ. ἐν ᾧ περὶ τοῦ $ χρὴ γενέσϑαι 
τὴν εἰρήνην διαλέξογται. μηδέν τε μελλήσας, πρὸς τὸν συν- 
τεϑειμένον ἦλϑε τόπον τὸν Βατάτζην περιμένων. 0 δ᾽ εἴτ᾽ 


non licebat) clandestine in urbem eius tutandae irrumperet. Sed. 
frustra. Nam imperator assidua obsidione instabat et omnes aditus. 
custodia sepiebat, machinasque omnigenas et scalas ad moenia con- 
scendenda comparabat.  Bataizes cum obsessis nulla via posset suc- 
currere, ad imperatorem mittens et pristinam benevolentiam pro- 
fitetur, et aeque ut prius studiosissimum illius fore promittit: ad. 
vitandam vero suspicionem. apud Romanorum  archontas se huic. 
bello submittere debuisse. Quamobrem et nunc, quae conductura. 
iudicet, suasurum. | Nam, ut amicum, esse sollicitum, quod bellum. 
hoc non Romanos modo, sed ipsum quoque Cantacuzenum gravis- 
sime afflicturum sit. Esse autem haec, quae suadeat, Ut positis. 
armis foedus pacis cum imperatrice feriat et, si placeat, ipse quam 
primum ad eam proficiscatur, de pace cum eadem acturus: quam. 
utique flexurus sit, si suam illi potentiam declararit; nam quod 
infirmissimum putarent, ideo adversarios eius ad. arma provolasse. 
Talia Batatzes per internuntium : cuius consilium imperator libenter 
audivit seque certo loco convenire iussit, ubi de pacis conditioni- 
bus inter se colloquerentur; δὲ ipse sine mora ad pactum locum. 
venit, Bataizen exspectans, qui sive suopte nutu, sive alterius im- 


HISTORIARUM ΠΙ. 33. 199 


αὐτὸς ὑφ᾽ ἑαυτοῦ, εἴϑ᾽ ἑτέρου συμβουλεύοντος πεισϑεὶς, εἰς A.C. 1342 
τὴν ὕστεραίαν ἀνεβάλλετο, τῆς μὲν εἰρήνης ὑμῶν τῶν flact-C 
λέων μάλιστα βούλεσϑαι, εἰπὼν, αἰτιώτατος γενέσϑαι, δεδοι-- 
κέναι δὲ, μὴ οὐδεμίαν ὄνησιν ἑκατέροις παρασχύμενος ξαυτῷ 
5r» μεγίστων συμφορῶν αἰτιώτατος κατασταίη. διὸ οὐδὲ 
πρὸς αὐτὸν τετολμηκέναι νῦν ἐλϑεῖν. τοὺς γὰρ ἐν Βυζαντίῳ 
τῶν πραγμάτων ἄρχοντας, καίτοι μηδεμίαν ὑποψίας πρόφα- 
σιν παρασχομένῳ, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐκείνοις δοχοῦντα πώσῃ πράτ-- 
τοντε σπουδῇ, καὶ αὐτοῦ ἀφεστηκότι διὰ τὸ μὴ τὴν τῶν ὃγ- 
1070» στέρησιν καὶ φιλτάτων καὶ γυναικὸς φέρειν δύνασϑαι, 
ὅμως οὐδὲν πεπεικέναε ὡς πιστῷ περὲ αὐτοὺς προσέχειν, ἀλ- 
λὰ πρύφασίν τινα ζητεῖν, ἐξ ἧς διαφϑεροῦσιν. ὧν ἕγεχα D 
οὐδ᾽ ὑπὲρ τῆς εἰρήνης, ὥσπερ εἶπεν, εἰς Βυζάντιον δύνα- 
σθαι ἐλϑεῖν. βασιλεὺς δὲ εἰρήνης μὲν ἔφασκε καὶ μάλιστα 
15éni9vusty οὐχ ξαυτοῦ μᾶλλον, ἢ τῶν ἄλλων ὠφελεία; ἕνεχα, : 
εἰς προύπτον δὲ κίνδυνον ἐμβάλλειν ξαυτὸν οὐδένα avayxa- 
σειν, βλάπτοντα δὲ μηδένα, τό γε εἰς αὐτὸν ἧκον, ϑεῷ τῷ 
πάντα ἐφορῶντι ἐπιτρέψειν τὰ κατ᾽ αὐτόν. 
Ay. Οὐ τότε δὲ μόνον περὲ τὴν διάλυσιν εὐχερὴς Kav-P. 456 
«οτακουζηνὸς ὅ βασιλεὺς ὡρᾶτο, ἀλλὰ καὶ Ζιδυμοτείχῳ ἐνδια- 
τρίϑβων ἔτι, μετὼ τὸ ἅπαξ καὶ δὶς πρὸς βασιλίδα πρεσβεύ-- 
σασϑαι περὲ εἰρήνης, ἐπεὶ οὐδὲν ἐπιεικὲς περὲ τοὺς πρέσβεις 
ἠγγέλλετο εἰργασμένον, πρὸς τὸν πατριάρχην κρύφα γράμ-Β 
μάτῳᾳ διεπέμπετο περὲ εἰρήνης, ἐν οἷς τῶν ve ἐπ’ αὐτοῦ γε- 


pulsu, adventum suum in diem posterum distulit, affirmans , velle 
se quidem pacis inter imperatores conciliandae promum condum 
esse; timere tamen, ne, cum neutri parti commodarit, sibimet ma- 
ximarum calamitatum maximus auctor fiat. Idcirco ad ipsum in 
praesens veritum accedere. Nam qui Byzantii summae rerum prae- 
sideant, quamvis nullam suspicionis occasionem danti, immo vero 
quae ipsis placerent , perstudiose praestanti et ab «eo deficienti, 
(quod fortunarum carissimorumque liberum et uxoris amissionem 
ferre non posscet,) tamen nondum fidem habere, sed ipsius interi- 
mendi praetextum quaerere. Quocirca nec pro sequestre pacis, ut 
dixerit , Byzantium ire pesse. Imperator pacis nou tam suae, quam 
alienae utilitatis gratia se cupidissimum esse respondit; nihilo mi- 
nus haud quemquam in discrimen praevisum adacturum , seseque 
neminem, quod ad ipsum attineat , laedentem, Deo omnia inspe- 
ctanti fortunas suas cominissurum. 

33. Neque vero tunc tantummodo Cantacuzenus imperator ad 
pacificationem propensus ac facilis cernebatur, sed etiam Didymo- 
ticho ea per oratores ab imperatrice semel iterumque petita, post- 
quam illis nihil pro aequo et bono factum audivit, ad palriarcham 


200 CANTACUZENI 


À.C, 134a yevquévor ὅρχων ὠνεμίμνησχε μεταξὺ βασιλίδος xoi αὐτοῦ. 
οὺς ἔφασκεν ἀχριβῶς αὐτὸς τηρῶν, ὑπὸ βασιλίδος παρασπον-- 
δούσης πολεμεῖσϑαι. συχοφάνταις ἀνθρώποις xoi διεφϑορόσε 

l. E - u ^ 
πεπεισμένης" ἔτι δὲ καὶ τῶν αὐτῷ γεγενημένων ὅρκων πρὸς 
- 5 
αὐτὸν, ὡς ov περιόψεται ὑπὸ συκοφαντῶν αὐτὸν διαβαλλό-5 
ΕῚ * € », Kk, ^ € ^ ,? - » ΕῚ 
μενον, ἀλλὰ πᾶσαν ἐνδείξεται σπουδὴν ὑπὲρ αὐτοῦ, ἡ τάλη- 
Ψ.368 ϑέστερον εἰπεῖν, ὑπὲρ αὐτοῦ δικαίου. ἃ δὴ εἰς τοὐναντίον 
ED » * ' c - 
περιέστη, καὶ ὃ πόλεμος ἐξ ἐκείνου ἔσχε τὴν ἀρχὴν, ὑφ᾽ ov 
€ χωλύεσϑαι δικαιότερος μᾶλλον ἦν. ἐδεῖτό ve μὴ τοιαῦτα γινόμε-- 
γα περιορᾷν, ἀλλ᾽ ἔλεον λαβόντα τῶν ἀπολλυμένων ἀνθρώπωνο 
παρὰ πάντα τοῦ δικαίου λόγον, στῆναι πρὸς τὴν συμφορὰν xat 
^ Led , 7 , - * , 
τὰ πολλῷ δεινότερα ἐσόμενα κωλῦσαι, καταλύσαντα τὸν πόλεμον 
καὶ διαλλακτὴν γεγενημένον βασιλίδος καὶ αὐτοῦ, ὅπερ μάλιστα 
b € d ^ 
αὐτῷ προσήκειν, πατρὲ κοινῷ καὶ διδασκάλῳ δικαιοσύνης Uno 
τοῦ ϑεοῦ χεχειροτονημέ í δὲ οὐδὲν ἔργον & οὐδὲιϑ 
χειροτονημένῳ. πάντως δὲ οὐδὲν ἔργον ἔσται, οὐ 
- , , M B. ? 9. 9 P , EJ - 
πολλῶν δεήσεται λόγων πρὸς αὐτον, ἀλλ᾽ ἀοκεῖ μόνον ὀφϑῆναι, 
3 » , x - 
καὶ πᾶσα πρόφασις πολέμου περιαιρεϑήσεται. εἰ δ᾽ ἄρα τού- 
vov μηδενὸς μελήσει, μηδὲ τὴν προσήκουσαν περὲ τὴν εἰρήνην 
ἐνδείξεται σπουδὴν, αὐτὸν μὲν ὀχνεῖν εἰπεῖν, πᾶσι δὲ εἶναι xad 
Ὁ σιγήσαντος καταφανὲς, ὡς ἐκ τῶν αὐτοῦ χειρῶν τὰ &xyvOroO-20 
- ? , 
μενα τῶν ἀνθρώπων. αἵματα ϑεὸς ὃ δίκαιος ἐκζητήσει κριτής. 
“ὦ £ ι * , 4 "m , A * 
ἠξίου v6, μὴ διὰ δειλίαν τὰ τοιαῦτα νομίζειν δεῖσϑαι" τὴν 


13. γεγενημένου P. 


secreto litteras scripsit, eumque iuramenti inter se et imperatricem 
coram "eo concepti admonuit, quod ipse religiose servans, ab illa 
foedifraga , sycophantis et pestilentibus quibusdam hominibus fidem 
habente, armis lacesseretür. Insuper in memoriam redigebat, quae 
ipse patriarcha sibi cum sacramento promisisset, non passurum calu- 
mniis opprimi, sed pro ipso, aut, ut verius dicam, pro iustitia 
nullam contentionem defugiturum, Quae in contrarium conversa 
sint, cum bellum ab eo exordium ceperit, a quo id reprimi aequius 
fuisset. Obsecrabat item, ne haec permitteret , sed misericordia 
praeter ius fasque pereuntium captus, calamitati occurreret et, quae 
multo adhue atrociora impenderent, bello dissipando averteret : 
quodque illi, ut communi parenti ac magistro iustitiae a Deo electo, 
pulcherrimum esset, inter se et imperatricem concordiam instaura- 
ret. Omnino autem mihil fore negotii, neque multa illi verba ad 
eam facienda; sed solo adspectu arma statim revocatum iri Sin ὦ 
horum nihil ci curae fuerit, nec studio, quo decet, pacem curave- 
rit, ipsum quidem vereri dicere, quod tamen vel tacente se notum 
sit omnibus ,. effusum sanguinem de manu eius a iusto iudice Deo 
requirendum.  Rogabat etiam, ne timore aliquo haec peti existima- 
ret, quando eorum copias ipse multis partibus superaret; sed ideo, 


HISTORIARUM II. 33. 201 


γὰρ éxelvov. στρατιὰν πολλῷ τῷ μέτρῳ τῆς ἐχείνων ὑπερέχειν" Ἀ. C. 1342 
ἀλλ᾽ δρῶντα τὸν πόλεμον, ὡς μεγάλων ἔσται συμφορῶν ai- 
σιος Ῥωμαίοις, xai δεδοικότα τὴν ἐχεῖϑεν βεβιωμένων βάσα-- 
vov ἀνθρώποις μηδεμίαν ὡς οἷόντε μάλιστα ἐν τοῖς προσδο- 
πχωμένοις κακοῖς αἰτίαν. παρέχεσθαι πειρᾶσϑαι. ὃν δὲ xav 
αὐτοῦ ἐξεῖπε καὶ τῶν συνόντων ἐφορισμὸν, ἡγεῖσϑαι μὲν δει- 
γὸν, πῶς γὰρ οὔ; οὐδὲν δὲ εἶναι πρὸς αὐτὸν. εἰ ydg βασι-Ῥ. 457 
λέως, ὥσπερ αὐτοί φασιν, ἐπεβούλευσε τοῖς παισὶν ἐπιορχή- 
* σᾶς, εἶχεν ἄν τινα πρὸς ἐχεῖνον δύναμιν τὰ εἰρημένα. εἰ δὲ 
1orovro» μὲν οὐδὲν οὔτε εἴργαστο, οὔτε ἐνεϑθυμήϑη, ἐμμένον- 
τος δὲ αὐτοῦ τοῖς ἐξαρχῆς καὲ τοὺς ὅρκους τηροῦντος βεβαί- 
ως, ὑπὸ φϑόγου καὲ συχοφαντίας αὐτοὲ κεκινημένοι, τὴν πᾶ- 
σαν Ῥωμαίων ἡγεμονίαν νῦν τε ἤδη νεμομένην καὶ ἔτι μᾶλ-- 
λον δαπανήσουσαν ἤγειραν φλύγα, zv μὴ ϑεὸς ἄνωθϑεν ἐπι- 
158Aéwac ἵλεων κατασβέσῃ, σκοπητέον, εἰ μὴ μᾶλλον αὐτοῖς, ἢ 
ἐχείγῳ τὸ ἀπὸ ϑεοῦ χωρίζεσθαι προσήκει, τοῖς αἰτίοις τῶν 
κακῶν γεγενημένοις. οὐ γὰρ ἕπεσϑαι τὸ ϑεῖον ταῖς παραλό- Β 
γοις τῶν ἀρχιερέων δρομαῖς, Διονύσιος ὃ μέγας ἀπεφϑέγξατο. 
αὖϑίς τε ἐδεῖτο, τά τε μέχρι νῦν τετολμημένα συνιδόντα ὡς 
200£uv4 , καὶ τὰ μέλλοντα ὡς πολλῷ τῷ μέτρῳ χείρω προσδο- 
κᾶται, ἥκειν πρὸς αὐτὴν xai διαλύειν τὰς συμφορὰς ἹῬωμαΐί- 
OLg, μόνον ὄντα δυνατὸν τὰ τοιαῦτα χαταπράττεσϑαι. εἶ δ᾽ 
οὖν, ἀλλ᾽ αὐτῷ μὲν ἅπαν εἴργασται τὸ δέον πρός τε ϑεὸν 


quia cum bellum hoc Romanis clades ingentes invecturum prospi- 
ciat et metuat, quam in futuro saeculo hominibus actionum suarum 
rationem . reddendam sciat, malorum ingruentium ansam nullam, 
quantum maxime fieri possit, porrigere conetur. Quod autem se 
et suos anathemate inferis devoverit, sibi quidem horribile videri ; 
et merito: verumtamen nihil ad se pertinere, Si enim imperatoris 
defuncti liberis, iureiurando violato, insidias molitus sit, ut ipsi di- 
citant, accusationem aliquid valere potuisse. Si autem eiusmodi 
nihil neque fecerit, neque cogitarit, et ab initio constituta serva- 
verit constanterque ex iuramento se gesserit: cum ipsi invidia et 
obtrectatorum voculis commoti, universum Romanum imperium et 
nunc depascentem flammam et (nisi Deus de coelo propitius respi- 
ciens eam restinxerit) magis depasturam excitaverint, videndum, 
ecquid non magis ipsos, utpote malorum causas et originem, quam 
se a Deo secludi aequum sit. Nam divinum numen mon sequi epi- 
scoporum alienas a recta ratione affectiones, praeclare dictum esse 
a magno Dionysio. Ad extremum petebat, ut, quandoquidem nosset, 
et hucusque perpetrata quam essent gravia, et multis modis graviora 
exspectari, Augustam adiret et aerumnis Romanorum finem impone- 
ret; siquidem id efficere solus posset. Si detrectet, saltem se quid- 
quid debuerit cum erga Deum, tum erga eos , qui nunc rem Ro- 


202 CANTACUZENI 


A.C.13420u00 χαὶ πρὺς τοὺς τὰ Ρωμαίων πράγματα ἄγοντας αὐτοὺς 
, » M ? » » LJ »] M ' M » ἢ - ) 
νυνί. υαὐὗτοὶ δ᾽ àv εἰδεῖεν, εἰ χρὴ πρὸς τὴν εἰρήνην μᾶλλον, 

ἢ τὸν πόλεμον προϑύμους παρέχειν ξαυτοὺς, ἕν τοῦτο σαφέΞ 
σταάτα πεπεισμένους, ὡς τῶν τὸ πραττομένων ὑπ᾽ αὐτῶν εὐ- 
αϑύνας αὐτοὲ τίσουσι παρὰ Jed, xai εἴ τι παρὰ τὸ προσῆκον, 5 
ὑπ᾽ αὐτῶν συνελαυγόμενος εἰς ἀνάγκην, δρῴη καὶ αὐτός. τοι- 
αὔτα μὲν τὰ βασιλέως γράμματα ἐδήλου. ἐπέμπετο δὲ διὰ 
μοναχοῦ τινος ἀρετῆς ἀντιποιουμένου καὶ ζήλῳ τῷ πρὸς τὰ 
χαλὰ ξχοντὲ τὸν κίγδυνον ὑπελϑόντος. πατριάρχης δὲ ἐπεὲ 
τὼ γράμματα ἀνέγνω, οὐδὲν μὲν πρὸς τὰ γεγραμμένα ἀπεχρίετο 
varo, τὸν μοναχὸν δὲ ἐκέλευε δεσμωτηρίῳ κατακλείειν, ὧσ- 
x59 τινὰ τῶν ἐπὲ δεινοτάτοις ἑαλωκότων, ὥσπερ ἔργοις τὴν 
ἀπολογίαν πεποιημένος, ὅτε μᾶλλον τὸν πόλεμον αἱροῖτο τῆς 
εἰρήνης. ἡ βασιλὶς 03 ἐκ τῶν πραττομένων συνορῶσα τὸν τὲ 
Ὡπόλεμον, ὡς πολλῶν ἔσται κακῶν αἰτιος Ῥωμαίοις, τόν τϑοῖϑ 
βασιλέα Καντακουζηνὸν οὐδὲν παρὰ τὸν τοῦ πολέμου χρύ- 

V.36g vor εἰργασμένον, ἐξ ὧν àv τις οἰήσαιτο ἀληθῆ τὰ εἰρημένα 
εἶναι xaT! αὐτοῦ, ἐπλήττετό v6 τὴν ψυχὴν δεινῶς καὶ μετέ- 
μελὲν αὐτῇ τῆς πρὸς τὸν πόλεμον ὅρμῆς. ὅϑεν καί ποτε. 
τῆς γυναικωνίτιδος συνούσης μόνης, ,,δοκεῖ μοι, ἔφασκεν 0-20 
πάτην ἠπατῆσϑαι οὐ μετρίαν, τὰ οὐκ ὄντα πεισϑεῖσαν περὲ 
ἹΚανταχουζηνοῦ. ἐξετάζουσαν γὰρ, ὅσα ἐκεῖνος παρὰ πάντα 
εἴργαστο τὸν τοῦ πολέμου χρόνον, μηδὲν εὑρίσκειν, ᾧ πει- 
σϑείη, ὡς ἐπεβούλευδ παισὲ τοῖς αὐτῆς ἐκεῖνος. αὐτὴν δὲ 


6. καὶ M., κατὰ P. 


manam procurent, praestitisse. Ipsos scituros, ad pacemne, am 
ad bellum propendere plus debeant, credentes certissimo et horum, 
quae fiunt, et si quid etiam ipse, ab eis coactus, contra officium 
peccaverit, Deo poenas persoluturos, Haec erant, quae litteris im- 
peratoris perscribebantur; quas monachus quidam virtutis cultor, 
amore honesti sponte discrimini se obiectans, pertulit. Patriarcha 
epistola perlecta tacet: monachum, ut atrocissimi sceleris reum , in 
custodiam mittit, et ita facto quodammodo respondet, se bellum 
paci anteponere. Imperatrix-e rebus praesentibus animadvertens, 
quam Romanis bellum istuc perniciosum accideret, et Cantacuzenum 
nihil adhuc designasse, unde quispiam oblatas ei criminationes ve- 
ritati affines esse iudicare posset, perculsa mentem vehementer, se 
tam praecipitem ad arma fuisse indoluit. Hinc aliquando solis femi- 
nis praesentibus dixit, videri sibi in fraudem impulsam eamque non 
mediocrem , cum de QCantacuzeno falsum crediderit.  Indagantem 
quippe se, quae toto belli tempore fecerit , nihil invenire, ex quo 
ipsum liberis suis insidias struxisse appareat. Et tamem se proba- 


HISTORIARUM ΠῚ. 33. 203 


* - , Li 
τὴν ἐκ τῶν πραγμάτων ἀπόδειξιν ἐναργεστάτην οὖσαν magi- A.C. 1342 
. -"Ψ L * P T « 
δοῦσαν, λόγοις μηδὲν ἔχουσιν ὑγιὲς προσχεῖν, ἐξ ὧν οὐχ £av- 
κ᾿ ? ^ a , , , 
τὴν μόνον, ἀλλὰ καὶ τὰ Ῥωμαίων βλάψειε πράγματα οὐ ué-P.458 
΄ , -" bd » 
τριά τινα. ἐρομένων δὲ τῶν γυναιχῶν, καὶ ποία ἂν τις ἔπι- 
, , - - , ᾽ , x ' 
δνοηϑείη ϑεραπεία τῶν χακῶν, βασιλέως ἐχείγου ἤδη ytyovo- 
τος" δᾳδία, ἔφασκεν 1j βασιλίς. Καντακουζηγὸν γὰρ, καὶ βα- 
λέως ἢ ; ἰσϑῆτα μὲν οὐ λῆσϑ. λ 
σιλέως &rL περιύντος, ἐσθῆτα μὲν οὐ περιβεβλῆσθαι βασελι- 
H , ax Xx , , y ' 3 € 
χὴν, δύναμιν δὲ ἔχειν βασιλέως. τί ovv ϑαυμαστὸν, εἰ ἃ 
ὑπὸ τὴν ἰδιωτικὴν ἐσθῆτα ἔπραττε, τὰ ἴσα γῦν καὶ τὴν βα- 
τοσιλικὴν ἔχων πράττοι ; εὐγοίας δὲ ἕνεκα τῆς πρὸς ἐμὲ xoi 
βασιλέα τὸν υἱὸν, χαὶ μήπω τοῦ πολέμου xexiynuévov , τὴν 
, € , M ῳχ 5. - € , ᾿ , 
ϑυγατέρα Ἑλένην βασιλεῖ τῷ ἐμῷ υἱῷ συνεϑέμεϑα πρὸς γά- 
7 E ^ LÀ 
μὸν ἀγαγεῖν. οὐ δὴ γεγενημένου νῦν, 0,18 πόλεμος καταλυ- 
, , , ? ^ 
θήσεται ῥαδίως, καὶ τὰ πράγματα vm ἐχείνῳ, ὥσπερ καὶ B 
΄ , ΡῚ * ^ ?06* » L - 
15n90r6Q0» , διοιχηϑήσεται. εἰ δὲ μὴ, οὐδὲν ἔσται τὸ xovgor 
τὴν Ῥωμαίων ἡγεμονίαν αὐτὴν ὑφ’ ξαυτῆς διαφϑαρῆναι," 
, - » E] E] , 
αἱ μὲν οὖν τῶν γυναικῶν ἐπεψηφίσαντο τὰ εἰρημένα ὡς 09- 
ϑῶς καὲ λυσιτελῶς βεβουλευμένα. ταῖς δὲ ἐδόκει μὴ λυσι- 
P ER NEA vC ANE. 2 U c , 3 , Ow» , 
τελεῖν" ἅμα δὲ ἡμέρᾳ εἰς τὴν ὑστεραίαν "Anoxavxq ἐμηγύετο 
er , , - * , 
20T( παραχοιμωμένῳ va εἰρημένα. ἐκεῖνος δὲ νομίσας, περὲ 
- ᾽ bs x 
τῶν ἐσχάτων αὐτοῖς τὸν κίνδυνον τὰ εἰρημένα ἄγειν, πρὸς 
πατριάρχην xai τοὺς τῆς κατὰ βασιλέως συμμετασχόντας 
ἐπιβουλῆς ἐλϑὼ ἐπολώλαμεν᾽" el. ! εἰς ἔσχατον κιγ- 
ἧς εἐλϑῶν, ,,ἀπολώλαμεν" εἶπ ,,γκαὶ εἰς ἔσχ 


15. μὴ om. P. 


tionis, quae ex factis evidentissima ducitur, negligentem , sermoni- 
bus maledicis aures dedisse, indeque non sibi dumtaxat, sed Ro- 
manae quoque rei publicae maiorem in modum nocuisse, Scisci- 
tantibus feminis, ecqua medicina malis, ipso iam pro imperatore 
se gerente, excogitari queat, Facilis, inquit illa. Etenim Cantacu- 
zenum etiam vivo imperatore vestem imperatoriam non induisse, 
potestate tamen usum imperatoria. Nihil ergo novum, si quae in 
privata veste gesserit, eadem nunc in imperatoria gerat. Pro eius 
porro in me filiumque meum imperatorem benevolentia, bello nec-  . 
dum excitato, filiam ipsius Helenam eidem filio meo uxorem dan- 
dam inter nos convenit, Quod ubi nunc re perfectum fuerit , bel- 
lum parvo negotio sopietur et res publica uti prius ab eodem ad- 
ministrabitur, Alioqui nihil obstabit, quin Romanus principatus 
sibimet exitio sit. Feminarum pars haec ut recte utiliterque cogi- 
tata approbare: pars alia omnia sentire. Postridie diluculo haec 
Apocaucho, cabiculi sacri praefecto, nuntiantur, qui extremum inde 
sibi sociisque periculum pertimescens, patriarchae aliorumque con- 
iuratorum aedes concursans, Actum est, inquit, nostraque illa 
magna felicitas ad ultimam miseriam sümul tota recidit. Augusta 


204 CANTACUZENI 


A.C.134a δύνου ἐκ πολλῆς εὐτυχίας τὰ πράγματα ἡμῖν ἀϑρόον περιέστη. 
C7 βασιλὶς γὰρ οὐκ οἶδ᾽ ὅϑεν ὁρμηθεῖσα, διαλύεσθαι πρὸς 
ἹΚανταχουζηνὸν διενοήϑη ini τῷ βασιλέα τε αὐτὸν στέργειν 
καὶ “Ελένην τὴν ϑυγατέρα βασιλεῖ πρὸς γάμον ἁρμόζειν τῷ 
υἱῷ. ἃ εἴ γένοιτο, οὐδεμία τις ὑπολέλειπται ἡμῖν ἐλπὲς τοῦδ 
μὴ ἐξ ἀνθρώπων ἀφανισϑέντας καινῷ τινι τρόπῳ παγοικεσίᾳ, 
ἀπολέσϑαι. ἴστε γὰρ αὐτοὶ, ὕσα ἡμῖν κατ᾽ ἐχείνου κατηγό-᾿ 
ρηνται, ἃ πάντα χρὴ ἐνθυμουμένους, πᾶσαν ἐπιδείξασθαι 
σπουδὴν, ὥστε μὴ μόνον γίνεσϑαι σπονδὰς ἐᾷν, ἀλλὰ καὶ τὸν 
πύλεμον, ὡς οἷόντε, ἀνάπτειν. οὐδὲν γὰρ ἢ τοῦτο λυσιτελέ-το 
στερον ἡμῖν. ἐδόχει μὲν οὖν κἀκείνοις δεινότατα τὰ βασιλίδι 
D βεβουλευμένα" σκεπτομένοις δὲ, ἦ χρὴ τὸν κίνδυνον διαφυγεῖν, 
ἐδόκει δεῖν πρὸς βασιλίδα ἀπελϑόντας καὶ ἢ ἀπάταις χρησαμένους 
ἢ φοβήσαντας ἀπειλαῖς, πείϑειν αὐτὴν δι’ ὅρχων ἐμπεδοῦν, ὡς, 
εἰ μὴ πρότερον συνεπιψηφίζοιντο καὶ αὐτοὶ, μήτε πράττειν,τῦ 
μήτε βουλεύεσθϑαί τι περὲ τῆς πρὸς Καντακουζηνὸν εἰρήνης. 
P. 459 A0. Οὕτω δὲ συνθϑέμεγοι πρὸς βασιλίδα ἧκον. προσα- 
V. 3γο γορεύσαντες δὲ,, ἡμεῖς εἶπον ,,navrec, καὶ μάλιστα πατριάρ- 
χης, ἐν τοῖς πρώτοις "μεν τῶν ανταχουζηνοῦ τεταγμένοι 
Βφίλων, καὶ πολλῶν ἐκείνου xoi μεγάλων ἀπηλαύσαμεν τῶνλο 
εὐεργεσιῶν. μέχρι μὲν οὖν κἀκεῖνος εὔνους τε ὑμῖν τοῖς βα- 
σιλεῦσιν ἦν καὶ τὰ δίκαια διενοεῖτο πράττειν, οὐδ᾽ ἡμῶν οὐ-᾿ 
δεὶς οὐχ ὅτι πολεμεῖν, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἀντιφϑέγγεσθαι ἐτόλμα. 


8. ἐπιδείξεσθαι P. 


enim, nescio unde excita, pacem cum Cantacuzeno facere in animo 
habet, quia et ipsum imperatorem esse pati polest et quia Hele- 
nam, eius filiam, imperatori filio nuptiis destinat coniungere. Quae 
si fiant, nihil spei superest, quin ex hominibus exterminali, in- 
audito quodam modo cum tota stirpe intereamus. Recordamini enim 
vobiscum, quam multorum criminum reum peregerimus, Haec omnia 
apud vos reputantes, intendere nervos oportet, ut non tautum foe- 
dus impediamus, sed ut bello, quantum poterimus, faces subiicia- 
mus: quo nihil nobis utilius. ludicarunt igitur et ceteri, impera- 
tricem moliri tristissima. Quaerentibus autem, qua ratione periculo 
se eximerent, placuit imperatricem adeundam, et aut technis aut 
minarum terrore adhibito, eam perpellere, ut iurata promittat , de 
pace cum Cantacuzeno nec acturam quidquam, mec cogitaturam, 
nisi eorum quoque auctoritas accesserit. 

34. Re sic composita, ad imperatricem gradiuntur, eaque con- 
salutata, Nos, inquiunt, ommes et potissimum patriarcha inter Can- 
tacuzeni amicos primum locum tenebamus, cui beneficia multa et 
excellentia in acceptis ferimus, Quamdiu igitur et ipse vobis impe- 
ratoribus studuit sensumque recte faciendi habuit, memo nostrum 


HISTORIARUM HI. 34. 205 


ἐξ ὅτου δὲ ἄδικα xai παράνομα διενοήϑη xai τοῦ πολλὰ nt-A.C. 1342 

φιληχότος βασιλέως χτείνειν ὥρμητο τοὺς παῖδας χαὶ τὴν 
Ρωμαίων βασιλείαν ξαυτῷ περιποιεῖν, μισήσαντες τὴν γνώ- 
pu» ὡς ἀπάνθρωπον χαὲ πονηρὰν, πόλεμόν τε πρὸς ἐχεῖνον 
δήραάμεθϑα φανερῶς ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τὰ μέγιστα αὐτὸν χαὶ γέ- 
vog xai οἰχείους ἐκαχώσαμεν. xoi νῦν εἰς τοσοῦτον ὅμονοίας 

ἥκομεν, ὡς οὐ χρήματα μόνον, ἀλλὰ xai ψυχὰς αὐτὰς ἡδέ- 
ὡς προησόμεγοι πολεμοῦντες αὐτῷ ὑπὲρ ὑμῶν. ὅτε οὖν ἡ- 
μεῖς τοσαύτην εὔγοιαν καὶ προϑυμίαν πρὸς ὑμᾶς ἐνεδειξάμεϑα 
τοτοὺς βασιλέας, τῶν ἀδικωτάτων ἄν εἴη, καταλιποῦσαν αὐτὴν 
ἡμᾶς καὶ παρ’ οὐδὲν τὴν ἡμετέραν λογισαμένην σωτηρίαν, 
σπένδεσθαι τῷ πολεμιωτάτῳ τῆς ἰδίας ὠφελείας ἕνεκα, εἴγε 
καὶ ὠφέλειά τις ἕψεται ἐκ τῆς εἰρήνης, ἀλλὰ μὴ βλάβη δει- 
γοτέρα ἐκ τῶν τοῦ πολέμου γενησομένων ἁπασῶν. ἃ γὰρ αὖ- 
αδτὴ περὲ τῆς πρὸς ἐκεῖνον εἰρήνης τῆς παρελϑούσης διειλέχϑης 
γυχτὸς, οὐδ᾽ ἡμᾶς διέλαϑεν ἐπὲ πολλῶν εἰρημένα ἀχοαῖς. 
ἐκεῖνον μὲν οὖν ἡμεῖς, ὡς κατὰ σοῦ καὶ τῶν παίδων τὰ δει- 
νότατα καὶ διανοούμενον καὶ ἤδη πράττοντα, ὥσπερ ἀπὸ μιᾶς 

γνώμης πολέμιόν τε ἡγησάμεθα καὶ οὐδενὸς, τόγε εἰς ἡμᾶς Ὁ 
207x0», ἠμελήσαμεν τῶν βλάπτειν δυναμένων. εἶ δ᾽ ἔχ τινων 
αἰτιῶν 7 εἰρήνη μᾶλλον συμφέρουσα νομίζεται νυνὲ, οὐδ᾽ 
ἡμεῖς ἐναντιωσόμεϑα πρὸς và φαινόμενα λυσιτελεῖν, μόνον 


3. γομίσαγντες M. pro μεσήσαγτες, 


non dicam ferrum in illum corripere, sed nec verbo ei repugnare 
sustinuit. Ex quo autem mentem iniustam et legibus adversantem 
induit, et cui carissimus fuit, eius liberos trucidare Romanumque 
imperium sibi asserere decrevit, nos hanc eius voluntatem inhuma- 
nam sceleratamque censentes, et bellum ei vestra causa intulimus, 
et cum ipsum, tum genus eius ac familiares summis iucommodis 
affecimus. Et nunc tanta est animorum nostrorum conspiratio, ut 
non pecunias modo, sed vitam quoque ipsam pro vobis in illum 
bellando cupiamus prodigere. ltaque cum usque adeo promptos 
propensosque in vestra causa nos exhibeamus, iniquissimum fuerit, 
si tu, nobis desertis et salute nostra despecta, privatum sectere com- 
pendium et cum hoste capitali foedus percutias: si tamen compen- 
dium, et non ommibus, quae e bello exsistent, gravius dispendium 
pacem istam comitabitur. Quae enim de pace cum ipso ineunda 
multis audientibus disseruisti, nec nos latent, Quare nos eum ut 
in te ac filios tuos teterrima parturientem et iam designantem , un- 
animi consensu et hostem decernimus: et quantum in nobis est, ni- 
hil, quod laedere possit, ab eo abstinebimus. Quodsi quibusdam 
argumentis pax in praesens videtur conducere magis, nec nos ad- 
versabimur, si tantam communi omnium nostrum iudicio et senten- 


206 CANTACUZENI 


A.C.1342 εἰ γνώμῃ κοινῇ πάντων ἡμῶν 7 εἰρήνη ἐπιψηφισϑείη. τὰ 
γὰρ ὑπὸ πολλῶν δοκιμαζόμενα ἥχιστα ἄν. ἁμαρτηϑείη. εἶ 
μὲν οὖν ὥσπερ ἐγνώκαμεν, αὐτή τε πείϑῃ καὶ τὴν ἀξίωσιν 
ἡμῶν ὡς δικαίαν παραδέχῃ, πάντ᾽ ἂν ἔχοι ἄριστα. εἶ δ᾽ 
ἄρα érégoc ἐἔγνωχας αὐτὴ, UAM ἡμῖν γε φράσον φανερῶς ,5 
ἵγ’ ἕχαστος, ὡς ἂν μάλιστα οἷόστε ἦ, τὴν σωτηρίαν ἐκπο- 

Ρ, φθορίζῃ ἑαυτῷ. πάντες δὲ οἷα πατρὲ πνευματικῷ τῷ πατριάρ- 
yn ἣν ἔχει γνώμην ἕκαστος περὶ τὰ παρόντα ἀνεϑέμεϑα, ἐξ 
οὗ δυνήσῃ μαϑεῖν σαφέστερον τὰ xa9* ἡμᾶς," οὕτως εἰπόντας, 
ἐχέλευεν εὐθὺς ὃ πατριάρχης ὑποχωρεῖν" μόνος δὲ πρὸς uó-1o 
γην τὴν βασιλίδα ὑπολειφϑεὶς, rc" ἔφασχε,,, βάσκανος δαΐ- 
μων τοιαῦτα πέπεικε λογίζεσϑαι, οὐκ ἀλυσιτελῆ μόνον, ἀλλὰ 
xài ἀδύνατα σχεδόν; τίσι δὲ χρωμένη λογισμοῖς, Καντακου- 
ζηνὸν φήϑης φίλα σοί τε xai παισὲ δύνασθαί ποτε φρογήσειν; 
ὃς γὰρ μήϑ᾽ ὑπὸ βασιλέως, μήτε σοῦ πρότερον μηδὲν ἀδι-τϑ 

Ψ.3γι κηϑεὶς, ἀλλὰ πολλῶν ἐπὶ πλεῖστον χρόνον ἀπολαύσας ἀγαϑῶν, 

Β πάντων ἐπιλελησμένος ἐν βραχεῖ, οὐ περὶ τῆς ἀρχῆς μόνον, 
ἀλλὰ καὶ περὶ σωτηρίας ἐπεβούλευσε, πῶς ἂν εἴη δίκαιος 
πιστεύεσθαι περὲ τῶν μελλόντων; καὶ ταῦτα οὐχ ὀλίγων πα- 
ρὰ τὸν τοῦ πολέμου χρόνον τῶν δοχούντων ἐφυβρίστων πρὸς5ο 
αὐτὸν γεγενημένων. οἶσϑα δ᾽, ὡς τοῖς εἰϑισμένοις ἄρχειν 
καὶ τιμᾶσθαι παρὰ πάντων τοιαῦτα μάλιστα οὐχ ἀνεχτά, 
εἰ δ᾽ ἄρα τοῦ χρόνου τριβομένου, ἡ πρὸς ἐκεῖνον φαίνοιτο 


iia confirmetur: a multis enim approbata minime decipiunt, Ergo 
si quod nos sentimus, tu quoque senseris petilionique nostrae, ut 
iustae , locum reliqueris, divébaut omnia. Sin forte aliud statuis, 
nobis aperte indica, ut quisque, quam optime licebit, saluti suae 
prospectum eat. Omnes autem sensus nostros de praesenti rerum 
statu patriarchae, tamquam patri spirituali, commisimus, ex quo 
clarius, quid velimus, percipere poteris. Haec ubi dixerunt, pa- 
iriarcha protinus alios secedere iussit, solusque apud solam impera- 
tricem remanens: Quis tam invidus daemon, inquit, ad haec non 
modo infructuosa, sed factu etiam propemodum impossibilia volven- 
da te induxit? Quaenam rationes te movent, ut Cantacuzenum tibi 
ac liberis tuis unquam amicum esse posse existimes? Qui enim ne- 
21 ab imperatore, neque abs te prius ulla in re offensus, sed 

iutissime multis bonis cumulatus, brevi omnium oblitus, non im- 

erio solum , sed saluti etiam vestrae insidiatus est, quo pacto illi 

des in futurum iure habebitur? Sa μαι cum non pauci per tempus 
belli in eum contumeliosi fuisse videantur. Non te autem fugit, 
quam iis, qui aliis imperitare et publice coli ac honorari consue- 
verunt, huiusmodi iniuriae intolerabiles sint. Si tempore procedente 
pàx cum illo necessaria iudicabitur , praestabit de omnium nostrum 


HISTORIARUM 11. 34. 207 


εἰρήνη ἀναγκαία, βέλτιον ταῖς ἁπάντων χρωμένην γνώμαις ^.C. 1342 
πράττειν, ἃ κοινῇ δοχεῖ λυσιτελεῖν, ἢ τῶν ἄλλων ἀμελήσασαν, 
αἀπερισχέπτως τὰ παριστάμενα ποιεῖν. εἰ μὲν οὖν πρὸς τὴν 
ἀξίωσιν αὐτῶν ἐπινεύσειας καὶ αὐτὴ, καὶ πρὸς τὸ μέλλονᾳ 
δπέστιν τινὰ παράσχοιο, ὡς οὐδὲν οὐδέποτε παρὰ τὰ ὑπεσχη- 
μένα δράσεις, καὶ αὐτοί σοι πρὸς πάντα καὶ χρήμασι καὶ 
σώμασι προϑύμως συναγωνιοῦνται, χαὶ οὐδ᾽ αὐτῆς, εἰ δέοι, 
τῆς φίλης φείσονται ζωῆς, ὥστε προΐεσθαι ὑπὲρ τῶν ooi λυσιτε-- 
λούντων. ἄν δ᾽ ἑτέρως αἴσθωνται βουλευομέγην, ὀχγῶ μὲν 
τοεἰπεῖν, ἀποχρύπτειν δὲ οὐ δίκαιον, ὡς μία πᾶσι παρέστη 
γνώμη xai ὕρχοις τὴν ὁμόνοιαν ἠσφαλίσαντο, σὲ μὲν καὶ παῖ- 
δας ἀποκτείνειν, αὐτοὺς δὲ Βυζάντιον κατέχοντας, ὅπλα Καν- 
ταχουζηνῷ ἀνταίρειν μέχρι παντὸς τοῖ δυνατοῦ. ἂν δ᾽ ἀδυ- 
γάτως ἔχωσι πρὸς τὸ ἀμύνεσθαι, μᾶλλον αἱροῦνται ᾿Δλεξαν- 
τὔδρῳ τῷ Πυσῶν βασιλεῖ δουλεύειν τὴν πόλιν παραδόντας, ἢὉ 
τοῖς ἐχ Βενετίας ἢ Γεννούας “ατίγοις ἢ Καντακουζηνῷ δε- 
σπότῃ χρῆσϑαι. ὅτε οὖν ἢ τε ἀξίωσις αὐτῶν δικαία, xci 
τὸ παριδεῖ; αὐτὴν οὐ xívdvvov σοί τε μόνον xai παισὲν, ἀλ- 
Aa καὶ πάσῃ τῇ Ῥωμαίων ἡγεμονίᾳ ἀνάστασιν xai φϑορὰν 
αοτὴν ἐσχάτην ἀπειλεῖ, ποῦ δίκαιον ἢ λυσιτελὲς προσδοκωμέ- 
yc» χάριν ἀγαθῶν, εἴγε καὲ ἔσται ὥσπερ ὕποπτεύομεν, ἐκ 
τῆς εἰρήνης, τὰ παρόντα xai φαινόμενα ἀνθαιρεῖσϑαι δυσχε- 
ρῆ; ἀλλ᾽ εἴ τι πέποιϑας ἐμοὲ τὰ coi λυσιτελοῦντα ἐξαρχῆς 
τε ἡρημένῳ καὶ νῦν οὐδὲν ἧττον συμβουλεύοντι, τούτοις πει-- 


4. ἐπινεύσαις M. 7. προϑύμου P. 


sententia facere, quae bono sint omnibus, quam aliis non appella- 
tis, inconsulto quod in mentem venit exsequi, Quapropter si eorum 
postulatis annuens, contra promissa nihil unquam te facturam fidem 
xederis, ipsi vicissim pro dignitate commodisque tuis et pecunias 
et oppositus corporum suorum et, si necesse erit, qua nil carius, 
animam pet. pute ud suum pollicentur, Si aliud te velle cognorint, 
horreo dicere, quod tamen occultum haberi non debet: mens ommi- 
bus una est et sacramentem inter se dixerunt, ut te cum liberis 
contrucidata, Byzantium occupent et Cantacuzeno, qua valuerint 
virtute, resistant. Si id minus poterunt, Alexandro, Moesorum regi, 
urbe tradita, servire malunt, quam aut Venetos aut Genuenses 
Latinos aut Cantacuzenum dominos perpeti. Quia igitur iustum pe- 
tunt eorumque petitionem despicere non tibi solum ac liberis tuis 
periculosum est, sed et toti Romanorum imperio vastitatem ac per- 
niciem extremam minitatur, quinam iustum aut utile, quaeso, 
propter exspectata ex pace bona praesentia et in conspectu posita 
mala (si.erit, ut ominamur) non refugere? Sed si quid mihi a prin- 


508 * CANTACUZENI ^" 


^ » , ^ Σ 

A.C.1342 ϑομένη, τῶν 7,05 περιεστηκύτων ἀπαλλάττου δυσχερῶν." πρὸς 

Ρι46ι ταῦτα ὑποπτήξασα 7j βασιλὶς καὶ τῆς ἀπάτης ὥσπερ οὔκ αἴ- 

σθομένη, ἀλλ᾽ οἰηϑεῖσα,, εἰ βελτίων τοῦ πολέμου ἡ εἰρήνη 

φαίνοιτο, πεισϑήσεσθαι καὶ αὐτοὺς, δέχεται τὰ εἰρημένα. 
αὐτίκα τὲ ἐχέλευον ὀμγύειν, “ὡς οὐδὲν οὐδέποτε παρὰ τὰδ 
c “"-- , ' ' ; 

ὑπεσχημένα πρᾶξαι, ἡ δ᾽ ἀγνοήσασα τὴν ἐνέδραν, xai 0pxovc 

προσετίϑει τοῖς εἰρημένοις, καὶ ὃ πατριάρχης εὐϑὺς aqo- 

ρισμὸν ἐπεφώνγει, εἰ παραβαϑείη τὰ ὁμωμοσμένα. ἐξ ἐχείγου 

δὲ οὐδέποτε κατέλιπον τὴν βασιλίδα μόνην, ὥστε λὴ 

ὴ ἔδα μόνην, ὥστε σχολὴν 

» - ' a , ^ c , HH 5 
ἄγουσαν τῶν δεόντων τι βουλεύσασϑαι πρὸς ἑαυτὴν:  GÀM YO 

ς , * , M - 2 - » x , 

ἡμέρας μὲν avrot συνῆσαν ἐκ διαδοχῆς ἄλλον ἄλλος διαδεχό- 

, , - Y 

μενον xaà συμμεριζόμεγοι τὸν χρόνον τῆς ἡμέρας. νυχτὸς 

* - ^ «y - 
δὲ τῶν τῆς βασιλίδος οἰχετίδων ἦσαν πρὸς τοῦτο τεταγμέναι, 

^ ^ ? - - -€- 
αἱ μισϑὸν οὐ φαῦλον τῆς προδοσίας εἶχον χρυσίον παρὰ τῶν 
συγωμοτῶν, ἃς ἔδει τῇ (9. ; | τι φϑέγὶ τῦ 

μοτῶν, ἃς ἔδει τῇ βασιλίδι συνούσας, εἴ τε φϑέγξαιτο, μη- 

, , e , E x - 
γύειν πατριάρχῃ; ὥστε δι’ éxelvov xai τοῖς ἄλλοις πάντα δῆ- 
λα γίνεσϑαι τὰ εἰρημένα. ὃ πατριάρχης γὰρ τὴν οἴκοι παν- 

, M ^ » - , 
τάπασι διατριβὴν καταλιπὼν, βασιλείοις ἐνδιητᾶτο, προφασιν 
μὲν, ὡς τῶν ἐπιβούλων χαϑέξων τὰς δρμάς, εἴ τις βούλοιτο 
γεωτερίζειν, τῇ 0^ ἀληθείᾳ, βασιλίδος φύλαξ ὑπὸ τῆς συνωμο- 30 
σίας τεταγμένος, ἵνα μὴ λαϑοῦσα πράξῃ τῶν μὴ κατὰ γνώ- 

» n) ^ ^ L3 -- - 

αμην ὄντων τι αὐτοῖς. ταῦτα uiv ovv, Kavraxovixvo? τοῦ 
, , 2 / 3 ' € » ἃ * 
βασιλέως Ζιδυμοτείχῳ ξβνδιατρίβοντος, ἐπράττετο. ὑφ᾽ ov δὲ 


cipio tuorum commodorum studioso, et nunc nihilo minus bene 
consulenti credis, istis crede, et quibus circumdata es malis, te li- 
bera, "Tum Augusta metu anxia et fallaciam non advertens, sed 
arbitrata, si pàx bello melior esset, ipsos utique sibi eam suasuros 
fuisse, dictis suffragata est, lllico eam iurare hortantur, praeter 
promissa nihil unquam facturam. Imposturae ignara iurat statimque 
patriarcha anathema acclamat, si contra agat, quam iuraverit. Post id 
nunquam solam reliquerunt, ut per otium,quid expediret, secum disqui- 
reret: sed diem totum inter se partiti, alius alium excipiendo, cum ea 
versabantur. Noctu autem de famulabus eiusdem ad hoc ipsum erant se- 
lectae; quibus non contemnendum proditionis pretium dabatur a coniu- 
ratis, nummus aureus singulis videlicet. Eas cum imperatrice confabu- 
lantes, si quid' secus loqueretnr, ad patriarcham nuntiare oportebat ; 
Pe rursus dicta omnia ad sodalitium referret. Et is patriarchio plane 
eserto, in palatio habitabat, quasi audaciam cohibiturus , si quis insi- 
diator novi aliquid moliretur; sed re ipsa imperatrici custos a coniu- 
ratis impositus, ne quid, ipsis nescientibus, faceret, quod eorum libi- 
dini adversaretur. Et haec quidem Cantacuzeno Didymotichi morante 
agebantur. Sub tempus vero, quo Peritheorium obsidebat, ad mo- 
'  màchos in Atho monte, ceteris sanctimonia praestantes, scripsit, eos 


x 


HISTORIARUM ΠΙ. 34. 209 


χρόνον Περιϑεώριον ἐπολιόρκει, πρὸς τοὺς ἐν 49m τῷ 0g&iA.C. 1342 
τῶν ἄλλων ἀρετῇ προέχοντας γράψας μοναζόντων, ἐδεῖτο xai V.372 - 
αὐτῶν, μὴ περιορᾷν τὸ τῶν χριστωνύμων αἷμα χεύμενον ὅση- 
μέραι, ἀλλὰ ζῆλον ἀληθείας ὑποδυσαμένους, πρὸς Βυζάντιον 
δαἀφικέσθϑαι xoi βασιλίδα διδάξαι τὴν τῶν πραττομένων ἄτο- 
πίαν, εἴ πως πειϑομέγη γοῦν αὐτοῖς, τὴν νεμομένην τὴν Ῥω- 
μαίων ἡγεμονίαν φλόγα κατασβέσῃ, ἐξ οὐδεμιᾶς προφάσεως 
ἀληθοῦς, ἀλλ᾽ ὑπὸ συκοφαντίας καὶ διαβολῆς κεκινημένην. 
αὐτὸν γὰρ ἐπιχειρήσαντα πολλάκις, ἠνυχέναι πλέον οὐδὲν, 
τοτῶν τὴν Ῥωμαίων ἡγεμονίαν ἄρτε διοικούντων πρὸς μὲν τὴν 
πρεσβείαν μηδὲν ἀποχριγομένων, τοὺς πρέσβεις δὲ μόνον ὠ- Ὁ 
μότατα αἰχιζομένων καὶ πᾶσαν παροινίαν ἐνδειχνυμένων πρὸς 
αὐτοὺς xal τελευταῖον ἐν δεσμωτηρίοις κατεχόντων ὑπὸ κλοιοῖς. 
ἃ οἱ ἐν ϑῳ ἀγαγνόντες καὶ προσήκουσαν αὐτοῖς τὴν ὑπὲρ 
15zày τοιούτων σπουδὴν καὶ προϑυμίαν οἰηϑέντες, οἷα δὴ ὑπὲρ: 
τῆς κοινῆς ὠφελείας ἐσομένην, καὶ παραϑήξαντες ἀλλήλους, 
ἐκ πάντων ὃιτε πρῶτος ἐκλεγέντες Ἰσαὰκ, ἀνὴρ τίμιος xai 
ἀρετῆς εἰς ἄκρον ἐληλαχὼς, xai ὃ τῆς “Ζαύρας ἡγούμενος Π7α-- 
x&gi0g, καὶ ἕτεροι τῶν κατὰ τὸ ὅρος φροντιστηρίων ἡγουμέ- 
20v0Y οὐχ ὀλίγοι" σὺν τούτοις δὲ καὶ ὃ χρόνῳ ὕστερον τῆς 
ἐν Κωνγσταντινουπόλει ἐχκλησίας πατριάρχης ysyovog, εἰς τὸν 
ἱερέων ἔτι τότε χορὸν τελῶν Κζάλλιστος, καὶ Σαβὰς, ὃς πρὸς Ῥ. 461 
τῇ Βατοπεδίου μονῇ τὸν ἀσκητιχὸν ἦνυε δρόμον καὶ πολλοὺς 
ὑπὲρ ἀρετῆς καὶ ϑαυμασίους ἐπεδείξατο ἀγῶνας, εἰς Βυζάν- 


quoque rogans , ne. Christianum sanguinem quotidie fundi sinerent, 
sed veritatis zelum capessentes , Byzantium se conferrent et impera- 
tricem quam indigna factitarentur, edocerent: si fortasse ab illis 
saltem ad flammam imperium Romanun  devorantem restinguendam 
adduceretur, quam non aliqua causa legitima, sed merae sycophan- 
tiae et obtrectationes suscitassent: quod ipse frequenter irrito conatu 
ientaverit, cum , qui nunc gubernacula teneant, legatis nihil re- 
spondentes, crudelissime eos pulsarint et ommi petulantia in illos 
debacchati sint ac postremo vinculis et carceri tradiderint. Haec 
ubi monachi apud Atho legerunt, in talibus, ut pro communi salute, 
nullam sibi molestiam recusandam censuerunt; et mutuo se exacu- 
erunt electique ex omnibus, princeps Isaacias, vir venerabilis sum- 
maque sanctitate praeditus , et Laurae praefectus, Macarius, et alii 
deinceps monasteriorum ad montem illum praepositi non pauci; 
cum his etiam Callistus, qui postea Constantinopolitanae ecclesiae 
patriarchatum gessit et tum adhuc in sacerdotibus numerabatur; et 
Sabas, qui in Batopedio monasterio religiosae vitae stadium decur- 
rebat, multaque et egregia pro virtute certamina suscipiebat, hi, 
inquam , delecti Byzantium venerunt, cumque imperatrice et pa- 


Cantacuzenus ll. 14 


210 : CANTACUZENI 


A.C.134»Tt0y ἀφίκοντο, βασιλίδι τε συγγενόμενοι, xab πατριάρχου 
- ν᾿ bd , -3* 
καὶ τῶν περὲ αὐτὸν συνωμοτῶν παρόντων, ,,ἡμεῖς᾽ ἔφασαν, ,τὴν 
χατασχοῦσαν Ῥωμαίους ὁρῶντες συμφοράν, δεινὰ μὲν qoue- 
ϑα τὰ πραττόμενα χαὲ πέρα δεινῶν. οὐδὲν δὲ πλέον πρὸς 
3 F - m ἢ ' 
ἐπικουρίαν καὶ ἀποτροπὴν τῶν δεινῶν δυνάμενοι συμβαλλε- 
- » * - - 
σθαι, τῶν ἄλλων ἀμελήσαντες, ὑπὲρ τῶν κοινῇ συμφερόντων 
Β ἐδεόμεϑα ϑεοῦ, τοῦ μόνου στῆσαι δυναμένου τὰς προσδοκω- 
μένας συμφοράς. vvvi δὲ τὸ διεστηκὸς τῶν Ῥωμαίων ἰδόν- 
- , y Lu 
τὸς μέρος ἀσμένως χωροῦν πρὸς τὴν εἰρήνην xai μάλιστα Ó- 
πὲρ δόκησιν παρεῖχε τὴν αἰτίαν παρασχέσϑαι τῆς διαφορᾶς ,vo 
1 - € 3. - "E , c ' 
xai ϑεῷ τῷ τῆς εἰρήνης χορηγῷ pude xegirac ομολογήσαγτες 
- ^ , ^ c 
καὶ γῆρας καὶ σωματικὴν ἀσθένειαν καὶ τοὺς πρὸς τὴν ὁδοιπορί- 
, t * - 
αν πύγους παριδόντες, ἥκομεν δεησόμενοι καὶ ὑμῶν, δέχεσϑαι 
, ^ M , MJ 
τὴν εἰρήνην καὶ μὴ διὰ φιλονεικίαν τὴν Ρωμαίων ἡγεμονίαν 
γῦν τε διαφϑειρομένην περιορᾷν xai ἔτι δεινότερα προσδοχω-τῦ 
, » ^ , - 
μένην πάσχειν, àv μὴ ταχέως Ó πόλεμος καταλυϑῇ. ἔλεον 
οὖν χαὲ αὐτοὶ λαβόντες τῶν ὅσημέραι χεομένων αἱμάτων 
καὶ τῶν δεσμωτηρίοις κατεχομένων καὶ τῶν ἐλαυνομένων xai 
? , , b] , , M RJ , A] 
α ἀνήκεστα πασχόντων ἀνϑρώπων, κυρώσατε τὴν εἰρήνην καὶ 
- » ' - LE 
TOY πολλῶν x«&£ χαλεπῶν xwóvvov ἀπαλλάξατε "Pouatovg,20 
ὡς ἂν ϑεός τε ὃ τῆς εἰρήνης χορηγὸς δοξασϑὴ xai Baci 
ς ; ς jl 9s χοθηγος v" καὶ βασιλῖς 
, , - , * , 
τε καὶ πατριάρχης καὶ ὑμεῖς ἡ σύγκλητος oU παρὰ πάντων 
μόνον Ῥωμαίων, ἀλλὰ καὶ ἡμῶν τῶν ταπεινῶν ἀξίας κομί- 
ζησϑὲε εὐχαριστίας τῆς προϑυμίας τῆς περὲ τὰ καλὰ καὶ τῆς 


tiarcha , coniuratis item praesentibus congressi, ita locuti sunt. 
Cum cerneremus calamitatem , quae Romanos oppressit, etsi quod 
agcbatur infandum apparebat, tamen quia ad tantam vim mali de- 
pellendam nihil auxilii afferre poteramus , reliquis posthabitis , Deo, 
qui solus impendentes aerumnas atque miserias averruncare potest, 
communem salutem incolumitatemque | supplices commendabamus. 
Nunc quia cognovimus, segregatam Romanorum partem , quae opi- 
nionem praebebat maxime incepti huius dissidii, pacis esse cupi- 
dam, Deo pacis largitori immortales gratias egimus, nullaque sene- 
ctutis et imbecillitatis ac laborum itineris ratione ducta, et vos ro- 
galuri advenimus , ut pacem complectamini: ne ob discordias vestras 
€t nuuc laceretur Romanum imperium et nisi primo quoque tempore 
bellum inhibeatur, atrociora formidet. Quamobrem et vos, qui in 
dies funditur sanguinem et in carcerem compactos atque in exilium 
proiectos et saevissime afllictatos miserati, pacem ratam conficite , 
Romanosque multis ac nefandis cladibus eximite, ut et Deus pacis 
donator celebretur, et imperatrix ac patriarcha et vos. senatus , non 
a Romanis modo passim, sed etiam a nobis humilibus, propter fa- 
cilitatem in rebus honestis et sollicitudinem hominum insontium 


HISTORIARUM III. 35. 21I 


, - * ^ , [4 - , 
κηδεμονίας τῶν διὰ τὸν πόλεμον ἁπανταχοῦ διαφϑειρομένωνΑ. C. 134a 
ἀνθοώπων ἀναιτίων." πρὸς ταῦτα βασϊλὶς μὲν οὐδὲν ἔπασχε 

᾿ , . * LI , x  * ' , 
δεινὸν, ἀλλὰ vat Mito. guine pe εἰρῆσϑαι αὐτῇ τοὺς À0- 
γους. πολλὴν γὰρ πατριάρχου xat τῶν ἄλλων πανουργίαν 

Bxal ἀπάτην καταγνοῦσα, ἔσπευδεν, εἰ δύναιτο τρύπῳ δὴ τινι 

τὸν πόλεμον χαταλύσασα, σπονδὰς πρὸς βασιλέα τὸν Καντα- 

χκουζηνὸν ϑέσϑαι περὲ εἰρήνης. εἰργομένη δὲ ὑπὸ τῶν ὅρχων, 

» ω " a c 

οἷς ὑπήγαγον ἐξαπατήσαντες. Og, εἰ ur πᾶσιν αἱρετέα εἴη ἡ 

εἰρήνη, μηδ᾽ αὐτὴν ἐπιψηφίζεσθϑαι, τὴν ἐκ τῆς βουλῆς wi- 
τοφον ἀναγχαίως περιέμενε, : 

λέ. Πατριάρχης δὲ καὶ 7 συνωμοσία ἐν δεινῷ. μάλιστα P. 463 
2.4 ' 2 , * i] » 2 7, 3 nr de 
ἐτίθεντο τὰ εἰρημένα καὶ τὸν ἔσχατον qQorro κίνδυνον αὐτοῖς. 373 

, - 3 
ἐπάγειν. προφανῶς μὲν οὖν πρὸς τὴν εἰρήνην ἀντιλέγειν οὐχ 
ἱταμὸν μόνον, ἀλλὰ καὶ φιλομόχϑηρον ἐδόκει, ἐσχέψαντο δὲ,Β 

, , , , ^ - ^ * 

15ei δύναιντο τρύπῳ δή τινι ἑτέρῳ τῶν μοναχῶν τὴν δηϊόνοιαν, 

- , ^A , * , , * * 
πειρᾶσϑαι διαλύειν. xai τότε μὲν ἐπαινέσαντες τὴν ὑπὲρ 
τοῦ χοινοῦ σπουδὴν, ἐκέλευον ἀναπαύλης τινὸς τυγχάνειν, 
τὸν ἐκ τῆς ὁδοιπορίας πόνον ἀποτιϑεμένους. ὕστερον δὲ ἐ- 

c 
πηγγέλλοντο σχεψαμένους περὲ ὧν ἥκουσι τὴν ἀπολογίαν πα- 
- * * , » 3 25 344» δὲ 
209«0*tiy, ξενίζεσϑαι δὲ οὐκ εἴασαν ἐπὶ ταὐτὸν, ἀλλ᾽ ἀλλον 
y LI ^ 
ἄλλοσε διέσπειραν, ὡς ἂν τῇ διαστάσει τῶν σωμάτων xci 
ταῖς γνώμαις διαστῶσιν, ὑποσχέσεσι xai λόγοις ἰδίᾳ ἕχαστος 

' 2 ’ * , - 

διαφϑαρέντες. ἐτρίβετο uiv οὖν ὅ χρόνος xai οὐδεμία τῶν 
kJ , 3 , 5v! , , - -* 
εἰρημένων ἦν φροντὶς, οὐδέ τις λύγος ἐγίγνετο τῶν μοναχῶν. C 


hoc bello ubique pereuntium , dignis gratiarum actionibus collaude- 
mini, Haec oratio Augustae non molesta, sed grata potius et ab 
eius mente haud aliena accidit. Nam cum patriarcham ceterosque 
sciret esse vaferrimos ac fraudulentissimos , studebat, si quo modo 
posset, bello dissoluto, cum Cantacuzeno pacem et foedus consti- 
tuere. Religione autem iuramenti impedita, qua per dolum ab illis 
obligata fuerat, ut nempe, nisi omnibus expetenda pax videretur, 
nec ipsa eam sanciret, concilii sententiam necessario exspectabat. 
35. At patriarcha et coniurati monachorum dictis, quibus sibi 
exitium parari ducebant, gravissime offensi, pacem manifeste repu- 
diare non audebant, ne non impudentes modo, sed etiam de indu- 
stria improbi viderentur. Circumspiciebant autem, si qua via eo- 
rumdem coucordiam dirimere possent. Ac tunc quidem, laudato eo- 
rum officio pro re publica, ut fessos de itinere, aliquantum requie- ἡ 
scere iusserunt, promittentes, postea se visuros, quid eis responsi 
darent, Divertere porro omnes eodem non sinentes, alium alibi 
collocabant, ut quemadmodum corporibus, sic animis quoque pro- 
missis et blanditiis seorsum unusquisque corruptus, separarentur. 
Fluebat igitur tempus et dicta in. ventos recesserant, neque monachi 


212 CANTACUZENI 


A.C. 1342 ἐκεῖνοι δὲ δρῶντες, ὡς μᾶλλον αὐτοῖς αἱρετέος ἐστὶν 0 mó- 
λεμος, ἢ ἡ εἰρήνη, μετὰ τὸ πολλὰ δεηϑῆναι περὲ αὐτῆς, 
ἐπεὶ πρὸς σχήψεις xai προφάσεις καὶ οὐδὲν ὑγιὲς ξώρων 
καταφεύγοντας, τὴν ἐπάνοδον ἡτοῦντο. τοῖς δὲ οὐδὲ τοῦτο 
λυσιτελεῖν ἐδόχει, ὥστε ἀπελθόντας τοὺς μοναχοὺς αὐτοῖςδ 
μὲν ἀνατιϑέναι τὴν αἰτίαν τοῦ πολέμου, ἱανταχουζηνῷ δὲ 
τῷ βασιλεῖ τὸ μᾶλλον αἱρεῖσϑαι τὴν εἰρήνην καὶ δίκαια καὲ 
συμφέροντα τοῖς πᾶσιν ἀξιοῦν συμμαρτυρεῖν, οὐδὲ γὰρ μέ- 
τριά τινα προστήσεσϑαι αὐτοῖς ἐνόμιζον πρὸς τὸ τοὺς δήμους 
ἐχταράττειν xai τὸν πόλεμον χιγεῖν. ἐξεπίτηδες γὰρ αὐτοῖτο 

Ἠλάλους τινὰς καϑίεσαν εἰς τὰς πόλεις κηρύττοντας, ὡς Kay- 
ταχουζηνὸς οὐδ᾽ ἄκροις ὠσὲ τὴν εἰρήνην παραδέχοιτο, ἀλλὰ 
τὰ δεινότατα τοὺς βασιλέως παῖδας διαϑήσειν ἀπειλεῖ, εἰ 
περιγένοιτο ἐν τῷ πολέμῳ, «καὶ τοὺς ἄλλους, ὅσοι δίκαια. 
ποιοῦντες ἐχείνῳ πεπολεμήκασιν ὑπὲρ αὐτῶν, παρεχάλουντϑδ 
τε τοὺς δήμους ὑπὲρ τῶν βασιλέως παίδων ὀρφανῶν ὄντων 
πατρὸς ἀγαναχτεῖν καὶ ἀμύνεσθαι τὸν ἀδικοῦντα. οὗ δὴ tve- 
κα ἐσχέψαντο συγκρούειν πρὸς ἑαυτοὺς τοὺς μοναχούς. καὶ 
ἸΠακάριον μὲν τὸν “αύρας ἡγούμενον, Θεσσαλογίκης μητρ0-: 
πολίτην ἀποδείξαντες, ἔπεισαν οὐ πρὸς τοὺς ἄλλους μόνοναο 

P. 464 διενεχϑῆναι μοναχοὺς καὶ Καντακουζηγισμὸν αὐτῶν κατηγο- 
ρεῖν, ὅτι δὴ τὸν φίλον δρῶντες ἀπολεῖσθαι ὕπὸ τοῦ κοινοῦ 
πολέμου κινδυνεύοντω, ἂν ζήλου μοίρᾳ xai τῆς πρὸς τὰ βελο: 


3. εἰς add. M. ante οὐδὲν... 


curae erant. Qui cernentes, eos bello quam pace gaudere magis, 
cum toties super ea rogati , ad obtentus quosdam et causas commen- 
titias confugerent, revertendi potestatem petiverunt. At istis nec 
hoc conducere. visum est, ut digressi monachi ipsos belli, Cantacu- 
zenum pacis auctorem praedicarent testimoniumque ferrent, illum 
iustitiae "consentanea et universitati fructuosa postulare, Non enim 
quibusdam levibus ratiunculis usuros arbitrabantur, quibus populos 
perturbarent atque ad arma incenderent, cum ipsi ex instituto bla- 
terones quosdam subornatos per oppida dimisissent, qui proclamarent, 
Cantacuzenum ab auditione pacis abhorrere et minari, se relata vi- 
cloria imperatoris liberos facturum mortales miserrimos , ac perae- 
que alios, quotquot amore iustitiae pro ipsis contra se pugnaverint. 
Incitabant igitur populos, ut filiorum imperatoris iam orphanorum 
vicem dolentes, ab eorum capitibus hominis iniurias propulsarent. 
Ob hoc itaque commentabantur, quomodo inter monachos litem et 
dissensionem sererent. Ac Macarium quidem, Laurae praefectum, 
metropolitam Thessalonicensem designantes, eo perduxerunt, ut non 
tantum ab aliis monachis dissideret, eosque Cantacuzenismi argue- 
ret, (quia nimirum amicum ob arma communia periculo conflictan- 


HISTORIARUM III. 35. 213 


to συμβουλῆς ἥκουσιν ἐχεύνῳ βοηϑήσοντες " ἀλλὰ καὶ flagi-A. C. 134a 
λέως πολλὰς καταχέειν λοιδορίας καὶ οὐδὲν ἐκείνων ἀπολεί- : 
πεσϑαι τὴν εἰς αὐτὸν πιχρίαν. ὅϑεν xai γενόμενος ἐν Θεσσα- 
λονίκῃ οὐδενὸς τῶν ἐχεῖσε τολμηϑέντων ini ὠμότητι καὶ πο- 
5vnoía. βεβοημένων ἀπελείπετο. πρῶτον δὲ ἐν τῇ μονῇ v5 V.374 
προσαγορευομένη Πέτρᾳ ἀπρόϊτον μένειν κατεδίκασαν, προ- 
γοίας τῆς εἰς τὸ σῶμα προσηκούσης οὐδεμιᾶς ἀποστερήσαντες.Β 
Σαβὰν δὲ διὰ τὸ ἀρετῇ τῶν ἄλλων ὑπερέχειν καὶ γνωριμώ- 
τατον τῶν βασιλέως φίλων εἶναι, ἐπεὶ μὴ συμφρονεῖν αὐτοῖς 
τοἐβούλετο, ἐν ἑτέρᾳ μονῇ τῇ Χώρᾳ προσαγορευομένῃ μένειν 
καὶ αὐτὸν ἐψηφίσαντο ἀπρόϊτον. βουλομένων δὲ xai ngo- 
γοίας ἀξιοῦν πολλῆς, οὐ κατεδέξατο, μὴ δίκαιον εἶναι, φά- 
oxov, ἐκ τῶν αἵμασι καὶ φόνοις χαιρόντων τι λαβεῖν. τοῦτο 
δὲ μόνον εἰπὼν, ὡς τὸν ὑπὸ ϑεοῦ φρουρούμενον οὐδεμιᾷ vtrt 
τδμηχανῇ δυνατὸν ὑπ᾽ οὐδενὸς διαφϑαρῆναι, ἡσυχίαν ἦγε. τοῖς 
δ᾽ ἄλλοις ἅπασιν οὐ μάλιστα ἀξιολόγοις οὖσι, τὴν εἰς τὰς 
ἰδίας μονὰς ἐπέτρεπον ἐπάνοδον. περὲ μὲν οὖν τὴν τῶν μο- 
γαχῶν πρεσβείαν τοιαῦτα πατριάρχῃ καὶ τοῖς συτωμόταις ére- 
λεῖτο. βασιλεὺς δὲ ὃ Karraxovigvóg ὡς τὴν ὑπὲρ τῆς εἰρή- Ὁ 
λογῆς πρεσβείαν ὃ Βατάτζης δέει τῶν τὰ πράγματα διοικούντων 
ἀπηγόρευεν, εἰς τὸ στρατόπεδον ἐπανῆκεν. εὗρε δὲ ἐκ Θεσ- 
σαλογίκης ἀφιγμένους, oUg αὐτὸς ὀλίγῳ πρότερον πρὸς πρω- 


15. ὑπὸ οὐδεγὸς P. 40. ἀρχόντων P. pro διοεκουγτων. 


tem intuentes, et zelum meliusque consilium praeferentes ei sic opi- 
.&ulatum venirent,) verum etiam ut probris multis imperatorem Can- 
tacuzenum  incesseret, mec se ab ipsis conspiratis amarulentia in 
illum vinci pateretur, Vnde et Thessalonicae cum iam esset, nullum 
erat ibi tam nobile crudelitate et nequitia scelus ante perpetratum, 
cui ipse non par faceret, Isaacium vero, qui ordinem ducebat, ad 
monasterium Petra dictum condemnant: ita, ut a nemine convenire- 
tur, nulla tamen re ad curandum corpus necessaria egeret. Sabam, 
quod virtute ceteris antestaret essetque imperatoris amicitia notissi- 
mus et ab ipsis facere nollet, in alio monasterio , Chora appellato, 
manere, nec eum a quoquam adiri decreverunt. Quem cum sedulo 
curare vellent, mon tulit, dixitque, iniquum esse ab iis, qui in 
caede: et sanguine voluptatem haberent, quidquam accipere, Hoc 
autem solo dicto, quem Deus tueretur, nulla eum machina ab ullo 
mortalium posse interimi, deinceps tacuit. Ceteris porro omnibus, 
ut non tanti aestimandis, ad monasteria sua reversionem concesse- 
runt. Legationem monachorum patriarcha et coniurati ad hune mo- 
dum exceperunt. Cantacuzenus, postquam Batatzes legatione de pace, 
metu eorum, qui regnabant, fungi pertimuit, ad exercitum rediit: 
ubi reduces invenit, quos nuper ad protostratorem miserat, nunti- 


» 


214 CANTACUZENI 


A. C.1342 τοστράτορα πέμψας ἦν, xt» τὴν ταχίστην ἀπαγγέλλοντας , 
ὡς τῶν ἐκεῖσε πάντων. ὑπὸ πρωτοστράτορος καλῶς διῳχημένων. 
ἐδόχει μὲν οὖν καὶ βασιλεῖ, μὴ μέλλειν δεῖν, ἀλλὰ πρὸς Osa- 
σαλονίχην ἐπείγεσϑαι οὖσαν ἀναγκαίαν. τῶν πρὸς τὴν τειχο-- 
μαχίαν δὲ πάντων ἤδη παρεσχευασμένων, ἐχέλευεν εἰς τὴνδ 
ὑστεραίαν ἅμα πρωὶ τῶν τειχῶν ἀποπειρασαμένους, εἰ μὴ 

Ὁ δύναιντο παραστήσασϑαι, τῇ μετ᾽’ αὐτὴν τῆς tig Θεσσαλο- 
γίκην ἔχεσϑαι φερούσης. οὕτω μὲν οὖν ἐδέδοκτο. xai ἅμα 
πρωὶ ἐς τὴν ὑστεραίαν ὁπλισάμενοι, προσέβαλον τοῖς τείχεσι 
προσάγοντες τὰς μηχανάς. διὰ πάσης δὲ ἡμέρας τῆς τειχο-το 
μαχίας καρτερωτάτης γεγενημένης, μιχροῦ μὲν ἐδέησεν ἁλῶ- 
vat, τῶν τὸ χλιμάκων προσερεισϑεισῶν τοῖς τείχεσι xal μη- 
χανήματός τινος ἐπὲ τροχῶν χελώνης προσαγορευομένου, 7 
γνὺξ δὲ αὐτίχα ἐπιγενομένη διεκώλυσε τὴν ἅλωσιν. οἱ πολι- 
ορκούμενοι δὲ δείσαντες, μὴ εἰς τὴν ὑστεραίαν αὖϑις μάχηςτϑ 
ἁλῶσι γενομένης, ἐβουλεύσαντο νυχτὸς πίστεις λαβόντες παρὼ 
βασιλέως, ὁμολογίᾳ τὴν πόλιν παραδοῦναι. καὶ ἅμα πρωΐ 
ἐκ τῶν τειχῶν τοῖς εἰς τὸ στρατόπεδον ἐχέλευον μηγύειν βα- 

Ρ. 465 σιλεῖ, εἰ βούλοιτο ἐπὲ συμβάσει τὴν πόλιν παραλαμβάνειν. 
ἡδέως δὲ βασιλέως τὸν λόγον δεξαμένου xai κελεύοντος ἥκειναο 
πρὸς αὐτὸν, ὡς πάντα πράξοντος αὐτοῖς τὰ κατὰ γνώμην, 
ἧκον τοῦ τε δήμου καὶ τῶν παρ᾽ αὐτοῖς δυνατῶν ὀλίγοι xa 
τῶν τῷ κλήρῳ τῆς παρ’ αὐτοῖς ἐχκλησίας κατειλεγμένων. αἷ- 
τίας δὲ ὥσπερ ἀπολύοντες ξαυτοὺς ἐπὲ τῷ ὅπλα κεκινηχέναι 
πρὸς αὐτὸν, τὸ δέον ἔφασαν πεποιηκέναι. ὁμωμοχέναι 9555 


antes, veniret quam maturrime, omnia a protostratore illic bene 
administrari. Ne imperator quidem cunctandum, sed '"l'hessalonicam, 
ut ad urbem maximi, momenti , festinandum duxit; et omnibus iam 
ad moenia Peritheorii oppugnanda confectis, praecepit, iis postridie 
die illucescente tentatis, si conatus non responderet, die tertio viam 
versus 'Thessalonicam arriperet, Sic censuit, Die exorto, muros,. 
admotis etiam machinationibus, invadunt; quos cum toto die oppu- 
gnassent acerrime, parum abfuit, quin eos acta iam testudine et 
scalis applicitis conscenderent; sed noctis interventus rem impedivit, 
Obsessi metuentes, πὸ die sequenti pugna instaurata caperentur, 
noctu decernunt, fide ab imperatore accepta, urbem dedere, Mane 
de moenibus clamorem in castra dantes, imperatori renuntiari iu- 
bent, si velit, ex pacto convento civitatem accipiat. llle hoc nun- 
tio gavisus, eos evocat, facturum se, quae optent, omnia, Veni- 
unt de plebe et optimatibus pauci, de clero itém nonnulli. Atque 
ut se purgarent quodammodo, aliter se facere nequiisse dixerunt: 
propterea quod nuperrime sacramento concepto spoponderint, se im» 


HISTORIARUM Il. 35. 215 


ὀλίγῳ πρύτερον ἀντιστήσεσϑαι τοῖς βασιλίδι πολεμοῦσε μέχριλ. C342 
καὶ τοῦ δυνατοῦ. τούς τε ὅρκους τοιγαροῦν τετηρηκέναι ἀσφα- 
λῶς, xai τὸ νῦν λυσιτελεῖν φαινόμενον ἐκ τῶν πραγμάτων 
πράττειν μετ᾽ εὐγνωμοσύνης. ὅϑεν ἄξιοι συγγνώμης νομίζειν B 
δεῖναι παρ᾽ αὐτῷ. δεῖσϑαι μέντοι xal τῆς δι’ ὅρκων ἀσφαλεί- 
ας, ὡς οὐδὲν πείσονται δεινὸν τῶν κατὰ τὸν πόλεμον αὐτοῖς 
εἰυγασμένων ἕγεχα καὶ τῶν ὕβρεων, ab παρὰ φαύλων καὲ 
τοῦ μηδενὸς ἀξίων ἀνθρώπων εἴρηνται πρὸς αὐτὸν, τῶν ἐν 
λόγῳ πάντων μάλιστα ἀνιωμένων καὶ τὴν ἀχολασίαν τῆς 
τογλώττης τιϑεμένων ἐν δεινῷ, οὐδεμιᾶς γὰρ ὕβρεως ἐφείδοντο 
ἑστῶτες ἐπὶ τῶν τειχῶν. ὅϑεν καί ποτε βασιλέως ἐν ὅπλοις 
παριόντος καὶ τὰ τείχη κατασχετπιτομένου διὰ τὴν τειχομα- 
χίαν, τρεῖς τινες ἑστῶτες ἐπὶ τῶν τειχῶν, μᾶλλον τῶν ὕ- 
βρέων ἠφείδουν γνωρίμου γινομένου. ὃ δὲ ἐγγὺς γενύμενος ,Υ. 375 
τὐήρώτα, εἰ εἰδότες, ὅστις εἴη, ὑβρίζουσιν οὕτως ἀφειδῶς. ἑνὸς C. 
|. δὲ ἀποχριναμένου, ὡς μάλιστα εἰδεῖεν, καὶ διὰ τοῦτο καὶ 
ὑβοίζειν πολλῶν ὄντα ἄξιον λοιδοριῶν, Ort ἀποστάτης γεγο- 
γὼς τοῖς βασιλέως ἐπεβούλευσε παισὲ καὶ οὐδεμιᾶς ἀπέσχετο 
πείρας ἀποχτεῖναι τοὺς οὐδὲν ἠδιχηχότας μηχανώμενος" nort 
2002" εἴρηκεν ὃ βασιλεὺς, ἐπὲ δίκην κατασιάντα, ὅτε μὴ τὰ 
ἐγχλήματα ἠδυνήϑην ἀπολύσασϑαι, κατεψηφίσασϑε ἀδικεῖν 
αὐτοὶ xui ἐπιορκεῖν καὶ τοιαῦτα, οἷα λέγετε, τολμᾷν ;᾿ τῶν δὲ, 
ἔναγχος ix Βυζαντίου, εἰπόντων, ἥκειν, ἐν ᾧ τὰ xara βασι- 


6. δεινὸν om. P. 


peratricis hostibus quantum valerent restituros. Quod iurassent, 
praestitisse hactenus fideliter: et quod nunc res ipsa utile futurum 
doceat, id aequo animo facturos, Putare igitur, se dignos esse 
venia. Cupere tamen iureiurando sibi caveri, mil grave passuros 
ob ea, quae durantibus armis commisissent: ob convicia scilicet , 
quae non sine summo dolore virorum gravium abiecti et nauci ho- 
mines procaci lingua in eum contorserint. Nullis siquidem probris 
siantes in muris parcebant: ut etiam aliquando armato imperatore 
accedente et moenia propter oppugnationem contemplante , tres qui- 
dam eo cognito effusius maledicerent. Qui propius accedeus quae- 
sivit, num scientes quis esset , adeo liberaliter contumelias dicerent. 
Eorum uno respondente, maxime, et idcirco probra fundere, qui- 
bus ipse multis dignus esset, quod fracta fide, imperatoris liberis 
insidiaretur omnesque vias indagaret, quo illos meditatae ab se morti 
offerret, a quibus nullam unquam sensisset iniuriam. Quando autem, 
excepit Cantacuzenus, in iudicium me vocatum, quia dissolvere cri- 
mina non polui, et iniuriae et periurii et huius sceleris, quod obii- 
citis , me condemnastis? Respondentibus illis, paulo ante Byzantio 
venisse, a quo quae ipse iu imperatorem adolescentem perverse ma- 


216 «CANTACUZENI 


A.C. 1342 λέως ὕπ᾽ αὐτοῦ ἐσκαιωρημένα ἐχμαϑεῖν" δι’ ἃ καὶ τοὺς Eust 
τὰ βασιλέως ἡοημένους αὐτὸν ἐλαύνειν, πρὸς οὗς μὴ δυνά- 
μενον ἀνϑίστασϑαι, ἐνθάδε ἥκειν. ,, ἀληθῶς εἴρηκας, εἶπεν δ᾽ 

D βασιλεὺς ,0 ἑταῖρε, ἐκ Βυζαντίου τὰ τοιαῦτα δεδιδάχϑαι" 
dÀX ἔγωγε αὐτοῦ τούτου ἕνεχα ἐνθάδε ἥκω, ἵνα σε τῆς γλωσ-5 
σαλγίας τιμωρησάμενος, διὰ σοῦ κἀκείνους διδάξω μὴ του- 
αὔτα ἀκολασταίνειν." ὃ μὲν οὖν βασιλεὺς ἐν μέρει παιδιᾶς 
τοιάῦτα πρὸς ἐκείνους διαλεχϑεὶς, παρῆλθε. τῆς αὐτῆς δὲ 
γυχτὸς στρατιῶται, βασιλέως κελεύσαντος, ἐν ταῖς πύλαις προ- 
λοχίσαντες, ὥστε τῶν ἔνδον τινὰ ζωγρῆσαι τοῦ τὰ πραττύ-το 
μενα ὕπ᾽ ἐκείνου διδαχϑῆναι, οὕτω συμβὰν, αὐτὸν ἐκεῖνον 
τὸν ὑβριστὴν ἅμα ἕω τῶν πυλῶν πρὸς τινα χρείαν ἐξελϑόνταᾳ 
δξαρπάσαντες, παρέστησαν βασιλεῖ. 0. δ᾽ ἀγνοεῖν ὕποχρινά- 

Ριἠδσαμενος, ὅϑεν τὸ εἴη xui ὅστις, ἠρώτα. νομίσας δὲ xai αὐτὸς 
ἀγνοηθῆναι, ὅσα ᾧετο πρὸς τὴν παροῦσαν λυσιτελεῖν dvay-15 
xgv ἀπεκρίνατο. ὡς δ᾽ ὃ βασιλεὺς τὴν ὕπύκρισιν ἀποϑέμε- 
γος, αὐτὸν ἐκεῖνον ἀπεδείκνυε τὸν χϑὲς εἶναι ὑβριστὴν, τοῖς 
μὲν ἄλλοις ἅπασι διατριβὴν οὐ μικρὰν ἐνεποίει ἡ τοιαύτη 
συντυχία xai ὡς ἥδιστα διετίϑεντο" τὸν ξαλωκότα δὲ δέος 
οὐ μικρὸν εἰσήει περὲ ψυχῆς ἀγωνιῶντα καὶ ὅσον οὔπω v0-20 
μίζοντα ἀποϑανεῖσϑαι. βασιλεὺς Ó' ὥσπερ ἂν τοῖς ἄλλοις 
μᾶλλον κἀν τοῖς τοιούτοις προσήκειν αὐτῷ νομίζων μεγα- 
λοψυχεῖν, éq' ἱκανὸν παραψυχῆς ἕνεχα τὰ χϑὲς εἰρημένᾳ 

Βπρὸς τὸν ξαλωχότα διαλεχϑεὶς, ἔπειτα ἐκέλευε στολὴν πα- 


chínatus esset, didicissent: et idcirco, qui illic imperatorem tueren- 
iur, ipsum expulisse; quibus cum resistere nequeat, huc venire, . 
Recte, mi homo, occurrit Cantacuzenus, haec vos Byzantio didicisse : 
ais. Ego vero huc venio, ut cum te ob maledicam loquacitatem pu- 
nivero, tuo exemplo ipsi protervire desinant. His per ludum dictis, 
praeteriit. Eadem nocte milites iussu imperatoris iusidias ad por- 
tas tendentes, ut oppidanum aliquem caperent, ex quo quid intus 
gereretur, exprimerent, casu ipsissimum conviciatorem, multo mane 
nescio cuius rei causa egredientem, rapiunt, imperatori sistunt. Qui 
se eum haud nosse simulans, unde et qui sit percunctatur. llle 
plane ignorari se opinatus, pro necessitate praesenti respondet. Sed 
ubi imperator, persona deposita, hesternum esse conviciatorem osten- 
dit, ceteris quidem omnibus hoc eventum non modicae delectationi 
et mirificae hilaritati fuit; captum vero pavor ingens subiit, de ani- 
ma anxium et iamiam se interficiendum arbitrantem, At imperator 
cum in aliis, tum praesertim in huiuscemodi rebus excelsum se et 
invictum animum decere ratus, oblectamenti gratia captivo dicta 
ipsius hesterna plene iteravit. Deinde stola maioris pretii, quam 
pro eius conditione, et auro iusuper donatum recedere atque in fu- 


HISTORIARUM. IIl. 35. 317 


ρέχειν πολυτελεστέραν, ἢ αὐτῷ προσῆκε. παρασχόμενος ÓàA.C.i34a 
xai χρυσίον, ἐκέλευεν oixaós ἀναχωρεῖν καὶ τὸ ἀπὸ τοῦ- 
δὲ μηδενὸς καταψηφίζεσθαι πρὲν εἰς ἀπολογίαν χαταστῆναε, 
ἀλλὰ τὴν ἑτέραν τῶν ἀκοῶν τῷ πατηγορουμένῳ φυλάττειν. 
δάχραιφνῆ. ὃ δ᾽ ἄπιστα σχεδὸν εὐτυχήσας πρὶν γενέσϑαιγ 
βασιλέως ἐπαινέτης ἦν ἀντὲ τοῦ πρότερον ὑβριστοῦ. ἀλλὰ 
ταῦτα μὲν πρότερον. τότε δὲ ἐπεὲ οἱ πρέσβεις ἀμνηστί- 
αν τῶν ὕβρεων ἡτοῦντο καὶ ἐδέοντο βασιλέως εὖ ποιεῖν 
προσχωροῦντας ἑχκογτὶ. προσηνῶς αὐτοῖς διαλεχϑεὶς καὶ λό- 
τογοις πείσας, μηδὲν ὑποπτεύειν παρ᾽ αὐτοῦ δεινὸν, ἐχέλευε 
χαὶ γράμμασι βασιλικοῖς, ἃ αὐτοὲ ἠτοῦντο, βέβαια ποιεῖν. 
τῶν δὲ βασιλεῖ συνόντων τις δύσνους ὦν, ὡς ἔοικε, καὶ πο- C 
λεμῶν ὠφανῶς, κρύφα προσελϑὼν τοῖς πρέσβεσι, συνεβού- 
λευε μὴ τὴν πόλιν παραδιδόναι. βασιλεὺς γὰρ εἰς τὴν ὕστε- 
τὔραίαν, ἄν τε προσχωρῶσιν, ἄν τε μὴ, πρὸς Θεσσαλονίκην 
χατὰ πᾶσαν ἀνάγκην ἔγνωχε δεῖν ἀποχωρεῖν. οἱ δὲ, ἐπεὲ 
τοιαῦτα ἤχουσαν, μὴ ἃ κοινῇ πᾶσι δοχεῖ σκηψάμενοι εἰδέναι, 
πρὸς τὴν πόλιν ἀπεχώρουν, ἐπεὲ δὲ ἦσαν εἴσω πυλῶν, αὖ- 
ϑις ἐγκλεισάμενοι, παρεσκευάζοντο πρὸς μάχην. ἀναβάντες 
20:6 ἐπὶ τὸ τεῖχος, μὴ πᾶσιν ἔλεγον εἶναι τὸ νῦν ἔχον κατὰ 
γνώμην βασιλεῖ τὴν πόλιν παραδιδόναι, ἀλλ᾽ ἐπεὶ πρὸς Θεσ- 
σαλογίκην ἔγνωκε δεῖν ἀποχωρεῖν, εἰς τοὐπιὸν αὐτοὲ διασκδ- Ὁ 
ψάμενοι εἰ δοχεῖ λυσιτελεῖν, κοινῇ ψήφῳ προσχωρήσουσιν- 
οὕτω μὲν οὖν Περιϑεώριον τειχομαχίᾳ τὲ ὀλίγου ἐδέησεν 
25áAdvat καὶ ὁμολογίᾳ προσχωρῆσαι βασιλεῖ, βασιλεὺς δὲ émti V, 96 


turum neminem inauditum damnare alteramque aurem reo integram 
servare iussit. llle ferme supra fidem felix, pro contumeliis impe- 
ratorem laudibus extollere. Sed haec prius acta sunt. Tunc vero, 
cum iniuriarum oblivionem peterent, qui ex oppido in castra vene- 
rant, orarentque, ut, quia sponte se dederent, bene illis faceret, 
verbis blande compellatos, ne quid ab se infestum timerent, horta- 
tus est; et quae petebant, imperatorio diplomate confirmari man- 
davit, De exercitu autem imperatoris malignus quidam, ut apparet, 
et- hostis occultus, furtim ad legatos adiens, ab urbe tradenda eos 
revocavit; imperatorem die postero, sive se dederent, sive non, 
Thessalonicam summa adactum necessitate constituisse discedere. 
Quibus auditis, communis sententiae iguorationem excusantes, in 
urbem regrediuntur. Intra portas inclusi, rursus defensionem pa- 
rant; conscensisque moenibus vociferantur, in praesens non omnes 
ad urbem imperatori tradendam consentire, Sed quia Thessaloni- 
cam omnino proficisci decreverit, se postea consultaturos et, si uni- 
versis approbantibus expedire videatur, in eius potestatem concessu- 
ros, Sic itaque Peritheorium et vi propemodum captum ct dedi. 


218 CANTACUZENI 


- ? , «"» 
ΑΕ. ᾿ϑήχλμὴ περιμένειν ἐξῆν. πρὸς τὴν πολιορκίαν, ἀναστήσας τὴν 
στρατιὰν , ἤλαυνεν ἐπὲ Θεσσαλονίκηνε vi 0 
P. 467 Ag. Ἐν Βυζαντίῳ δὲ ὃ βασιλεὺς Ἰωάννης ó τοῦ Ldv- 
, , - , , ^ ^ * 
Βδρονίχου βασιλέως παῖς ψήφῳ βασιλίδος τὲ καὶ τῆς συγκλη- 
* * ^ Li mM 
του στέφει τὴν κεφαλὴν ὑπὸ Ἰωάννου τοῦ πατριάρχου xara-5 
» 2 “- - ^N - - , * 34 ν΄ 
κοσμεῖται. ἐν τῇ éogr δὲ καὶ τῶν τῆς συγχλήτου πλὴν ὀλέ- 
- ' » i 1) 
γων ἀξιωμάτων πάντες ἔτυχον, ὡς ἄν ἕκαστος παρὰ βασιλέ- 
M - - 2. 3 U ^2 , 
doc καὶ πατριάρχου καὲ τῆς βουλῆς ἄξιος ἐκρίθη. καὶ Ισαά- 
^ , , , * ^ , 
xi0c μὲν ᾿“΄σάνης πανυπερσέβαστος ἀὠπεδείχϑη, δοὺξ δὲ μέγας 
Ll , , , 
ὃ nóxavxog, xal ὃ Χοῦμνος μέγας στρατοπεδάρχης, ᾿“νδού-το 
« , w , 
γιχός τὲ llaAcwAóyog, ὃς ἣν γαμβρὸς ᾿Αποκαύχῳ TQ μεγάλῳ 
^ , ce - 
dovxi, μέγας καὶ αὐτὸς στρατοπεδάρχης, 0,:6 Γαβαλᾶς πρω-- 
' &£ MX " , 
τοσεβαστὸς, x«i oi ἄλλοι ἅπαντες ὡς ἕκαστος, πατριαρχῆς 
b , f, ? ^- ^ , , 
C δὲ, ἐπεὶ τὴν ὠξίαν ἀμείβειν οὐκ ἐνῆν, εἰς σεμνότερύν τι m&- 
' - '» - «-— 29 , , 
Qiéovrgoe τὸ σχῆμα xai ἔν τὸ ταῖς ὑπογραφαῖς ἠερανέῳ xoa-15 
^ 1 M , - ^ es . 
ματι ἐχρῆτο xai τὴν éni τῆς κεφαλῆς καλύπτραν, ἣν τοὺς 
, ^ 1 - lí - 
πατριάρχας ἔϑος φέρειν, ἄν μὴ τοῦ τάγματος ὦσι τῶν μο- 
, , » , , 
valovrov , ὀϑόνῃ λευκῇ περιξιλημμένην πρότερον, αὐτὸς xa- 
, - - - - - , 
τεχύσμησε χρυσῷ, εἰκόνας αὐτῇ τοῦ τὸ σωτῆρος ἡμῶν ἐγγθά- 
-Ὁ »"Σ΄Ὗ * -Ὁ , * , 
ψας Χριστοῦ Ἰησοῦ καὶ τῆς vexovong αὐτὸν ἀχράντου ϑεο- 0 
τύχου καὶ Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ. ᾿Απόχαυκος δὲ ὃ μέγας 
REN » 1 - " , —- 
δοὺξ ἄχρι μὲν ἐκείνου τοῦ χρόνου μεϊριώτερά τὲ φρονεῖν 
4.» ' - - 5 ε , T » "w^ ' 
ἐδόκει καὶ τῆς βουλῆς εἶναι ὕπεχρίνετο εἷς, ἡ μᾶλλον xai 
» » * «ᾧ ' 
πρὸ αὐτοῦ τοὺς ἄλλους ἦγε, μὴ τῆς κακουργίας αἰσϑόμενοι 


tione ferme acceptum fuisset, Imperator, quoniam obsidionem cons 
tinuare non licebat, motis castris, Thessalonicam ire maturavit, 

36. Byzantii Ioannes imperator, Andronici filius, Augusta et 
consiliariis ita volentibus, a Ioanne patriarcha corona exornatur: 
in qua festi diei celebritate omnes pene proceres, ut quemque 
imperatrix, patriarcha et concilium esse dignum iudicarant, di- 
gnitates adepti sunt, Et Isaacius quidem Asanes panhypersebastus 
declaratus est, Apocauchus magnus dux, Chumnus magnus strato- 
pedarcha; Andronicus Palaeologus, Apocauchi gener, etiam ipse 
magnus stratopedarcha designatur;  Gabalas protosebastus, et ita 
alii omnes, eorum suffragiis, de quibus supra diximus. Patriarcha, 
quia gradum permutare non poterat, habitu se àugustiorem fecit 
€t in subscriptionibus colore caeruleo est usus flammeumque seu 
iegmen capitis, quod antea patriarchas, si de monachis non 
essent, album ferre mos erat, ipse auro illustravit , Servatoris no- 
stri et illibatae eius genitricis Deiparae ac loannis Baptistae depi- 
ctis in eo iconibus. Apocauchus magnus dux, qui usque ad id tem- 
poris modestiam prae se ferebat et unum se de concilio simulabat , 
vel potius alios etiam sibi anteponebat, metuens, ne scelus eius 


HISTORIARUM III. 36. 219 


ὀῤῥωδῶν, ὑπὸ Κανταχουζηνοῦ τοῦ βασιλέως ἐθελήσωσι μᾶλ- A.C. 1342 
x 2 2 3 * * , , 
λον ἄρχεσϑαι ἢ ἐχείνου. ἐπεὲ δὲ ἀξιώματός τε μείζογος ἐπε- D 
λάβετο χαὶ τὸν πόλεμον εἶδεν «ὐξηϑέντα ἐπὶ μέγα, τὸ προσ- 
A Li , 3 , 3 
ctio» dnoS9éusvog, αὐτὸς πάντα ἣν χαὲ πάντων ἥρχε xat 
δμεϊζόνων xai ἐλαττόνων, αἵ τε γὰρ τῶν χρημάτων πρόσοδοι 
τῶν κοινῶν ὑπ᾽ ἐχείνου διῳκοῦντο καὶ πόλεων ἀρχαὶ καὶ στρα- 
, , 2v 3; - », 
τηγίαι, οἷς αὐτὸς ἐχέλευεν, ἐδίδοντο xai εὖ ποιεῖν xai vov- 
3 , 
γαντίον κύριος ἦν" xai πάνϑ᾽ ὅμοίως πρὸς Καντακουζηνὸν 
τὸν βασιλέα, ἕως ἔτι μέγας ἦν δομέστικος, ἡμιλλᾶτο πάντα 
eu» , x , ' ^ c , ^ - 
τοῦπ᾽ ἐχείνου ἄγεσθαι βουλόμενος. συνιδὼν δὲ, ὡς ἐπαχϑὴς τοῖς 
» , Yd 
εὐγενεστέροις ἡ ἐχείνου ἔσεται ἀρχὴ, καὶ δείσας, μή τι διὰ 
, t. 9,3 , 2 - » - , , 
ταύτην ὑπ᾽ ἐχείνων ἐπιβουλευϑῆ. ἔγνω δεῖν πάντας διαφϑεί- 
c 2 - LE! , " € LJ , € , 
ρειν, ὡς, εἰ τῆς φαυλῆς τύχης ὑπολειφϑεῖεν μονγοι, ῥᾳδίως P. 468 
- M Y , 
αὐτῷ πρὸς ἅπαν εἴξοντες τὸ προσταττόμενον οὐκ ἀνοήτως 
kJ] Ld - T , 
τιδοίηϑείς. x«i πρῶτον μὲν ὠπὸ τῶν xa9' αἷμα προσηκόντων 
»x -" - - 
καὶ μάλιστα γνησίων ἤρχετο Καντακουζηνῷ τῷ βασιλεῖ, ὕλης 
, - " " ' - MN. L 
τε εὐπορῶν πρὺς τὰς διαβολὰς καὶ τῶν ἄλλων μᾶλλον ὡς 
, , ^ ' Ld m 
δυνατωτέρους δεδοικώς. ἔπειτα δὲ xai vovg ἄλλους: ἐφεξῆς V.377 
- * ^ ^^ , - 
μετῆλθε, μηδενὸς φεισάμενος, τὸ δοχεῖν uiv, Ort ψήφῳ τῆς 
200vyxÀntov βουλῆς καὶ βασιλίδος καὶ μάλιστα πατριάρχου τὰς 
T - 
τιμωρίας, οἷς ἂν ἐθελήσειεν, ἐπάγων, τῇ δ᾽ ἀληϑείᾳ, τὰ 
- « » - ^ ^ 
δοχοῦντα ξαυτῷ ποιῶν. τὴν δὲ βασιλέως μητέρα Kavraxov-B 
ζηνοῦ, xai πρότερον ἐν δεσμωτηρίῳ καταχεχλεισμένην, μᾶλ- 
, ET ,? , 
λον ἐχάχουν ἐξεπίτηδες καὶ οὐδὲν εἶδος λύπης ἀπέλιπον ἐπι- 


olfacientes , Cantacuzeni, quam ipsius imperium mallent, ubi et 
gradum excellentiorem est consecutus et bellum in maius auctum 
vidit, larva deposita, factus est omnia maiorumque iuxta ac mino- 
rum rerum arbitrium ditionemque usurpavit, Nam et communia 
vectigalia ab eo procurabantur et praefecti ac duces urbium ex eius 
voluntate creabantur; beneque et male facere in illius manu erat; 
ac per omnia nitebatur similis esse Cantacuzeno adhuc magno dome- 
stico, nihil non a se regi atque administrari desiderans. Sed enim 
perspiciens, imperia sua nobilioribus iniucunda et onerosa fore, ti- 
mensque, ne quid idcirco insidiarum sibi pararetur, omnium per- 
dundorum consilium cepit, ut humiles soli relicti, auctoritati suae 
in ommibus propensius parerent. Nec erat stulta cogitatio, Ac ini- 
tium quidem a Cantacuzeni consanguineis et amicis germanissimis 
duxit: cum et materia ad calumniandum abundaret et eos ut opu- 
lentiores amplius metueret. Deinde alios ordine aggressus, nulli 
pepercit: specie quidem, quasi imperatricis et optimatum eius prae- 
sertimque patriarchae decreto , poenas, quibus illi vellent, inferret; 
re autem ipsa libidini suae obsecutus, Cantacuzeni autem matrem 
iam ante in carcerem conditam de industria vexare instabat, nec 


230 CANTACUZENI 


A.C. τ341δεδειγμένοὶ πρὸς ἐχείνην. φύλαξάς τε γὰρ ἐπέστησαν dy990- 
πους ἀναιδεῖς καὶ τὸν τρόπον βαρβάρους, καὶ πᾶσαν ἐπιδεί- 
κγυσϑαι προσέταττον πικρίαν πρὸς αὐτὴν καὶ πάντα ποιεῖν 
ἐφ᾽ ὕβρει καὶ καταφρονήσει. τά τε ὠναγκαῖα πρὸς τροφὴν... 
καίτοι καὶ πρότερον ἐνδεῶς παρέχοντες, ἔτι μᾶλλον γλίσχρωςϑδ 
ἐχορήγουν. εἰ δέ ποτε ἔδει καὶ ζωμόν τινα παρέχειν, φι- 
λανϑρωπευσαμένους δῆϑεν, εἰδότες, ὡς πολυτελείᾳ ἐντραφείη 
καὶ τρυφῇ xoi οὐδενὸς &v ἅψαιτο μεμολυσμένου, τὰς χεῖρας 

αἀνίπτους καϑιέντες, διηρεύνων δῆϑεν τὸν ζωμὸν, εἰ μή τοι 
ἔνδον χρύπτοιτο γράμματα παρὰ τοῦ υἱοῦ ἀπεσταλμένα, καίετο 
τοῖ γε αὐτοὶ τῶν προσαγομένων ὄντες μάγειροι. ἃ δρῶσα, 
μᾶλλον ἡἠρεῖτο λιμῷ βιαίως ἀποθϑγήσκειν, ἢ τοιούτων γεύε- 
σϑαι. ὃν χειμῶνέ τε σφοδροτάτῳ καὶ κρυμώδει οὐδεμίαν, 
ov ἐκ τῶν ἄλλων ἐπιτηδείων, ovre éx πυρὸς παρείχοντο πα- 
ραμυϑίαν, καίτοι βασιλίδος μηδεμιᾶς κατὰ τὸ σῶμα ϑερα-τῦ 
πείας. κελευούσης ἀποστερεῖν. παρὰ πᾶσάν τε ἡμέραν οὐκ 
ἐνέλιπον οἱ φύλαχες τὸν υἱὸν ἀσέμγως ὑβρίζειν im αὐτῆς, 
καὶ ὡς ἀγγελίας δῆϑεν πεπυσμένοι, ἀπήγγελλον, ποτὲ μὲν, 

ἢ ὡς συλληφϑείη ὃ υἱὸς καὶ ἀτέμως ἄγοιτο περικείμενος κλοιά" 
ἄλλοτε δὲ, ὡς μάχης γενομένης, ἐπ’ αὐτῆς ἀποχτανϑείη xaiao 
ἄγοιτο ἣ κεφαλὴ, ἣν παραμυϑίας ἕνεκα καὶ πρὸς αὐτὴν 
ἄγειν ὑπισχνοῦντο, καὶ ἕτερα οὐμότερα καὶ ἀπανϑρωπότερα 
πολλῷ, ἐξ ὧν ἐχείνη τὴν καρδίαν ὑὕπερζέσασα xai κατατα- 


12. γένεσϑαι Ρ, 14. ἐξ ἐπιβλημάτων M. mg. pro ἐχ τῶν ἄλλων 
ἐπιτηδείων. 


ullum genus molestiae ei non adhibebat. Nam et custodes illi. de- 
dit homines impudentes moribusque barbaros; quibus praecepit, 
omnem in illam diritatem expromere et quam indiguissime con- 
temptissimeque tractare. Hinc quamvis antea quoque victus οἱ ma- 
ligne praeberetur, tamen hi tenuiorem adhuc suppeditabant. Quod 
si quando, officio humanitatis videlicet, ius porrigendum esset, cum 
laute ac delicate educatam , nihilque posse immundum ac sordidum 
tangere non nescirent, manus illotas immittentes pervestigabant , 
ecquid intus laterent a filio litterae , tametsi quod offerebant, ipsi- 
met coxerant. Quod cum illa videret, misera fame emori, quam 
spurcitiem huiuscemodi. gustare maluit, Hieme autem acerrima ac 
perfrigida nec ex veste stragula ad corpus cooperiendum, mec ex 
accenso foco ullum ei solatium impertiebant, quamvis Augusta man- 
dasset, ut in ea curanda nihil praetermitteretur. Quin etiam toto die 
custodes, ipsa audiente, in filium maledicta sine fronte iactare non 
cessabant et, tamquam si nuntios accepissent, illi narrabant, alias 
quidem , captum esse et catenis iniectis foede raptari; alias, com- 
misso proelio occisum iamque caput afferri, quod consolationis causa 


HISTORIARUM Il. 36. 221 


κεῖσα, πυρετοῖς ἐλήφϑη σφοδροτάτοις. 3 αἱ δὲ περὲ αὐτὴν A.C.134a 
- A] ^ , , ' - 
γυναῖχες, πολλὰ τῶν ὠμοτάτων ἐχείνων ἀρχόντων δεηϑεῖσαι, 
dor ἐπιτρέψαι ἰατρὸν πρὸς αὐτὴν εἰσαγαγεῖν xai προνοίας 
ἀξιῶσαι μικρᾶς τινος, οὐκ ἠδυνήθησαν πρὸς ἔλεον ἐχκαλέ- 
- , , 
δσασϑαι τὰ σπλάγχνα τῶν ἀγνωμόνων ἐκείγων καὶ σπλάγχνα 
ΕἸ , , , , , c , ΕῚ , 2 » A Su 
ἐσϑίειν αγϑρώπων εἰθισμένων ὁσημέραι, ἀλλ᾽ ἀπεῖπον αὐτῇ 
πᾶσαν ϑεραπείαν, ὥσπερ αὐτοχειρίᾳ κατασφάττοντες. ἣ βα-Ῥ. 469 
* ^ € , e , c - , , 
σιλὶς δὲ ὑπὸ του πυϑομέγη, Ort νοσοίη ἢ τοῦ βασιλέως μη- 
T40, καὲ ὡς οὐχ ἐπιτραπείη παρὰ τῶν ἀρχόντων καὶ τοῦ 
" , M !? , ^ - - , M 
τοδιδασχάλου τῆς οἰκουμένης Χαὶ μαϑητοῦ τοῦ πρέοῦ xal. que 
' 5, 2 ^" 
λανϑρώπου ἰατρὸς πρὸς αὐτὴν εἰσελθεῖν, ὠγείδισες μὲν ow- 
τοῖς πιχρῶς τὴν ὠμότητα χαὲ τὴν ἀναλγησίαν" τὸν δὲ ἰατρὸν 
c - H " * ' 
ἐκέλευεν, ὃς αὐτῇ πρὸς τὰς νόσους συνήϑης ἦν, πρὸς ἐκείνην 
τε ἐλϑεῖν xai προνοίας ἀξιῶσαι τῆς δεούσης. πατριάρχης δὲ 
- 2 - €- ^ L] 
15xai ἡ λοιπὴ τῶν ἀγαθῶν ἐκείνων ἀνδρῶν φατρία τὸν ἰατρὸν 
1 u ’ 
παραλαβόντες, ὅρκους ἀπήτουν, ὥστε ἐλθόντα πρὸς ἐχείνην, 
μηδὲν negl τῆς νύσου διατάξασϑαι. τοῦ δὲ xai τὴν ἐπιδημίαν 
, ? - » P 
ὠπαγορεύοντος, si μέλλοι μηδὲν ἐκ τῆς τέχνης ὠφελεῖν, ἠνάγ- 
? * ^ , - σ᾽ ᾽ - c γε, - 
καζον αὐτοὶ τὰ κελευόμενα ποιεῖν͵, ἵν᾽ αὐτοῖς τ 7 ἐξαρχῆςΒ 
, , » , ^ ^ - 
20040126 διασώζοιτο καὶ μηδὲ βασιλίδος καταφρονεῖν Óoxoity , 
τὰ κεχελευσμένα μὴ ποιοῦντες. εἰ δ᾽ ἰσχυρογνωμονοίη καὲ 
πρὸς ὠφέλειάν τι τῆς νοσούσης λέγοι, μὴ μέμφεσθαι αὖ- 


19. ἥ om. P, 22. «& P. 


ad eam quoque se allaturos pollicebantur; aliaque demum crudelio- 
ra et immaniora multo: unde supra modum corde inflammato et 
contabefacta , in rapidissimam febrim incidit. Feminae sociae ar- 
chontas saevissimos, uti medicum illam visitare paterentur, quam- 
vis obtestantes, inflectere non poterant: usque adeo improborum 
illorum et consuetorum quotidie humana devorare viscera ad mi- 
serationem viscera obduruerant. Omnem ei curationem negarunt, 
quasi manibus suis eam iugulantes, Imperatrix ubi per nescio quem 
illam aegrotare, nec ab archontibus et a magistro orbis atque di- 
scipulo mitis illius ac benigni praeceptoris medicum ad eamdem 
permissum ingredi rescivit, tantam. feritatem tamque alienos ab 
omni humanitate animos verbis asperioribus ipsis exprobravit et 
medicum suum misit, qui pro morbo ei medicinam faceret. At pa- 
triarcha et reliquus ille bonorum virorum coetus sacramento homi- 
nem adigere, ingressum nihil ad depellendam aegritudinem prae- 
scripturum. . Quem accessum recusantem, si iacenti ac laboranti ex 
arle sua nihil profuturus esset, coegerunt imperatrici obedire, ut 
et crudelitatem suam usque ab initio servarent et auctoritatem Au- 
ustae contempsisse ne viderentur, si accessu illum ad aegrotam pro- 
ibuissent, Si pertenderet et quippiam ad salutem male habentis 


222 CANTACUZENI 


A.C. 134a roc , ὡς αὐτοῦ τῶν ἐσομένων κακῶν αἰτίου ἑαυτῷ παρεσο- 
μένου" δῆλος γὰρ ἤδη εἶναι ἡρημένος τὰ Καντακουζηνοῦ, ὃ 
δὲ δείσας τὴν ἀπειλὴν, (οὐδὲν γὰρ ἣν τὸ μέσον τοῦ τὸ ὕπο- 

Υ. 3η8 πτευϑῆναι καὶ τοῦ πάσχειν τὰ δεινότατα,) πρότερον ἐπαγγει-- 
λάμενος μηδὲν τῶν γινομένων μηνύσειν βασιλίδι, ἔπειτα πρὸςδ 
βασιλέως εἰσήει τὴν μητέρα. μηδὲν δὲ δυνάμενος διὰ τὸ ἐκ 
τῶν ἀρχόντων δέος φϑέγγεσθϑαι, τοὺς ἑπομένους φύλαχας ὡς 

Οἐνῆν διαλαϑὼν, νεύματι ἐσήμαινε τὴν ἐν ἀγκῶνι φλέβα τέ- 
pre, ἔπειτα ἔξήει μηδὲν τὸ σύνολον φϑεγξάμενος. αἱ γυ- 
γαῖχες δὲ αὖϑις τῶν ἀρχόντων δεηθϑεῖσαι τὸν τέμνειν φλέβαςτο 
ἐπιστάμενον εἰσάγειν οὐ συνεχωροῦντο. ὅϑεν ὑπὸ τοῦ πυρε- 
τοῦ κατεργασϑεῖσα καὶ μηδεμιᾶς ὅλως προνοίας ἀξιωθεῖσα, 
ἐτελεύτησεν ἕχτῃ μηνὸς Ἰανουαρίου δεκάτης οὔσης ἰγδιχτιῶ- 
γος τοῦ ,coY ἔτους. τελευτώσης δὲ ἤδη, 7 τοῦ βασιλέως 
᾿Δνδρογίχου ἀδελφὴ, 9 πρότερον μὲν ΠΠιχαὴλ τῷ υσῶνιϑ 
συνῴκησε βασιλεῖ, ἔπειτα, ἐκείνου τελευτήσαντος, πρὸς τὸν 
ἀδελφὸν ἐπανελϑοῦσα καὶ τὴν ἐν βασιλείοις διατριβὴν κατα- 
λιποῦσα, μονάζειν εἵλετο καὶ Θεοδοσία ἐκ Θεοδώρας us- 

Ὁ τωνομάσϑη, πυϑομένη περὲ τῆς βασιλέως μητρὸς, ὅτι τε- 
λευτᾷ, καὶ ὥσπερ ἀμειβομένη τῶν παρ’ ἐκείνης πρότερονδο 
ὑπηργμένων ἀγαθῶν, (πολλὴν γὰρ sig ἐκείγην ἐπεδείκγυ- 
τὸ τὴν εὔνοιαν.) ἀφίκετό τε εἰς τὸ δεσμωτήριον πρὸς αὖ- 
τὴν καὶ παρέμεινεν ἄχρι τελευτῆς. ἔπειτα τὸν νεκρὸν ἔξα- 
γαγοῦσα παρὰ τὴν μονὴν, τῆς πρὸς μητρὸς ἐκείνης μάμμης 

40. παρ᾽ add, M. 


diceret, ne ipsos postea accusaret, cum semet in calamitatem prac- 
cipitasset; Cantacuzenismi enim iam manifestum fore. Medicus 
comminatione territus (nihil quippe inter suspectum esse et acer- 
bissima perpeti intererat) cum spopondisset, nihil horum imperatrici 
indicaturum, ad Cantacuzeni matrem introivit. Cumque propter for- 
midinem archontum loqui non auderet, sequentes custodes, ut li- 
cebat, fallens, e brachio mittendum sanguinem gestu significabat, 
Deinde mutus plane abibat. Mulieres iterum archontibus supplices, 
phlebotomum introducere non permittebantur. Sic omni prorsus 
curatione negata et febri consumpta, octavo Idus Ianuarias, Indictio- 
ne decima, anno ab orbe condito sexies millesimo octingentesimo 
quinquagesimo hanc lucem deserit. Imperatoris Andronici soror, 
quondam Michaeli, Moesorum regi, nupta, et marito mortuo ad fra- 
irem reversa, vitaque aulica relicta et monasticam complexa ac 
Theodosia ex Theodora dicta, ubi eam animam agere intellexit, ve- 
lut remunerans eius in se merita (sui enim cupidissimam senserat) 
in carcerem venit, et usque ad ultimum spiritum ab ea non reces- 
810, quam elatam in monasterio aviae ipsius defunctae matronae, 


HISTORIARUM III. 36. 223 


ἀδελφῆς τοῦ πρώτου τῶν Παλαιολύγων βασιλέως Πιχαὴλ ΛΟ. 134a 
τῆς MMag9«g προσαγορευομένην, ἐν τοῖς πατρῴοις χατέϑηκϑδ 
τάφοις. ἔπειτα ἐχεῖϑεν πρὸς βασιλίδα ἀναστρέψασα, ἀπήγ- 
γειλὲ τὴν ὠμότητα καὶ τὴν ἀπανϑρωπίαν τῶν ἀρχόντων, ἣν 
δπερὲ ἐκείνην ἐνεδείξαντο &ygu τελευτῆς, ἡ δ᾽ ὅρκοις διεβε- 
βαιοῦτο, μηδὲν εἰδέναι τῶν γεγενημένων, πλὴν ὅτι εἴργεσθαι. 470 
προσετέταχτο παρ᾽ αὐτῆς, κατεγίνωσχέ τε καὶ αὐτὴ πολλὴν 
ἐχείγων τὴν ἀπήνειαν. μετὰ δὲ τὴν ἐχείνης τελευτὴν τὰ χρή- 
ματα ἐχείνης τε xai τοῦ υἱοῦ διηρευγᾶτο xai πολλὰ ἐχείνων 
ἐοἐξευρίσκετο, μάλιστα δ᾽ ὅτι καὶ πατριάρχης κατὰ τῶν ἐχόν- 
τῶν ἐξεῖπεν ἀφορισμὸν, ὃν εἶχεν ὥσπερ τινὰ δορυφύρον ταῖς 
παρανόμοις ἐπιϑυμίαις πάσαις ὀξύτατα ὑπηρετοῦντα, ὃν οἱ 
πολλοὲ τῶν ἐχόντων δείσαντες, φέροντες τὰ φυλαττόύμενα πα- 
θεῖχον " οἱ δὲ καὶ ὡς παρὰ δίκην γινομένου καταφρογοῦντες, 
τὐτέως μὲν κατεῖχον, χρόνῳ δὲ ὕστερον ὑπὸ τῶν συνειδότων 
μηνυόμενα πάντα ἀναλώϑη. οὕτω δὲ ἦσαν πλεῖστα τὰ ἐξ-Β 
ευρισκόμενα, ὥστε, καίτοι πολλῶν αὐτὼ πρότερον συμμεριζο- 
μένων, καὶ τὰ μὲν ᾿Αποκαύχου τοῦ μεγάλου δουχὸς παρα- 
κατέχοντος, ἕτερα δὲ Γαβαλὰ τοῦ πρωτοσεβαστοῦ, (κἀχεῖνος 
20y&9 συνάρχων τῷ μεγάλῳ δουχὲ τὰ κοινὰ διῴχει καὶ μεσά- 
ζων βασιλίδι zrv,) καὶ Κιννάμου τοῦ μυστικοῦ τῶν βασιλι- 
κῶν χρημάτων τότε ταμίου ὄντος, καὶ πολλῶν ἑτέρων εὐνού- 
χων, οἱ παρεδυνάστευον, ὅμως ἐκ τῶν ὑπολειπομένων ἄνα- 
λώκοντες, τὸν πρὸς βασιλέα πόλεμον συγεχρότουν" οὕτως 


sororis inquam Michaelis primi Palaeologi, Marthae appellato, in 
paterno monumento composuit, Deinde Augustam adiens, crudeli- 
tatem inhumanam archontum nuntiavit, qua in eam usque ad mor- 
tem saeviissent, Illa Deum hominesque testari, nihil horum se scire: 
tantummodo iussisse in carcerem dari, et eorum barbaram ferita- 
tem ipsa quoque exsecrari, Secundum obitum eius, filii pecunia in- 
dagata et ingens inventa est. Quia enim patriarcha adversus eam 
servantes anathematismum vibraverat, (quem velut ministrum ac sa- 
tellitem quemdam sceleratis cupiditatibus suis omnibus promptissime 
inservientem habebat,) eum multi metuentes, custoditam a se pecu- 
niam afferebant, Alii hoc fulmen velut iniustum despicientes, in- 
terim retinebant, donec a consciis prodita penitusque distracta et 
distributa est, Tam autem innumerabilis fuit, ut, pen nen multi 
eam inter se partirentur et pars Apocaucho, magno duci, obtingeret, 
pars Gabalae protosebasto, (nam et is Apocaucho erat in re publica 
regenda socius et imperatricis aulae praefectus sive curator,) pars 
Cinnamo, comiti sacrarum largitionum , multisque insuper eunuchis, 
qui simul dominabantur, nihilominus ex reliquis impeusam in bel- 
lum contra Cantacuzenum tolerarent. Ceterum imperatrix multum 


224 - CANTACUZENI 


A.C.134a7ca» ἄπειρα TQ πλήϑει. ἡ βασιλὶς δὲ πολλὰ πολλάκις megi 
ν ? * ^) » ' 3 
εἰρήνης πρὸς πατριάρχην καὶ τοὺς ἄλλους τῶν πραγμάτων 
à διαλεχϑεῖσα, οὐδὲν ἀνῦσαι τῶν δεόντων ἠδυνήϑ 
ἄρχοντας διαλεχϑεῖσα, ἠδυνήϑη, 
v ^ , ^M , , * * 
αἐχείνων ἤδη xarà κράτος πᾶσαν ἐσχηκότων τὴν ἀρχὴν καὲ 
οὐδ᾽ ἄκροις ὠσὲ τὴν εἰρήνην παραδεχομένων, τοῦ δοκεῖν δὲδ, 
δίχαιά τε ὅμοῦ καὶ βασιλίδι καὶ σφίσιν αὐτοῖς συμφέροντα 
« ΡΨ - , iH 
αἱρεῖσϑαι, κατασκύπους δῆϑεν προπέμποντες πρὸς Kavra- 
κουζηνὸν τὸν βασιλέα, ἔπειτα ὑποδεχόμενοι ἐπανιόντας, εἰσ- 
yov πρὸς βασιλίδα, ἄλλα τε πολλὰ ἐκείγου καταψευδομέ- 
γους καὶ ὡς ἀναφανδὸν πρὸς τοὺς συνόντας μεγαληγοροίη ,το 
ὡς, εἰ περιγένοιτο ἐν τῷ πολέμῳ, βασιλίδα μὲν καὶ βασιλέα 
V.379 τὸν υἱὸν ἀποχτενεῖ μόνον, ἀτιμάσας μηδέν» πατριάρχῃ δὲ 
ῳ ' » sh 
xai τοῖς ἄλλοις, οἱ τὸν παρόντα πόλεμον ἤγειραν αὐτῷ, μι8- 
τὰ πολλὰς αἰχίας ἐφύβριστον καὶ βιαιότατον ϑάνατον ἐπάξει. 
, : , 5 * , , 
of καὶ τοῖς λεγομένοις ἐκ συνθήματος εὐθὺς παρόντες, μεγέ-τϑ 
στὴν πρόφασιν ἐποιοῦντο τοῦ μὴ δύνασϑαι πρὸς κίνδυνον 
τοσοῦτον σφᾶς αὐτοὺς ὑπάγειν ἑχοντὲ τῷ χατ᾽ ἐκείνων οὕτω 
μαινομένῳ διὰ τῆς δοκούσης εἰρήνης ἐγχειρίζοντες, αὐτίκα 
τε ἐψηφίζοντο τὸ δεῖν ἐκείνῳ πάσῃ σπουδῇ xai προϑυμίᾳ no- 
€ ' » » EJ , 
λεμεῖν, xoi εἴ τίς τι περὲ τῆς πρὸς ἐκεῖνον εἰρήνης q3éySoi-20 
το, πολέμιον ἡγεῖσϑαν καὶ αὐτόν. ἐπεὶ δὲ βασιλεύς vs Ó 
^ « , € 
Kavtaxovigvóg ἐξεστράτευσε πρὸς τὴν ἑσπέραν xai "Anóxav- 
ID ^ 3 * 
xog ὃ μέγας δοὺξ τὴν πᾶσαν ἤἦγ8 Ῥωμαίων ἡγεμονίαν, τὸ 


4. πάντων P. : 


ac saepe cum patriarcha reliquisque imperii gubernatoribus de pace 
agens, ipsis iam rerum potientibus et a mentione pacis refugientibus, 
nihil aequum impetrabat. "lamen ut a iustitia non recedere, et 
imperatrici ac sibimet consultum velle existimarentur, exploratores 
ad Cantacuzenum mittunt eosque reversos excipiunt, ad Augustam 
introducunt, cum alia multa in eum mentientes, tum quod palam 
inter suos ac magnifice iurasset, si vicisset, illam cum filio impera- 
tore extra omne decus aliud occisurum tantummodo ; patriarcham 
cum consortibus, qui hoc bellum contra se conílassent, fustibus 
prius ignominiose coopertos, contumeliosa et atrocissima morte ine 
terempturum. Qui narrationi huic ex composito statim praesentes, 
inde velamen maximum arripiebant, cur non possent in tanto di- 
scrimine sponte in ipsos adeo insanienti se subdere et per pacem 
tradere. Statim omni conatu ac lubentia illi armis occurrendum, et 
si quis de pace verbum ederet, similiter in hostis loco habendum 
edixerunt. Sed Cantacuzeno cum exercitu in occidentem profecto , 
Apocauchus, magnus dux, totius imperii rector, ex continenti se 
posse resistere desperabat: quod ut tali adversario se minime pa- 


^ 


HISTORIARUM Hl. 37. 2255 


μὲν ἐκ τῆς ἠπείρου καὶ αὐτὸς ἀντιστρατεύεσϑαι ἐχείνῳ  dme-A. C. 134a 

γίνωσχεν, (ἴδει γὰρ λόγου ἄξιον διαπραξόμενος οὐδὲν, οὐδὲ 

πρὸς τοιοῦτον ἀνταγωνιστὴν ἀξιόχρεως ἐσόμενος αὐτὸς ,Ἅ) τῇ 

δὲ ἐκ Βυζαντίου koi Θράκης στρατιᾷ οὐχ ὀλίγῃ οὔσῃ ᾿Ανδρό- P. 471 
δγικόν τε Παλαιολόγον τὸν γαμβρὸν καὶ Θωμᾶν τὸν Παλαιο- 

λόγον ἐπιστήσας στρατηγοὺς, ἐκέλευεν ἐκείνῳ ἑπομένους βλά- 

πτεῖν, εἴ TL δύναιντο, φυλαττομένους μᾶλλον, μὴ κακῶς 

αὐτοὶ παϑεῖν, αὐτὸς δὲ τοῦ μὴ δοκεῖν ἀργὸς καϑῆσϑαι τῶν 

ὅλων ἔχων τὴν ἀρχὴν, ἑβδομήκοντα νεῶν στόλον ἐξηρτύετο, 
τοῶς ἐκ ϑαλάσσης πολεμήσων. δαπάνη δὲ ἦν αὐτῷ πρὸς 

τὰς τριήρεις τὰ βασιλέως χρήματα, ἃ ἐκρύπτετο ἐν Βυζαν- 

TíQ. καίτοι γε αὐτοῦ πάντες πολλὴν κατεγίνωσκον ἀβελτηρίαν, 

ti πρὸς ἠπειρῶτιν στρατιὰν ἐκ ϑαλάττης αὐτὸς ἀγτιτάττε- B 

σϑαι παρασχευάζοιτο καὶ χρήματα τοσαῦτα οὐχ tig δέον ὦ. 
15»aA(oxot τὸ δ᾽ ἀπέβαινεν ἐναντίως, ἢ ἄν τις ix τῶν πρα- 

γμάτων στοχαζόμενος φήϑη, πλεῖστα γὰρ ἔβλαψε τὰ Kov- 

ταχουζηνοῦ τοῦ βασιλέως πράγματα, εἰς Θεσσαλογίχην οὐκ 

ix προνοίας ἰδίας, ἀλλὰ κατὰ εὐχην ἀφιγμένος. ταῦτα μὲν 

οὖν ὕστερον εἰρήσεται. - 

20 . AL. Βασιλεὺς δὲ ὃ Καντακουζηνὸς ἐπεὶ Περιϑεώριον C 
ἑλεῖν οὐχ ἠδυνήϑη, ἀναγκαῖον δὴ ἡγεῖτο πρὸς Θεσσαλονίκην 
τὴν ταχίστην ἀφικέσθαι, δεῖν ἔγνω πρότερον πρωτοστράτορε 
μηγύειν τὴν ἐπιδημίαν. εἰδὼς δὲ, ὡς Συργὴς στρατιώτας 
πέμψας φυλάττει τὰς ὅδοὺς τοῦ μὴ λαϑόντα τινὰ ἀγγελίας 


rem, ita nullum quoque operae pretium facturum scitet. Copiis 
autem Byzantinis et 'Threiciis non mediocribus cum Andronicum 
Palaeologum generum et Thomam Palaeologum duces dedisset, man- 
davit, ut illum insequentes, hostibus incommodarent, si quid pos- 
sent, caventes magis, ne quid ipsi detrimenti acciperent. lpse vero 
ne sedere videretur summus rerum princeps, sexaginta navium clas- 
sem velut e mari pugnaturus adornavit; in quas de pecunia Canta- 
cuzeni Byzantii occultata sumptum fecit: tametsi illum omnes, ut 
valde vesanum, reprehenderent, qui terrestri exercitui navalem oppo- 
nere institueret tantamque pecuniam nullo fructu insumeret. Aliter 
autem quam quis ducta et rebus coniectura putavisset, evenit; plu- 
rimum enim. rei Cantacuzenicae obfuit, Thessalonicam non dedita 
ab se opera, sed forte quadam delatus, de quo postea disseretaz. 
37. Cantacuzenus imperator, ubi Peritheorium adducere in po- 
testatem nequivit, et Thessalonicam sibi mecessatio festinandum 
censuit, de adventu suo protostratorem prius monendum duxit. Cum 
autem comperisset, Syrgen missis militibus vias obsidere, ne quis 
. ad eum fallens nuntios perferret, contra nequitiam illius artificium 
huiuscemodi excogitavit. ' Duobus militibus imperavit, uni quidem, 


Cantacuzenus 1I. 19 


256 - CANTACUZENI 


.-" 3 - - , ΑἹ 4 " , 
A.C.1342ix viyoc αὐτῷ κομίζειν, τοιοῦτόν TL πρὺς τὴν ἐχείνου πογή- 
LÀ bd - j ^ * 
Qíav ἀντιτεχγᾶται. τῶν στρατιωτῶν δυσὶ τὸν μὲν ἐχέλευεν 
c » 
ἀποδυϑέντα xoi περιαγκωνίσαντα ξαυτὸν ἄγεσθαι δεσμώτην, 
, x - 
τὸν ἕτερον δὲ ἄγειν. εἰ δὲ οἱ τὰς ὅδοὺς τηροῦντες περιτύ- 
: à 
D χοιεν, τὸν ἄγοντα φάσχειν, ὡς τὸν ἵππον ἀπολωλεκὼς, T0»5 
u $ -“ 
μὲν oy εὕροι, τὸν χαλινὺν δὲ παρὰ τἀνδοὲ τουτωΐ" ἀπαιτοῦν- 
Η ' 1 e ' ΕῚ , , ' [y * , 
τα δὲ καὶ τὸν ἵππον, μὴ ἀποδιδόναι, ἀλλὰ τὸν χαλινὸν μό- 
ς , ' * € $e , * ' ' 
voy εὑρηχέναι παρὰ τὴν 000v διισχυρίζεσθαι. οὗ δὴ χάριν 
, » e 
δήσαντα, ἄγειν πρὸς τὸν βασιλέως ϑεῖον, ὅπως παρ᾽ ἐχείγου 
βασαγιζόμενος. ἀποδοίη καὶ τὸν ἵππον. éxéAeve δὲ xoi τὸντο 
V.38o δεσμώτην τῷ ἄγοντι τὰ ἴσα συγομολογεῖν. τοῦτον δὲ τὸν 
τρόπον παρελθόντας τοὺς φυλάσσοντας, ἔπειτα ἕκαστον οἵ 
- 3 
προσετέταχτο. ἀποχωρεῖν. οἱ μὲν οὖν ἐποίουν χατὰ τὰ χε- 
κελευσμένα καὶ διαλαϑόντες τοὺς ἐπὶ τὴν φυλακὴν τεταγμέ- 
- o T , 
»ovc τῶν ὅδῶν, ἧκον πρὸς πρωτοστράτορα ἐν Θεσσαλογίχῃ.τ5 
P. ἠγαβασιλεὺς δὲ, ὡς μάλιστα ἐνῆν, τὸ νῦν μὲν Πολύστυλον, ἐν 
» » , » 
τοῖς “Πλληνικοῖς δὲ χρόνοις ᾿αἴβδηραν ὠνομασμένον, πολίχνιον 
͵ » ε » ? - , , , * , 
παράλιον Ὁ»... .Ὁπ᾽ αὑτοῦ τὸ φκοδομημένον πρότερον καὶ τότε 
1 * 2 ,? M - 
διὰ τὴν ἀρχαίαν εὐνοιαν οὐκ ἀποστὰν, πολλῆς προγοίας ἀ- 
« Pa". τς » 
,ξιώσας, σῖτον τε αὐτοῖς ἐπιχορηγήσας καὶ στρατιώτας 700620 
ΒΩ 
ἐπικουρίαν, αὐτὸς τὴν ἄλλην ἔχων στρατιὰν, τὸ παρὰ τὴν 
Χριστούπολιν τείχισμα διελθὼν, ἐστρατοπέδευσεν ἐν (ιλίπ-: 
ποις. ἔπειτα ὡς ἐκεῖθεν ἀναστὰς εἴχετο τῆς 0000, συντυγ- 
χάνει τῷ τὸ παρ᾽ αὐτοῦ πρὸς πρωτοστράτορα ἀπεσταλμιένῳ 
1.. χομίζεν P. 3. περιαγγωγίσαντα P. et Μ. 17. «Αὔδηραν 
M. 23. τῆς om.P. ; 
ut vestibus exutus et manibus post terga revinctis, duceretur; alteri 
vero, ut duceret, Si qui vias insidebant, occurrerent, affirmare du- 
centem, se equo perdito illum quidem non invenire, fraenum autem 
apud hunc virum reperisse; qui equum sibi reposcenti non reddat, 
sed fraenum dumtaxat in via sibi repertum affirmet. Quam ob cau- 
sam se illum vinctum ad imperatoris aflinem ducere, ut ab ipso 
quaestioni subiectus, etiam equum restituat: quod et vinctum cum 
ductore aílirmare iubebat. Hoc autem modo praeteritis. custodiis, 
utrumque, quo mandatum erat, abire. Illi mandatis morigeri, de- 
ceptis itineris custodibus, ad prolostratorem Thessalonicam veniunt. 
lmperator autem. quam maxime poterat, hodie quidem Polystylon, 
temporibus Graecorum Abderam nominatam, oppidulum maritimum, 
a se prius instauratum (quod tunc pro veteri in suum instauratorem 
benevolentia in fide manuserat) multa cura dignatus, eique annona 
ad victum et militibus ad praesidium suppeditatis, ipse cum reliquo 
exercitu munitionem apud Christopolim transiens, apud Philippos 
castra posuit. Inde movens, in eos incidit, quos prius ad protostra- 


HISTORIARUM Ill. 37. 227 


€ - . - 
πρότερον xai ἑτέρῳ τῶν ἐχείνου oixerGw , οἱ γράμματα Bx AC. 1342 
πρωτοστράτορος παρεῖχον, ἃ ἐμήνυε, μὴ νῦν ἥκειν παρ᾽ αὖ- 
τὸν, ὡς Θεσσαλογίχην οὐ δυνάμενον παραδιδόναι. ἀλλὰ Χρέ- B 
λην πρότερον καὶ τὴν ἐκείγου δύναμιν προσεταιρίζεσϑαι, ἔπει-- 
5 e M ΣῈ A - δὲ (9) * c , M 
τα ἥκειν πρὸς αὐτόν, βασιλεῖ δὲ εὐθὺς uiv, ὡς οὐ κατὰ 
, , Li 
γνώμην rà πράγματα ἀπήντα, δεινὰ εἰσήει ὑποπτεύειν, ὅμως 
? , , » LA - - 1 ^ 
δὲ ἀναγκαίως πρόσω χωρεῖν ἔχρινε μᾶλλον δεῖν. χαὶ περὲ 
* , 3 * 2 , , , 
τὴν ἀράμαν ἔλϑων, ἐστρατοπέδευσε πρὸς τινα χώμην Κωδω- 
, LÀ » 
γιαγὴν προσαγορευομένην. πρωτοστράτωρ δὲ xai ἄλλως μὲν 
τοπρὸς τοὺς ἐν Θεσσαλονίκῃ Ζηλωτὰς ὑπέφριττε καὶ μαλακώ- 
τερον ἥπτετο τῶν πραγμάτων ἀμφίβολος ὧν καὶ οὐχ ἐτύλμα 
καϑαρῶς πρὸς τοὺς ἀγῶνας ἀποδύεσθαι " τότε δὲ μάλιστα QC 
ἐκ Βυζαντίου πέμπουσα ἐϑορύβει ἡ γυνὴ, φάσκουσα, ὡς τοῖς 
- » - 
ἐνταῦϑα ἄρχουσιν, ὅτι Καντακουζηνῷ διαλέγοιτο πεπυσμέ- 
15voig, δεινότατα αὐτῇ τε καὶ παισὶ καὶ οἰχείοις ἀπειληθϑείη, 
εἰ μὴ παύοιτο τοιαῦτα κακουργῶν" ἃ φυλάττεσθαι ἐδεῖτο, 
- - - u - τ ' 
μὴ κακῶν αὐτοῖς ἀνηχέστων αἴτιος καταστῇ. ὧν ἕγεχα xai 
3 * * 0v , , - A B , 
αὗτος τὴν ἄφιξιν ἀπηγόρευε τῷ βασιλεῖ, τὴν Χρέλη προφασι- 
ζόμενος ἑταιρείαν, ὡς ἐν τῷ μεταξὺ χρόνῳ τὰ μάλιστα λυσι- 
- « - T ^ M El F4 
χοτελοῦντα ξαυτῷ oxtwousvoc. ἐν ᾧ δὲ ὃ βασιλεὺς ἐστρατοπέ- 
δευεν ἐν Κωδωνιανῇ, πέμψας πρὸς Χρέλην, ἐχέλευεν. ἥκειν 
* 94 ^ L] , » , c 3 c L ' 
πρὸς αὐτὸν xarà TO συγνϑημα ἐλθόντα. ὃ δ᾽ ὡμολόγει προτε- 
, - » , 
ρὸν τὸ καὶ νῦν οὐχ ἥκιστα εὑνους εἶναι πρὸς αὐτόν" δεδοι- 


8. Χωδονιαγὴν M. hic et infra. 


torem miserat, et alium quemdam eius famulum, litteras ab eodem 
afferentes, in quibus erat, ne nunc veniret, quod Thessalonicam 
tradere non posset: sed prius Chrelem cum eius copiis sibi ad- 
iungeret atque ita demum adveniret, Imjerator quoniam res adver- 
sus voluntatem ibat, statim graviter suspicatus, nihilo minus omni- 
no procedendum iudicavit Cumque prope Dramam esset, apud vi- 
cum Codonianam appellatum castra metatus est.  Protostrator et 
alioqui propter Zelotas, qui erant Thessalonicae, monnihil horre- 
bat, incertusque animi agebat languidius : nec simpliciter, ut gene- 
rosus athleta in theatro vestem ad luctamen exuere audebat; et 
tunc acceptis ab uxore Byzantio litteris, turbabatur maxime, in 
quibus erat scriptum, principes ibidem, quod audissent eum cum 
Cantacuzeno agere, sibi, liberis ac domesticis immania denuntiasse 
nisi ipse a malo facinote temperarit, Quare orabat mulier, cave- 
ret, ne eius causa malis implicarentur gravissimis, ldeo se quoque 
ei obviam non venisse et Chrelis societatem praetexuisse , ut inter- 
ca loei, quod in rem suam potissimum sit, considerare possit. Dum 
Codonianae moraretur imperator, Chrelem ad se, qui ex pacto iam 
adessel, accersivit. Is et ante se illi fuisse et modo esse amicissi- 


258 CANTACUZENI 


€ * “ ^^ 
A.C. 1342 χέναν δὲ Ῥωμαίους τους αὐτῷ πολεμοῦντας, μὴ διαρπάσώωσι͵ 
Dzà ὄντα ἐν χωρίοις ἀτειχίστοις διεσχεδασμένα. τὰς γὰρ mó-- 
" - - »» ^ ^ 
λεις, ὧν ἦρχε πρότερον ὑπὸ τῷ Τριβαλῶν ἄρχοντι τελῶν, 
, » c ' 374 - »x - 
παραδεδωκέναι βασιλεῖ, ὡς καὶ αὐτὸς τῶν ἄλλων μᾶλλον 
Ω 3 ^4 * 3 D 3 , ΄ 5 
σύνοιδεν: αὐτὸς δὲ τὴν οὐσίαν ἔν τῷ lMeAevixov προαστείῳ 
- » » ^ 3 , eV * J 39 ? 1 
πᾶσαν ἔχειν. δι’ ἃ οὐ δύνασθαι ἥκειν πρὸς αὑτὸν, EL μῆ 
ΤΠελενίκον πρότερον ὑποποιήσαιτο. οὕτω γὰρ καὶ αὐτὸν, ϑαρ- 
, . - P4 - , 
σήσαντα, ὡς οὐδὲν τῶν ὀντῶν ἀπολεῖ͵, συνάψεσϑαι προϑύμως. 
-- 3 » 
βασιλεῖ μὲν οὖν εὐθὺς ἐδόκει πάντα ἄπορα. τό,τε γὰρ ava- 
στρέφειν ἐκ Πακεδονίας οὐ πρὸς αὐτοῦ ἔσεσϑαι ἐνόμιζε,το 
καὶ τὸ προϊέναι πρὸς ἑσπέραν, τὴν Χρέλη καὶ πρωτοστράτο- 
P.473 ρος καταλιπόντα συμμαχίαν, οὐκ ἀγαϑύν. ἐδόχει δὲ μᾶλλον 
ἹΜελενίκου ἀποπειρᾷν, εἰ δύναιτο προσάγεσϑαι ὅμολογίᾳ. ὅ- 
ΘΟ. gogo ἐθλογίῷ: 
' , 2 , kj » , - ,' 
zog γὰρ βιάζεσθαι advvara ἣν ἔκ vs ϑέσεως TOU τύπου 
^ - » 
καὶ κατασκευῆς τῆς πόλεως ὀχυρωτάτης οὐσης. καὶ πέμψας τϑ 
» 3 - , 
διελέγετο χρύφα τοῖς οὖσιν ἐνταῦϑα φίλοις περὲ παραδύσεως. 
Συργὴς μέντοι ἐκ Φερῶν ἅμα μητροπολίτῃ τῆς αὐτῆς πόλεως 
τὴν ἴσην ἀπέχϑειαν πρὸς βαοιλέα ἐπιδεικνυμένῳ καὶ Πήονο- 
- 25 14 - 
μάχῳ τῷ ἐπάρχῳ, (ἧκε γὰρ ἐκ Θετταλίας κἀκεῖνος πρὸς αὖ- 
ν.38ι1 τὸν.) πέμπουσιν εἰς τὸ στρατόπεδον κατασχύπους, τήν τε ffa-20. 
^ , € , » '* C , 
σιλέως στρατιὰν κατασχεψόμεγον ὅποόση εἴη, καὶ OyrL δρῴ 
ν᾿ g στρ 5 Wr yon nj S0 CON 007] 
ϑέλοντες μαϑεῖν. ἐπεὶ δὲ ξαλωσαν, τὴν τὲ στρατιᾶν ExéÀEUs. 
, M M , “Δὲ ^ , 
Βπεριάγοντας κατὼ σχολὴν παρέχειν κατασχέπτεσϑαι, καὶ γράμ- 


8, συνέψεσϑαι P. 


mum confitebatur; timere autem, ne Romani, quibuscum bellum 
haberet, facultates suas in locis nullo prorsus munimine tutis di- 
spersas diripiant. Urbes enim, quibus adhuc principi Triballorum 
parens imperasset, demortuo imperatori, quod optime nosset, tra- 
didisse et fortunas suas in suburbano Melenici habere. Quare, nisi 
Melenicum ipse subegerit, accedere ad eum non posse; sic enim et 
se confisum de suis nihil amissurum, alacriter arma iuncturum. Im- 
peratori illico visa omnia impeditissima. Nam et ex Macedonia re- 
verti haud sibi decorum, et pergere porro in occidentem, Chrelae 
ac protostratoris societate destitutum , parum frugiferum sentiebat. 
Libuit igitur experiri, num Melenicum ad deditionem voluntariam 
posset adducere: quam armis tum ob loci situm, tum ob munitio- 
nem validissimam cogere nequibat. Itaque clandestinis internuntiis 
cum amicis, quos ibi habebat, de proditione agit, At Pheris Syr- 
ges et metropolitanus urbis, Uu» aequali in imperatorem fervebat 
odio, et Monomachus, "Thessaliae praetor, qui ad Syrgen venerat, 
ad exercitum exploratores mittunt, per quos et quantus esset et 
quid actitaret , discerent, Quos ille captos circum exercitum duci 
et moras ad contemplandum dari iussit: litteras insuper tradidit, 


HISTORIARUM ΠΙ. 37. 229 


para, πρὸς τοὺς πέμψαντας παρέχων, ἐκέλευεν dvaorQéqstr A, C. 134a 
ἐν oig περὲ τῶν ἐν Βυζαντίῳ γεγενημένων ὡς ἀδίκῳ xai συ- 
κοφαντιχῇ γνώμῃ πραχϑείη xav αὐτοῦ διεξιὼν, ἀπολογίαν 
ἐποιεῖτο xai περὲ ξαυτοῦ, ὡς οὐ βασιλέως τοῖς παισὶν ἐπι-- 
δβουλεύων, οὐδὲ βασιλείας ἐρῶν τοιούτοις ἐπιχειροίη, ἀλλ᾽ de 
γάγχῃ συγελαϑεὶς ἐλπίδι τοῦ καταλύειν μᾶλλον τὸν πόλεμον 
xai τὰ λυσιτελοῦντα πᾶσι κοινῇ ποιεῖν. προσετίϑει TE καὲ 
ὅρχους τοῖς λεγομέγοις, ὡς οὐδὲν εἴη πρὸς ἀπάτην εἰρημένον. 
οἱ δὲ, ἐπεὲ τὰ γράμματα ἀνέγνων, ἀντέγραφον καὶ αὐτοὶ, ὡς 
τοοῦχ ἄλλοϑέν ποϑὲν μᾶλλον, ἢ ἐξ ὧν αὐτὸς οἴεται εἶναι δίκαιος C 
πιστεύεσθαι, τῶν ὕρχων δῆϑεν, αὐτοὺς καταστοχάζεσθϑαι, ὡς 
οὐχ ἂν εἴη τὰ εἰρημένα ἀληϑῆ. εἰ γὰρ ὥσπερ καὶ πρότερον, 
ἡνίκα ἰδιωτικὴν ἐσθῆτα ἔχων, τὰ πράγματα Ῥωμαίοις διῴκει, 
ὅρκων οὐκ ἐδεῖτο, ἐν οἷς ἰσχυρίζεσϑαι ἐχρῆν, ἀλλ᾽ ἤρκει μό- 
τῦνον εἰπεῖν, καὶ πάσης ἀποδείξεως ἰσχυρύτερα τὰ εἰρημένα 
εἶναι, ὥσπερ οὐ μόνον αὐτοὲ συνίσασιν, ἀλλὰ xci οἱ πόῤῥω 
τῆς Ῥωμαίων γῆς κατῳκισμένοι" οὕτω καὶ viv, εἰ ἀξιοπι- 
στίαν αὐτῷ συνήδει, οὐκ ἂν ὅρκων ἐδεήϑη πρὸς τὸ πιστεύ- 
εσϑαι συναιρομένων. ὅϑεν καὶ χρὴ συνορᾷν, ἔξ οἵας δόξης 
δοεῖς οἵαν ἐκ τοῦ βασιλεῦσιν ἀγνώμων φαίνεσθαι ἀδοξίαν κα- 
τηνέχϑη. καὶ τοῖς αὐτοῖς κατασχόποις παρασχόμενοι, ἄγειν 
αὖϑις πρὸς αὐτὸν ἐχέλευον. πρὸς ἃ, ϑαυμάζειν αὐτῶν, ἀν- 
τέγραφεν ὃ βασιλεὺς, εἰ δέον πρότερον τὰ εἰρημένα, εἰ οὐκ D 
ἀληθῆ ἀποδειχγύγαι, ἔπειτα καὶ περὲ τῶν ὅρκων διαλέγεσϑαι" 


10. ἵεται P. 


quas iis redderent, quorum missu venerant. His litteris, quam By- 
zantii impie et malevole secum esset actum, enarrans sese tuebatur; 
non imperatoris liberis insidiantem , nec imperium concupiscentem, 
sed necessitate sic urgente, et spe potius belli componendi commu- 
niaque commoda amplificandi ad haec azgressum. Addebat etiam 
iuramentum, nihil se decipiendi causa dixisse. Lecta epistola illi 
rescribunt, non aliunde magis, quam unde is merito sibi creden- 
dum putet, ob. iuramentum videlicet, se coniectare, falsa esse quae 
dixerit. Quemadmodum enim antea, quando in veste privata Ro- 
manam rem administrarit, iuramentis ad asseverandum mon indi- 
guerit, sed tantum dicere suffecerit et eius dicta omni probatione 
firmiora fuerint, quod non modo ipsi, sed et qui longe extra urbem 
Romanam incolunt, haud nesciant: ita nunc, si se fide dignum con- 
Sciret, non ad iuramenta, quae verbis eius fidem adderent, confu- 
giturum fuisse. Hinc quoque intelligi , ex quanta gloria in quau- 
tam iguominiam ob suum scelus erga imperatores deciderit, Hasce 
litteras iisdem exploratoribus ad eum portandas committunt, Ad cas 
respondens Cantacuzenus, mirari se dixit, cum docere prius debue- 


230 CANTACUZENI 


, 
A.C. 134206. δ᾽ ἐχείνων ἀποσχόμενοι καὶ ἀντειπόντες πρὸς μηδὲν, dni 
Ν ' u , 2 . 
τοὺς Ügxovg καταφεύγουσιν, ὥσπερ TL προὔργου νομίζοντες 
- - ce , 3 1i dp ' - 0» , - 
ποιξῖν. οτι δ᾽ αὐτοῖς περὲ τῶν ἄλλων διαλέγεσθαι καταλιποῦ- 
Rd , e. , ^? c 5 5 2 
σι, «GL ἡ πείϑεσθαι ὡς ἀληθέσιν ἡ ὡς ἐναντία ἔχουσιν ἐλέγ- 
χειν, περὲ τῶν δοχων μόνον εἰπεῖν τι βέλτιον ἐνομίσϑη, περι 
ν E Pe ἢ » , 
αὐτῶν ἀποχρινεῖσθϑαι καὶ αὐτὸν, τἄλλα ὑπερβάντα. ἐγὼ vo(- 
: ! i 
γυν, ἔγραφε, νομίζω τοὺς ὅρκους ἢ διὰ τὸ μὴ τοὺς ὀμνύον-: 
* ' y H 
τας ἀξιόχρεως πρὸς πίστιν εἰναι γίνεσθαι, ἢ διὰ τὸ τοὺς δε- 
A , € 
P.474 χομένους ἢ φαύλους τοὺς τρόπους εἶναι, ἢ διὰ μέγεϑος τῶν 
ἐπαγγελλομένων ἀδυνάτως ἔχειν πείϑεσϑαι ὅρκων χωρίς. ὅτειο 
τοίνυν ἐμοὶ τὴν ἀξιοπιστίαν οὐ μόνον ὃ παρελϑὼν χρύνος το- 
- » , -* ^ *P 1 , ὃ ͵ )δὲ ' 
σοῦτος ὧν, ἐν ᾧ τὰ “Ρωμαίων πράγματα Oupxovr, (οὐδὲ γὰρ 
m dià ' ce T 9. οτὲ - ἐλλὰ 
οὐδὲ διὰ ταύτην 0gxcv ἐδεήϑην ποτὲ.) συμμαρτυρεῖ, ἀλλὰ 
' E] Wes, : [4 , , 5 «ἢ 
καὶ αὐτοὶ OL μάλιστα πειρώμενοι διαβάλλειν, οὐ δύνασϑε συγ- 
D e * - κει x n » , 
κρύπτειν οὕτως οὖσαν χαταφανῆ, οὐδὲν ἀλλο λείπεται, ἡ Ov 15 
ὑμῶς τοὺς χαίροντας ἂν ταῖς συκοφαντίαις γίνεσθαι, xai διὰ 
τοῦτο μηδ’ αὐτοῖς πιστεύειν δυναμένους, οἷς αὐτοὶ συμμαρ- 
- * , 2 ^ ce 3» € * - e , 
τυρεῖτε τὸ μηδέποτε ἐψεῦσθαι. ὅτι δ᾽ ὃ περὶ τῶν ὄρχων Ào- 
γος τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον, ὥσπερ εἴρηται, καὶ αὐτόϑεν μὲν 
Β καταφανές: πειράσομαι δὲ καὶ ἐκ παραδείγματος μάλισταο 
ἐληθεστάτου xaraqavéoregov ποιεῖν. εἰ γὰρ ὁ ϑεὸς ἡμῶν 
ϑεός ἐστιν ἀληϑινὸς, καὶ αὐτοαλήϑεια καὶ καλεῖται καί ἐστι, 
2 9 
xai δίκαιός ἔστε πιστεύεσθαι καὶ ὅρκων χωρίς" ὃ δὲ ov τῷ 


4. ἐναντίως M. 19. ὧν M., ἂν P. 13. ἐδεήϑη P. 


rint, vera non esse quae scripserit, deinde de iuramentis disputare : 
illi eorum nihil confutantes, quasi praeclare operam posituri, iura- 
mentum  carpserint, Quoniam autem de aliis loqui illaque seu 
tamquam vera credere, seu tamquam falsa refellere noluerint, sed. 
de iuramentis dumtaxat aliquid verborum facere melius existimarint, 
$e quoque ceteris praetermissis, de ipsis responsurum. Ego igitur, 
inquit, iuramenta concipi arbitror, aut quia qui iurant, alioqui 
filem non merentur, aut quia quibus iuratur vel improbi sunt, 
vel propter magnitudinem promissorum, nisi iuramentum accesserit, 
credere non possunt. Cum itaque me citra iusiurandum fide dignum 
esse, non solum praeteritum tempus tam longum, quo rebus Roma- 
nis praefui, testetur, sed etiam vos ipsi, qui in primis calumniari 
me conamini, celare id, quia manifestissimum, non possitis: relin- 
quitur aliud nihil, quam me iurasse propter vos, qui sycophantiis 
gaudetis, ideoque nec iis fidem commodare potestis, quos ipsimet 
nunquam esse mentitos testificaminj. Sic autem se habere, quae de 
inramentis diximus, cum et binc liqueat, nitar tamen exemplo ve- 
rissimo reddere liquidius. Si enim Deus noster est Deus verax, et 
ipsa veritas. vocatur et est, mereturque fidem eliam iniuratus, et 


HISTORIARUM ΠῚ, 37. 23I 


* , » « í - y * - ^ 
᾿βραὰμ μόνον cuocs xa9^ ξαυτοῦ ἡ μὴν πληϑυνεῖν αὐτοῦ 10A. C. 134a 
, 2 LI * - * ü x , 
σπέρμα, ἀλλὰ xal τῷ Zlavid ὕστερον, (ώμοσε yag, φησι, κύριος 
- ' 34 ἢ M 2 ᾿ , ' 2.» b XC 
τῷ “Ιαυὶδ᾽ ἀλήϑειαν καὶ οὐ μὴ ἀϑετήσῃ αὐτὴν,) δῆλον ὡς οὐχ 
- w ^ 5 , (e - 
ἑαυτοῦ, τῆς μικροψυχίας δὲ τῶν ἀκουόντων ἕνεκα xai τῆς περὲ 
δτὰ ἐπαγγελλόμενα ἀμφιβολίας τοὺς ὅρκους ἐποιεῖτο, xal Παῦ- 
δ. ἘΝ €t ὦ ᾿ , € 
λος δὲ ὕστερον ὃ τῆς ἀληϑείας μαϑητὴς καὶ χήρυξ περὲ ὧν εἰς V. 381 
᾽ Ml c ' . - c 
τοίτον οὐρανὸν ἁρπαγεὶς εἰδε, μέλλων διηγεῖσθαι, καίτοι γε £av- C 
- ^ M , Uu - , . - 
τῷ πολλὴν συνειδὼς ἀλήϑειαν, ὅμως τῆς ὠφελείας ἕγεκα τῶν 
, ^ ' τ , 1 * 
ἀκουόντων, εὐλογητὺς, εἶπεν, ὃ ϑεὸς, ὅτι οὐ ψεύδομαι, ὡς ἂν $20 
, " ) , , , - ^ - t bd 
τομάρτυρι ϑεῷ ἰσχυριζόμενος λέγειν ἃ ἐρεῖ, καὶ διὰ τοῦτο ἀξιῶν 
, », * ^ , -Ὁ ' 
πιστεύεσθαι. ἔϑος γὰρ Geb τῇ ἀπιστίᾳ μεγάλα τοῖς πραγμασιε 
D 94e EJ - - 4 - - 
λυμαίγεσϑαι. ἔξεστιν οὖν ὑμῖν σχοπεῖν, ὡς σφίσιν αὐτοῖς μᾶλ- 
E] - ci - δ᾿ 
λον, ἢ ἐμοὲ τῶν ὅρκων ἕνεχα μέμφεσθαι προσῆκεν. ὑμεῖς δ᾽ 
Lu H - » ^ , É 
ὥσπερ ἐν τοῖς ἄλλοις ἀειφυγίᾳ τὸ δίκαιον καταδιζάσαντες 
M - , Ld ^ 
15x«0 τῆς Ῥωμαίων ἀπελάσαντες ἀρχῆς, τῷ φίλῳ ψεύδει xé- 
χοησϑεὲ ἀεὶ καὶ ταῖς συκοφαντίαις, οὐδὲ τοῦτο μεμνημένοι 
- Ü - 2 i " 
γοῦν, ὅτι τῶν τῇδε βεβιωμένων ἅπαντες ὑφέξομεν εὐϑύνας 
1 ' , , Ὕ , 2? * 3 e M , 
μετὰ τὴν ἐνθένδε ἀπαλλαγὴν. ἐγὼ δ᾽ ὠσπὲρ xai πρότερον, Ὁ 
οὕτω καὶ νῦν ὑπὸ μάρτυρι τῷ ϑεῷ λέγω, ὡς οὐδὲν ἕτερον 
οεὐϑὺς ἐξαρχῆς μετὰ τὴν βασιλέως τελευτὴν, ἢ ὅσα βασιλέ. 
δι xoi παισὲ συμφέρει καὶ πᾶσι χοινῇ Ῥωμαίοις, διενοθύμην 
τε χαὶ πράττειν εἶχον διὰ σπουδῆς. ἐχείνων δὲ ἐξ οὐδεμιᾶς 
, - * * " ἐγ 5» ΄ 
αἰτίας ἀληθοῦς, ἀλλ᾽ ὑπὸ συχοφαντίας πρὸς τὸν κατ᾽ ἐμοῦ 


7. μέλλον y 11, μεγάλῃ M. 15. δ᾽ om. P. 


tamen non solum Ábrahamo per semet ipsum iuravit multiplicatu- 
rum eius semen , sed Davidi quoque postea, (iuravit enim, inquit, 
dominus David veritatem, et non frustrabitur eum,) patet, non 
propter se, sed propter imbecillitatem audientium eorumque nutan- 
tem circa promissa fidem iuravisse, Et Paulus postmodum Apostolus 
ct praeco veritatis, de iis, quae in tertium coelum raptus vidit, 
narraturus, tametsi veracissimum se esse nosset, nihilominus pro- 
pter audientium utilitatem, Deus, inquit, qui est benedictus iu 
saecula, scit, quia non mentior: velut Deo teste confirmans se di- 
cere, quae dicebat, et ideo aequum censens, sibi credi. Semper 
enim incredulitati magnae, res elevare et extenuare mos est, Ergo 
magis vos ipsos, quam me propter iuramentum reprehendendos fuisse 
perspiciatis licet, Vos vero, quomodo in aliis, iustitia damnata et 
ex imperio Romano eiecta, consueto et amico mendacio ac syco- 
phantiis adhaeretis , nec hoc saltem recordamini, quae in hac vita 
gesserimus, eorum nos omnium post finem huius lucis rationem red- 
dituros. At ego, ut antea, sic hodie Deum testatus, aio, me nihil 
aliud statim ab initio post obitum imperatoris, quam quae impera- 
trici et liberis eius, communi et Romanorum conducerent, cogitasse 


332 CANTACUZENI 


A.C. 134a κεχιγημένων πόλεμον, ἀναγκαίως xa? αὐτὸς ἐξ ὧν νομίζω à- 
μαυτῷ τὸ xoi τοῖς συνοῦσι τὴν σωτηρίαν ἐκπορίζειν πράττω, 
P.475 Au. Ἐκείνους μὲν οὖν οὕτως dnsÓsxvvs μηδὲν ὑγιὲς 
Βαὐτοῦ κατεγνωχότας. αὐτὸς δὲ, ἐπεὶ ot ἐν Πελενίχῳ φίλοι 
ἐχάλουν, ὡς παραληψόμενον τὴν πόλιν, πέμψας στρατιὰν κα-ὃ 
τέσχεν, ἔπειτα καὶ τὸν γυναικὸς ἀδελφὸν Ἰωάννην τὸν Aod- 
γην ἄρχοντα τῆς πόλεως καϑίστη: πρᾶγμα δυσέλπιστον πρὶν 
γεγέσϑαι, γενόμενον δὲ ὅμως οὐ μετρίαν παρέσχετο naga- 
ψυχήν. αὐτίκα γὰρ πρὸς Χρέλην πέμψας, ἐκέλευεν ἥκειν 
πρὸς αὐτὸν, ὡς ἤδη τοῦ ζητουμένου ἠνυσμένου. ὃ δ᾽ ἐδόχειιο 
μὲν ἥδεσϑαι τοῦ βασιλέα Ἰελενίκον ἔχειν, καὶ πᾶσαν ἔλεγε 
πρόφασιν αὐτῷ περιῃρῆσϑαι"» ἔτι δ᾽ ὅμως ἀνεβάλλετο, τὸ 
δοκεῖν μὲν, ὡς và ovra διαϑησόμενος, μέλλων ἤδη ἅπτεσϑαν 
πολέμου καὶ στρατείας, τῇ δ᾽ ἀληθείᾳ, οὐκ ἐθέλων εἰς τοὺς 
κινδύνους ἐμβάλλειν ξαυτὸν, ἀλλ’ ἄνευ nóvov τὴν βασιλέωςιϑ 
εὔνοιαν καρποῦσϑαι. βασιλεὺς δὲ ὡς εἶδε χωροῦντα πρὸς 
(α ἀναβολὰς, τῆς διανοίας ἐκ τῶν εἰρημένων στοχασάμενος, IMe- 
λενίκου μὲν ἄρχοντα τὸν γυναικὸς κατέλιπεν ἀδελφὸν ᾿σάνην 
τὸν Ἰωάννην μετὰ στρατιᾶς, ὅσης ᾧετο ὠρκέσειν εἰς φρουρὰν 
τῇ πόλει. αὐτὸς δὲ τὴν ἄλλην στρατιὰν ἐν τῷ στρατοπέδῳ“;ρ 
κελεύσας μένειν, ἅμα τοῖς υἱέσι ἸΠατϑαίῳ καὶ ἸΠαγουὴλ τρια- 
κοσίους μόνον παραλαβὼν, συγτόγως τε ὅδεύσας, εἰς τὴν V-- 
στεραίαν, ἔνϑα ὅ Χρέλης διατρίβων ἦν, ἀφίκετο. ἐχείνου δὲ 


8. παρέσχε P. 13. εὖ ante διαϑησόμενος add, M. 


facereque contendisse. Verum ubi illi nulla causa legitima, sed 
calumniis tantam eo impulsi sunt, ut me armis persequerentur, 
necessario et ipse ago, unde mihi et commilitonibus meis salus 
pariatur. 

38. Cum sie demonstrasset, illos parum probe de se iudicasse, 
amicorum, qui Melenici erant, accersitu manum misit urbemque oc- 
cupavit, et Ioannem Asanem, uxoris fratrem, praefectum declaravit; 

uae res Vix sperari poterat, antequam fieret; facta autem non me-. 
diii dabat solatium; mox enim Chrelem, utpote perfecto , quod 
desiderabatur, advocat. Qui Melenicum ab imperatore obtineri lae- 
tus videbatur sibique omnem excusationem amputatam aflirmabat, 
Verumtamen adhuc, quasi res suas, antequam bello se crederet, 
«ompositurus, differebat; sed revera laborem detrectans, nullo cum 
periculo suo imperatoris amicitia perfrui cupiebat. Is ut hominem 
tempus ducere vidit, mentem eius ex dictis auguratus, Melenici 

raefectum Ioannem Asanem cum parte copiarum, quanta urbs de- 
euda indigeret, relinquit et altera parte in caslris manere iussa, 
Matthaeo et Manuele filiis trecentisque tantummodo comitatus, ma- 
guis itineribus postridie ad locum venit, ubi Chreles morabatur. A 


HISTORIARUM III. 39. 233 


ἀσμένως ὑποδεξαμένου συνδιημερεύσας αὐτῷ xai συνδιανυ- A.C. 134a 
χτερεύσας, τῇ μετ᾽ αὐτὴν ἔχων καὶ αὐτὸν μετὰ τῆς στρατιᾶς, 
αὖϑις εἰς τὸ στρατόπεδον ἐπανῆχε καὶ πολλῆς ἐνέπλησε τὴν 
στρατιὰν ἡδονῆς μετὰ Χρέλη ἀφιγμένος. ἣν γὰρ οὐ δυνατὸς 
δμόνον καὶ ὅπλοις καὶ ἵπποις καὶ χρήμασιν, ἀλλὰ xai περὲ Ν.383 
στρατηγίας κάλλιστα ἐξησκημένος x«i οἷος τούς τε φίλους Ὁ 
ὠφελεῖν καὶ τοὺς πολεμίους βλάπτειν μάλιστα εἰδέναι. δὲ 
ἃ χαὶ περιμάχητος αὐτοῖς ἐδόκει ἡ ἐκείγου συμμαχία. ἐν 
Θεσσαλονίκῃ δὲ 0 πρωτοστράτωρ, ὥσπερ ἔφημεν, ὠμφίβολος 
100» χαὲ περὲ τῶν βασιλέων ὅτῳ πρόσϑηται φανερῶς διασχε- 
πτόμενος, μαλαχώτερόν τὸ τῶν πραγμάτων ἥπτετο καὶ τοὺς 
λεγομένους Ζηλωτὰς, of ὑπὲρ βασιλέως τοῦ Παλαιολόγου βα- 
σιλεῖ τῷ Κανταχουζηγῷ ἡροῦντο πολεμεῖν, αὐξανομένους xa- 
τὰ μικρὸν περιεώρα, τοῦτο μὲν, μὴ φανερὸς γένοιτο τὰ Ka»- 
ταχουζηγοῦ τοῦ βασιλέως ἡρημένος, δεδοικὼς, (ἡ γὰρ ϑυγά-" 
τήρ αὐτῷ καὶ ἡ γυνὴ, «t ἦσαν ἐν Βυζαντίῳ, καὶ ἡ ἄλλη πε-᾿ 
ριουσία οὐκ εἴων πράττειν ἃ ἡρεῖτο, ἐμβάλλουσαι εἰς ἀγω- 
γίαν, μὴ δι’ αὐτὸν πολλοῖς προσομιλήσωσι κακοῖς,) τοῦτο "P. 4γ6 
ὅτε καὶ Θεσσαλονικέων οὐ uóvov ἣ στρατιὰ, οἵ ἦσαν οὐκ ὁ- 
χολίγοι, ἀλλὰ xai τῶν πολιτῶν οἱ δυνατοὶ τὰ βασιλέως τοῦ 
Κανταχουζηνοῦ ἡρημένοι πρὸς ἀμέλειαν ἐνῆγον, οἷς ἐθάῤῥει, 
ὅτε βούλοιτο, περιέσεσϑαι τῶν Ζηλωτῶν. ἐπεὲ δὲ ἐκεῖνοι 
διὰ τὴν μέλλησιν ἐχείνου ἦσαν οὐκ εὐκαταφρόνητοι καὶ τὸν 
δῆμον ἀνηρέϑισαν κατὰ τῶν δυνατῶν, τοῦ πρωτοστράτορος 


14. τὰ om. P. 44. ἀνηρέϑησαν P. 


quo humaniter acceptus, diem et noctem cum eo transegit: postri- 
dieque in castra secum perduxit eiusque conspectu exercitum mira-. 
biliter recreavit. Quippe non armis solum, equis et pecunia valebat, 
sed erat praeterea artibus imperatoriis exercitatissimus, noveratque 
cum amicis commodare, tum inimicis incommodare plurimum. Quo- 
circa etiam societas eius maximopere expetenda censebatur. Thessa- 
lonicae autem protostrator, ut docuimus, animum huc illuc versans, 
et ab utro imperatorum palam staret deliberans, remissius ac socor- 
dius agebat, Zelotasque, qui pro imperatore, Palaeologi filio, in Can- 
tacuzenum se armabant, sensim augescere patiebatur: partim metuens, 
ne eius studiosus publice haberetur, cum filia et coniux Byzantii 
habitantes et Hum ibidem facultates id non permitterent, sollici- 
tumque el anxium facerent, ne sua causa multis aerummis obiice- 
rentur; partim fretus Thessalonicensi non parvo praesidio ac civi- 
bus copiosioribus, quibus quando vellet Zelotas se oppressurum 
confidebat, At postquam illi eius dilatione corroborati, plebem in 
primores concitarunt, protostratore iam in Cantacuzenicis numerato, 


234 CANTACUZENI 


» - , 
A. C. 13427,05 ἐγνωσμένου τὰ Καντακουζηνοῦ τοῦ βασιλέως δοῦν, im- 
, - x - 
ϑέμενοι ἀϑρόον, ἐξελαύγουσὶ τῆς πόλεως περὶ χιλίους ὄντας, 
- j 5 - T - 
συμβολῆς ὀλίγης γενομένης δι’ ἀχροβολισμῶν, ἐν ἡ καὶ τῶν 
' - € á 
πρωτοστράτορος οἰκετῶν ἐγένοντο ὀλίγοι τραυματίαι: ξάλω- 
Boa» δὲ καὶ τῶν δυνατῶν τινες, οἵ οὐκ ἠδυνήϑησαν τοῖς ἀλλοιςῦ 
- , - c ^^ Lj - Jg " n 
τῇ πρώτῃ συνεχπεσεῖν δρμῇ. ὑφ᾽ éavrolg δὲ oi Ζηλωτὰαὶ τὴν 
, , ^ RJ ^w 
πόλιν ποιησάμεγοι, ἐτράπησαν εἰς τὰς οἰκίας τῶν φυγάδων 
» 
καὶ αὐτάς τὲ καϑήρουν xai τὰς οὐσίας διήρπαζον, xad τἄλλα 
35 b 
ἔπραττον, ὅσα ἥν εἰχὸς αὐτοὺς ἀνθρώπους ὑπὸ πενίας συνε- 
λαυγομένους χαὲ tig ὕβοιν ἐξενηνεγμένους διὰ τὴν ἀϑούανιο 
2 , » b NA 03 , ' , * c 
εὐπορίαν. εἰς τοσοῦτον δὲ ἀπογοίας xai τόλμης ἤλϑον, ὥστε 
καίτοι τὰ δεινότατα τολμῶντες, σταυρὸν ἐκ τῶν ἱερῶν ἀδύ- 
€ , 2 - eo , S δα ^ , » 
vov ἁρπάζοντες, ἐχρῶντο ὥσπερ σημαίᾳ καὶ ὑπὸ τούτῳ ἐλε- 
- 4 * ^ - - E 2 
yov στρατηγεῖσθαι, οἱ τῷ πολεμίῳ μᾶλλον τοῦ σταυροῦ ἀγό-- 
αμενοι, καὶ εἴ τις πρός τινὰ ἔκ τινὼν ἰδίων ἐγκλημάτων διε-τῦ 
φέρετο, τὸν σταυρὸν ἁρπάζων, ἐχώρει xarà τῆς οἰχίας, ὡς 
- - 35 
δὴ τοῦ σταυροῦ χελεύοντος. xai ἣν εὐϑὺς ἀνάγχη ἐκ ϑεμέ- 
"7 ?j 
, - ^ 
λίων ἀνεσπάσϑαι, δομῇ τὸ ἀλογίστῳ καὶ κέρδους ἐπιϑυμίᾳ 
E [4 c ,' » ' € , 
τοῦ δήμου ἑπομένου,  éni δυο μὲν ovv xai τοισὶν ἡμέραις 
c , e. € , 2 ^ ' ES 3, ἐν 
ἡ Θεσσαλονίχη ὥσπερ ὑπὸ πολεμίων ἐδηοῦτο, καὶ οὐδὲν ἦν 051120 
μὴ τελούμενον ὡρᾶτο τῶν ἐπὲ ἁλώσει γινομένων πόλεων. οἵ v6 
γὰρ κρατήσαντες γύχτωρ χαὶ us)" ἡμέραν xarà συστάσεις δὲ- 
- 2 € ; D ^ €- € , 
LOyzég, βοαῖς ἐχρῶντο xai ἀλαλαγμοῖς καὶ τὰ τῶν ξαλωχύτων 


L 


318. ἀγασπᾶσϑωι P. 21, óQiro P. 


agmine facto invadentes, civitate circiter millenos expellunt, levique 
sagittarum certamine congressi, de famulis protostratoris aliquot 
convulnerant, primorum nonnullos capiunt, qui cum aliis pee 
impetu eiicere sese non potuerant, Zelotae, urbe sub se redacta, 
ad aedes exulum couversi, eas direpta suppellectili evertunt: alia 
ilem cum iniuria et contumelia perpetrant, quae homines egestate 
coactos et abundantia facultatum alienarum  irritatos perpetraturos 
esse, fuit verisimile, Eo autem audaciae amentiaeque prodierunt, 
ut etiam in primis nefanda commitierent: crucem ex sacris adytis 
rapereut, eaque pro siguo militari uterentur, sub quo se militare 
autumabant, qui potius ab inimico crucis possessi agitabantur, Quod 
si cui cum aliquo privata lis et controversia intercederet, rapta 
cruce, velut ea iubente, populoque inconsiderato impetu et lu- 
cri desiderio prosequente, ad domum eius tendebat, quam repente 
dirui a fundamentis oportebat. Ad biduum itaque triduumve Thes- 
salonica non secus quam ab hostibus vastabatur; mihilque quod 
captis urbibus solet, non etiam illic fieri cernebatur. Nam victores 
noctu et interdiu gregatim obambulabant et clamoribus sua gaudia - 
testabantur ; captorumque res agebant fercbantque ; et vicli gemenleg 


HISTORIARUM III. 38. 235 


ἣἦγόν τε καὶ ἔφερον" καὶ oi νενικημένοι στένοντες ἐν ἀδύτοις AC. 1342 
κατεχρύπτοντο, ἀγαπητὸν ἡγούμενοι, ὅτε μὴ αὐτίκα ἀποϑγή- 
σχοιεν. ἐπεὶ δὲ, ὧν ἔδει διεφϑαρμένων, παύσαιτο 7 ταραχὴ, 
οἱ Ζηλωταὶ αὐτίχα ἔκ πενεστάτων. xai ἀτίμων πλούσιοι xai 
δπεριφαγεῖς γεγενημένοι, πάντα ἦγον δι᾽ ξαυτῶν, καὶ τοὺς μέ- Ὁ 
σους μετήεσαν τῶν πολιτῶν, ἢ συνασχημονεῖν ἀναγκάζοντες 
αὐτοῖς, ἢ τὴν σωφροσύνην καὲ τὴν ἐπιείκειαν ὡς Καντακου- 
ζηνισμὸν ἐπικαλοῦντες. ἐν Θεσσαλονίκη μὲν οὖν τοιαῦτα ἐτε: 
λεῖτος πρωτοστράτωρ δὲ ἐπεὲ μετὰ τῆς στρατιᾶς xal τῶν 
οώρέστων ἐξηλαύνετο, εἰς Γυναικόχαστρον ἀφικόμενος, (χατεῖχε 
γὰρ αὐτὸ καὶ πρότερον φρουρᾷ, οἷα δὴ ὑπὸ τῷ Θεσσαλογίκης 
ἄρχοντι εἰωθὸς τελεῖν,) ηὐλίζετο ἐχεῖ καὶ καχῶς ἐποίει Θεσ- 
σαλογνίχην ληϊζόμενος xai πάσης ἐχράτει τῆς ἔξω τειχῶν γῆς. 
ἀντιχαταστῆναι γὰρ πρὸς τοὺς ἔξω οὐδαμῆ οἱ ἔνδον ἦσαν 
ἀὔδυνατοί, ἔπεμπε δὲ καὶ πρὸς Καντακουζηνὸν τὸν βασιλέα Ῥ. 477 
περὶ Χαλκιδικὴν ἔτι διατρίβοντα, ἅμα μὲν μηνύων, dc ἐζ-. 38ή 
βληθείη Θεσσαλονίκης, τοῦ δήμου καὶ τῶν Ζηλωτῶν αὐτῷ 
ἐπιϑεμένων, ἅμα δὲ καὶ ἐλπίδας οὐ φαύλας ὑποφαίνων, 
ὡς, εἰ παραγένοιτο ταχέως, τῶν τε ἔνδον οὐκέτι παντάπασιν 
“οἐχπεπολεμωμένων, (ἦσαν γὰρ ἔτι, οἱ τὰ βασιλέως ἡρημένοι 
δέει συνείποντο τοῖς Ζηλωταῖς,) καὶ τῶν ἔξω μέγα δυναμέ- 
vov, ῥαδίως παραστήσαιτο τὴν πόλιν. βασιλεῖ μὲν οὖν ἐδόχει 
πάντοϑεν περιΐστασϑαι δεινὰ, ὕμως ἐπὲ τὸν πάντα ἄγοντα 
θεὸν τὰς ἐλπίδας τῆς σωτηρίας καὶ τῆς νίκης ἀνατιϑεὶς, πρὸς B 


11. τῶν P. 


im abstrusa loca se abdebant, hoc uno contenti, quod non sine 
mora essent iugulati. Interfectis etiam, quos visum est interfici, 
postquam tumultus conquievit , Zelotae ex mendicis et obscuris di- 
vites atque illustres repente facti, omnia per se curabant: et tenui- 
ores cives sollicitantes aut secum inhoneste vivere cogebant, aut 
eorum moderationem aequitatemque pro Cantacuzenismo accusabant. 
Atque haec Thessalonicae. Protostrator vero cum milite et optima- 
tibus pulsus, Gynaecocastrum venit, (quod ipsum prius collocato ibi- 
dem praesidio, ut Thessalonicae praefecto subiectum tenebat,) ibique 
manens, Thessalonicam praedis agundis vexabat,et quantum erat agri 
eius extra muros, infestum habebat: ad resistendum enim incolae 
nequaquam pares erant. Cantacuzeno autem adhuc prope Chalcidicen 
haerenti significat, se, plebe et zelotis compellentibus, Thessalonica 
eiectum esse; simul etiam spem non minimam subostendit, si acce- 
leraret, indigenis necdum omnibus efferatis, (erant quippe, qui eius 
partium studiosi, Zelotas aversabantur,) et potentia eorum, qui foris 
essent, levi negotio civitatem subacturum. Imperator igitur infor- 
tuniis obrutus videbatur. Verumtamen in omnium moderatore Deo 


.436 CANTACUZENI 


ΑΙ Ὁ 1342 Χρέλην ὅσα ἔδει διαλεχϑεὶς καὶ προϑεσμίαν συγϑέμενος, xag" 
ἣν ἔδει τὰ οἴκοι διαϑέμενον ἀφικέσθαι πιρὸς αὐτὸν, ἔπειτα, 
xai ἐκ τῆς ἐχείνου στρατιᾶς οὐχ ὀλίγην παραλαβὼν ἅμα τοῖς" 
οἰχείοις ἠπείγετο πρὸς πρωτοστράτορα, ἐν τῷ μεταξὺ δὲ 
διερχομένῳ ἡ Ῥεντίνα, φρούριόν τι Θεσσαλονίκης ἡμέρας ὅ-5 
δὸν διέχον, προσεχώρησεν ἕκογτί. καταλιπὼν δὲ αὐτοῖς ἄρ- — 
χοντὰ xai διαχοσίους στρατιώτας φρουρὰν, αὐτὸς ἐλϑὼν 
ἐστρατοπέδευσεν ἐν “αγκαδᾷ οὐ μακρὰν Θεσσαλονίκης. ἡ 
δὲ ἐκ Βυζαντίου στρατιὰ ἅμα στρατηγοῖς τοῖς Παλαιολόγοις 
᾿ΑἸνδρονίχῳ καὶ Θωμᾷ ἀφιγμένοι εἰς Φερὰς, παραλαβόντεςτο 

Cxai Συργὴν ἄγοντα τὴν ἐκ Ἰ]ακεδονίας στρατιὰν, xai ἔπαρ- 
Xov τὸν Πονομάχον ovorgarevOusvov ἅμα τοῖς οἰχείοις, τὸ 
ἐχείγου παραμείψαντες στρατόπεδον, ἧκον εἰς Θεσσαλονίκην. 
βασιλεὺς δὲ ἐκεῖ τὴν νύχτα αὐλισάμενος, ὡς μὴ δοκοίη δέει 
τῷ ἐχείνων ἀπανίότασθαι, sig τὴν ὕστεραίαν ἄρας, ἤλϑενιϑ 
εἰς ΤΓαλικὸν, ποταμόν τινὰ ἐγγὺς Θεσσαλονίκης, ἔνϑα ὃ πρω- 
τοστράτωρ καὲ οἱ ἐκ Θεσσαλονίκης φυγᾶδες περὶ χιλίους ὃγ- 
τες συγεγένοντο, τῶν ἵππων ἀποβάντες, ὡς προσήκει βασιλεῦσι, 
προσιόντας πράττειν. πρῶτός τε ὃ πρωτοστράτωρ προσελϑὼν 
πεζῇ, ἠσπάζετο τὸν βασιλέως. πόδα, εἶτ᾽ ἐφεξῆς καὶ οἱ λοιποῖλο 
προσίεσαν ὁμοίως. βασιλεύς T& xai αὐτὸς πρωτοστράτορα 

μὲν ἀπὸ τοῦ ἵππου κύψας ἀντησπάζετο: τοὺς δ᾽ ἄλλους 
προσηγύρευξ παρίων, πᾶσιν ἦϑος χρηστὸν ἐμφαίγων xoi βλέ- 
πων εὐμενές. ηὐλίσαντό τὸ στρατοπεδευσάμενοι ἐκεῖ τὴν 


salutis et victoriae spe defixa, cum Chrele pro tempore collocutus 
et cum 60 diem pactus, quo rebus domi dispositis atque ordinatis 
ad se veniret ; deinde ex manipulis illius non paucis assumptis, qui- 
bus suum exercitum augeret, ad protostratorem festinavit. In trans- 
itu oppidulum quoddam Hhentina, "Thessalonica unius dici itinere 
distans, ultro in eius ditionem venit; ubi praefecto cum ducentis 
militibus praesidii causa relictis, pergens Langadae haud procul Thes- 
salonica tetendit, Manus autem Byzantina, Andronico et Thoma 
Palaeologis ducibus, cum Pheras venisset, adiuncto Syrge, qui Ma- 
cedonas ducebat, et praefecto Monomacho cum 'lhessalis, praeteritis 
Cantacuzeni stativis, "Thessalonicam inivit. Imperator nocte ibi ex- 
acta, ne illorum metu inde putaretur discedere, postridie movens 
ad fluvium quemdam Thessalonicae finitimum , nomine Galicum, per- 
venit, ubi protostrator et exules illi Thessalonicenses circiter mille 
ab equis descendentes (pro eo ac decet illos, qui ad imperatorem 
accedunt) eum sunt allocuti. Primus protostrator adiens, imperatoris 
pedem osculatus est: idem ceteri ordine praestiterunt, Imperator 
οὐ ipse prono capile protostratorem ab equo resalutavit; alios autem 
dum proveheretur, salute impertiit ; omuibus mite animi sui ingenium 


HISTORIARUM Ill. 39. 237 


vvzra. βασιλεὺς δὲ πρωτοστράτορα καὶ τοὺς ἐν λόγῳ μάλιστα À.C. 1342 

τῶν φυγάδων ἔχων περὲ ἑαυτὸν, ἠρώτα ὅ,τι δέοι ποιεῖν: αὖ- 

τοὺς γὰρ μάλιστα εἰδέναι τὰ ἐνταῦϑα πράγματα καὶ ἀγω- 

γῶν τόπον ἐπέχειν πρὸς αὐτοὺς ἄρτι ἀφιγμένους ἐξ ἀλλοδα- 
δπῆς. πρωτοστράτωρ δὲ xai οἱ φυγάδες, τὰ μὲν γεγενημένα, 

ἔφησαν, ἐνταῦϑα οὐδ᾽ αὐτὸς ἀγνοεῖς" λείπεται δὲ αὐτὸν σχε- 

ψάμενον, ὅ,τι ἄν δοχῇ συμφέρειν πράττειν. 

49'. Βασιλεὺς δὲ ἐς τὴν ὑστεραίαν ἐχκλησίαν ἐκ may-P.478 

τῶν συναϑροίσας, γνώμην πᾶσι περὶ τῶν πρακτέων προύῦτί-Ν. 385 
τοϑει, xai ἐκέλευε τὸ παριστάμενον ἕχαστον μηδὲν ἀναδυόμεγον B 

εἰπεῖν, ὡς ἐκ πολλῶν τῶν λεγομένων ῥᾳδία 7 τοῦ συνοίσον- 

roc αἵρεσις γένοιτο αὐτοῖς. οἱ δ᾽ ἀνεβάλλοντο πάντες ἐφεξῆς, 

καὶ οὐδεὶς τὸ παριστάμενον ἐτόλμα λέγειν φανερῶς. οἵ τε 

γὰρ ἐκ Βυζαντίου φυγάδες μετὰ βασιλέως ἀφιγμένοι ἄγαν 
15579orro πρὸς τὴν ἀποτυχίαν τῆς Θεσσαλονίκης καὶ ἐν ἀπόρῳ 

εἴχοντο τοῦ τί χρὴ ἐλέσϑαι" καὶ ἣ ἄλλη στρατιὰ ἐν ἀϑυμίᾳ 

ἦσαν, οὐ κατὰ ῥοῦν χωροῦντα τὰ πράγματα δρῶντες βασι- 

Asb* καὶ ὃ πρωτοστράτωρ ἅμα Θεσσαλονικέων τοῖς φυγάσιν, 

ὡς ξώρων τοῖς ἐκ Βυζαντίου στρατηγοῖς τὴν πόλιν κατεχο- 
χομένην καὶ ἄπορα ἤδη ἦν προσάγεσϑαι, μᾶλλον ἐχαλέπαινον, C 

τοὺς οἰχείους ἐννοοῦντες οἷα πείσονται. χαὶ πρὸς τὴν βασι- 

λέως γνώμην πάντες ἀφεώρων, οἰόμενοί τινα σφίσι τῶν πε- 

ρισχόντων xaxov λύσιν ἐξευρήσειν. βασιλεὺς δὲ ὡς εἶδε 


ostendens et cunctos amico vultu intuens. Ea nocte loco illo castra 
habuerunt, | Imperator protostratorem et eiectitios, quorum insigne 
nomen erat, circum se habens, quid faciendum esset, quaerebat: eos 
namque rem '"lhessalonicensem pernovisse et ipsis ex aliena regione 
venientibus pro ductoribus esse posse. Tum protostrator et exules 
responderunt, quae ibidem contigissent, nec ipsum nescire: super- 
esse autem, ut is, ubi secum dispexerit, quid expediat, id exsequatur. 

39. Postera luce imperator, omnibus ad concionem vocatis, di- 
cendae sententiae potestatem facit, et unumquemque, quod animus sug- 
gereret, sine tergiversatione in medium proferre iubet, ut ex pluri- 
um dictis, quid profuturum sit, facile appareat. llli omnes dein- 
ceps cunctari, et quod occurreret, non audere palam proloqui. By- 
zantio namque profugi, qui cum imperatore venerant, frustrationem 
Thessalonicae ferebant molestissime, et quo se verterent, aestuabant: 
reliquus autem miles videns, eidem coepta secus procedere, despera- 
tione frangebatur, Protostrator quoque et exules Thessalonicenses , 
urbem a Byzantinis ducibus occupatam et ereptum illius aditum 
cernentes, dolebant acerbius, quam misera esset futura propinquo- 
rum suorum conditio, cogitantes. Universi demum imperatoris sen- 
lentiam exspectabant, eumque quibus essent cincti malorum reme- 


538 CANTACUZENI 


A,C. 1345 μηδεμίὰν γνώμην μηδένα βουλόμενον εἰσάγειν, ,τὰ μὲν πρά-᾿ 
γματα εἶπεν ,ὡς ἐναντίως ἢ ὠόμεϑα ἀπήντηχεν ἡμῖν, πάν- 
τὸς Ógüre δήπου. πρωτοστράτωρ τε γὰρ καὶ Θεσσαλονιχέων. 
οἱ τὰ ἡμέτερα ἡρημένοι, οὗς ἔδει τὴν πόλιν ἔχοντας εὑρεῖν. 
καὶ τὰ μέγιστα ὠφελεῖσθαι ὕπ᾽’ αὐτῶν, δυσκόλῳ τύχῃ χρη-5 
σάμενοι, ἐξελήλανται" ὃ,τε δῆμος καὶ οἱ ἐναπολειφϑέντες, οὗς 
ἠλπίζομεν ἢ πειϑοῖ. προσάξεσϑαι ἢ βιάσεσϑαι τοῖς ὅπλοις, διά, 
τε τὰς ἁρπαγὰς ἡμῖν ἐχπεπολεμωμένοι καὶ θαῤῥοῦντες τῇ 

Déx Βυζαντίου στρατιᾷ, οὐ προσχωρήσουσιν ἡμῖν. εἰ γὰρ 
ἐμιδλλον.. οὐκ ἂν ἐπὲ τῆς πύλης αὐτῶν σχεδὸν ἐστρατοπεδευ-το 
u£vov ἡσύχαζον αὐτοὶ, ἀλλ ἢ πρεσβείαν ποιούμενοι χοινῇ,, 

ἢ ἰδίᾳ κρύφα τινὲς αὐτῶν διαλεγόμενοι, παρῆσαν ἄν. τὸ δὲ 
μηδένα ἐξελθεῖν τεχμήριον τοῦ τε τοὺς πολλοὺς ἐγνωχέναι. 
πολεμεῖν ἡμῖν, καὶ τοῦ, εἴ τινες καὶ εἶεν ἡρημένοι τὰ ἡμέτερα, 
δέει τοῦ μὴ κακῶς παϑεῖν συμφέρεσθαι τοῖς ἄλλοις. δϑενιδ. 
οὐδὲ ἐλπίδων ἀνονήτων ἕνεχα ἐνταῦϑα οἴομαι παραμένειν 
δεῖν. οὐ μὴν διὰ τὸ τῆς πόλεως ἀποτετυχηχέναι, καὶ πρὸς 
P.479rà λείποντα δίκαιον τοῦ πολέμου μαλακίζεσϑαι. οὐδὲ γὰρ. 
οὐδὲ πρὸς πάντα εὐτυχήσομεν ἀεί. σωφρόνων δέ ἐστιν dv-. 
ϑοώπων καὶ γενναίοις χρωμένων λογισμοῖς, μήτε ὃν ταῖζαο. 
εὐτυχίαις τοῦ μετρίου φαίνεσθαι ἐκπίπτοντας, μήτ᾽ ὃν ταῖς͵ 
δυσπραγίωις καταπίπτειν, ὠπαγορεύοντας τὸ ἀνορϑοῦσϑαι αὖ- 


6. ἐναπολιφϑέντες P. 


dium inventurum, spem concipiebant. Ergo cum sensum suum ape- 
rire nemo vellet, sic ipse exorsus est: Contra quam sperabamus 
nobis accidisse, omnes utique videtis. Nam et protostrator et qui 
nobiscum faciunt Thessalonicenses, quos oportebat nos urbem tenen- 
tes invenire eorumque opibus in primis adiuvari, infesta quadam 
fortuna expulsi sunt: et populus atque intus relicti , quos aut ver- 
bis iuflexos aut armis compulsos ad nos accessuros spes erat, cumr 
propter direptiones nostra causa toleratas nobis inimicissimi sunt, 
tum praesidio Byzantino confisi, se nequaquam dedent, Quod si 
facere vellent, me ante portas propemodum castrametante, ipsi non, 
quiescerent: sed aut missis legatis communiter, aut privatim occulte 
quidam mecum praesentes agerent. Quia vero nullus egreditur, 
indicium est, vulgus decertare mobiscum statuisse: et si quidam 
etiam sint, quibus nostrae partes probentur, eos metu subeundae 
calamitatis uno veluti fluctu cum aliis abripi et inyolvi, Quare 
cum vana spe hic manendum non puto, Nec tamen quoniam una 
civitate frustramur, aequum est ad bellum de cetero enervari atque 
mollescere: nunquam enim profecto per omnia felices ac fortu- 
nati erimus. Prudentium autem et animosorum est, nec in prosperis 
modestiam deserere, mec in turbidis et adversis ita cadere, ul 86 


HISTORIARUM ΠΙ. 29. 239 


Ju. ἀλλὰ δέον τὰ ἐνταῦϑα ὡς προσῆχον διοιχησαμένους,Ά. C. 1342 
χωρεῖν ini τὰ πρόσω, χρηστοτέρας ἡμῖν καὶ ὡς μάλιστα 
- " 5 - 
ἀσφαλεῖς ὑποφαίνοντα ἐλπίδας. δέον οὖν ἐγὼ νομίζω, τῇ εἰς 
τὴν Ῥεντίγαν καταλελειμμένῃ φρουρᾷ δύναμιν προσϑέντας γ.386 
δμείζονα, ὡς κατατρέχειν Θεσσαλονίκης δύναιντο, (ἣ γὰρ ἐκ 
- ^ -—- e 
Βυζαντίου στρατιὰ οὐ πολλῷ ὕστερον ἀποχωρήσει,) xai ἐν 
, , c , , - ? ^ 2? 
ΤΓυναιχοχάστρῳ δύναμιν ὁμοίαν καταλιπόντας τῆς αὐτῆς αἰ- 
- ^ - , * * ^ 
τίας ἕνεχα, τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ διαβάντας αὐτοὺς τὸν ᾿Αξιὸν,Β 
i; Βέῤῥοιαν γενέσθαι καὶ Ἔδεσσαν τὰ ἡμέτερα ἡρημέ 
εἰς Βέῤῥοιαν 7 ι s & ἡμέτερα ἡρημένας 
, , $1 et 
τοπόλεις, ἐχείνων δὲ κρατήσασιν ot τε Θεσσαλοὶ προσχωρήσου- 
» 
σιν αὐτίχα καὶ ᾿φίκαρνανία καὶ τὸ ἀλλο ἠπειρωτικὸν, πάλαι 
» * ^ 
τὴν ἐμὴν ἄφιξιν προσδεχόμενον. τοιαύτην δὲ προσλαβοῦσε 
p A - 
δύναμιν οὐδεὶς ἀνθίστασθαι ἔτι ἀξιώσει, ἀλλ᾽ ἢ ἑκόντες τῆς 
- - ^» - e 
ἀρχῆς πάντες παραχωρήσουσιν ἡμῖν, 5 τοῖς ὅπλοις βιασϑέν- 
t ἀ , p 
r5rec." τοιαῦτα εἰπόντος βασιλέως, πρωτοστράτωρ τε ἅμα τοῖς 
συνοῦσι καὶ οἱ ἀπὸ Βυζαντίου μάλιστα φυγάδες ἐν δεινῷ τοὺς 
€ 3 5 
λόγους ἐποιοῦντο xai φόβου ἦσαν μεστοὶ καὶ ἀγωνίας, τὸν 
^ , rj 
πλάνον ὡς ἀπέραντον λογιζόμενοι, εἰ δέοι dxagvav(ay xai 
Ἤπειρον περιιέναι, τοῖς éx τῆς στρατείας κακοῖς ταλαιπωροῦν-α 
bd » , - - 
20r&g, τῶν οἴχοι μάλιστα χαχῶς διαχειμένων καὶ ταχείας τῆς 
» , - 3 ^ 
ἐπιχουρίας δεομένων. φανερῶς μὲν οὖν ἀντειπεῖν xal τὴν 
RJ , c » 0 * a ,? , , xx λ , ἐδ ót- 
οἰχείαν, ὡς ἔχουσι περὲ τὰ εἰρημένα, γνώμην éxxaAvyat ἐδεδί- 
, 1 " LAE S E , 
εσαν, τό,τε περὶ βασιλέα Óvavosiy καὶ τὸ ἡσσῆσϑαι χατάχρας 
ἐν τοῖς δεινοῖς ὡς φαῦλον ξαυτοῖς προστρίβειν ovx ἐϑέλοντες" 


ἡ. χκαταλελειγμένῃ P. 8. ᾿ξειὸν V, hic et iufra. 


resurrecturos desperent. Sed ubi de his constituerimus quod opus 
est, ulterius, ubi melior ac certissima spes affulget, procedamus 
oportet, Quare augendum Rhentinae praesidium opinor, quo agrum 
"Thessalonicensem incursare queat, (miles enim Byzantinus non multo 
post discedet,) et Gynaecocastri eadem de causa simili relicto numero, 
cum reliquo agmine Axio traiecto versus Berrhoeam et Edessam, ur- 
bes amicas, progrediendum: quibus acceptis, actutum "lhessali, 
Acarnanes et cetera continens, a qua pridem exspector, ad mos se 
transferent. "Tali potentia confirmatis , nemo amplius resistere po- 
stulabit, sed vel sponte vel armis adacti, omnes imperio nobis ce- 
dent. Haec ubi imperator disseruit, protostrator cum suis praeci- 
pueque Byzantio profugi iu indignationem verti, timoreque et. am- 
gore compleri, ob infinitam errationem scilicet, si Acarnaniam et 
continentem circumire et expeditionis tam longae miserias atque 
aerumnas perpeti necesse baberent, domesticis rebus tantopere af- 
flictis et celere auxilium flagitantibus. Libere quidem contradicere et 
animum suum explicare verebantur, nolentes sibi hanc maculam 
inuere, quasi imperatori male cuperent, duraeque et adversae sorti 


240 ^ CANTACUZENI 


A.C.134amgogaoetc δέ τινας συνείροντες οὐκ ἀναγχαίας, διεκώλυον τὴν 
πρᾶξιν. ὡς δὲ ὁ βασιλεὺς ἐπέκειτο, ταύτην εἶναι μόνον φά- 
σχῶν ὡς ἐν τοῖς παροῦσι λυσιτελεστάτην γνώμην". ,,ἀλλ᾽ εἶ 
μὲν τοῦτό σε λέληθεν" εἶπεν ,9 βασιλεῦ ὃ πρωτοστράτωρ 
"Oc στρατιὰ Τριβαλῶν πολὺν ἤδη χρόνον Ἔδεσσαν περικά-" 
ϑηται πολιορκοῦσα, ἣ δεῖ χωρήσαντας διὰ μάχης παρέρχε- 

Ὥσϑαι εἰς τὴν πόλιν, ἄλλος ἂν εἴη λόγος. εἰ δ᾽ οὐχ ἀγνοεῖς, 
“μάλιστα ϑαυμάζειν ἔχω, ὅτι δὴ τοιοῦτος ὧν καὶ πολλὴν πρὸς 
στρατηγίαν πεῖραν ἐσχηκὼς, πρὸς τῷ παρόντι vvvi πολέμῳ τῷ 
ἐκ τῶν ὁμοφύλων, xai πρὸς Τριβαλοὺς παραβάλλεσθαι ἡμᾶςτο 
κελεύεις, ὅτο εἰ καὶ μόνοι ἦσαν, τῶν ἐργωδεστάτων ἦν ἐἶν- 
τιτάττεσϑαί τινα. ὃ βασιλεὺς δὲ μάλιστα μὲν οὐδὲν εἶδέ- 
vaL περὲ τῆς πολιορκίας ἔφασκε. τὸν γὰρ τῶν Τριβαλῶν 
δεσπότην πρεσβείαν ποιησάμενον πρὸς αὐτὸν, ἔτι περὲ Θρά- 
χην διατρίβοντα, σπονδὰς καὶ συμμαχίαν ϑέσϑαι" δι’ ἃ xoti 
οἴεσθαι αὐτὸν μηδεμιᾷ Ῥωμαίων πόλει πολεμεῖν. εἰ δ᾽ éxei- 
vog λύσας τὰς σπονδὰς, πολέμιος ἀντὲ συμμάχου γέγονε xai 
πόλιν ἡμετέραν πέμψας πολιορχεῖ, τίνι μᾶλλον, ἢ τούτῳ προσ- 
Ριή8ο ἔχειν χρὴ, ὥστε τὴν πόλιν ἀπαλλάττειν τῶν δεινῶν μάλιστα 
δυναμένους, καὶ ἐχείνοις τὲ τὴν σωτηρίαν ἐχπορίζειν καΐλο 
σφίσιν αὐτοῖς τήν τε ἐξ ἐκείνων καὶ τῶν ἄλλων εὔνοιαν; ἐ- 
γὼ δ᾽ εἰ xai μηδὲν ἡμῖν ἕψεσθαι κέρδος ἔμελλεν ἐκ τοῦ mo- 
λέμου, τοῦτ᾽ αὐτὸ μόνον, τὸ Ῥωμαίων πόλιν κινδυνεύουσαν 
ξξαιρεῖσϑαι, τῶν μεγίστων τίϑεμαι κερδῶν. δι’ ἃ οὐδὲ πρὸς 


penitus cederent: sed Boricua quosdam haud necessarios coacer- 
vantes, negotium impediebant, Perstante autem in sententia impe- 
ratore dicenteque, hoc solum esse in praesentia consilium utilissi- 
. mum : Atqui, si te hoc latet, inquit protostrator, Triballos iam- 
pridem ad Edessam sedere, per quos conserta manu in oppidum no- 
bis penetrandum est, nihil dico. Sin autem mon latet, miror vehe- 
menter, te talem virum et tantum usum ductandis exercitibus ade- 
ptum, hoc civili bello non esse contentum, sed velle nos etiam 
'l'riballis obiectare, quibus vel solis laboriosissimum foret resistere. 
"Tum imperator, de Edessena obsidione ne tenuissimam quidem au- 
ditionem accepisse: "Triballorum enim despotam ad se adhuc in 
Thracia legationem de foedere et societate misisse, Existimare igi- 
tur se, illum nullam Romanorum urbem oppugnare. Sin temerato 
foedere in hostem mutatus sit urbemque Romanam obsideat, eo 
ante omnia incumbendum, ut hoc eam malo liberent, qui id ma- 
xime possunt: et cum illi salutem, tum sibimet Edessenorum alio- 
rumque studia amoremque concilient, Ego vero, inquit, quamvis 
nullum nos lucrum hinc maneret, hoc solum, urbem Romanorum 
periculo -exemisse, lucrum immensum ducerem. Quamobrem mom 


HISTORIARUM III. 39. ἦι 


ἄλλο τι τρέπεσϑαι οὐχέτε συμβουλεύω, ἀλλ᾽ ἤδη φανερῶςλ. C. 134a 
ἐπιψηφίζομαι. εἰ δὲ col τὸ καὶ τοῖς συνοῦσι τὸ Τροιβαλοῖς 
ὑπὲρ Ῥωμαίων πολιορχουμένων μάχεσϑαι ἀγεννὲς δοχεῖ, ἀλλ᾽ 
ἅμα τοῖς οἴχοϑεν ἑπομένοις αὐτὸς ἐπ᾽ ἐχείνους βαδιοῦμαε, 
δύμεῖς δ᾽ ἐν Γυναιχοχάστρῳ μένοντες, τὴν ἐπάνοδον περιμέ- 
vert ἡμῶν. ἐχέλευξ τε αὐτίκα τῇ σάλπιγγι τὴν δδοιπορίαν B 
τῇ στρατιᾷ σημαίνειν. πρωτοστράτωρ δὲ καὶ οἱ ἐκ Βυζαν- 
τίου συνόντες βασιλεῖ φυγάδες τότε ἀπολείπεσϑαι ἐνόμιζον 
αἰσχρὸν καὶ ἀγεννὲς, καὶ τὸ συνέπεσθαι ὑπώπτευον ὡς ἀπε- 
τοράντου τῆς πλάνης ἐσομένης. διὸ αὐτοί τε ὡς εἶχον τὴν ὅρ- 
μὴν ἐπειρῶντο χωλύειν βασιλεῖ xai τοὺς ἄλλους κυύφα δια- 
λεγόμενοι παρεχάλουν, ἔνδειών τε τῶν ἀναγκαίων ὑποβάλλον- 
τες χαὶ μάχας καὲ πολέμους xai ὡς οὐδεμία τῶν πόλεων 
εἰσδέξοιτο βασιλέα &xovr(* καὶ ὅσα ἐνῆν πρὸς τὸ μάλιστα. 38 
τδαὐτοὺς μὴ βασιλεῖ προϑύμους ἕπεσθαι χωλύειν, εἴων ἀνεπι- 
χείρητον οὐδέν. ἐξ ὧν οὐ μικράν τινα πτοίαν εἰς τὸ στράτευ- 
μα ἐνέβαλον καὶ πρὸς ἀποστασίαν ἔπειϑον χωρεῖν. Κοτεανί- 
τζης γάρ τις τῶν Θεσσαλονιχέων ἑτέρους πείσας περὲ ἑχατὸν 
πρῶτος βασιλέως ἀποστὰς, εἰς Θεσσαλονίκην ἀπεχώρει. ταῦ- 
δοτα δὲ ἔπραττον, οὐ βασιλεῖ προηρημένοι πολεμεῖν, ἀλλὰ τῶν 
οἰκείων τὴν κάκωσιν καὶ τὰς ἐκ Βυζαντίου ἀπειλὰς οὐ φέρειν 
ὄντες δυνατοί. οἱ yàg ἐκεῖσε ἄγοντες τὰ πράγματα xai πο- 
λεμοῦντες βασιλεῖ πρὸς μὲν ἐχεῖνον οὐχ ὅτι ys πρεσβείαν 


iam consulo, ne arma alio convertamus , sed plane decerno. Si tibi 
tuisque pro Romanis obsessis cum  Triballis confligere haud inge- 
nuum videtur: at ego cum his, qui sponte me sequentur, in illos 
irruam, vos Gynaecocastri manentes, reditum nostrum opcrimini. 
Haec locutus, extemplo tuba signum dari ad profectionem iussit. 
Protostrator et Byzantini exules, imperatoris comites, et relinqui 
turpe atque illiberale iudicabant, et sequi tamen propter quamdam 
vagandi perpetuitatem, quam suspicione praecipiebant, non aude- 
bant. Idcirco et ipsi hoc imperatoris desiderium impedire niteban- 
tur, et furtivis sermogibus alios dehortabantur, inopiam rerum 
necessariarum , bella et pugnas crebras causantes , nullamque civita- 
tem ultro imperatorem intromissuram; et quaecumque demum ad 
alacritatem sequendi infringendam valebant, horum nihil intentatum 
sinebant: ex quo terrorem non levem exercitui iniecerunt et ad de- 
fectionem eum pellexerunt. Coteanitzes namque et alii centum .ex 
Thessalonicensium agmine, quos ille corruperat, primi desciverunt 
ac Thessalonicam redierunt: non quod imperatori se armis. oppo- 
nere constituissent, sed quod cognatorum vexationem οἵ minas e 
Byzantio ferre non possent. Nam peues quos illic summa imperii 
erat et adversus Cantacuzenum bellabant, non modo legationem nul- 


Cantacuzenus II. 16 


2542 CANTACUZENI 


€ , ^ z3 
A.C.13422z0t50&yro. ἢ διειλέχϑησαν negl τοῦτο παράπαν, ἀλλὰ καὲ 
- , 
αὐτοῦ καὶ δὶς. ὥσπερ ἔφημεν, καὶ τρὶς πρεσβείαν zenopqo- 
d ^ 
Droc, οὔτε Gzexgtvavvo οὐδὲν, ἀλλὰ καὶ τοὺς πρέσβεις πολλὰ 
, u , M 
περιυβρίσαντες, ἐκάκουν ἐν δεσμωτηρίοις ὅσα δυνατά. πρὸς 
ν ' 1 - , 
δὲ τοὺς συνόντας Óonuégat κρύφα διελέγοντο καὶ πλεῖστά τεῦ 
, 35 ' E] , , ^ 1 
ἐπηγγέλλοντο εὖ ποιήσειν éxs(vov ἀποστάντας, xai τοὐναντίον, 
᾿ L4 , 
εἰ μὴ πείϑοιντο, oU τὰ ὄντα μόνον ἀφαιρήσεσθαι καὶ κτήσεις 
ἑτέροις παραδώσειν, ἀλλὰ καὶ τέκνα καὶ γυναῖχας εἰς πεῖραν 
ΕΝ - Ld 3 , ^ , 
ἄξειν ἀλγεινῶν πολλῶν. ἃ ἐδόχει φοβερὰ τοῖς εὐγενεστέροις 
΄ , * , 4 
μάλιστα προσόδων μεγάλων ἀποστερουμένοις. ὧν xoi τύτεϊο 
^ 
μεμνημένοι, χωλύειν διὰ πάντων ἐπεχείρουν βασιλέα πρὸς 
€ Ll ^ ' 
P. 481 ὑπερορίους ἐξορμᾷν στρατείας, οἰόμενοι, ἄν χωλύσωσι, πρὸς 
ἕτερόν τι τρέψεσθϑαι λυσιτελέστερον. βασιλεὺς δὲ τοῖς ἀπ᾽ 
- ΄ M *» - ; 
ἀρχῆς ἐμμένων ὡς χαλῶς βεβουλευμένοις, ἄρας ἐκ τοῦ στρα- 
c M 5 v ν᾿ 
τοπέδου, ἧχε πρὸς ᾿ΑἸξιὸν ὡς διαβησόμενος, συνείποντο δὲ xai15 
| ἄλλοι, οἱ μὲν éxóvreg, οἱ δ᾽ ἀνάγκῃ. συμβὰν δὲ οὕτω 
οἱ ἄλλοι, οἱ μὲν ἑκόντες, ἀνάγκῃ. σὺμ οὕτω, 
, 
περὲ τὰ ὀρεινὰ Ὀμβρωὼν ῥαγδαίων καταρφαγέντων, ἄπορος 
ἐφαίνετο Ó ποταμὸς ὑπὸ πλημμύρας. στρατοπεδευσάμενγοι 
- ^ , 
δὲ ἐχεῖ, περιέμενον ὡς λωφησάντων περαιωσόμενοι τῶν ὑδά- 
' * H , - 
των. τὼ δὲ οὐδὲν ἧττον ἐπληϑύνετο καὶ ὑποψίαν παρεῖχεν ,20 
J « x 
ὡς οὐχ ἐν ὀλίγῳ δίοδον παρέξοντα. ἐπιλελοίπει. τὲ ἤδη καὶ 
c - * ᾿ , ε - AX M ^ c et , 
ὃ σῖτος τὴν στρατιάν, ὁρῶν δὲ καὶ ὃ βασιλεὺς, ὡς O,r8 mO- 


22. ««i om. P. 


lam miserant, neque super hoc quidquam cum eo egerant; verum 
etiam bis ter, ut meminimus, eius legatis nihil responderant, eosque 
variis iniuriis quam potuerant contumeliosissime vexarant carcereque 
multaverant. Sed Byzantios imperatoris commilitones quotidie occultis 
internuntiis tentabant et si deficerent, beneficia multa promittebant: 
contra nisi. obsequerentur, non facultates dumtaxat ablaturos et pos- 
sessiones aliis addicturos, sed et liberos eorum et uxores multis in- 
commodis exagitaturos minabantur. Qaae nobilioribus praesertim am- 
plos census amittentibus horribilia videbantur: quorum et tunc me- 
mores, omni ope imperatorem cohibere tentabant, ne extra fines cum 
exercitu prorumperet, sperantes, si id obtinuissent, eum ad aliud 
quiddam fructuosius conversum iri, Imperator consilii semel capti, 
ut optimi, tenax, molis castris ad Axium copias transducturus ve- 
nit. Pars volens, pars invita sequebantur. Forte in montanis im- 
bres abruptis nubibus ingeminaverant, et fluvius super ripas stagnis 
effusus, transmitti non poterat, Ibi igitur castris positis, dum aquae 
subsiderent, exspectabant. Quibus nihilominus increscentibus , su- 
spicio erat, longius extractum. iri transitum : et iam commeatus ex- 
crcitum defecerat. Quae duo cum cerneret imperator, quamquam 


HISTORIARUM 1Π. 40. . 243 


poc o) ὅάδιος αὐτοῖς, καὶ τῶν ἐπιτηδείων δέοιτο ἣ στρατιὰ, A.C. 134a 
ἄκων μὲν καὶ δυσχεραίνων οὐ μετρίως xai τὴν γεγενημένην B 
πρότερον ini τὸν Ἕβρον κωλύμην στρέφων ἐπὶ νοῦν, xai δε- 
' 5 ' , -" “΄ , 
δοικὼς, ur καὶ αὖϑις τὰ παρόντα xaxov» αἴτια μεγάλων xa- 
- , - * - 
δταστῇ, ἐπέλεγέ τε ξαυτῷ, ὡς ἐν oig uiv 6 ϑεὸς εὐδοχεῖ, xai 
-Ὁ * * , , c 
ἢ χτίσις ἅπασα ὑπηρετεῖ, οἷς δὲ ἀντιτάττεται, xal ἡ χτίσις 
E x! c 3 
δύσκολον ὁμοίως ἑαυτὴν παρέχεται. ἀνέστρεφε δ᾽ οὖν ὅμως 
εἰς Γυναικόχαστρον, γνώμην ἔχων, ὡς, τῇ στρατιᾷ σίτου πο- 
, 3, E: , » . Ld , ' 1 
ρισϑέντος, αὖϑις ἐπανέλθοι. ἡλπιζε yag, ἄχρι τότε xai τὸν 
ιοποταμὸν ἐνδώσειν πρὸς τὸν πόρον. πρωτοστράτωρ δὲ xai 
« A € ν᾿ ' ? , ^ , πὸ , L 
oL λοιποὲ ἥδοντο πρὸς τὴν ἀποτυχίαν καὶ χαίροντες ἐπαγήεσαν: C 
' - 32, /-« ^ ς » ^2 , c , ' 
LU. Τῆς αὐτῆς δὲ ἡμέρας xai ““ποόχαυχος ὃ μέγας QovS V. 588 
« , H ^ , , 4f »* Ὕ ^, " 
ἑβδομήκοντα vavoi πρὸς Θεσσαλονίκην ἧκεν 88 Εὐβοίας. πρὸς 
M ' , , 5» , 
yàg τὸν βασιλέως πόλεμον οὐδὲν οἰόμενος -λυσιτελήσειν, οἷα 
^ - x - , - - ὌΝ 
1505 ναυτικῆς οὐσης τῆς δυνάμεως αὐτῷ, Κανταχουζηνοῦ δὲ 
τοῦ βασιλέως ἐξ ἠπείρου στρατευομένου, τὰς γήσους περιιὼν 
El U ' , H » eS d » ἘΝ na 
ἐπεδείκνυτο τὴν δύναμιν nid προῆλθεν ἄχρι τῆς Εὐβοίας. 
2 PI $152 2 , M 28^ PT ^ ' 
ἐχεῖθεν δὲ ἐπεὶ ἀναστρέφειν ἦν καιρὸς, ἐδόχει δεῖν καὶ πρὸς 
- ^ " Ὕ *. ἢ - ^ , , 
Θεσσαλονίκην ἐλθεῖν, émideizOuevog xGxst τὴν δύναμιν. ἐλ- 
2 u 7] i 
, M ^ c κι , * E] , d 
2090vr, δὲ εὐθὺς 7 περὲ τὴν βασιλέως στρατιὰν ἐμηνύετο δί- 
, a - * 
χοστασία. ὃ δ᾽ αὐτίχα πρωτοστράτορί τε χαὲὶ τοῖς ἄλλοις τὴν 
ἄφιξιν αὐτοῦ ἐδήλου καὶ ἐπηγγέλλετο πολλὰ, ei βασιλέως dno- 
“- ^ ^ ' * - 
σταῖεν πρὸς αὐτὸν, ἢ τὰ ἔσχατα ἠπείλει διαϑήσειν τοὺς οἴ- 


nolens et magna cum molestia, recordatus quomodo alias Hebrum 
quoque trausire fuisset prohibitus, et formidans, ne hinc rursum 
ingens malum oriretur, seque ipsum tacite admonens, quibus Deus 
bene velit, iis res creatas omnes inservire; quibus autem adverse- 
tur, huic similiter creaturam se praebere diílicilem, Reversus est 
tamen in Gynaecocastrum ea mente, ut conquisita exercitui auno- 
na rediret : alebatur enim spe, flumen interea undis imminutis mea- 
bile futurum. Protostrator ceterique eo impedimento laeti , nimium 
quantum libentes redibant. 

40. Eodem die etiam Apocauchus, magnus dux, cum septuaginta 
navibus ex Euboea Thessalonicam delatus est. Nam cum ad bellum 
contra imperatorem nihil se collaturum putaret, quod ipse navali 
potentia valeret, Cantacuzenus autem in terra haberet exercitum, 
insulas circumiens et vires suas ostentans, Euboeam pervenit. Inde 
quia abeundi tempus erat, visum Thessalonicam quoque navigandum 
et ibi similiter vires ostentandas. Eo ut venit, protinus. dissensio 
exercitus ei indicatur, ipseque confestim protostratori et aliis ad- 
ventum suum significat et promissis eos onerat, si ab imperatore 
ad se transeant: πὶ faxint, eorum coguatos horrendis cruciatibus 
crudelissime perditurum. Protostrator, qui et alioqui militare impe- 


244 CANTACUZENI 


A.C.134aws/ovg καὶ πᾶσαν ἐπιδείξεσϑαε αὐμότητα, πρωτοστράτωρ δὲ 
καὶ πρότερον τὴν μετὰ βασιλέως ὀῤῥωδῶν στρατείαν διὰ 
τοὺς οἰκείους, ὥσπερ ἔφημεν, καὶ τὸ μὴ βούλεσθαι ὕπερο- 

Ρ. 485 ρίαις καὶ πόνοις διὰ τὴν ἐκείνου χάριν προσομιλεῖν, ἄσμενός 
τε εὐϑὺς ἐδέχετο τὸν λόγον καὶ ὅρκους ἥτει παρὰ μεγάλουδ 
dovxóg ἐπὶ τοῖς εἰργασμένοις πρότερον. ὃ δὲ παρεῖχε τότε 
χαίρων καὶ πάντα ἐπηγγέλλετο προϑύμως. τοῦ πεπραγμέ- 
vov δὲ εὐθὺς καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους διαδοθέντος, ὅσοι τὰ 
αὐτὰ ἡροῦντο πρωτοστράτορι, τἀραχός τε ἦν εὐϑὺς οὐ μι- 
χρὸς κατὰ τὴν στρατιὰν καὶ σύγχυσις δεινὴ καὶ ἀταξία. τῶντο 
μὲν ἤδη πρὸς ἀποστασίαν χωρεῖν βεβουλευμένων, τῶν δ᾽ ἀλ- 
λων, ὥσπερ ἣν εἰκὸς, διὰ τὴν ἐχείνων ἀποχώρησιν κλογου- 
μένων καὶ πονηρὰς περὲ τοῦ μέλλοντος τὰς ἐλπίδας λαμβα- 
γόνγτων. βασιλεὺς δὲ ὡς τὸ στράτευμα ξώρα συγχυϑὲν, τοὺς 
μάλιστα αἰτίους τῆς ἀποστασίας περιστησάμεγος, ἄνδρες 15 

Βεῖπε ο,φίλοι, οὐδὲν οὕτω πρὸς ἀνανδρίαν καὶ μιχροψυχίαν 
ἐπαγωγὸν, ὡς τὸ φιλοψυχεῖν καὶ πρὸς τὴν ἀποβολὴν τῶν 0r- 
τῶν μαλακίζεσϑαι. “Ῥωμαῖοι δὲ οἱ πρὸ ἡμῶν οὐχ αὕτω δια- 
κείμενοι, τὴν οἰκουμένην μικροῦ δεῖν πᾶσαν παρεστήσαντο, 
ἀλλὰ πάντα πόνον ὑπομένοντες ὑπὲρ φιλοτιμίας καὶ τοῦ 20 
δοχεῖν ἥσσους φαίνεσϑαι τῶν πολεμίων. ὅϑεν οὐ μόγον ἐκ 
τοῦ συγτυχόντος ἀπεδίδρασκον τοὺς πόνους, ἀλλὰ καὶ δυσ- 
πραγίαις χρώμεγοι μεγάλαις καὶ στρατηγοὺς ἀποβάλλοντες 
καὶ στρατόπεδα ὁλόκληρα ἐν τοῖς πολέμοις, οὐδὲν ὕφιξεσαν 
τῆς τύλμης, οὐδὲ τοῦ φρονήματος, ἀλλὰ πάντα μᾶλλον ᾧον-οὔ 


ratori propinquorum causa refugeret, ut demonstravimus, et nollet 
per loca longinqua eius gratia laborem capessere, conditionem sta- 
tim amplexus, iuramenti cautionem pro praeteritis petit: quo Apo- 
cauchus gaudens se obstringit cupideque spondet omnia, Eo facto 
per alios didito, quotquot idem protostratori sentiebant, eos per- 
turbatio repentina , nec mediocris, cepit, magnaque rerum et ordi- 
num confusio exercitum pervasit, aliis desciscere iam deliberatum 
habentibus, aliis, «ut erat consequens, ob illorum secessionem tu- 
multuantibus maleque in posterum ominantibus. Imperator, ut exer- 
citum confusum animadvertit, auctoribus defectionis potissimum ad- 
vocatis, Amici, inquit, nibil ita, ut immodica vivendi cupido et in 
amissione bonorum mollities trepidum angustumque reddit animum. 
Certe maiores nostri Romani aliter affecti, orbem propemodum uni- 
versum subegerunt, qui illecti dulcedine gloriae et ne hostibus 
inferiores viderentur, quemvis laborem perferebant. Nec solum for- 
tuitos atque imprevisos labores non detrectabant, sed et insignibus 
circumventi calamitatibus et amissis in bello ducibus totisque ali- 
quando oaesis exercitibus, mihil de fortitudine ct excelsitate animi 


HISTORIARUM III. 40. 245 


* € * » e - , € * 
τὸ δεῖν πρότερον ὑπομένεεν 7] δουλοῦν τοῖς πολεμείοες £av-À.C. 134a 
D * T . j, 1i o ΄ 
τούς. ὑμεῖς δὲ οὐκ οἱδ᾽ ὅ,τε παϑόντες, ἢ τίσε χρησάμενοι C 
» - x 
ταῖς τύχαις, φοβεροὲ τοῖς πολεμίοις ὑγτες xai δάβδος ὑπ᾽ 
ἐχείνων χεκλημένοι σιδηρᾶ, δειλοὲ xol ἀγεννεῖς καὶ ἀνελεύϑε- 
, ^ τ » , dh 
Spot arii τῶν προτέρων ὠφϑητε, 4d9900v, καὶ roig πολεμίοις 
ἑκόντες ὄντες ἐγχειρίζετς σφᾶς αὐτοὺς, μηδένα πόνον περὲ 
ᾳ , cC  ολ RJ - » ^ H , 
τὸ χειρώσασθαι ὑμᾶς εἰσεγεγχοῦσιν. οὔτε γὰρ ἐν μά 
ς AUS ΕῚ — S eng 4d - dr tja UU 
ἡττήμεθα οὐδεμιᾷ αὐτῶν, οὔτ᾽ εἰς τοσοῦτον ἡμῖν ἦἧχε τὰ 
' , , Lu LÍ, ὦ 
πράγματα ἀνελπιστίας, ὥστε ἀπορεῖν ὅπῃ σωθησόμεϑα. si 
^ —- ἮΝ " M |? 21 
τομὴ σφᾶς αὐτοὺς ἐγχειρίσομεν τοῖς πολεμίοις. ἐγὼ δὲ οὕτως V.38g 
M - - 2! T k] 
ἐξαρχῆς καὶ νῦν οὐδὲν tro» πέπεικα ἐμαυτὸν, ὡς οὐδέποτε 
, € ἐς δὼ » ^ ώ * 
προησύμεγνος ὑμᾶς, ἀλλ᾽ ἡ σὺν ὑμῖν παραστησάμενος τοὺς πο- 
, , iJ ' 3D L] * » 
λεμίους συμμερίσασθϑαι καὶ τὴν δόξαν καὶ τὴν ὠφέλειαν τὴν 
- » , p ^ - 
ἐκ τῆς νίκης, ἢ μαχόμενος πεσεῖσϑαι, ἄν ἡττᾶσϑαι συμβαίνῃ, D 
» , d ὦ ? 
ιδέλευϑέροις xai γενναίοις ἀνδράσι προσηκόντως. εἰ μὲν οὖν 
' L4 , - H 
τὴν προτέραν δύχλειαν ἐνθυμηϑέντες ἀντιστῆναι ἐθελήσετε 
^ * ' M ' j? , , , ^t , 
πρὸς τὰ δεινά, καὶ ἐν αγνδοραπύδων μοίρᾳ καταπλαγέντε 
M " , M ΜΕΝ 1 T , e L4 7 » 
τὴν νίκην παρέχειν ἀναιμωτὲ τοῖς πολεμίοις, ἄριστα βουλευ- 
σεσϑε xai προσήκοντα ὑμῖν αὐτοῖς. εἰ δ᾽ ἄρα τοσοῦτον ἥτ- 
λοτησϑὲ πρὸς τῶν οἰχείων τὴν συμπάϑειαν, ὥσϑ᾽ ὑπὲρ ἐχείνων 
xai τὰ αἰσχρότατα καὶ ἀγεννγέστατα ὑφίστασθαι, οὐ δέον ov- 
τως ἀμφιβόλους φέρεσϑαι καὶ δεινὰ πάσχειν κλονουμέγους, 
* * , - ^ r - 
ἀλλὰ συνταξαμένους φανερῶς, ἐφ᾽ ἃ προείλεσϑε χωρεῖν. 
» * LÀ € , € -ὧἱ * x P 
οὔτε γὰρ ἄκοντας εἱλκύσαμεν ἡμῖν δουλεύειν, ovre νῦν κω-Ρ. 483 


remiltebant, omnia prius, quam servitutem sibi patienda arbitrantes, 
Vobis nescio, quid acciderit, aut quae fortuna tam sinistra vos adspe- 
xerit, qui, cum antea hostibus terribiles fuissetis et virga ferrea ab 
ipsis nominaremini, nunc timidi, degeneres parumque liberales si- 
mul omnes evasistis, et hostibus nullum ad vos devincendos cona- 
tum adhibentibus ultro tradidistis. Nec enim conflictu ullo nos supe- 
rarunt, nec eo desperationis res nostrae ceciderunt, ut dubitemus, 
quonam tandem modo salvi simus, nisi nos hosti permiserimus. At- 
εἰ ego sic ab initio usque nunc me institui, ut nolim vos unquam 

eserere, sed vobiscum aut ex hoste devicto piren laudem utili- 
tatemque dividere, aut, si vinci configerit, quod ingenuis et genero- 
sis pulcrum est, in acie mortem occumbere. Si ergo veteris gloriae 
memores malis non cedere, sed contra audentius ire, nec tamquam 
mancipia perculsi, incruentam hostibus victoriam dare volueritis , 
vestrae dignitati, ut aequum est, consuletis, Sin cognationis vestrae 
miseratio tantopere animos occupavit, ut pro iis vel foedissima et 
abiectissima pati cogitetis, nihil attinet ita se dubios gerere aflligi- 
que ac tumultuari; sed dicto vale, aperte quo voluntas fert abire. 
Nam ut repugnantes ad nobis serviendum non traximus; sic modo, 


246 CANTACUZENI 


A.C 1342 Àvcouty, εἰ μὴ ἑκόντες ὄντες αἱρεῖσϑε τὴν ut9' ἡμῶν δια-. 
τριβὴν, ἀλλὰ καὶ πρὸς ἀπόντας τὴν ἴσην καὶ ὅμοίαν ὑμᾶς 
διατηρήσομεν φιλίαν. δρῶ γὰρ, ὡς οὐ διὰ κακίαν, ἀλλ᾽ ὑπὸ 
τῆς τῶν οἰχείων μαλακισϑέντες μνήμης, καὶ ἃ μὴ οἶεσϑε 
λυσιτελεῖν, πράττειν ἀναγκάζεσϑε." τοιαῦτα εἰπόντος βασι-ὃ 
λέως, καὶ αὐτοὶ πολλὰ ξαυτοῖς καταμεμψάμενοι φανερῶς, ὡς 
διὰ τῶν οἰχείων τὴν συμπάϑειαν δειλοῖς καὶ ἀγεννέσι πάρ’ 
ἀξίαν φαινομένοις, ἔπειτα χαὶ σωτηρίαν ἐπευξάμενοι καὶ δεη- 
ϑέντες μηχέτι μέλλειν, ἀλλὰ πρόνοιάν τινα ποιεῖσϑαι ξαυτοῦ, 

Βῦὕποι ὃ ϑεὸς ἡγοῖτο, ἀνεχώρουν, προσαγορεύοντες καὶ ἀσπα-ῖο 
ζόμενοι. τὸν βασιλέως πόδα. ἐκεῖνος δὲ μηκέτι ἀναμίγνυσθαι 
ἐχέλευε τοὺς ἀπιόντας τοῖς ὑπολειπομένοις, ἵνα μὴ ταραχὴ 
καὶ σύγχυσις ἦ, ἀγνοουμένων τῶν μενόντων: ἀλλὰ τὸ ὑπ’ 
αὐτὸν τάγμα ἀκέραιον διαμεῖναν, (οὐδεὶς γὰρ αὐτῶν ἐλειπο- 
τάχτησεν,) ἄπωϑεν στὰν πρὸς ἐκεῖνο τοὺς μενοῦντας χωρεῖνοιϑ 
αὐτίκα τε οἵ μὲν ἐχώρουν πρὸς τὸ τάγμα" οἱ λοιποὲ δὲ πα- 
ριόγτες ἕχαστος καὶ προσαγορεύογτες βασιλέα, ἀπηλλάττοντο. 
ὃ δ᾽ ὥσπερ οὐδενός τινος γινομένου καινοῦ, ἵστατο ἀντασπα- 
ζόμενος τοὺς παριόντας, οὐδὲ ἴχνος γοῦν τι λύπης ἢ ταρα- 
χῆς φαίνων ἐν τῷ προσώπῳ. ἀπέστησαν δὲ οὐχ οἱ ἐκ Oso-20 
σαλογίχης μόνον καὶ Βυζάντιοι καὶ ἄλλοι ὅσοι πόλεων ἑτέρων 
ἦσαν πολῖται, οἷς πρόφασις εὐπρεπὴς οἱ οἴχεῖοι ἦσαν, ἀλλὰ 

κχαὲ τῶν Ζιδυμότειχον οἰκούντων οὐ στρατιῶταὶϊ μόγον, ἀλλὰ 


2. οαπιόντας fortasse. 10. 6 add. M. 


si sponte manere non vultis, non cogemus. Quin etiam si discesse- 
ritis, non minore vos benevolentia prosequemur: quandoquidem , ut 
video, non vitio aliquo transversim acti, sed necessariorum memo- 
ria languefacti , etiam quae conducere non censetis, facere compel- 
limini. Haec ut ille dixit, ipsi quoque publice graviter semet incu- 
sarunt, qui prae miseratione proximorum timidos ac degeneres se, 
dignitatis suae obliti, praestitissent, Deinde salutem apprecati oran- 
tesque, ne differret diutius, sed sibi provideret, quocumque Deus 
illum duceret, valedicentes et imperatoris pedem osculantes recede- 
bant; qui-abeuntes cum remanentibus misceri vetuit, ne turba et 
confusio exsisteret, dum qui manerent nesciretur; sed ad cohortem 
ipsius integram (nullus quippe ordinem reliquerat) et procul stantem 
mansuri concederent. Subito alii eo ire; alii sigillatim praetereun- 
tes et imperatorem salutantes discedere, qui quasi nihil factum esset 
novi, consistens praetergredientes resalutabat, neque ullum tristitiae 
aut turbati animi indicium vultu praeferebat, Defecerunt autem non 
Thessalonicenses solum et Byzantii aliarumque civitatum cives, quos 
consanguineorum cura speciose excusabat; verumetiam Didymotichen- 


HISTORIARUM ΠΙ. 40. 247 


* - x - 
xai τῶν εὐγενῶν καὶ μάλιστα εὔγων δοχούντων βασιλεῖ n0À-A.C. 1342 
ux « - , 
Aoi, οἷς xai ᾿Απελμενὲ συνεξητάζετο πολλὰ τῆς βασιλέως sv- 
^ -“ - , 
μεγνείας ἀπολελαυχὼς καὶ ἐκ μικροῦ xoi τοῦ τυχόντος λαμ- 
πρὸς ἐς τὰ μάλιστα γεγενημένος xai περιφανής. ἔτι γὰρ μει-- 
- P4 - , 
5gaxiov ἐκεῖνον ovra ὁρῶν ὃ βασιλεὺς φύσεως πρὸς τὰ καλὰ 
, ^ J , 2 
ἐπιτηδείου τετυχηχότα καὶ δυνάμενον, εἰ ἄσχησιν προσλάβοι, 
» ^ € 
ἄριστον. παρέχειν πρὸς τὰ ἐπιτηδευόμενα ξαυτὸν, ἐφιλονείκησε 
- L4 * , 
πρὸς πᾶσαν ἄριστον παιδείαν ἀποφαίνειν, xai πρός τε λύγους 
A ^ ^ , ^. ἢ , 
xai πρὸς τὰς στρατείας μάλιστα ἐξήσχησε. παρεχόμενος δὲ 
- ᾽ - 
τοχαὲ τὴν παρ᾽ αὐτοῦ δοπὴν, οὐ πλούσιον μόνον, ἀλλὰ xci τῶν 
» , - c , 3*9 p € πὰ »" x 
ἄλλων οἰκετῶν ὑπερέχοντα ὠπέφαινεν, ὃ δ᾽ ἐν τοῖς ἄλλοις Ὁ 
͵ x P c ES ». 
μὲν ἅπασιν ἄριστον παρεῖχεν ξαυτὸν καὶ τῆς βασιλέως ἄξιον 
, q - * 
φιλοτιμίας" κύμπῳ δὲ φρονήματος οὐδέποτε τῆς ἀξίας dzu0- 
, L4 a) , 
λαύειν ᾧετο, ἀλλ᾿ ὅσων ἄν τύχοι, τῶν προσηκύντων ἐγνόμι- 
νὴ ἢ et 3$ , 7 , ' ' , 
15bs» ἐλάσσω: ὅϑεν xai ἀχάριστος ἐδείκνυτο πρὸς τὸν δεσπό- 
, ?. - ? * ^ * ?*, RJ , ' , 
τῇ» μεγαλῶν ἀξιοῦντα, ἐπεὶ δὲ καὶ ἐξ ἰδιώτου πρὺς βασιλέα 
j; LEN “- » - 
μεταβάλλοι, πάντα εἶναι παρ’ αὐτῷ ἠξίου, καὶ ἄρχειν τῆς 
στρατιᾶς xGi πᾶσιν ἐπιτάττειν xoi μείζοσι καὶ ἐλάττοσιν. 
τ - 
ὧν μὴ vvyyüvov, ἐδυσχέραινεν οὐκ ἀνεχτῶς. βασιλεὺς γὰρ 
M , , Ll » m 
“οτοῖς μάλιστα προσήκουσι καϑ' αἷμα xai τῶν ἄλλων τοῖς &U- V. 39o 
, L4 
γενεστέροις τὰς τοιαύτας ᾧετο ἀρχὰς προσήκειν. τότε δὲ & P.494 
, €- - 2 
Γυναιχοχάστρῳ τῆς ἀποστασίας τῶν ἄλλων γινομένης, xoi 
ἄν “ἢ ^ k] , , , ,? , P € 
αὐτὸς μὲν éoxéyaro ἐχείγοις eig Βυζάντιον συναπελϑεῖν, ὡς 
- (ἢ 3 ΕΣ .» 
ὀχκεῖϑεν ὧν ἥν ἄξιος τευξόμεγος, αἰσχυνόμενος δὲ ἐπὲ τοσού-- 


sium complures; nec milites tautum, sed nobiles quoque, qui impe- 
ratoris studiosissimi videbantur, quibus et Apelmenes, ipsi egregie 
carus et. ab eo ex humili ac vulgari statu ad summam claritatem 
amplitudinemque evectus, annumerabatur. Etenim adhuc adolescen- 
tulum animadvertens natura ad res praeclaras idoneum et qui exer- 
citatione adiuncta in iis posset excellere, quibus operam daret, 
eum in omni disciplina perfectum reddere contendit, et ad eloquen- 
tiam artemque militarem in primis excoluit: favore item cet gratia 
sua non tantum divitem, sed inter ministros etiam praecipuum effe- 
cit, Et is quidem in aliis omnibus eximium plane studioque impe- 
ratoris dignum se praestabat; prae fastu tamen nunquam se pro di- 
gnitate tractari putabat, sed quae consequeretur, meritis suis infe- 
riora ducebat. Atque ita in tam munificum ac liberalem dominum 
ingratus apparuit. Qui ut ex privato in familiam imperatoris adscitus 
est, omnia penes se esse postulavit, et imperare exercitui et domi- 
nari maioribus iuxta ac minoribus, Quarum rerum cum illi copia 
non fieret, mirandum in modum indignabatur. lmperator namque 
in sanguine coniunctissimos et alios nobiliores huiuscemodi honores 
quadrare existimabat. "lum vero aliis apud Gynaecocastrum defi- 


248. ες  CANTACUZENI 


A.C.134a roc ἀγαϑοῖς ἀγνώμων φαίνεσθαι, κλέπτειν τὴν ἀποστασίαν. 
ἐπεχείρει. εἰσελθὼν γὰρ εἰς Γυναικόχαστρον, τὴν ἐκεῖϑεν 
ἀναχώρησιν βασιλέως περιέμεγεν, ἵν᾽ εὐπρόσωπος εἴη πρὸς 
τοὺς κατηγοροῦντας ὕστερον ἀπολογία, ὡς χρείας τινὸς ἕνεκα 

' dos VM. , 
ὑπολειφϑεὶς, ἀνάγκη τοῖς ἄλλοις συναπέλθοι, βασιλέως dva-5 
' T € L , 
χωρήσαντος. οὗ τῆς διανοίας στοχασάμενος ὃ βασιλεὺς, οὐκ 
, 9 n » Ψ. L4 Z 
Β ἀνεχώρησεν ἐχεῖϑεν, ἀλλὰ μετεκαλεῖτο. πέμπων, ἄχρις οὗ φα- 
» 5 
γερῶς ἀπείπατο. 
[4 
μια. Ἐπεὲ δὲ καὶ πρωτοστράτωρ ἦχε συνταξόμενος, 
πρῶτα μὲν ὠνείδιζε τῆς ἀνανδρίας καὶ τῆς εἰς αὐτὸν dyrco-10 
Ομοσύνης, ὅτι πρῶτος αὐτὸς πρὸς τὴν ἀποστασίαν χωρήσας, 

* ^ v , ' , » ? ^ , 
xui τοὺς ἄλλους ἐπεσπάσατο, μάλιστα δι᾽ αὐτὸν ϑορυβηϑέν- 
τας καὶ σφᾶς τε αὐτοὺς οὐδὲν ἄμεινον ἀνδραπόδων παρέδο-. 

- ^ 5 - 4 T 
σαν τοῖς πολεμίοις, καὶ αὐτῷ, τόγδ εἰς αὐτοὺς ἧκον, μεγάλων 
αἴτιοι κατέστησαν δεινῶν. ἔπειτα δὲ παρείχετο συγγνώμην , V5 
ὅτι μὴ πρὸς τὴν φύσιν ἀγτιστῆναι δυνηϑείη. οὐ γὰρ τῶν 
πολλῶν καὶ εὐχαταφρονήτων εἶναι τὰ τοιαῦτα, ἀλλὰ τῶν 
ὀλίγων xoi μεγάλα δυναμένων, οἱ xai διὰ ταῦτα μάλιστα 
θαυμάζονται, ὡς οὐ μόνον πρὸς πραγμάτων μεταβολὰς xoi 
καιροῦ δυσκολίας ἀνθιστάμενοι γενναίως, ἀλλὰ καὶ φύσεωςαο. 

- 7. - 

αὐτῆς φαίνεσθαι χρείττους αξιοῦντεςς. παραστησάμενος δὲ 
Dzai ᾿Ανδρόνικον 1Aoavnv τὸν γυναικὸς ἀδελφιδοῦν, ἔτε παιδίον 
Ψ e^ » - " ^4 , M 24. ᾽ B , 0 
0vra, ὃν ὅτι τοῦ πατρὸς ᾿σάνη ἸΠανουὴλ ἐν Βήρᾳ qgovgov- 


cientibus, ipse etlam, quomodo cum iisdem Byzantium profectus , 
illic pro dignitate haberetur, circumspiciebat. Verumtamen adver- 
sus tot beneficia ingratas videri erubescens, defectionem suam oc- 
cultare conabatur. Cum enim Gynaecocastrum venisset, usque dum 
imperator recederet, exspectabat, ut honesta esset postea contra 
accusatores defensio, quod negotii cuiusdam gratia relictus, impe- 
ratore digresso, necessario cum aliis abiisset. (uius cogitata con- 
liciens imperator, inde non recessit, sed eum accersivit, donec 
manifeste abnuit. 

41. Ubi autem et protostrator valedicturus venit, imbelliam 
ei et perfidiam exprobravit, quod princeps deficiens, alios secum tra- 
xisset, qui propter ipsum maxime trepidantes, quasi mancipia sese 
hostibus tradidissent ac sibi, quod quidem ad ipsos attineret, ἴῃς 
genti malo fuissent. Deinde veniam tribuebat, quod naturae impe- 
rare non potuisset. "Talia quippe facinora non multorum infimo- 
rumque, sed paucorum et virtute robustorum esse. Qui idcirco 
eliam summe suspiciuntur: quoniam mon solum in rerum commuta- 
tionibus ae diflicultatibus ipsi generosa mente manent immutabiles, 
sed et naturae ipsius victores ac domini videri aequum censent. 
Adducto autem Andronico Asane, ex fratre uxoris genito, etiamnum 


HISTORIARUM III 41.᾿ 249 


, E 2" » " 
μένου ὑπὸ χλοιοῖς: παραλαβὼν αὐτὸς ἔτρεφξ vs xai moi-A.C. 1342 
M , »- f M ^ € , - » v 
δείας προσηκούσης ἠξίου τοῖς παισὶν ὁμοίως, »τοῦτον᾽ eq 
, E ' - - T- 
ποωτοστράτορε τὸν νεανίσκον παραλαβὼν, τῆς σῆς ὄντα παῖ- 
* * x , ^ ^ * , 
δὰ Suyargüg, (οὐ γὰρ ἄν δύναιτο διὰ τὴν ἡλικίαν πρὸς m9- 
, * , ^ , - 
ὄγους ἀντέχειν καὶ ταλαιπωρίαν τῆς ἐκ τῆς στρατείας,) πάσης 
ἕω ὁ * - , » ^ ^ 
ἀξίου καὶ παιδείας xai προνοίας τῆς προσηχούσης. x&v» μὲν 
» * , , ^ €... p » ^ - , 
αὐτὸς ταχέως ἐπανέλϑω πρὸς ὑμῶς, (οἴομαι δὲ τῇ τε πανάγνῳ 
τοῦ ϑεοῦ μητρὶ πεποιϑὼς xai τῷ μηδὲν βμαυτῷ συνειδέναι 
- 22 τὲ » , E». ς , , » E » ' 
τῶν ἀτόπων εἰργασμένῳ, 0t 0 δικαίως «ἀπολοίμην ἂν, τάχι- 
, nl - ἢ , * , , 
τοστά τε ἐπανήξειν καὶ δύναμιν μεγάλην περιβεβλημένος,) πάλιν 
ἀπολήψομαι τὸ μειράκιον. εἰ δ᾽ ἕτερόν τε δέδοκται ϑεῷ περὶ. 485 
ἡμῶν, ἀπόδος τῷ πατρὲ, ἐπεὲ μὴ ἡμῖν ys ϑεὸς τὰ περὲ αὖ- 
τοῦ ἐγνωσμένα ἄγειν ἐπέτρεψεν εἰς τέλος." ἔπειτα καὶ πρω- 
, ^ - ». 
τοστράτορα προσαγορεύσας, ἀπέπεμπε μετὰ τῶν ἄλλων. αὐὖὐ- 
15róg δὲ ὥσπερ ἐνδεικνύμενος τὴν μεγαλοψυχίαν καὶ τὸ μὴ 
P as - , x c - , 
δεῖν καταπίπτειν ἐν ταῖς δυσπραγίαις, ἄριστον zotiro ἐπ᾽ αὐ- 
- - ' Li , ^ 
τοῦ τοῦ τόπου xai τοὺς ἄλλους τὰ ἴσα ἐχέλευε ποιεῖν.  Qt&- V. 3gi 
^ » ' ' 
τὰ δὲ τοῦτο τοὺς ἐν τέλει xal τὴν στρατιὰν περιστησάμε.. 
LÀ - ' 
γος, παρεχελεύετο τοιάδε. ἄνδρες συστρατιῶται, τὰ μὲν 
, Li -" h. 4 
οπαρόντα πράγματα ὡς πολλῆς δυσχολίας ἐμπέπλησται xoi B 
ταραχῆς, πᾶσιν ὑμῖν καϑέστηχε καταφανές. αἵ τὸ γὰρ ἐλ- 
πίδες, ὥς οἴχοϑεν ἔχοντες χεχινήμεθϑα, ἐξεῤ δυήκεσαν καὶ τῶν. 
, 5 1 M ? , , 
συστρατευομένων ἀπεβάλομεν πολλους, οὐ μάχῃ κρατηϑέντες, 
r2 


4. προσηκούσης add, M. 


puero, quem patre Manuele Asane apud Beram adhuc in vinculis 
detento, sibi sumptum educabat, et pro aetate litterulis imbuendum, 
tamquam filium, curabat, Hunc, inquit, adolescentulum, tuae filiae 
gnatum accipiens, ob annos immaturos ad opera sudoresque mili- 
tares nondum idoneum, tuae fidei commendo: cui quam par est 
curam et institutionem omnem adhibeto. Quem ubi brevi ad vos 
rediero, (spero autem castissima Dei inatre confisus et quod nihil 
me nefarium conscivisse scio, ob quod merito perire debeam, ce- 
lerrime magnis cum viribus rediturum ,) ad me recipiam. Sin aliud 
Deus de nobis statuerit , patri restitue: siquidem quae de illo fa- 
cere in animo habebamus, ad finem perducere nequiverimus. Se- 
cundum haec protostratorem salutatum cum aliis dimisit: et ut ma- 
gnanimitatem suam demonstraret doceretque, infestae fortunae non 
esse succumbendum, prandium in ipso loco inivit, et ut idem ceteri 
facerent, mandavit. Postea primoribus exercituque circumstantibus , 
sic eos est cohortatus. Quam multis diflicultatibus atque turbis hic 
rerum status abundet, commilitones, nemo vestrum est, qui non 
explorate noverit. Nam et spes, quas domo portantes ad arma ag- 
grediebamur, eíllxerunt et de sociis complures amisimus, non qui- 


250 CANTACUZENI 


€ ^ 
A.C.1342 ἀλλ᾽ ὑπ᾽ αὐτῶν ἐκείνων προδοϑέντες, οὃς ἠλπίζομεν ἄχρε nav- 
C om ^ * 
τὸς ἡμῖν συναγωνιεῖσϑαι, ἐγὼ δὲ καὶ πρότερον μὲν οὐδέποτε 
- 5 ς e " 
δίκαιον εἶναι ἡγησάμην ὅπλοις xat ἵπποις καὶ πλήϑει στρα- 
- C ox ^ ^ ^ - 
τιᾶς θαῤῥεῖν, ἀλλὰ τῇ πάντα cvveyovgm τοῦ ϑεοῦ ἀμάχῳ 
δεξιᾷ, ᾧ δάδιον xai τοὺς ὀλίγα δυναμέ ὃν πολεμίωνθδ᾽ 
εξιᾷ, ᾧ OQ τοὺς ὀλίγα δυναμένους τῶν πολεμίων 
? J, ^ - 
χρείττους ἀποφαίνειν, καὶ τοὺς μέγα φυσῶντας χκαταστέλλειν, 
^ - - « - 
ἂν τῷ περιόντι τῆς δυνάμεως ἐξάγωνται τοῦ μέτρου" μαλε- 
Cora δὲ νυνὲ, ἡνίκα πάσης ἄλλης ἐπινοίας περιαιρεϑείσης, uó- 
vg καταλέλειπταε ἡμῖν ἡ περὲ τὸν ϑεὸν ἐλπίς. καίτοι y& 
* » Eie 3 sk ^ $ , ? * , ͵ 
φαίη τις ἀν, ὡς οὐδὲ τῶν ἀνθρωπίνων οὐδενὸς ἠἡμελήσαμεντο 
, 4 , ^ ' »ΣὟΝ᾿ , € ' » 
αὐτοὶ, ἀλλὰ πληήϑει τε TOY πολεμίων ὑπερέχουσαν οἴχοϑεν 
ἔχοντες χεχινήμεϑα στρατιὰν xat τοῖς ἄλλοις ἅπασι βελτίω, 
» - - 
καὶ φοβεροί τινες ἄχρι νῦν xai ἄμαχοι τοῖς πολεμίοις ἐδο- 
€ 1 γφν 2v/ ' - * 2 , » 5 , 
χοῦμεν, καὶ οὐδὲν οὐδέπω μέχρι νῦν ἐξ ἀβουλίας ἡ ἀπειρί- 
ας ἡμάρτηται ἡμῖν, εἰ δ᾽ ἡμῶν τὰ δέοντα ποιούντων καὶ ϑ 
ὀρϑοῖς χρωμένων λογισμοῖς, οἱ συστρατευόμενοι τῇ περὲ τοὺς 
- ' 
οἰχείους συμπαϑείᾳ καταμαλακισθϑέντες, ἀγεννῶς καὶ ἀνδλευ-- 
D ϑέρως προσεχώρησαν τοῖς πολεμίοις, οὐ χρὴ τὴν ἐκείνων κα- 
, Wut -» ? , ' '^ ^ , E ' ' 
κίαν τῇ ἡμῶν εὐψυχίᾳ καὶ τόλμῃ καὶ καρτερίᾳ περὶ τὰ δει- 
^ , » M . € , 
và λυμαίνεσθαι. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ πρὸς oig ὑποστήσονται xa-20 
κοῖς περιορώμενοι καὲ προπηλακιζόμενοι καὶ πάντα ὑπομέ- 
Uu - 
voyrec, ὕσα τοὺς ὕπλα παραδεδωχότας δίκαιον, ἔτε καὶ ἡμῖν 
, , 
ὀλίγῳ ὕστερον οὐ φαύλην δώσουσι τὴν δίκην, αἰσχυνόμενοι 


dem certamine victi, sed ab illis ipsis proditi, quos perpetuo mili- 
tiam nobiscum toleraturos confidebamus. Atque ego sane cum et 
antea nunquam esse iustum censuerim , equis et armis et copiis in- 
gentibus, sed omnia potius continente et inexpugnabili dextera Dei 
fidere, cui facile est etiam parum potentes et infirmos hostibus su- 
periores praestare sibique praefidentes reprimere, si opum exsupe- 
rantia limitem transierint, nunc potissimum ita censeo, quando in 
extrema consilii inopia sola erga Deum fiducia. nobis restat. Etsi 
nec humanorum quidquam neglectum, sed domo nos cum maioribus 
et per omnia instructioribus copiis, quam hostium sunt, profectos , 
formidabiles illis et invietos adhuc apparuisse, hactenusque mihil 
lemeritate aut imperitia a nobis peccatum esse, negari non potest. 
Quod si nobis recte ratiocinantibus et quod decebat facientibus, 
commilitones nostri misericordia erga propinquos emolliti, ut dege- 
neres et minime ingenui, cum hostibus se coniunxerunt, non debet 
ipsorum timiditas et ignavia imperterritam animorum nostrorum ma- 
gnitudinem et in asperis tolerantiam depravare, Nam illi: praeter 
ea mala ,. quae sustinebunt, cum despicientur et contumeliose irri- 
debuntur et omnia patientur, quae. non iniuria patiuntur, qui arma 
tradiderunt, insuper nobis paulo post non vulgare dabunt . suppli- 


HISTORIARUM III. 44. 251 


τῆς προδοσίας ἕνεκα καὶ τῆς φαυλότητος τῶν τρόπων. ὑμεῖςλ. C. 134a 
δὲ νῦν τε ἀνδρίας καὶ καρτερίας δόξαν ἠνέγκασϑε xal παρ᾽ 
αὐτοῖς τοῖς πολεμίοις, καὶ ὀλίγῳ ὕστερον ox ἐγὼ μόνον ἀμεί- 
ψόμαι ταῖς προσηκούσαις εὐεργεσίαις, ἀλλὰ καὲ πᾶσιν ἔσε- 
ὅσϑε περίβλεπτοι καὶ ϑαυμαστοὶ, ὅτι ἐν καιροῖς μάλιστα δυ- 
ψαμέγοις βασανίζειν γνώμας ἀνδρῶν, τὴν προσήκουσαν ἐπε-Ῥ.ή486 
δείξασϑε xai μεγαλοψυχίαν καὶ ἀνδοίαν. οὐ δὴ διὰ τὴν ἐκεί- 
vov ἀβουλίαν καταπίπτειν ὑμᾶς δίκαιον, οὐδ᾽ ὅτι δυσπρα- 
γίαις κεχρήμεθα σχοπεῖν, ἀλλ᾽ εἰ μηδὲν αὐτοὶ δι’ ἀτολμίαν 
10zg0g τὸ ἥττους φαίνεσθαι συγεισηνέγχαμεν τῶν πολεμίων. 
εἰ δ᾽ ὅτι καχὼς νυνὲ πεπράχαμεν προσίσταται ὑμῖν, ἀλλ᾽ ἐ- 
χεῖνο χρὴ σκοπεῖν, ὡς οὐδ᾽ οἱ πάλαι Ῥωμαῖοι, περὲ ὧν μεγά- 
λα ἄδεται καὶ ϑαυμαστὰ, ἀήττητοι παντάπασι διαμεμενήκα-- 
σιν, ἀλλ᾽ ἐν πολλοῖς πολλάκις σφαλέντες καὶ ὁλόκληρα στρα- 
τὔτόπεδα μετὰ τῶν στρατηγῶν ἀποβαλόντες, ἀνδρίᾳ καὶ τλημο- 
σύνῃ τῇ περὶ τὰ ἔργα αὖϑις ἀνεμαχέσαντο τὴν ἧτταν, οὐ 
μᾶλλον καταπτήξαντες, ἢ ὀργῇ τῇ πρὸς τοὺς πολεμίους σφο-Ῥ 
δρότερον ἁψάμενοι μετὰ ταῦτα τοῦ πολέμου. ὧν ἀπόγονοι 
καὶ ἡμεῖς ἀξιοῦντες εἶναι, μιμώμεϑα τὰς ἀρετὰς xai νῦν μὲν 
αοἡγώμεϑα τύχαις ἀνθρωπίγαις χρησάμεγοι δυσπραγεῖν, μιχρῷ 
δὲ ὕστερον πρὸς τὴν προτέραν αὖϑις ἀφίξεσθαι εὐδαιμονίαν. 
καὶ γὰρ x&i τῶν πρὸ ἡμῶν βασιλέων οὐχ ὀλίγοι, οἱ μὲν βαρ- 
βάροις πολεμοῦντες αἰχμάλωτοι γεγόγασι γικηϑέντες 2 οἱ δὲ 


cium, de proditione et sinistris moribus erubescentes videlicet: cum 
vos et nunc fortitadinis ac patientiae laudem vel ab ipsismet hosti- 
bus tuleritis et non solum ego brevi debitis vos donis remuneratu- 
rus sim , sed ipsi quoque omnium in yos ora cum admiratione con- 
versuri sitis, quia temporibus, quae viros explorare maxime solent, 
invictam animi firmitudinem, ut dignum fuit, demonstraveritis. 
Proinde non propter illorum stultitiam vos aliquam desperationem 
suscipere convenit; neque sortem duriorem, quam experti sumus, 
considerare debetis: sed illud potius, nihil nos per ignaviam ad hoc 
contulisse , ut hostibus cedere videremur. Sin nobis molestum est, 
quod nunc infortunati fuimus, at cogitemus licet, nec veteres Ro- 
manos, quorum res gestae eximiae et admirabiles hominum fama 
scriptisque celebrantur, semper invictos mansisse, sed saepe multis 
locis offendisse ac totis exercitibus una cum ducibus adverso Marte 
deletis, instauratis deinde proeliis, fortitudine et patientia bellica 
hostibus par retulisse: nec magis timore perculsos, quam iracundia 
in hostes incitatos, ad bellum postea ardentius incubuisse. Quo- 
rum nos posteri esse cupientes, eorum virtutem imitemur. Et nunc 
uidem quia homines sumus, nos miseros esse, brevi autem iterum 
lelices ac beatos fore arbitzemur, Etenim et maiores nostri impe- 


252 CANTACUZENI 


A. C. i34axad ὑπὸ πολέμων ἐμφυλίων ἐπιβουλευϑέντες, ἐξεκρούσθησαν. 
Οτῆς ἀρχῆς. ἀλλ᾽ αὖϑις ἑκάτεροι τὴν σωτηρίαν οὐχ ἀπογνόν- 
V.392 rec, τῆς τὸ ἀρχῆς ἐπέτυχον καὶ τοὺς πολεμίους πλείω, ἢ αὖ- 
τοὶ πεπόνϑασι, προσειργάσαντο xaxa. εἰ δὲ καὶ πρὸς ϑειό- 
πτερά τινα παραδείγματα ἀνάγεσθαι δεήσει, τὸν ᾿Ιωσὴφ ἐν-5 
γοήσωμεν καὶ τὴν πικρὰν ἐκείνην δουλείαν καὶ τὴν χρόνιον 
κάϑειρξιν καὶ τὸν ἄλλον φορυτὸν τῶν ἀλγεινῶν καὶ ὡς μετὰ 
ταῦτα πάντα ἀντὲ δούλου χαὶ δεσμώτου βασιλεὺς ἀνεδείχνυτο 
«Αἰγύπτου. καὶ dafió τὸν βασιλέα μετὰ τὴν πλάνην τὴν μα- 
κρὰν καὶ τὸ μυρία ὑπὸ τοῦ εὐεργετηϑέντος βασιλέως ὕπο-το 
στῆναι τὰ δεινὰ, ὕστερον εἰς τὴν οἰκείαν ἀνασωϑθϑέντα xai 
βεβαίω; βασιλεύσαντα τῶν ὅμοφύλων. ἃ πάντα χρὴ ἐνϑυ- 
D μουμένους μὴ ἀϑυμεῖν, ἀλλὰ μᾶλλον τὰ χρηστότερα ἐλπίζειν" 
βουλεύεσθαι δὲ καὶ ἃ χρὴ πράττοντας νυνὲ, μὴ τοῦ προσή-: 
κοντος διαμαρτάνειν, ὅδρᾶτε γὰρ, ὡς περὶ γῆν ἀπολελείμμεϑαιδ 
πολεμίαν, $ τό,τε προσεδρεύειν οὐκ ἀσφαλὲς, πολεμίων πάν- 
τοϑὲν ἐπικειμέγων, χαὲ τὸ εἰς τὴν οἰχείαν ἀναστρέφειν καὲ 
ἐγκλεισαμένους. πολιορκεῖσθαι, οὐκ ἀγεννὲς καὶ ἄτιμον μόνον, 
ἀλλὰ χαὲ κινδύνου ὑποψίαν οὐ παρέχεται μικρὰν, εἰ δεήσει 
τοσούτους ἐνδείᾳ πιεσϑθέντας ἀνάξια τῆς προτέρας δόξης 20 
ἀναγκασϑήσεσϑαι ποιεῖν. Μϊελενίχος γὰρ οὐχ ὅτι ys ἣΞ 
μᾶς, ἀλλ᾽ οὐδὲ τοὺς οἰχοῦντας τρέφειν δύγαται ἀνενδεῶς. οὗ 
Ρ, 48) δὴ ἕνδκα αὐτός τε πρότερον ἐμαυτὸν πέπεικα καὶ ὑμῖν 


18. ἐγκλησαμέγους P. 


ratores non pauci, alii barbaris bellum inferentes superati et capti, 
alii civilibus armis imperio depulsi sunt: sed rursum utrique salute 
nequaquam in desperatis habita, et imperium recuperarunt et gra- 
viores clades, quam acceperant, hostibus rependerunt. Quodsi di- . 
viniora quaedam exempla requirimus, losephum et acerbam illam 
servitutem diuturnumque carcerem et reliquam dolorum colluviem 
et quomodo post haec omnia pro servo et vincto Aegypti princeps 
declaratus sit, ante oculos proponamus. Et David regem , postquam 
diu fugiendo oberravit et sexcenta a Saule, cui benefecerat, mala 
perpessus fuit, tandem in patriam tellurem salvum pervenisse stabi- 
leque in sua gente regnum adeptum esse. Quae omnia perpenden- 
ies, sperare meliora oportet, cogitandoque et agendo, quae nunc 
opus est, a recto tramite non aberrare. Videtis enim , quemadmo- 
dum in terra hostili relicti simus, in qua nec haerere tutum, ho- 
stibus undique urgentibus, et domum reverti ibique inclusos obsi- 
deri, non modo timiditatis et infamiae plenum est, sed et periculi 
suspicionem non parvam habet, ne tam multi fame subacti, pristi- 
nam gloriam suam foedare compellantur. Melenicus enim nedum 
nos, sed nec incolas suos commode potest alere, Quam ob causam 


HISTORIARUM 1II. 41. 253 


συμβουλεύω νῦν, πρὸς τὸν Τοιβαλῶν ἄρχοντα ἐλϑεῖν, πάλαιλ, C. 1342 
τε φιλίως διακείμενον ἐμοὶ xai νῦν ὀλίγῳ πρότερον σπονδὰς 
xoci συμμαχίαν πεποιημένον. οὗ χρησάμενοι τῇ δυνάμει ν 
πρός τὲ Ζίιδυμότειχον ἐπανήξομεν ταχέως καὶ πρὸς τὰ ἄλλα 
τοῦ πολέμου οὐ μέτριά τινὰ ὠφελοῦσαν ἕξομεν τὴν ἐχείνου 
συμμαχίαν. ἐμοὲ μὲν οὖν τοιαῦτα ἔδοξε λυσιτελεῖν ἐν τῷ 
παρόντι. εἶ δὲ τινα βελτίω γνώμην ἑτέραν ἔχει τις εἰσενεγκεῖν, 
αὐτός τε πεισϑήσομαι ἡδέως καὶ τοῖς ἄλλοις συμβουλεύσω. 
ὃ μὲν οὖν βασιλεὺς τοιαῦτα εἶπεν. ἡ στρατιὰ δὲ ἅμα τοῖς 
τοἡγεμόσε περὲ δισχιλίους ὄντες, ,οὔτε παραινέσεων" εἶπον Ἐ 
»χρεία πρὸς ἡμᾶς, € βασιλεῦ, οὔτε βουλευμάτων" ἀλλ᾽ ἃ 
ϑεῷ τε xai σοὶ δοχεῖ πάντα πράττειν καὶ ὑφίστασθαι παρε-- 
σχευάσμεϑα. ὡς οὖν οὕτω παρεσχευασμέγνοις, αὐτὸς ὅποι 
δοχεῖ βέλτιον ἡγοῦ. πρὸς οὖν τὴν τοιαύτην βραχυλογίαν 
15xai ὃ βασιλεὺς ἡσθεὶς, ἐκέλευε τῇ σάλπιγγι τὴν ἀναχώρησιν 
σημαίνειν xai συνταξάμενοι ἐχώρουν. Vdnóxavxog δὲ ὃ μέγας 
δοὺξ ἐν Θεσσαλογίχῃ τὴν ἐσομένην ταραχὴν περὲ τὴν βασι- 
λέως στρατιὰν εἰδὼς, (οἱ γὰρ διαλεγόμενοι χρύφα πρὸς τὸ 
διαλύεσθαι ἐμήνυον,) ὥσπερ ἀναϑαρσήσας χαΐ τι κατὰ βασι- 
“ολέως δυνήσεσθαι ἐλπίσας διὰ τὴν προδοσίαν τῶν συνόντων, 
τοὺς ὁπλίτας ὅσοι ἦσαν καὶ ψιλοὺς τοξότας τῶν τριηρέων C 
ἐξαγαγὼν xai éx Θεσσαλονίκης ὅσους μάλιστα ἐνῆν ἱππέας 
τε καὶ ὅπλίτας καὶ ψιλοὺς, καὶ Συργὴν, ὃς καὶ μετὰ μικρὸν 


43. παρεσχευασμέγους fortasse, 17. ταβῥαχὴν P. 


cum id ante mihi persuaserim,, nunc id vobis suadeo , ad Triballo- 
rum principem etiam olim mihi amicum et nuper de integro foede- 
ratum concedamus: cuius adaucti viribus Didymotichum mox red- 
euntes, ad cetera belli non mediocrem ex eius societate fructum 
capiemus. Haec mihi conducere in praesens visa sunt. Si quis me- 
liora attulerit, et ipse libens obsequar et alios ad obsequendum in- 
ducam. Hactenus imperator. Exercitus autem circiter duum milli- 
um et duces responderunt, non se vel admonitione vel consilio in- 
digere; sed quae Deo et Imperatori placeant, omnia facere ac sus- 
tinere promptos esse: et sic comparatos, ipse quo consultius pu- 
taret, duceret. Hoc brevi responso exhilaratus imperator, tubarum 
clangore abscedendi signum dari iussit; iamque ceteris valedixerant 
et viam carpebant. "Thessalonicae autem Apocauchus magnus dux 
tumultum in exercitu imperatoris fore sciens, (indicantibus id , qui 
clam cum eo de pace agebant,) velut audacior factus et aliquid con- 
tra eum se effecturum sperans, quotquot erant in triremibus arma- 
turae gravis et sagittarii, et ex "Thessalonica quotquot poterat equi- 
tibus et utriusque armaturae peditibus eductis: praeterea Syrge, qui 
mon diu post rex Ármeniae renuntiatus est, et Monomacho praefecto, 


254 CANTACUZENI 


€i 5 , , Pix BUS! ' » » 
A.C. 1342 97$ ἀνεδείκνυτο ““ρμενίας, Εν τὸν AMovouayov ἔπαρχον, ἔχογ- 
d », — » ' 
τας, OUG αὐτοὶ ἐκ (ϑερῶν ἧκον ἄγοντες, ἔτι δὲ xoi τὴν ἐκ 
, ΓΝ ' B Di - "NL » 
Βυζαντίου καὶ Θρᾷκχης στρατιὰν ἅμα τοῖς στρατηγοῖς Θωμᾷ 
^22 , ^ , * 
xai ᾿Ανδρονίκῳ τοῖς Παλαιολόγοις παραλαβὼν, εὐϑὺ Τυναι-- 
κοχάστρου κατὰ βασιλέως. ἐχώρει. οἱ δὲ ἐπεὶ ἦσαν ἐγγὺς ,5 
, * E , ' » - 
πρωτοστράτορι καὶ τῇ συναποστάσῃ βασιλέως ἄλλῃ στρατιᾷ 
* , , - , 
περιτυχόντες καὶ πολλαπλάσιοι. γενόμενοι τῶν συνόντων βα- 
-Ὁ » “Ὁ 
σιλεῖ, ἥλαυγον ἐπ᾽ ἐκεῖνον. οὐ μέντοι ἦσαν παρεσχευασμέ- 
ε , P4 . ^ ? , , M , , 
deci ὡς μαχούμενοι. ἤδεσαν yag ἐκείνους τόλμῃ καὶ avógta 
Lp L] , b] (€^ ? 
καὶ τῇ περὲ τὰ πολέμια ἐμπειρίᾳ μᾶλλον ὑπερέχοντας αὐ-ἴο 
- » c 2 , , L - , * Li ^ 
V.393 τῶν, ἡ ὅσον ἐχείγων αὐτοὶ τῷ πληϑει" καὶ διὰ τοῦτο συμ- 
πλέχεσϑαι μὲν ἐκ παρατάξεως οὐχ ἐδοχίμαζον. πόῤῥωθεν 
, “Σ΄ - "Ὁ 
δὲ ἐθορύβουν καὲ βοαῖς ἐχρῶντο καὶ ἀλαλαγμοῖς, olóusvot 
^ Li» e ' 
τὴν τάξιν οὕτω διαλύσειν καὶ τρέψεσθαι πρὸς φυγὴν,, vé- 
ταραγμένους ὑπὸ διχοστασίας, βασιλεὺς δὲ ὃ Κανταχου-τῦ 
^ ?0 2274 M L4 - , , * 5 
ζηνὸς οὐδ᾽ αὐτὸς μὲν gero δεῖν συμπλέκεσθαι, εἰ μὴ παρ 
ἐκείνων ἀναγκάζοιτο. πρὸς ἔθος δὲ τὴν πᾶσαν στρατιὰν 
- P4 
συντάξας χαὶ ἡγεμόνα τοῦ παντὸς “γγελον τὸν πιγκέρ- 
γην ἐπιστήσας, αὐτὸς τὴν οὐραγίαν ἔχων μετὰ τῶν ἀρίστων, 
2.56 Ju , , - b 
éxéAeve βαδίζειν τεταγμένως, ure ϑορυβοῦντας, μήτξ2ο 
^ ^ , , ^ 
P.488z00g τοὺς κατόπιν ἐπιόντας ἐπιστρεφομένους, ὡς αὐτοῦ 
? , » 2o y c 3 3 9f 2 
ἀμυνουμένου, ἂν τινες ἐπίωσιν. οἱ δὲ ἐπ’ ὀλίγον ἀκολου- 


, 2 S ΑΝ, ' , , ' , 
D ϑήσαντες, ἐπεὶ ξώρων τεταγμένως ἀπιόντας καὶ δήλους 
3. τοῖς om. P. ι8. τὸν ἀρχαῖον τρόπον add. M. mg. post 
συντάξας. τὸν πιγκχέργην om.P. 


cum iis, quos Pheris adduxerant, et insuper missis Byzantio et e 
'hracia collectis copiis cum Thoma et Andronico Palaeologis duci- 
bus assumptis, recta Gynaecocastrum adversus imperatorem progre- 
diebatur. Cum haud longe abessent, in protostratorem ceterosque 
desertores incidunt, et ita imperatorem numero vincentes, in eum 
vadunt, Non tamen ad pugnam expediti erant: norant siquidem, 
audacia, fortitudine et exercitatione militari magis se ab illis vinci, 
quam ipsi illos numero vincerent: ideoque instructa acie ad manus 
venire consultum haud putabant; procul autem fremebant clamores- 
que altos iactabant, confidentes, hoc modo ordines disturbatum et 
ob id iam territos in fugam effusum iri, Cantacuzenus ne ipse qui- 
dem, nisi cogeretur, confligendum statuebat, Pro consuetudine au- 
tem veleri more exercitu disposito, et Angelo pincerna duce. prae- 
fecto , ipse cum fortissimis extremum tenens agmen, sic instructos 
iubebat incedere, sine strepitu , nec ad insequentes conversos, se 
quippe illos excepturum, si invaderent. Hostes lente insecuti, ut 
composite abeuntes viderunt, nec dubitare potuerunt, yim a se pro- 


HISTORIARUM ΠῚ. 42. 555 


ὄντας, ὡς ἀμυνοῦνται, ἄν ἐπίῃ τις αὐτοῖς, ἀπογνόντες τὴν A.C. 1342 
ἐλπίδα τοῦ περιγενήσεσϑαι, ἀνέστρεφον εἰς Θεσσαλονίχην, χαί- 
ροντὲες ὁμοῦ καὶ παιαγίζοντες, ἀρκοῦσαν ἡγούμενοι τὴν νί- 
χήν, ὅτι τῆς Ῥωμαίων γῆς βασιλέα ἐξελάσαι ἠδυνήϑησαν. 
ἐπεὶ δὲ οἱ βασιλόως ἀποστάντες ὦφϑησαν "Anoxaszo τῷ με- 
γάλῳ Ódovxi, ὀλίγοις μὲν πολλὴν ἐπεδείχνυτο φιλοφροσύνην 
καὶ ἐν τοῖς μάλιστα τῶν φίλων ἦγε, τῶν δὲ ἄλλων τοὺς 
μὲν ἄχροις χείλεσι μύνον προσηγόρευε, τοῖς ἄλλοις δὲ προσ- 
ἐφέρετο εἰρωνικῶς" ἔστι δὲ οἷς καὶ ὠνείδιζε τὴν μετὰ 
τοΚανταχουζηνοῦ τοῦ βασιλέως ἀποστασίαν. δῆλος δὲ ἦν πᾶσιν 
ἐμπικραινόμενος xal καχῶς ποιήσων, ἂν λάβηταί τινος προ- 
φάσεως εὐλύγου. ἷ | 
μβ΄. Πυϑύμενος δὲ καὶ περὶ ᾿Ἐδεσσηνῶν, ὅτι ὑπὸ Totfla- c 
λῶν πολιορχοῦνται χρύγον ἤδη συχνὸν, τοὺς ἱππέας ὅσοι ἦσαν 
τὔᾶμα τοῖς στρατηγοῖς Παλαιολίγοις τοῖς δυσὶν ἐχέλευε συμι- 
πλέχεσϑαι τοῖς Τριβαλοῖς καὶ τῆς πολιορκίας δεσσηνοὺς ἐ- 
λευϑεροῦν. ἡ μὲν οὖν στρατιὰ χατὰ τὸ ἐπίταγμα ἧκον ὡς 
μαχούμεγοι, Τοιβαλοὲ δὲ μέχρι μὲν ἀκροβολισμῶν ἐνέμειναν 
τῷ στρατοπέδῳ, οἰόμενοι Ῥωμαίους οὐ δυνήσεσϑαι αὐτοὺς 
20776 πολιορχίας ἀναστήσειν. ὡς δὲ ξώρων πλείους τε ὄντας 
καὶ προϑύμους μάχεσϑαι, δείσαντες, μὴ ὑπὸ φιλονεικίας ἀπό.-- 
λωνται πλείοσιν ὁμοῦ καὶ βελτίοσι μαχόμεγοι, συνταξάμε- 
voL ἀνεχώρουν, τὸ στρατόπεδον καταλιπόντες, ὀλίγους στρα- 
τιώτας ἐν τοῖς ὠχροβολισμοῖς ἀποβαλόντες. Ῥωμαῖοι δὲ τὸ D 


2. περιγενέσθαι M. mg. 


pulsaturos, abiecta spe victoriae, Thessalonicam redierunt, gauden- 
tes δὲ paeana canentes, satisque magnam victoriam rati, quod Ro- 
mano solo imperatorem expellere potuissent, Desertores imperatoris, 
ubi in conspectum Apocauchi venerunt, paucos comiter admodum 
accipit eosque in amicissimis habet; ex aliis nonnullos summo ore 
tenus salutat: cum quibusdam simulate agit: aliquibus etiam cum 
Cantacuzeno defectionem exprobrat: in omnes tamen exasperatum 
et vindicaturum, si occasionem idoneam nancisceretur, planum erat. 

42. Cum autem intellexisset, Edessenos a Triballis diu iam 
obsideri, equites quotquot erant, una cum binis ducibus Palaeolo- 
gis, collato cum obsidentibus proelio, illos liberare iussit, Equitum 
turmae pro mandato adveniunt: 'Triballi usque dum iaculis pete- 
rentur, castris se continent, opinantes, non posse se a HRomanis 
urbe summoveri. Verum ut perspexerunt, plures esse et pugnandi 
cupidos, metu incessente, ne pluribus ac strenuioribus pugnantes 
occumberent, castris relictis ac paucis suorum ictu sagittarum amis- 
sis, dicta salute recedunt. Romani castra, equis non paucis et alia 
praeda reperta, diripiunt, Liberatis ad hunc modum Edessenis, 


456 CANTACUZENI 


Α.Οἰϑήλστρατύπεδον ἐπόρϑησαν τῶν πολεμίων, xai ἵππων τε ἔχρά- 
: τησαν οὐχ ὀλίγων χαὶ τῆς ἄλλης ἀποσχευῆς τῆς στρατιᾶς. 
ἐλευϑερώσαντες δὲ καὶ τῆς πολιορχίας τοὺς ἐν Ἐδέσσῃ, αὖ- 
ϑις ἀνεχώρουν εἰς Θεσσαλονίκην. ἐν ᾧ δὲ τὰ τοιαῦτα ἐτε- 
Asiro , καὶ τῶν νομάδων Τριβαλῶν τις περὲ Πρόσοιχκον oi-5 
κῶν ἐν χώμῃ τοῦ Zfafió προσαγορευομένῃ, Τχιμπάνος ὄνομα, 
τὰ περὲ Καντακουζηνὸν τὸν βασιλέα ἐν Γυναιχοχάστρῳ ov 
Barra πεπυσμένος, ἐπεὶ παρ’ αὐτῷ οἱ πρέσβεις ἐξενίζοντο, 
οὖς πρότερον ἔπεμψε πρὸς Ἰζράλην κελεύων ἐμμένειν ταῖς 
σπονδαῖς ταῖς πρὸς αὐτὸν, of Κωνσταντῖνός τε ἦσαν ὅ Πα-τὸ 
V.394 λαιολόγος, τὴν ἀξίαν πρωτοσεβαστὸς, xai ᾿“Ιρσένιος ὃ TGau- 
. πλάχων" περὲ τούτους δὴ ὃ Τχιμπάνος βαρβαριχῶς διατεϑεὶς, 
P.489 xai ἵππων τῶν ἀγόντων ἐπιϑυμήσας καὶ τῆς ἄλλης ἀποσχευ- 
ἧς οὔσης οὐκ ὀλῴης, ἅμα ἐκείνοις καὶ τέκνα καὲ γυναῖχα 

καὶ βοσκήματα, ἃ ἦν αὐτῷ περιουσία, παραλαβὼν, ηὐτομό-τϑ 
λησὲ πρὸς μέγαν δοῦχα ἐν Θεσσαλογίχῃ καὶ τοὺς βασιλέως 
πρεσβευτὰς ὥσπερ τι δῶρον προσήγαγε δεσμώτας. ὃ δὲ ἄ- 
γαν ὑπερησϑεῖς, τὸν μὲν βάρβαρον ἠμείβετο φιλοτίμως, oi- 
κιῶν αὐτίκα καὶ κτήσεων μεγάλων, «i Τζαμπλάκωνι ἦσαν ἐν 

Θεσσαλονίχη, xvgiov ἀποδείξας. εἰς τοὺς δεσμώτας δὲ mgó-20 
τερον αὐτὸς δι’ ξαυτοῦ πολλὰ ἐνυβρίσας xai πᾶσαν ἐπιδει-- 
ξάμενος πιχρίαν, πρωτοσεβαστὸν μὲν ἐκέλευεν tig δεομωτή- 
B ριον ἀπάγειν, Ἱζαμπλάκωνα δὲ τοῖς τριηράρχαις παρεδίδου, 
ὡς ἅμα τοῖς ναύταις ἀτάχτως ἐνυβρίσουσιν, οἱ δὲ ini μίαν 

τῶν τριηρέων ἀναγαγόντες, καὶ τοῦ δήμου σχεδὸν τῶν Θεσ-8 


6. Τζιπάγνος P. hic et infra. 


Thessalonicam reditum est. Interea pecuarius quidam "Triballus, 
iuxta Pros»cum in vico Davidis nuncupato habitans, Zimpanus no-. 
mine, auditis, quae Cantacuzeno apud Gynaecocastrum contigissent, 
postquam ad se legati, quos ille ad Cralem foederis servandi mise- 
rat, diverterunt (erant autem Constantinus Palaeologus, honore pro- 
tosebastus, οἱ Arsenius Zamplaco,) barbarico in eos furore correptus, 
et eorum equos reliquumque apparatum non modicum sibi concu- 
piscens, cum illis, item cum filiis, uxore et iumentis, quae erant 
eius divitiae, ad magnum ducem "l'hessalonicam transfugit, impera- 
toris legatos vinculis constrictos in muneris loco offert, Ea re ve- 
hementer exsultans Apocauchus barbarum honorifice donat, statim- 
que aedium et possessionum , quas "Thessalonicae Zamplaco amplas 
habebat, dominum constituit. Et cum in vinctos prius ipsemet multa 
per summam contumeliam evomuisset, protosebastum quidem in car- . 
cerem abduci praecepit, Zamplaconem trierarchis dedidit, ut ab. iis 
et remigibus insolenter vexaretur. Quem in unam triremem abdu- 


HISTORIARUM III. 43. 457 


σαλονιχέων παντὸς παρόντος, τὰ μοναχῶν, ὥσπερ εἴωϑεν, A.C.134a 
ἠμφιεσμένον, ἐπέϑηκαν τῇ κεφαλῇ πῖλον τι, ὃ τοῖς πολλοῖς 
xai δημώδεσι τῶν Περσῶν ἐπὲ τῆς κεφαλῆς φορεῖν ἔϑος, 
λαμπάδας τε ἡμμένας ἀμφοτέραις κατέχειν ἀναγκάζοντες ταῖς 
ϑχερσὶν, ὕπισϑεν μὲν ἐλάχτιζον ἐπὲ τὸν πρωχτόν" εἶτα πα- 
ριόντες, ἔμπροσϑεν ἠσπάζοντο, οὗτος" ἐπιβοῶντες ,,0 πατρι- 
ἄρχης Καντακουζηνοῦ." μετὰ δὲ τὴν πολλὴν ἐκείνην ἐρε- 
σχελίαν χἀὲ τὸν ᾿ϑρίαμβον τὸ» ἄτιμον, ἐκέλευε καὶ αὐτὸν εἰς Ὁ 
δεσμωτήριον ἀπάγειν. μετὰ δὲ τοῦτο τὰ ἐν Θεσσδλον ῆι πρά- 
τογματα ὡς ἄν αὐτῷ ἐδόκει ἄριστα, οἰχονομήσας xci πρὸς τὸν 
πρὸς βασιλέα πόλεμον πάντας παραϑήξας, αὐτὸς μὲν ἐκ 
ϑαλάσσης, 7 ἵππος δὲ ἐκ τῆς ἠπείρου εἰς Βυζάντιον ἀνέ- 
στρεφε. βασιλεὺς δὲ ὃ Καντακουζηνὸς μετὰ τὸ τὴν ἐκ Βυ- 
ζαντίου καὶ Θεσσαλονίκης στρατιὰν αὐτοῦ ἀναχωρῆσαι πρὸς 
τὴν μάχην ἀπειποῦσαν, τὸ ἐπίλοιπον ὅδδεύσας τῆς ἡμέρας, 
παρὰ τῶν. Προσοίκου στεγῶν τὴν εἰσβολὴν ηὐλίσατο τὴν 
γύχτα. ὃ δὲ Πρόσοικος οὗτος φρούριόν ἐστι καρτερώτατον 
ἐπὶ λόφου ἱδρυμένον, ὃ πάλαι μὲν ὑπὸ τὴν Ῥωμαίων ἦγε- 
μονίαν διετέλει, κατὰ δὲ τὸν βασιλέων ᾿Ανδρονίχων πρὸς 
204AAnkovg πόλεμον πρὸς τὸν ἄρχοντα τῶν Τριβαλῶν ὑπὸ τῶν Ὁ 
κατεχόντων ἑχόντων παρεδόϑη μίσει τῷ πρὸς τὸν γέον 
βασιλέα. τότε δὲ ὑπὸ lMiyark τινος, τοῦ Τριβαλῶν ἄρ- 
χοντος παραδόντος, ἐχρατεῖτο. ὃς δὴ Μιχαὴλ, τῶν βα- 
σιλέως οἰχείων, ὡς ὕστερον αὐτὸς ἔφασκεν, ὧν, πρὸς 


13. 10. om. P. 


ctum, toto ferme 'l'hessalonicensi populo spectante, monastica ve- 
ste, ut consueverat, indutum, pileum Persicum vilem ac plebeium 
capiti eius imponentes, accensasque lampadas ambabus manibus 
tenere cogentes, retro calcibus eius sedem impetebant. Deinde 
praetereuntes, a fronte salutabant, sic acclamantes: en patriarcha. 
Cantacuzeni, Sic approbe irrisum et turpiter triumphatum, simili- 
ter raptari in carcerem iussit, Posthaec rebus Thessalonicensibus 
pro arbitrata digestis omnibusque ad arma contra imperatorem in- 
stigatis, ipse mari, equitatus terra Byzantium se recepit. Cantacu- 
zenus a Byzantino et ' E uesiaTobrcetas subsidiis, pugnam recusantibus 
ac discedentibus, destitutus, reliquo diei iter agens, ad fauces 
angustiarum iuxta Prosiacum pernoctavit. Prosiacum autem sive 
Prosacum castellum est munitissimum, in colle situm , quod quon- 
dam in ditione Romanorum manebat, belloque Andronicorum odio 
iunioris Andronici a praesidiariis Triballorum principi ultro tradi- 
tum fuerat, et per id tempus a quodam Michaéle concessu princi- 
pis possidebatur. Qui cum ex domesticis imperatoris esset, ut ipse 
postea narravit, ob nescio quam causam ad Cralem perfugerat. Tum 


Cantacuzenus 1], 17 


258 -CANTACUZENI 


A.C. 1342KgaAzg» αὐτομολήσειεν ἔκ τινος αἰτίας. τύτε δὴ τὴν στρα- 
τιὰν ἰδὼν ἐστρατοπεδευμένην καὶ νομίσας ἐκ Ῥωμαίων οὔ-- 
σαν ἐπὲ λείαν ἥκειν, πεζούς τε xai ἱππέας ὅσους μαλιστα᾿ 
ἠδύνατο ἀϑοοίσας, τῆς νυχτὸς προκατέλαβε τὰ στενὰ xai ἅ- 
μα πρωὶ παρεσκευάζετο πρὸς μάχην, ὡς τὴν δίοδον τῇ στρα-ὅ 
τιᾷ οὐκ ἐπιτρέψων. βασιλεύς τε ὅμοίως, ἐπεὶ ἐκείνους εἶδε 

Ριφροπερὲ τὰ καρτερώτατα τοῦ χωρίου ἐγκαϑιδρυμένους, τὴν 
στρατιὰν ἐχέλευεν ὅπλίζεσϑαι ὡς βιασόμενος" πρὸς ἕτερόν τι 
γὰρ τρέπεσϑαι βέλτιον οὐκ ἐνῆν. ΠΠιχαὴλ δὲ τήν τε στρατιὰν 
ἐϑέλων ὅϑεν εἴη μαϑεῖν καὶ τὸν ἄγοντα στρατηγὸν, πλησίον vero 
γενόμενος τοῦ στρατοπέδου καί τινας τῶν συγήϑων καὶ φί- 
λων πόῤῥωθεν ἰδὼν, ἐκάλει τὲ αὐτοὺς ὀνομαστὲ xai ἐπυν-- 
ϑάνετο περὶ τοῦ στρατηγοῦ. ἐκείγων δὲ ἀπαγγειλάντων, ὡς 
εἴη βασιλεὺς ὃ Καντακουζηνὸς, μηδὲν μελλήσας προσήεε 
τε αὐτίκα xal ἠσπάζετο τὸν πόδα. ἔπειτα καὶ ξαυτὸν ἀνα-τῦ 
γνωρίσας, συνήλγησέ vs πρὸς τὴν δυσπραγίαν βασιλεῖ xat 
περὲ τὰ ἄλλα προθυμότατον ξδαυτὸν παρέσχετο, χάριν τῷ 
ϑεῷ πολλὴν ὁμολογῶν, ὅτι πρὸς τοῦτο καιροῦ συντύχοι, ἐν 

Βῷ τὴν εὔνοιαν ἐξέσται τὴν πρὸς ἐκεῖνον φανερὰν ποιεῖν, τήν 

Ψ.305 τε οὖν δίοδον εὐθὺς ἀπογνητὲ παρείχετο καὶ ἐξένιζεν ἐκ τῶναο 
ἐνόντων τὴν στρατιάν, τὴν μὲν οὖν ἡμέραν ἐκείνην ἐν Προ- 
σοίκῳ διετέλεσεν ὃ βασιλεὺς ξενιζόμενος ὑπὸ ΠΠιχαὴλ, ἅμα 
δ᾽ iva καὶ ἡ στρατιὰ πορίζοιτο τὰ ἐπιτήδεια" ἦσαν γὰρ παν- 
τάπασι τῶν ἀναγκαίων ἐνδεεῖς. ἐς τὴν ὑστεραίαν δὲ ἄρας 


9. τρέπεσϑαι yag P. 


vero exercitum castrametantem intuitus, et Romanos esse ac depo- 
pulationis ergo advenire ratus, pedestri et equestri quanta maxima 
. potuit coacta manu, noctu angustias illas. praeoccupavit, et prima 
luce ad eos transitu prohibendus accingebatur. lmperator, ubi ipsos 
regionis tutissima insidere conspexit, ut impressionem facturus, 
militem capere arma iussit: nihil enim melius dabatur, Ceterum 
Michael, et exercitum qui esset et ductorem nosse avens, propius 
ad castra ferens aditum  nonnullosque ex familiaribus et amicis 
procul conspiciens, nominatim eos appellat et de duce percunctatur. 
Audit imperatorem Cantacuzenum esse: nec mora, illico accedit, 
pedem osculatus, se ipsum indicat, et infortunio eius dolens atque 
ad cetera promptissimus , Deo uberes agit gratias, cum hoc tempore 
sibi occurrat, quo suum animum erga illum omnibus testatum facere 
queat. Transitum igitur sine ditficultate permittens, pro copia ex- 
ercitum hospitio accipit: quo usus est eo die imperator etiam illa 
de causa, ut nimirum de commeatu suis prospiceretur, quo omni- 
modis egebant. Postridie discedens, Axio transmisso, iter Scopiam, 
et.ipsam olim Romanis, nunc ab annis non paucis "riballorum di- 


HISTORIARUM ΠΙ. 49. 259 


$ $3 L - - i 1 - 
ἐχεῖϑεν καὶ iw» διαβὰς τὸν ποταμὸν, τῆς ἐπὲ ΣΣχοπιὰν A.C. 134a 
, ' DN ' X E ; » LH x 
πόλιν, καὶ αὐτὴν πάλαι uiv Ρωμαίων οὖσαν, ἔτεσι δὲ πολ- 
p δ) c ἃ - , » , 
λοῖς προτερὸν ὑπὸ Τοιβαλῶν κατεχομένην, εἴχετο φερουσῆς. 
3 jJ δι ἊΨ “ i| , ' " - L4 
ἐπεὲ δὲ ἔδει παριέναι Βελεσσὸν πόλιν, καὶ αὐτὴν ταῖς ἀλ- 
ὅλαις παραπλησίως ὑπὸ Τριβαλῶν κατεχομένην, ἀϑούον ὡρᾶ- ἃ 
* 2 00 , - - - , , 
v0 gepurta $9» πέραν vor ποταμοῦ γῆν διερχομένη.  voui- 
ες * € uU , 5 ^ 
σας δὲ ὃ βασιλεὺς ὅπερ ἦν, τὸν δυνατώτατον εἶναι τῶν Tot- 
- ? ; , , - 2 , , - 
βαλῶν “ίἴϑερον ὠνομασμένον; (ἐκεῖ γὰρ ἐπύϑετο ἐκεῖνον δια- 
τρίβειν.) τῶν συνόντων ἐκέλευέ τινὰ διανηξάμενον ἔξιππον ; 
» * * H “ὦ ᾿ Ἴ a , 
io( ἄπορος γὰρ ἣν ó ποταμὸς ἐκεῖ.) πρὸς ἐχεῖνον ἀφικέσθαι - 
προσαγορεύσαντα δὲ αὐτὸν ἐκ βασιλέως, ἔπειτα καὶ yr 
μὴν παρ᾽ αὐτοῦ ζητεῖν, fj χρὴ διαϑέσϑαι τὰ χατ᾽ αὐτοὺς, 
τοῦτον συνεσκευασμένα τὸν τρόπον, ὃν ἐγένετο. Δίβερος δὲ 
3 D , ' * , ' ες»; DA 3 
ἐπεὶ πυϑοιτὸ rovc παρὰ βασιλέως λόγους, ἡδέως ve μάλιστα 
»4«.} ' E ον , e L4 n» ,. e 
τὐέδέξατο καὶ τῶν οἰχείων ἕνα ἅμα τῷ ἐκ βασιλέως ἧκοντί 
συγναποστείλας , ἀντησπάζετό τε καὶ αὐτὸς ἐκ τοῦ δμοίου 
' - LI » 7 " 
καὶ τὸν ποταμὸν ἐδεῖτο μιχρὸν ἄνωϑεν nagióvtt , ἔνϑα £U- D 
χερῆ μάλιστα πρὸς πόρον παρέχεται αὐτὸν, αὐτῷ cvyye- 
» Lu : »v 
γνέσϑαι διαβάντα ἄνευ πόνου" ἔπειτα xal ἅπερ οἴεται λυσι- 
ϑοχελήσειν συμβουλεύσειν. καὶ πρύτερον μὲν γὰρ φιλίως δια- 
z c wd , , , a 
κεῖσθαι πρὸς αὐτὸν, ἐξ ὅτου βασιλέως ᾿ΑἸνδρογίχου τῷ Κρά- 
* ? ^ € * ? - » LI » 
An συγγενομένου καὶ αὐτὸς ὡμιληκὼς αὐτῷ οὐ μιχρὰν ἔσχε 
' , - ^ M - ; * 
φιλίας ἀφορμὴν τὴν συντυχίαν. νῦν δὲ δὴ μᾶλλον o) φίλος 
? * * € , - * , 
εἶναι μόνον, ἀλλὰ xai vOv: δουλευόντων ἀχριβῶς tivat [lov- 
* ' b , 
25Lsg9at ὅ μὲν οὖν βασιλεὺς κατὰ τὴν παραίνεσιν ἐχείγου 
; M E] ' ! o. H , H 
μικρὸν ἀνωτέρω προελϑῶν, τον τε ποταμὸν διέβαινεν sv- 
ἡ. περιένας P. 
tioni subiectam, interdit. Blessum progressuri (duam urbem 'f'ri- 
balli aeque ut ceteras occuparant) globum ingentem trans flumen 
praetetire conspiciunt. Coniectans autem imperator rem ipsam , esse 
scilicet Liberum, Triballorum potentissimum, (illic enim eum versari 
cognoverat; de suis equitem tranare (vado enim transiri fluvius non 
poterat) eique verbis suis salutem dicere et simul exquirere iubet, 
quo pacto rebus suis ad hunc modum affectis succürrant, Liberus 
salutationem et petitionem imperatoris gratissimam habuit; deque 
domesticis suis ünum cum internuntio remisit, eum resalutans et 
rogans, uti paulum ascenderet, ubi vadum esset, quo facillime su- 
perato, se conveniát, tum se utile consilium daturum. Nam cum 
et antea bene illi voluisse, à congressu videlicet Andrcuici cum 
Crale,(quo tempore ét ipse multa cum Cantacuzeno collocutus, ami- 
citiae fundamenta iecerit,) nunc non tantum amicüm, sed et mini- 


strum sedulum esse velle. Imperator ut erat mcnitus ;' paulo supra 
flumeu expedite transit et cum Libero colloquium serit; a quo tem- 


260 CANTACUZENI 


- T . 
A.C. 134275006 καὶ “ιβέρῳ συνεμίγνυτο. ὃ δὲ οἷά τε δεσπότῃ προσ- 
ἐφέρετο τῷ βασιλεῖ wai πᾶσαν παρείχετο τιμήν" πρὸς τὴν 
D σ΄ -— 
οἰκίαν τε ἀγαγὼν, ἐξένισεν ini τρισὶν ἡμέραις ἅμα mà- 
, 
P.4gro«» τὴν στρατιὰν μάλα φιλοτίμως. ἔπειτα συνεβούλευε 
βασιλέα μὲν ἐλϑεῖν εἰς Σκοπιὰν κἀκεῖ τὴν ἐκ Κράλη dy-5 
5 
γελίαν περιμένειν: αὐτὸν δὲ πρότερον ἐλθόντα πρὸς ἐ- 
- d ' LJ 
χεῖνον πάσῃ χρήσασϑαι σπουδῇ, core πεῖσαι τὴν βασιλέ- 
2 e" 5 , HK ^ - Li] v LU a 
exc ἀφιξὶν ἡπίως δέξασϑαν καὶ προσηνῶς. ὃ δὴ καὶ κατὰ 
Βτὴν ἐχείγου παραίνεσιν ἐτελεῖτο, καὲ βασιλεὺς μὲν ἀφίκετο 
, 
εἰς Σκχοπιᾶν. 10 
uy .. Δίβερος δὲ συντόνῳ χρησάμενος ὅδοιπορίᾳ ὀλίγῳ χρύ- 
γῳ περί τινὰ τόπον Ποράβαν ἐγχωρίως προσαγοῤευόμενον 
τῷ Κράλῃ συντυγχάνει Ἑλένην προπέμποντε τὴν γυναῖχα 
- D x . 
πρὸς τὸν βασιλέα lMvoov ᾿“λέξανδρον, ovra ἀδελφὸν, ἀφι- 

, A ^ 3 x H 
xvovuérQv. απαγγείλας δὲ αὐτοῖς τὰ περὲ βασιλέα τὸν Kav-15 
ταχκουζηνὸν ὑπὸ τῶν ὁμοφύλων εἰργασμένα, xai ὡς προδοσίᾳ 
τῶν ἑπομένων τῆς Ρωμαίων γῆς ἀπελαϑεὶς, ἀφίκοιτο παρ᾽ 

εοαὐτοὺς, ἔπειϑε φιλοφρόνως δέξασθαι καὶ μεγαλοπρεπῶς, ὡς 
τῆς εἰς ἐκεῖνον φιλοτιμίας πολλῆς ἐχείνοις τε καὶ παιδὲ xat 

πάσῃ τῇ Τριβαλῶν ἀρχῇ τὸν ἔπειτα πάντα χρόνον sU00-20 
δίας ἐσομένης ἀφορμῆς. oL δ᾽ αὐτίκα τε ἐπείϑοντο xai 
ἀνέστρεφον ἔκ τῆς ὅδοιπορίας, ὡς ἀφιξόμενοι πρὸς βα- 
σιλέα. πέμψαντες δὲ πρὸ αὐτῶν ΙΗπογδάνον τὸν «“Πιβέρου 
ἀδελφὸν, ἠσπαζογτό τε βασιλέα xai ἐδήλουν, ὡς ὀλίγῳ 9. 
Ta . 7 , ὡς yg υ- 

, L4 M , - c 2 25 ' , , Y 

oregov ἀφεξόμενοι πρὸς ἐκεῖνον. 0 δ᾽ ἐπεὶ πυϑοιτὸ ράληναῦ 


23. πρὸς αὐτὸν M. mg. 


quam dominus colitur omnique honore afficitur, et in toparchiam 
perductus, cum toto exercitu magnifico apparatu per triduum ho- 
spes retinetur. Deinde consulit, Scopiam pergat, ibi nuntium a 
Crale praestoletur: se prius eum conventurum daturumque enixissi- 
me operam, ut ab eo clementer ac placide excipiatur. Bene mo- 
nenti paret imperator, Scopiam pervenit. 

43. Liberus, properato itinere, brevi spatio Cralem loco quo- 
dam, Moraba ab indigenis nuncupato , Helenam uxorem ad fratrem 
eius Alexandrum, Moesorum regem, deducentem offendit: quibus nar- 
rat, quae Cantacuzenus imperator a civibus suis pertulerit: et quo- 
modo suorum proditione Romano solo exactus, ad eorum opes con- 
fugiat, suadelque, uti eum humaniter et magnifice accipiant, quod 
in ipsum. collata merita magnae illis illorumque liberis totique Tri- 
ballorum genti aliquando gloriae futura sint. Obtinuit rem statim. 
lamque iter relegebant, ad imperatorem profecturi: cui per Bogda- 
num, Liberi fratrem, salutationem mittunt et brevi se apud eum af- 
futuros certiorem faciunt. Qui. ut Cralem cum coniuge ad se ven* 


HISTORIARUM ΠΙ. 43. 261 


e 2 ' * 
ἅμα γυγαικὶ Nagaxvovuéyovg πρὸς αὐτὸν, ἀντησπάζετο μὲν A.C. 1342 
, E 
xai αὐτὸς αὐτοὺς καὶ πολλὴν ὡμολόγει τῆς φιλίας χάριν. 
ἀναστάς τε ἐκ Σχοπιᾶς, πρός τινὰ τόπον ἦλϑε Too διὰ τὸ Υ. 396 
ἐλλ 5 , » 9. * , M ,? , IH , D 
χάλλος ὠγομασμένον, ἔνϑα περὲ κώμην τινὰ ἀτείχιστον Ποί- 
5orgvov προσαγορευομένην συνεμίγνυτο τῷ Κράλῃ ἀφιγμένῳ 
e , c As * , ., «t » » 
ἅμα γυναιχί, οἱ δ᾽ ἐδέξαντο μὲν βασιλέα us9' ὅσης ἂν εἴ- 
ποις φιλοτιμίας xai σπουδὴς. οὐχ ἧττον δὲ xai αὐτοὲ διὰ 
* , L4 - 
τὴν éxtivov ἄφιξιν συνήδοντό τε καὶ συγέχαιρον ξαυτοῖς τι- 
- , LI : 
μῆς τὲ. ἠξίουν μάλιστα πολλῆς. ἐν ἅπασι γὰρ αὐτὸν mgo- 
- ε M € ^ 
τοῆγεν ἑαυτοῦ xai ὡς κρείττονι τῶν πρωτείων παρεχώρει. ἔν 
* ea ἮΝ 
τὲ γὰρ ταῖς ἀνακλίσεσι τὴν χρείττω καὶ ὑψηλοτέραν παρεί- 
, 4. δ c , A ὧν e -É 
χετο xa9édgav καὶ ἐν δδοιπορίαις xai ἐν ἅπασι τοῖς ἄλλοις 
« » ^ 
προετίϑει ξαυτοῦ. ἔϑους δὲ ἀρχαίου παρὰ Τριβαλοῖς κε- 
κρατηχύτος, ἐπειδάν τις τῶν εὐγενεστέρων καὶ μεγάλα δυνα- 
, ». AJ , ' ' LÀ 3 M , 
«τδμένων ξλϑῃ διὰ χρόγου πρὸς τὸν ἄρχοντα αὐτῶν xci δέῃ 
ποιεῖσϑαι τὴν πρώτην προσαγόρευσιν, ἀμφοτέρους ἀποβαίνον- Ῥ. 49a 
^ - - ^ —- x - 
τας τῶν ἵππων, πρῶτα μὲν τοῦ ἄρχοντος τὸ στῆϑος τὸν 
ὑποδεέστερον ἀσπάζεσθαι, ἔπειτα χαὶ τὸ στόμα, καὶ μηχέτι 
κατὰ δευτέραν συντυχίαν ἀποβαίνειν τὸν δουλεύοντα τοῦ ἵπ- 
2070v , ἀλλ᾽ ἔφιππον xai αὐτὸν προσαγορεύειν τὸν δεσπότην. 
πρὸς μὲν ἐκεῖνον πάλιν τὰ εἰωθότα ἐτελεῖτο, βασιλεῖ δὲ xa- 
' 1f , Y, re, , x 
τὰ τὸ “Ρωμαίων ἔϑος ἐκέλευσε προσφέρεσθαι τοὺς Τριβα- 
λούς" xai κατὰ πᾶσαν μὲν συντυχίαν τῶν ἵππων πάντας 
ΕῚ , * ^ ^ , , ' P)» 5, 
ἀποβαίνειν, κατά. δὲ τὴν πρώτὴν μάλιστα καὶ ποῤῥωϑεν &- 
, * , bd e 2 LA j? ^ , 
25z08avrag καὶ προσελϑόντας πεζῇ οὕτως ἀσπάζεσθαι ἐπὲ yo- 


turum didicit, eos resalulaus, de amicitia gratias magnas agit, et 
Scopia recedens, ad locum Tao propter amoenitatem nominatum 
venit: ibi prope vicum muris carentem , Pristenum vocabulo, cum 
Crale et regina congreditur , atque ab iis, adventu eius laetantibus 
sibique gratulantibus, quanto maximo potuit honore ac studio ex- 
cipitur et summa veneratione colitur, In omnibus enim Crales illum 
sibi praeponebat et ut praestantiori primas cedebat, Nam et in ac- 
cubatione epulari ornatiorem et altiorem ei sellam dabat; et in in- 
cessu aliisque singulis eum sibi anteferebat. !nvelerarat apud Tri- 
ballos consuetudo, ut si quis nobilium ac potentum longo intervallo 
temporis ad principem veniret, ante primam salutationem ambo ab 
equis descenderent: et primum quidem inferior principis pectus, 
post eiusdem os sive labra deoscularetur: altero congressu minor 
non descenderet amplius, sed et ipse in equo dominum salutaret. 
Mos cum ipso quidem rursum servabatur: 'riballos autem morem 
Romanum erga imperatorem tenere volebat, et quoties cum conve- 
nirent, omnes ab equis descendere et pedibus accedere et sic eius 


“Ὁ CANTACUZENI 


A.C. 134a vv. βασιλέα. καὶ τὸ δὴ ϑαυμαστότερον, ὅτι εἴ ποτὲ OVYOV- 
B otv ἀμφοτέροις ἐδέησέ τινα τῶν εὐγενεστέρων Τριβαλῶν προσ- 
ελθεῖν, Κράλης μὲν κατὰ τὸ εἰωθὸς ἐποίει καὶ ἀπέβαινε 
τοῦ ἵππου πρὸς τὴν προσαγύρευσιν, βασιλεὺς δὲ μένων ἔφιπε 
πος, ἠσπάζετο τὸν προσιόντα. πρὸς δὲ τὴν οἰκίαν éxsívov5 
εἰσιόντα, (εἰσήεε δὲ ὁσημέραι σχεδόν" οὐ γὰρ εἴα μένειν 
ἐπὲ τῆς σκηνῆς, πάσης ἡδίω διατριβῆς τὴν πρὸς ἐκεῖνον τι- 
ϑέμενος ὅμιλίαν,,) ἔξω μὲν τῆς πύλης τοὺς νέους τῶν εὐὖγε- 
γεστέρων πεζῇ ϑέοντας ἐκέλευεν ὑπαντᾷν, ἔνδον δὲ τῆς αὖ- 
λῆς τοὺς πρεοβυτέρους καὶ ἀξίαις ταῖς παρ᾽ αὐτοῖς τετιμη-τὸ 
μένους, αὐτὸς δὲ ἐπὲ τὸν πρῶτον μάλιστα τῶν οἴκων μετὰ 
Οτὴν αὐλὴν προσηγόρευεν ὑπαντῶν, ἢ καὲὶ ἄχρι τοῦ τόπου 
ἔνϑα τοῦ ἵππου ἀπέβαινε προΐει. οὐχ ἥττω δὲ φιλοτιμίαν 
χαὶ ἡ τοῦ Κράλη γαμετὴ πρὸς βασιλέα ἐπεδείκνυτο, ἐν 
πᾶσι μάλιστα ἐκείνου οὐδαμῶς ἀπολείπεσθαι quiorsuxoQoQ. 19 . 
ταῦτα μὲν οὖν παρὰ πάντα τὸν χρόνον, ἐν ᾧ συνδιέτριβεν 
αὐτοῖς ó: βασιλεὺς, ἐπράττετο. ἐν ἀρχαῖς δὲ τῆς ἐπιδημίας 
μάλιοτα ἐν ἡμέραις οὐκ ὀλίγαις πότοις καὶ φιλοτησίαις ὃ 
τῶν Τριβαλῶν ἄρχων τὴν πρὸς βασιλέα εὔνοιαν ἐπιδειξάμε- 
γος, ἔπειτα ἐπυνθάνετο, ὅτου χάριν ἀφίχοιτο πρὸς αὐτὸγλο 
καὶ εἰ δέοιτο παρ᾽ αὐτοῦ τινος. βασιλεὺς δὲ ἥκειν μὲν & 
φαοχὲ τῆς εἷς αὐτὸν φιλίας ἕνεκα. οὐ γὰρ ἂν εἴη τε βέλτιον 
καὶ σωφρονέστερον ἀνθρώποις ὀρϑοῖς χρωμένοις λογισμοῖς 
Dro) βεβαίαν καὶ ἀληθῆ φιλίαν χτήσασϑαι, ἔπειτα δὲ εἰγξ 


genu exosculari: quodque mirabilius est, si quando una equitarent 
oporteretque e Triballis quempiam nobiliorem accedere, Crales qui- 
dem pro recepto more faciens, ab equo ad salutationem illius de- 
scendebat, imperator autem de equo accedentem salutabat. Quoties 
porro regiam Cralis ingrederetur (et ingrediebatur paene quotidie: 
non enim manere in tentorio illum sinebat, quavis ctiam iucunda 
occupatione illius collocutionem iucundiorem ducens,) extra portam 
adolescentulos nobiles honorarios ei iubebat obviam ire; in atrio 
autem seniores et qui honoribus fangebantur, ipse post atrium in 
aditu domus se obviam ferens salutabat: aut etiam ad locum, ubi 
ab equo descenderet, procedebat. Non minus eum Cralaena hono- 
rabat, enixe contendens, ne quid a marito vinceretur. Atque haec 
tamdiu fiebant, quamdiu apud eos imperator commorabatur, Cum 
autem primis ab adventu diebus iisque non paucis Triballorum 
princeps compotando et amice propinando suam erga illum pro- 
pensionem satis declarasset, quaesivit tandem , qua gratia venisset, 
et quid ab se peteret. Respondit, amicitiae causa venisse, qua vcra 
et constanti apud homines recte sentientes nihil sit praestabilius, 
Deinde, si modo velit et possit; cupere sc eius auxiliis ad redi- 


HISTORIARUM IIl. 45. 563 


βούλοιτο x«i δύναιτο xai βοηϑείας παρ᾽ αὐτοῦ τυχεῖν, ὥστ᾽ A.C. 34a 

ἐπανελϑεῖν πρὸς τὴν οἰχείαν. οἴεσϑαι δὲ μηδ᾽ αὐτὸν ἀγνα- 

εἶν τὰ αὐτῷ συμβεβηχότα ἐν ἐννέα μάλιστω μησὶν ἤδη τοῦ 

παρὰ Ῥωμαίοις πολέμου κχεχινημένου, ὅπως τε φϑονηϑείη 
δπαρὰ τῶν ὁμοφύλων μηδὲν ἠδικηχὼς, καὶ ὡς κινηϑείη παρ᾽ 

ἐκείνων πόλεμος ἀκήρυχτος, καὶ τὰ τελευταῖα ταῦτα δὴ, ὡς 

πρυδοϑείη παρὰ τῶν συνόντων πρὸς τοὺς πολεμίους ἀπο- 

στάντων. εἰ δὲ μὴ βούλοιτο βοηϑεῖν, ἀπαγορεύειν φανερῶς, 

cor αὐτὸν διασχκεψάμενον, ὃ, τι ἄν δοχοίη βέλτιον αὐτῷ 
IOr& καὶ τοῖς συνοῦσι πράττειν. μὴ ϑαυμάζειν δὲ, Og, tiysP.493 

δύναιτο βοηθεῖν, εἰρήκει. οὐ γὰρ ἀδυναμίαν αὐτοῦ κατε-Υ͂. 397 
᾿γνωκὼς τοιαῦτα φάναι, ἀλλ᾽ εἰδὼς, ὡς πᾶσιν ἀνθρώποις ἡ 

μὲν βούλησις ὁμοίως ἐπ’ ἐξουσίᾳ κεῖται, τὸ δύνασϑαι δὲ οὐκ- 

ἔτι, ἐγιότε γὰρ καὶ αὐτοὶ οἱ μεγάλα δοχοῦντες δύγασϑαι 
15)n6ó τιγων κωλυμάτων τὴν τοῦ πράττεῖν, ἃ βούλονται, δύ- 

γάμιν ἀποστεροῦνται, ἢ πολεμίων ἄλλων δυνατωτέρων ἐπι- 

κειμένων, 7 αὐτοὶ ὁμόροις ἔϑνεσί τισι μέλλοντες ἐπιστρα- 

τεύειν. διὰ τοῦτο φάναι τὸ εἰ δύναιτο" ὃ δίκαιον αὐτὸν μὴ 

ϑορυβεῖν, πολλῶν τοιούτων ἐν τῷ βίῳ συμβαινόντων. ἔφα- 
δοσχε δὲ ὕστερον, ἐξεπίτηδες τοιαῦτα πρὸς Κράλην εἰρηκέναι, 

ὡς, εἰ μὴ βούλοιτο βοηϑεῖν, προφάσεως εὐπροσώπου παρὰ B 

τῶν ἐκείνου λόγων εὐποροίη, ove τὴν μὲν βοήϑειαν ἐπα- 

γορεύειν, μηκέτι δὲ καὶ τὴν φιλίαν τὴν πρὸς αὐτόν, ἐδε- 

δίει γὰρ, μὴ ἐχπολεμωϑθείη πρὸς αὐτὸν. εἰ μὴ βούλοιτο βο- 
αδηϑεῖν, νομίσας ἤδη διὰ τὴν ἀποτυχίαν τῆς ἐπικουρίας εἰς 


tum in imperium suum adiuvari, Putare autem, nec ipsum latere, 
quae iam totis novem mensibus post bellum inter Romanos excita- 
tum perpessus sit, quantoque odio apud gentem suam nulla culpa 
sua laboret: quomodoque bellum sibi fecerint nec indixerzint: et 
qua ratione ad extremum a militibus suis ad hostes transeuntibus 
proditus sit. Si auxiliari nolit, aperte recuset, ut cum delibera- 
rit, quid sibi suisque potius conducat, id agat. Non debere porro 
mirari, quod dixerit, si possit auxiliari; non enim quo eum imbe- 
cillitatis argueret, ita locutum :^sed quia sciat, omnibus mortalibus 
ex aequo liberum esse velle; posse non item. Interdum enim etiam 
qui videntur potentia excellere, quibusdam impedimentis potestate 
faciendi quae volunt, excluduntur, si aut hostes potentiores urgeant, 
aut quosdam finitimos populos armis appetituri sint; idcirco dixisse, 
si possit, quod merito ipsum turbare non debeat, quando huiusce- 
modi multa in hominum vita usu veniant. Narrabat postea, scien- 
iem ac volentem sic locutum: ut, si opitulari nollet, suppetiarum 
desperandarum vel ex ipsius verbis honesta sibi facultas suppedita- 


264 CANTACUZENI 


A.C.134a δογὴν ἐξαγεσϑαῖι καὶ ἔχϑραν. ὃ Κράλης δὲ ,,κκαλῶς Enornoac," 
v. f - ^ ' , 
εἴρηκεν ,,0 βασιλεῦ, τὸν λόγον διασαφήσας" ὑπέϑραττε γὰρ, 
1 , ' , c 5 - ' 
οὐκ ὀλίγον xal ἐϑορύβει τὴν διάνοιαν, ὡς ἀγνοῶν τὴν ἐμοὲ 
- . ἢ , - . ilo 
παροῦσαν δύναμιν οἰόμενον τοιαῦτα λέγεις. ἐπειδὴ δὲ τῶν, 

4 ' D “Ὁ P4 
τοιούτων ἀπήλλαξας ὑπογοιῶν, ἤδη co. τὴν γνώμην xci αὐ-5. 
τὸς ποιήσω φανερὰν, ὡς δυναμίν τὲ ἔχω μάλιστα ἀρκοῦ- 

b u . 

ασαν πρὸς τοὺς πολεμοῦντάς σοι, καὶ ἡδέως ἂν ἐπιχουροίην, 

Y , 1 3 6/32 » , * - , 
siye βούλει καὶ αὐτός. ἀποχριναμένου δὲ τοῦ βασιλέως, 
ὡς τῆς μὲν φιλίας ἕνεκα καὶ τῆς προϑυμίας τῆς περὲ αὖ- 

) à, M u 
τὸν πολλὰς ἂν εἰδείη χάριτας, ἀγνοοίη δὲ πρὸς ὃ, τι φέρειτο. 

' -] ' ' 3 Ww ' - ΄ ς ' ? 
τὸ si βούλοιτο καὶ αὐτός" μισϑὸν τῆς συμμαχίας ὁ Κρα- 
λης τὰς ἀπὸ Χριστουπόλεως πρὸς τὴν ἑσπέραν ἁπάσας πό- 

᾿ » P1 - 
λεις Ρωμαίοις ὑπηκόους ἥτει, εἰ δὲ τοῦτο énaydàg Ooxoin, 

^ “ ^ s ^ 5€ , E 
τὰς γοῦν ἀπὸ Θεσσαλογίκης. οὐ γὰρ ἐπ᾽ οὐδενὲ κέρδει χρή- 

. , , , * ? - - ^ 
ματά τὲ Gvaleoovob πρὸς τὸν πόλεμον ὑπὲρ αὐτοῦ v00G0-15 
τὰ καὶ διακινδυνεύσουσι πρὸς πᾶσαν τὴν Ῥωμαίων Zysuo- 

2 vi * - Ld 
γίαν, oig οὐδ᾽ ὑπὲρ σφῶν αὐτῶν ποτὲ ἐτόλμησαν πόλεμον. 

» - e ͵ ᾿ Η ᾿ 
ἄρασϑαι τοσοῦτον, ὥστε πρὸς Θράκην ἢ x«i περαιτέρω προ- 

^» » x , , - 
ελϑεῖν. οἴεσϑαι δὲ ἀριστάώ τὲ καὶ λυσιτελέστατα αὐτῷ fov- 
€ ? / ' , 

Ὁ λεύεσϑαι. εἰ γὰρ ὧν οὐκ ἔστι χύριος ἀποσχόμενος, oU720 
s ds " ἡ à * 
ἑαυτῷ καὶ τοῖς συνοῦσι μόνον, ἀλλὰ xci παισὲ μεγάλην ὠφέ- 
Ata πορίσαιτο, καὶ προσέτι τοὺς πολεμιωτάτους διαφϑεί- 
ρας, τῶν ἐπιλοίπων πόλεων κύριος κατασταίη, ἀγαπᾷν noOde 


10, ἀγγοίη P. 16. διακιγϑδυγεύσωσι P. 


ret, non etiam amicitiae: metuebat siquidem, ne hostile in se odi- 

um susciperet, si adiuvare nollet , ratus, Cantacuzenum spe auxilii 

lapsum, iratum sibi et inimicum esse. Crales vero, Bene factum , 

inquit, cum verbum tuum exposuisti: haud enim modice terrebar 

ac perturbabar, cum existimarem te ignorantem, quantum possem, 

ita loqui, Et quia talem mihi suspicionem ademisti , ego nunc te 

vicissim sensum meum non célabo,  Virium adversus hostes tuos 

habeo plus satis, teque, si ipse vis, adiuvabo libenter. Subiiciente 

imperatore, se amicitiae et promptae voluntatis ergo magnam illi 

habere gratiam; nescire autem, quid illud sibi velit, si ipse vis; 

Crales praemium societatis omnes Romanorum urbes a Christopoli 

usque in occidentem poscit. Si hoc nimium et intolerabile videas 

iur, certe quidem ἃ Thessalonica, Non enim pecuniam tam gran- 

dem in bellum pro ipso nulla spe lucri impensuros, totique impe- 

rio Romano cum discrimine se opposituros, qui nec pro se ipsis 

unquam ad 'lThraciam aut ultra armati procedere ausi fuerint. Et. 
arbitrari optimum atque utilissimum hoc esse consilium, Si enim 
'dllis urbibus, quarum dominus uon sit, dimissis, non sibi et.exer- 

ciiui solum, sed et liberis nuiagnum emolumentum comparare et in- | 


HISTORIARUM 1II. 43. 565 


ἦχον καὶ μὴ πέρα τοῦ καιροῦ xa τοῦ. utrQiOV φιλονεικεῖν. A.C. 1342 
ὃ βασιλεὺς δὲ ,,ὐρϑωῶς" εἶπε. ,,negé τοῦ κέρδους τῆς ovu- 
- , € * , 
μιαχίας καὶ τῶν novo» xai τῶν πρὸς τὸν. πόλεμον ἀναλω- 

* 3 -" , , 
μάτων ἐλογίσω. οὐδεὶς γὰρ εὖ φοογνῶν, si μή τινὰ πρότε-. 
L - , , ^ 
ὅρον ἐκ τῶν πραττομένων ὠφέλειαν ovvogqg, κόπτεσθαι. xat 
( x al CV » ^» € ,' LI T E] B ΕῚ , ᾽ , , 
ταλαιπωρεῖν ἕλοιτ᾽ ἂν éxcV. συ. δ᾽ εἰ μὲν οὐδεμίαν ἐμοὲ fov- 
^ » " - , 
Asv χάριν καταϑεῖναι, λόγον ἂν ἔχοι μισϑὸν τῆς συμμαχίας. 
/ ^ ἢ » , 
ἀπαιτεῖν, ὃν εἰ παράσχωμαι αὐτὸς, οὐδεμίαν εἴσομαί σον. 494 
M , - * , 
τῆς ἐπιχουρίας χάριν. οὐδὲ γὰρ ὃ ἀργυρίῳ τι παρά του 
Y , M - ^ 
τοἐξωνούμενος χάριν ὧν εἰδείη τῷ πιπράσκοντε τοῦ παρασχέ-" 
» d - , 
σϑαι. εἰ δὲ φιλίας μόνης ἕνεχα xal τῆς πρεπούσης δυνάστῃ 
M ^- — ^ , . 
φιλοτιμίας ἕλοιο προῖκα βοηϑεῖν, πρῶτον μὲν τὰ προσήχογ-. 
-" - cet , 
τὰ βουλεύσῃ περὲ σεαυτοῦ, οὐ μισϑοῦ ἕνεχα, ὅπερ πάσχου- 
« A] J M. - E , υ E] M , M 
σιν OL πολλοὲ xat φαῦλοι τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ φιλίας καὶ. 
. T - D 
τϑιριλοτιμέας στρατευόμενος" ἐπειτα καὶ ὧν ζητεῖς ἐξέσται 
v - - ' 
πλείω ἔχειν μετὰ πολλοῦ τοῦ περιόντος. εἰ γὰρ ἐμὲ, τὸν. 
χε ἃς: Ε , - 
&o3orra Ῥωμαίων, γνήσιον κτήσῃ φίλον, οὐ τῶν ἐκ Χρι- 
^4 ^ x - ^ 
στουπόλεως μόνον zai Θεσσαλονίκης ἄχρι τῆς σῆς ἡγεμονίας B 
er ͵ E * ᾿ , * , ^ - »x 
ὁρῶν πόλεων, ἄλλα xai νήσων xab Βυζαντίου xoi τῆς «À- 
v « ^ € 
20.5; Θράκης ἔχειν ἐξέσται τὴν ἀρχήν" κοινὰ γὰρ οἱ σοφοί qa- 
* ,' με΄ * - » 
σε τὰ φίλων " καὶ συμβήσεταί σοι μετὰ τῆς ἀπὸ τῶν ἔργων 
φιλοτιμίας καὶ μείζω καὶ ϑαυμασιωτέραν τὴν ὠφέλειαν 
καρποῦσϑαι. εἰ μὲν οὖν ἐμοὶ πειϑόμεγος xai πᾶσαν ὕπερ-. 398 


8. παράσχομαι P. εἰ M. 10. παρέχεσϑαν P. 


super infensissimis hostibus suis perditis, reliquarum potens. evadere. 
» queat, contentum hoc esse debere, nec ultra, quam opportunum est 
et mediocritas postulat, laborare. Recte, inquit imperator, de lucro 
€x societate et opera. et sumptibus in bellum ratiocinaris. Nemo 
quippe cordatus, nisi prius commodum aliquod e faciendis eluxerit, 
non gravate defatigari et aerumnas perpeti velit. Τὰ vero si mihi 
gratificari non vis, non iniuria opis tuae mercedem postules; quam 
si dem, nullam tibi meriti gratiam debuero. Nec enim qui argento 
quippiam ab aliquo emerit, venditori gratias agit, Sin ob solam 
amiciliam et, ut magno principi pulchrum. est, honoris studio gratis 
mihi opitulabere , primum quidem de te ipso , ut decet, merebere: 
qui non quaestus, ut iguobile vulgus, sed amicitiae εἰ gloriae cau-. 
sa milites; deinde multo plura , quam desideras, habere licebit. . Si 
enim me, Romanorum principem, germanam amicum habueris , non 
solum urbium a Christopoli et Thessalonica usque ad fines tuos, sed 
el insularum et Byzantii et. reliquae "l'hraciae imperium habere po- 
teris, quandoquidem amicorum, ut aiunt sapientes , omnia sunt 
communia: ac praeter factorum decus maior atque insignior utili- 
iatis fructus ad te coníluet. Si itaque, missa cupiditate hac illi-. 


2566 CANTACUZENI 


A.C. 134210». μικρολογίαν, προῖκα βοηϑήσεις, σαυτῷ τε καὶ ἡμῖν 
προσήκοντα βουλεύσῃ. εἰ δ᾽ ἄρα οὕτως ἔγνωκας, ὡς οὐ- 
δενί τῷ τρύπῳ ἑτέρῳ βοηϑήσων, εἰ μή σοι καταπροδοίη- 
μὲν τὰς “Ῥωμαίων πόλεις, ἀλλ᾽ ἡμῖν γε φράσον φανε- 
ρῶς, ὡς ἂν πρὸς ἕτερόν τι τῶν λυσιτελεῖν τρεπώμεϑα do-5 

| Οκούντων ᾿ ϑεοῦ συναιρομέγου. ἰσϑι γὰρ, ἴσϑε σαφῶς, ὡς 
οὐ πολλὰς καὶ ϑαυμασίας, ἅσπερ εἴρηκας αὐτὸς, ἀλλ᾽ οὐ- 
δεμίαν καὶ τὴν φαυλοτάτην ἑκόντες ὕντες προησύόμεϑα, οὐδ᾽ 
ἀλλαξαίμην ὧν ἡδέως αὐτῆς τὴν σφετέραν καὶ τῶν παίδων 

σωτηρίαν. 10 

μδ', Ὃ μὲν οὖν Κράλης ἐξεπέπληκτο μὲν τὴν τόλμαν ToU 
φρονήματος xai τὴν καρτερίαν τὴν ἐν τοῖς δεινοῖς" ἤχϑετο 
δὲ οὐχ ἀνεκτῶς, ὅτε μὴ πείθειν εἶχεν, Ἑλένη δὲ ἡ γαμετὴ 
παροῦσα καὶ τῆς διανοίας τοῦ ἀνδρὸς καταστοχαζομένη, ὡς 
βαφέως φέροι τὴν περὲ τῶν πόλεων ἀπαγόρευσιν τοῦ Baci-i5 
λέως, μεταστήσασα τὸν ἄνδρα καὶ τοὺς ἐν τέλει καὶ μεγάλα, 
δυναμένους παρ᾿ αὐτοῖς προσπεμψαμένη τέσσαρας ὄντας 
πρὸς τοῖς εἴχοσιν, ,»ὡς μὲν ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστιν, εἶπεν ,,ἀφι- 
γμένον πρὸς ἡμᾶς τὸν “Ῥωμαίων βασιλέα εὖ ποιεῖν ἢ τὸ ἐν- 
αντίον, οὐδεὶς δήπουθεν ἀντερεῖ. σκεπτέον δὲ, ὅποτέρῳλο 
προσϑεμέγους, νοῦν ἔχοντα καὶ λυσιτελοῦντα δύξομεν ἐλέσϑαι. 
ξαυτοῖς. εἰ μὲν οὖν δλοίμεϑα κακῶς ποιεῖν, ἢ ἀποχτενοῦμεν 

P.495 πάντως, ἢ κεναῖς ἀποπέμψομεν, 0 φασι, χερσὲ, μηδεμιᾶς 


D 


berali , me audies, ut gratuito mihi succurras, quod te et nobis: 
dignum est, praestabis. Sin id facere nulla alia conditione sta- 
tuisti, nisi Romanorum civitates tibi prodiderimus, aperte edicito, 
ut, Deo nos adiuvante, aliam et commodam rationem ineamus. 
Plane enim scias velim, nos non multas et nobiles, quas di- 
xisti, verum nullam, quamvis abiectissimam , volentes tradituros , 
et cum. salute illius libenter nostram et filiorum salutem  com- 
mutaturos. 

44. Crales ad spiritus tam excelsos tantumque in adversa for- 
tuna robur obstupescere et dolere mirifice, quod nihil impetrasset. 
Helena autem coniux praesens et cogitationes viri coniectans , nempe 
urbes sibi ab imperatore negatas aegre ferre, eum de sententia de- 
ductura, accersitis quatuor et viginti totius provinciae potentissimis 
poo sic eos affatur. In nostro situm esse arbitrio , praesenti 

omanorum imperatori aut bene facere aut male, nemo utique infi- 
ciabitur. Videndum tamen, utram partem amplexi, prudentiam et 
utilitatem secuti videamur. Si igitur malefacere voluerimus, aut 
omnino eum occidemus, aut vacuis, ut aiunt, manibus dimittemus, 
nulla cura aut ope dignati videlicet, Quod ad caedem attinet, ne- 
scio num quis adeo crudeli et efferata natura sit, ut hanc ipsam 


HISTORIARUM Ill. 44. 267 


, . D L * , à 
προγοίας ἢ ἐπιχουρίας ἀξιώσαντες. τὸ μὲν οὖν ἀποχτείγειν ,A. C. 134a 
- , 
οὐχ οἶδα εἴ τις εἰς τοσοῦτον ἀπανϑρωπίας ἥχει xai ὠμότη- 
€ ». t - Ν - » - 
τος, ὡς αὐτός τε ἐλέσϑαι καὶ τοῖς ἄλλοις συμβουλεῦσαι, 
^ ^ € - , , * ^ L4 ' a 
πρὸς γὰρ τῷ ϑεῷ ἐχϑίέστην εἶναι τὴν τοιαύτην τόλμαν, καὲ 
* - - , ' 
παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις σαφὴ παρέχεται κακίας xai μοχϑη- 
»  ' € - ^ ^ ^ » € , 
ρίας ἀπόδειξιν ὑπερβολῆς. τὸ γὰρ νῦν τε ὄντα “Ῥωμαίων 
βασιλέα xai πρὶν sig τοῦτο ἥκειν σχήματος πολλοῖς πρότερον 
, 1 c , ν᾿ 
χρόνοις ὁμοίως ἄρχοντα, καὶ παρὰ πάντων καὶ Ἑλλήνων xai 
, x ω 
βαρβάρων ἀγαπώμενον καὶ περισπούδαστον ὄντα διὰ τὴν 
τοπροσοῦσαν ἐπιείχειαν καὶ σύνεσιν καὶ φιλοτιμίαν ἐν πᾶσιν B 
ἀγαϑοῖς, νῦν ἥκοντα παρ᾽ ἡμᾶς διὰ πραγμάτων μεταβολὴν, 
πρὸς τῷ μὴ προοτῆναι χαὶ ἀνήκεστα διαϑεῖναι οὐκ ὠμότη- 
* » , 4 , ^ $5 , LA € 
rog xai ὠπανϑρωπίας μόγον, ἀλλὰ xai ἀσεβείας ἔγκλημα ἡ- 
μῖν δικαίως περιάψαι. οὗ δὴ ἕνεκα τῶν τοιούτων αὐτή τὸ 
τδέγνωχα καὶ ὑμῖν ἀποσχέσθαι παραινῶ. τὸ δ᾽ ἀποπέμπειν 
» ? , » , , » €- ? 
ἄπρακτον ἀβουλίας ἂν Tig τιϑείη λογιζόμενος ὀρϑῶς. οὐ 
γὰρ μόνον ἀγγοίας περὶ τὰ καλὰ καὶ ἀφιλοτιμίας δικαίως 
ἄν ἁλοίημεν παρὰ τοῖς κρίνειν τὰ τοιαῦτα δεινοῖς, ὅτι ὃν 
ἐπεθύμουν πολλοὶ τῶν δυναστῶν καὶ πολλὰ éngayuartvovro C 
20Q/Aov ἔχειν, τοῦτον ἔχοντες αὐτοὶ καὶ δυνάμενοι τῶν ἄλλων 
- ) € M , » 
μᾶλλον τὴν παρ᾽ αὐτοῦ φιλίαν καρποῦσϑαι, ἑκόντες ὄντες 
προηχάμεϑα Ow ἀγροικίαν, ἀλλ᾽ εἴ mors συμβαίη καὶ "Po-V.399 
, L4 - , 
μαίων ἄρξαι, μεμνημένος, ὡς οὐδεμιᾶς ἐπικουρίας τύχοι παρ᾽ 


' 
velle et aliis suadere possit. Nam ut taceam, tale scelus apud De- 
um esse odiosissimum , apud homines quoque universos certum in- 
credibilis malitiae et improbitatis argumentum est. Etenim cum qui 
nunc Romanorum imperator est, et priusquam insignia accepit , diu 
imperatoris munus gessit; et omnibus tum Graecis, tum barbaris 
carum et propter eam, qua praeditus est, lenitatem , prudentiam et . 
omnis honestatis studium certatim expetendum, et nunc ad nos 
rebus labefactatis confugientem , non tantum non tueri ac tegere, 
sed etiam importunissime violare, non crudelitatis solum et imma- 
nitatis, sed impielatis quoque in crimine nos iure posuerit. Quare 
scelus huiusmodi et ipsa fugere statui et ut vos aeque fugiatis , 
moneo. Rhe autem infecta cum dimittere, id bonus rerum aestima- 
lor amentiae adscripserit, Non enim solum ut honesti ignorantes 
et ab omni cogitatione laudis aversi a peritis iudicibus merito red- 
arguemur, si, cuius amicitiam multi principes solicite et labo- 
riose quaesiverunt, hunc ipsi nobiscum habentes, cum possemus 
ante alios eius amicitiam consequi, ex quadam rusticitate volentes 
deseruerimus. Atqui si quando eum Romanis iura dare contigerit, 
memor, se nullum hinc auxilium abstulisse, sed quantum in nobis 
fuit, etiam hostibus suis obiectum , (perinde enim est, nunc ipsum 


68. . ^ CANTACUZENI 


€ ὦ , ἢ τάς , - : NE * 
A.C.13422udy ,. ἀλλὰ τόγε εἰς ἡμᾶς ἧκον, καὶ τοῖς πολεμίοις κατα: 
, .Ν ^ T 
προδοϑείη, (οὐδὲ yàg ztrov τούτου vvyi τὸ ἀποπέμψαι Óv- 
γαται , ἀμυνεῖται δικαίως καὶ καχῶς ποιήσει và ἡμέτερα, 
€ D , » ^ -- 
ἄλλων τὰ πολλῶν προφάσεων εὐπορήσας ἂν καὶ τὴν vOv 
" , , N -“ "s e PES! 2] , LÁ » 
προδοσίαν ἐπικαλῶν. δι’ ἃ οὐδὲ ἀποπέμπειν ἄπρακτον 00-5 
ς: “- d - i 
ομον λυσιτελεῖν. λείπεταν δὴ βοηθεῖν, y παραχωρήσαντι, 
e ἢ T Ἔ A Ἢ t 
τῶν πόλεων, ὧν αἰτοῦμεν, ἢ προῖκα xai διὰ φιλοτιμίαν. τὸ 
᾿ 5 ". » 1 ! 
Dui» ovv τῶν πόλεων παραχωρεῖν αὐτὸν ἐμοὲ μὲν ἥδιστον 
, x Cs » “» 
καὶ μάλιστα βουλοίμην &» ἐκεῖνος δὲ, ὡς δρῶμεν, τοσοῦ- 
τον ἀπέχεν τοῦ διὰ τὴν παροῦσαν δυσπραγίαν κατεπτηχέναιτο 
X ^ , SJ À )9. ^ et 9 ἐδέ » «t » 
αὲ ταπεινὰ καὶ ἀνελεύϑερα φρονεῖν, ὥσϑ' ἡδέως ἄν, ὥσπερ ἑφή, 
Ld w d , - , 
τῆς αὐτοῦ xai παίδων καὶ πάντων τῶν συγόγντων σωτηρίας 
" - « u Ἵ 
τῆς μιᾶς xai φαυλοτάτης πόλεως ἀλλάξαιτο. “ὅτε τοίγυν οὕτως 
- , 2 
ἔχει καὶ ἐλευθέρῳ πρέποντα dv0gi xai βασιλεῖ προσήκοντα 
* , 3 4 € ^- - 
ἀπερήνατο, (βέλτιον ἐμοί τ ἔδοξε καὶ vuv πᾶσι παραινῶ,1ι5. 
ἡ ἐκεῖνος ἀξιοῖ ποιεῖν καὶ, - πᾶσαν μικρολογίαν καὶ ἄνε- 
Ρ, ἠρδλευϑερίαν ἀποῤῥίψαντας, πάσῃ δυνάμει βοηθεῖν, καὶ τὴν 
3 - - ^ ? 
“Ῥωμαίων αὐτῷ ἡγεμονίαν κατακτᾶσϑαι, οὐ μικρὰν ὠφέλειαν 
"9 M 
ἡγουμένους viv παρὰ πάντων ἡμῖν εὔχλειαν ἐσομένην xod τὸ 
φίλον κτήσασϑαι καὶ σύμμαχον τοιοῦτον, ὃν πολλοὲ μὲν imi-20- 
- x Pii 
ϑυμοῦσι, vvyyavovor δὲ οὐδὲ ὀλίγοι, xai ὃν oi ἔχοντες αὖ- 
5 , M ^ , 
τοὶ, ἀγνοήσαντες καὶ τὰ χείριστα xol ἀλυσιτελέστατα βουλευσά- 
ς - , t - » - 
μενοι ξαυτοῖς, ἀπεώσαντο ἑκόντες. τοῦτο δὲ μόνον παρ᾽ αὐτοῦ 


15, τὴν P. 


ἘΝ, 


inanem dimittere atque hostibus prodere,) non iniuria se ulciscetur 
et nobis malum dabit, cum ad alias causas non paucas haec etiam 
proditionis accesserit, Quocirca si rei nostrae consultum cupimus, 
inanem dimittendum non puto. Relinquitur ergo, adiuvandum aut 
cedentem urbibus, quas petimus, aut gratuito certe, ut istuc nobis 
honori sit. Si oppidis cederet, id mihi iucundissimum atque opta- 
tissimum foret, At ille, quod videmus, tantum abest, ut praesenti 
calamitate consternatus, humile qwippiam abiectumque cogitet, ut 
libenter, quemadmodum professus est, etiam filiorum δὲ qui cum 
eo sunt omnium salutem cum uno et ignobilissimo oppidulo com- 
mutaverit. Quando igitur res ita se habet, et ille homini ingenuo 
atque imperatori decora affirmavit, praestare mihi visum est et ad. 
idem vos omnes adhortor, ut quae vult, ei concedamus, omnique 
illiberali et sordida cupiditate posita, ad Romanum principatum: 
acquirendum totis viribus ei studeamus , non exiguum fructum ar- 
bitrati, quam apud omnes gloriam adipiscemur, cum talem amicum 
nobis sociumque paraverimus, qualem multi exoptantes, pauci .in- 
veniunt, et qualem qui habebant, nescientes qualem haberent, ra- 
Uonibus suis longe, pessime consulentes, ultro repulerunt. Hoc so- ὁ 


HISTORIARUM ΠΙ. 44. 269 


- - e 4 
αἰτεῖν ὅρχοις βεβαιοῦσϑαι, ὥστε σύμμαχόν τε xal φίλον διὰ AC. 134a 
, - , M] 
βίου ἡμῖν εἶναι xal, ἃς ἔχομεν νυνὲ πύλεις αὐτοί τε καὶ πα-. 
' - , € 
τέρες οἱ ἡμέτεροι τῆς “Ῥωμαίων ἀφελόμενοι ἡγεμονίας, μη- 
Y "i Ü , - 5 - » , 
δεμίαν ἀπαιτεῖν, ὅταν ἐπὶ τῆς ἀρχῆς καταστῇ, μηδὲ πόλεμον 
al $ “Ὧς - » * » 
δχινεῖν περὲ αὐτῶν ἐπιχειροῦντα ἀφελέσϑαι. ᾧ xai αὐτὸν oio- B 
, € V6, , , » c - " 2» 2 »«ἦ 
μαι συνθήσεσθαι ῥᾳδίως, δίκαιον τὲ ον ὁμοῦ καὶ μηδ᾽ αὐτῷ 
τινὰ αἰτίαν ἐπιφέρον, ὡς καταπϑοδιδοίη τὰ Ρωμαίων." Ἐλέ- 
γη μὲν οὖν ἡ Κράλη γαμετὴ τοιαῦτα συνεβούλευεν ἐπ᾽ ἐχ- 
- ^ , , 
κλησίας. τοῦ δὲ ἀνδρὸς μετὰ τὸ παύσασϑαι ἐκείνην λέγου- 
τοσαν τοῖς ἐν τέλει τὴν βουλὴν προτιϑεμένου., καὶ εἴ τίς tU 
βέλτιον ἔχει κελεύοντος τοῖς εἰρημένοις προστιϑέγναι, “ίβερος 
, . - * - - , , 
ὃ πρώτως βασιλεῖ συντυχὼν, τῶν ἄλλων τῶν ἐν τέλει μά- 
u x 
λιστα ὧν ὃ δυνατώτατος καὶ φιλίως ἀγαν διαχείμενος πρὸς 
^ ἮΝ » ^ D 
βασιλέα, ,,ἀλλ εἰ μὲν ἀτελῆ τινα εἶπεν ,r πρὸς. εὐδοξίαν C. 
3*4 P , -" - ΡῚ - c ^ ^ , 
150A/ya συντείνοντα τῇ Τριβαλῶν ἀρχῇ ἡ on γαμετὴ ἰΚραλαι- 
γα ἐφθέγξατο, εἶχεν ἄν τις προστιϑέναι τὰ ἐνδέοντα, νῦν 
δ᾽ εἰς τοσοῦτον ἥκει χαὶ φρονήσεως καὶ εὐβουλίας, ὡς μήτϑ8 
» , M y , ' , 
τὸν ἄγαν συγνετώτατον δοκοῦντα εἶναι, μήτε τὸν εὐνούστατον 
ἡμῖν βελτίω καὶ λυσιτελέστερα δυνήσεσθαί ποτε βουλεύσε- 
2009«t. ὅϑεν αὐτὸς τε πέπεισμαι xal σοὶ παραινῶ, μηδὲν πε-: 
, — ? 5 * 
ραιτέρω πολυπραγμονεῖν, ἀλλ᾽ εὐδοξίας πρόφασιν λογισάμενον 
» D Ld * 
ἡμῖν εἶναι τὴν βασιλέως ἐνθάδε ἄφιξιν, προϑύμως flon9«iv," 
^ Y ^ L4 
τοιαῦτα μὲν καὶ “ίβερος εἶπεν ὡς ἐν βραχεῖ. οἱ δ᾽ ἄλλου 
, 5€v* , - ? , ? 5, c - 
πάντες οὐδὲν προσέϑεντο τοῖς εἰρημένοις, ἀλλ᾽ ὡς καλῶς 


11. τὸ ante βέλτιον add. P. 19. ὑμῖν P. 


lum ab eo petendum, ut se in omni vita amicum et socium nobis 
fore, et quas nunc urbes sive per nos, sive per paires nostros a 
Romanorum principatu divulsas tenemus, earum nullam repetitu- 
rum, quando in imperium venerit, nec bellum ea gratia moturum , 
sacramento confirmet. Quam conditionem , ut iustam, nec quasi 
idcirco rem publicam Romanam prodat, maculae futuram, non illi- 
benter accepturum confido, "Talis fuit Helenae Cralaenae in con- 
ventu sententia. Quae ut conticuit, et maritus principibus dicendi 
copiam fecit addendique, si cui melius aliquid in mentem veniret; 
Liberus, procerum longe potentissimus, qui primus imperatori. oc- 
currerat eumque unice diligebat: Si Cralaena uxor tua, inquit, 
, mon satis aut ad gloriam principatus Triballici parum pertinentia 
| profata esset, liceret cuipiam quod deesset supplere. Nunc tanta 
inest in eius oratione intelligentia et consilii bonitas, ut nec multo 
intelligentissimus meliora, nec benevolentissimus utiliora nobis sua- 
dere possit, Quare et ego idem cum ea sentio teque hortor, uti 
amplius.ne labores, sed hunc imperatoris ad nos adventum claris- 
simi nominis materiam ducentes , alacriter ei succurramus. Haec 


270 ..— CANTACUZENI 


A.C. 134a ἔχουσιν Énewrgitovro. Κράλης δὲ καὶ αὐτὸς πολλὰς ὡμολό- 
, - , ^ 
D yet. χάριτας τῇ γυναικὲ, ὅτι προσήκοντά τε αὐτῷ » de χὴν με- 
, ' » ^ * 
γάλην περιβεβλημένῳ, xai πολλὴν otgovra τὴν εὐκλείαν vat 
ἐβουλεύσατο καὶ ἔπεισε, καὶ τὴν βουλὴν ἐκύρου καὶ αὐτός. 
ἐν ὅσῳ δὲ τοιαῦτα Κράλης τε καὶ y γυνὴ καὶ οἱ ἐν τέλειϑ 
περὲ βασιλέως ἐβουλεύοντο, ὅσοι Ρωμαίων βασιλεῖ παρῆσαν 
V.40o συνεπόμενοι, δείσαντες, μὴ διὰ τὴν ἐκείνου ἔνστασιν ὑπὸ 
Τριβαλῶν τι περὲ αὐτοὺς καχουργηϑῇ, προσελϑόντες ἐδέοντο 
, bd - - 
βασιλέως, προσήκοντα τῷ καιρῷ ποιεῖν καὶ μὴ σφύδρα $- 
πὲρ τῶν μὴ λίαν ἐνίστασϑαι προσηχόντων, ἀλλὰ πρὸς τὴντο 
ἀξίωσιν ἐνδοῦναι τοῖς βαρβάροις, μὴ διὰ ταῦτα ἐξα χϑέντες 
^ ' 2 ow , , ' , 3 
πρὸς ὀργὴν ἀνήκεστα διάϑωνται αὐτοὺς xaxa. ὃ δὸ αὐτοῖς 
δριμὺ xoi βλοσσυρὸν ἐνιδὼν ἀφίστασϑαι ἐκέλευε καὶ μὴ 
Ρ, φογτοιαῦτα συμβουλεύειν, ἃ πολλὴν ζῶντί τε οἴσει τὴν ἀδο- 
ξίαν καὶ μετὰ τελευτήν. οὐ γὰρ ἂν καταπροδοίη τὴν ἀρ-τϑ 
χὴν Ῥωμαίων, οὐδὲ βαρβάροις ἀνθρώποις ἑχὼν εἶναι ἐγχει- 
ρίσαι, εἰ καὶ μείζοσι πολλῷ καὶ δεινοτέροις περιέχοιτο 
-χακοῖς, ἀλλ᾽ οὕτω περὶ αὐτῆς ἐνστήσεται χαὶ τὸ δίκαιον 
LEA i 2 - 
αὐτῇ φυλάξει, ὥσπερ àv εἰ αὐτοχράτωρ ὧν αὐτῆς καὶ 
- c ^ M * » y 
πᾶσαν $9' δαυτῷ πεποιημένος, πρὸς Τριβαλοὺς ἡ ἥϊυσους5ο 
3 € QE , . - 
ἢ τινας τῶν ὁμόρων βαρβάρων διαλέγοιτο περὲ σπονδῶν, 
* - 
oí μὲν οὖν αὐτίκα πρὸς τὸ αὐστηρὸν τῆς ἀποχρίσεως ἐνδόγ- 
ς ' 
τες) ὑπεχώρουν. 
1. ἐργάσωνται M. mg. pro διάϑωγται. 


breviter Liberus, quae cuncti, nihil adiicientes, ut ex vero dicta 
approbarunt. Crales quoque coniugi gratias agere, quod sibi, ut 
magno principi, gloriosissima et excogitasset et suasisset, consilium- 
que etiam ipse ratum habuit. At enim Crale, uxore et dynastis 
hunc in modum de imperatore consultantibus , quotquot cum 60 Ro- 
mani advenerant, anxii, ne propter illius in recusando constantiam 
a lriballis malo mactarentur, adeuntes rogabant, ut tempori servi- 
viret et quae tanti momenti non essent ,ea ne tam praefracte ab- 
nueret, postulataque barbarorum expleret: ne alioqui ira suc- 
censi, in eos acerbe saevirent. Ille torvum ac truculentum intu- 
itus, facessere cum istoc consillo iubet, quod vivo mortuoque 
magnum dedecus turpitudinemque afferret, Nolle enim imperium 
Romanum prodere, nec barbaris hominibus ultro in manus dare, 
quamvis longe maioribus ac dirioribus malis premeretur; verum 
ita pro eo pugnaturum et eius iura custoditurum , velut si eo 
toto sibi subiecto , ipse plenam ac summam statuendi auctoritatem 
habens, cum Triballis, Moesis aut aliis vicinorum barbarorum de 
foedere ageret. Illi severitate responsionis percussi, statim se 
subduxerunt. 


HISTORIARUM Ill. 45. 271 


με, Ὃ Κράλης dà ix τῆς βουλῆς πρὸς βασιλέα dna-A.C.1342 
γήχων ο»γενίκηκας" εἶπεν ὑπομειδιῶν, ὦ βασιλεῦ, καὶ πάντας B 
ἔπεισας, πολλῶν χρημάτων καὶ πύλεων μεγάλων τὴν σὴν ἡ- 
γεῖσϑαι φιλίαν προτιμοτέραν. ὅϑεν xai πάντας τοῖς τῆς σῆς 
δφιλίας δήσας ἀπήγαγες δεσμοῖς, καὶ πάντες ὥσπερ ἐξ ἑνὸς 
συνθήματος καὶ χρήματα ἀναλοῦν καὶ πάντα πόνον ὑπὲρ 
σοῦ προϑύμως εἱλόμεϑα ὑφίστασθαι. τοιγαροῦν GÀ μὲν χρε- 
ὧν τὰ κατὰ γνώμην ἐπιτάττειν, ἡμῶς δὲ τὰ ἐπιτεταγμένα 
πράττειν πάσῃ προϑυμίᾳ καὶ σπουδῇ." ἠξίου τε, ὥσπερ ἐβου- 
τολεύσατο μετὰ γυναιχὸς καὶ τῶν ἐν τέλει, ὅρχους παρασχέ- 
σθαι τοῦ τε σύμμαχον καὶ φίλον βέβαιον διὰ βίου παντὸς 
αὐτοῖς μενεῖν xai tu) μηδεμίαν τῶν νυνὲ κατεχομένων πό- 
λεων ὕπ᾽ αὐτοῦ, ἃς αὐτός τε καὶ πατὴρ, τοῦ τε Ῥωμαίων βα- 
σιλέων πρὸς ἀλλήλους πολέμου χεχινημένου καὶ ὕστερον Jd»- 
150govíxov τοῦ véov βασιλέως ἔτι περιόντος, αὐτὸς ἔχει φε- 
λόμενος, ἀπαιτήσειν καταστάντα πρὸς τὴν ἀρχὴν, ὡς προσ- Ὁ 
ηχούσας τοῖς Ῥωμαίων βασιλεῦσιν. ὃ βασιλεὺς δὲ πρὸς 
μὲν τὸ πεπεῖσθαι προῖκα καὶ φιλοτιμίας μόνης ἕνεχα xa 
φιλίας τῆς εἰς αὐτὸν ἐπιχουρεῖν ἔφασκεν, οὐκ αὐτῷ μόνον, 
οάλλὰ xai γυναικὲ καὶ τοῖς ἐν τέλει πολλὰς χάριτας ὅμολογεῖν, 
ὡς ψήφῳ κοινῇ τὰ τοιαῦτα ἑλομένοις. περί γε μὴν τῶν ὃρ- 
κων ἢ ος ἀξιοῦσιν ἐπὲ τῷ μὴ παρενοχλεῖν ὑπὲρ τῶν ἄχρε 
γυνὶὲ xartyouévov ὕπ᾽ ἐχείνων πόλεων παρασχέσϑαι xara- 
στάντα ἐπὲ τῆς ἀρχῆς, μάλιστα ποιήσειν τὴν γνώμην φανε-. 


24. ποιήσει P. 


45. Crales e consilio rediens, Vicisti, inquit, imperator, ac 
nobis persuasisti , ut amicitiam tuam grandi pecuniae et amplis ur- 
bibus anteponendam censeamus. Itaque omnes quasi quibusdam 
vinculis tibi adstrictos trahis, et quasi de compacto sumptum facere 
et quemvis tua causa laborem hilariter perferre constituimus, Pro- 
inde tu quae lubet impera; nos imperata studiosissime libentissi- 
meque conficiemus, Rogabat item, ut quemadmodum in concilio 
esset visum, sacramento perpetuam ac stabilem cum ipsis societatem 
amicitiamque sanciret et nullam urbium, quas nunc ipse possideret 
quasque ipse paterque, Romanis imperatoribus inter se belligeran- 
tibus et postea Andronico iuniore adhuc spirante, ipse abstulisset, 
adepto imperio, tamquam Romanorum imperatorum propriam repe- 
titurum. Imperator, quod gratis, ductique honoris et amicitiae de- 
Siderio sibi opem ferre decrevissent, non ei solum, sed et uxori 
principibusque multas se gratias agere testatus est, ut qui communi 

calculo ita vellent. De iuramento autem quod postularent, nempe 
cum in imperium venisset, de occupatis urbibus nullum negotium 


272 CANTACUZENI 


:A.C.13420&». εἰ μὲν yàp. ἔτι νῦν ὑπὸ Ῥωμαίοις ἦσαν wot. διασώζειν 
ἑαυτὰς ἠδύναντο, οὐκ ἄν οὐδ᾽ αὐτὸς προήκατο, ὥσπερ οὐδὲ 
P.(98ràg ἄλλας, ἀλλ᾽ εἵλετο ἂν μᾶλλον πρότερον ἀποϑανεῖν, ἢ 
ἀγεννές τι καὶ ἀγελεύϑερον ἀνασχέσθαι. εἰ δ᾽ ἔτεσι πρότεξ 
gov, αἱ μὲν πλείοσιν, αἱ “δ᾽ ἐλάττοσι, βασιλέων ἔτι τῶν "Po-5 
V. ἠοι μαίων “περιόντων, ταῦτας ἀφελόμενοι ἔχετε αὐτοὶ, οὐδ᾽ αὐτῷ 
τινα μέμψιν τὸ προέσϑαι τὰς κατεχομένας ἐπαγάγοι. χαὲ 
συγέϑετο ὅρκους παρασχέσθαι" ἐχεῖνο μέντοι, ἔφασκε, χοὴ 
σχοπεῖν, ὡς ἂν μὲν $ εἰρήνη διασώζοιτο καὶ αἱ σπονδαὶ, αὖ- 
τῶν μὴ παρασπογδούγτων. αὐτὸς γὰρ παντὶ τρόπῳ τηρήσειτϑ 
τοὺς ὅρκους, oUg ὀμόσεται, οὐδ᾽ ὑπὲρ τῆς χώρας καὶ τῶν 
πύλεων, αἵ πρότερον ὑπὸ Ῥωμαίοις ἢφα», οὐδὲν παρενοχλής: 
σεν. καὶ αὐτός. εἰ δ᾽ αὐτοὶ πρὸς πόλεμον πρύτεροι χωρή- 
Βσουσιν ἀδιχοῦντες καὶ παρασπονδοῦντες, οὐκ ἐχείνων μόγων, 
ὑπὲρ ὧν οἱ ὅρχοι, οὐκ ἀφέξεται, εἰ δύγαιτο, ἀλλὰ καὶ τὰςτϑ 
.ἄγωθεν ὑπηκόους Τριβαλοῖς παραστήσεται, ἄν ἐξῇ, ὥσπερ. 
καὶ αὐτοὶ τὰς Ρωμαίων πάσας, εἰ δύναμις πρὸς τὴν ὁρμὴν 
παρείη. Ἰραάλης δὲ καὶ ὅσοι παρῆσαν τῶν Τριβαλῶν ἐξε- 
πλήττοντό τε καὶ διὰ ϑαύματος ἦγον βασιλέα,, ὅτι οὐδὲν ἀΞ 
γενγὲς οὐδὲ πεπλασμένον διὰ τὰς περισχούσας τύχας, ἀλλὰπὰ 
πάντα ἀληθῶς καὶ ὡς εἶχε διανοίας ἀπεφϑέγγετο. ἡ μὲν 
οὖν συμμαχία τοῦτον εἶχε τὸν τρόπον, ὅρκοι δὲ ἦσαν οἱ ἐπὲ 
τούτοις, ὥστε βασιλέα Καντακουζηνὸν καὶ ραλὴν φίλους 


exhibiturum', quid sentiat, aperlissime ostensurum. Si etiamnum 
sub Romanis essent seseque tueri possent, non se illas, quomodo 
nec alias neglecturum : sed moriturum prius, quam imbelle aliquid 
parumque ingenuum commissurum. Quia vero alias multis, alias 
paucioribus abhinc annis, Romanis imperatoribus adhuc superstitibus, 
ablatas tenerent, nec se reprehensionemr incursurum, si tamdiu u- 
surpatas. dimiserit Et pactus est iuraturum: videndum ipsis, ut 
pacem ac foedus sancte taeantur; se ommi ratione iurata praestitu- 
rum, nec pro regione et oppidis, quae Romanis antea paruissent , 
molestiam eis creaturum. Si priores per iniquitatem atque periu- 
rium arma ceperint, non solum illis ; quarum causa jurarit, reci- 
piendis, si poterit, non temperaturum: sed ctiam iam olim Tri- 
ballorum peculiares , si quiverit; subacturum, sicut et ipsi Romano- 
rum. omnes subigerent, si voluntati vires responderent. Crales et 
qui aderant 'friballi admirari et obstupescere imperatorem, qui 
quamquam exul et miser, nihil. tamen timidum meque fictum, sed 
sincere omnia et ex animo locutus esset. Ac de societate quidem: 
actum est isto modo: in has autem conditiones iuratum, Ut impe- 
rator Cantacuzenus et Cràles amici ac socii essent in omme tem- 
pus, neuterque alterius provinciam . infestaret ullis artibus aut ma- 


HISTORIARUM ΠΙ, 45. 273 


εἶναι διὰ βίου καὶ συμμάχους, καὶ μηδένα τὴν ἀλλήλων xa-A.C. 1342 
κοῦν μήτε τέχνῃ, μήτε μηχανῇ μηδεμιᾷ, ἀλλὰ βασιλέα μὲν C 
τὸν Κανταχουζηνὸν, ὧν ὃ Κράλης γέγονε κύριος πόλεων Ῥω- 
μαίοις ὑπηκόων, 7 παφὰ πατρὸς παραλαβὼν, ἢ αὐτὸς ἁρπά- 
ὅσας ὅτε περιόντος βασιλέως ᾿Ανδρογίκου, μηδεμίαν μήτε ἀπαι- 
τεῖν; μήτε πόλεμον τινὰ xtyely περὲ αὐτῶν" τὰς δὲ ἐπιλοίπους, 
ὅσαι γῦν ἔτι ὑπὸ τὴν “Ῥωμαίων τελοῦσιν ἡγεμονίαν, ἔχειν 
αὐτὸν καὶ μηδεμίαν ἀφαιρεῖσθαι Κράλην μήτε τέχνῃ, μήτε 
μηχανῇ μηδεμιᾷ, ἀλλὰ συμμαχεῖν μόνον βασιλεῖ ἐπὲ τῷ ταύ- 
τοτὰς καταδουλοῦσϑαι. καὶ ὅσαι μὲν αὐτῶν ἢ ὅπλοις ἁλῶσιν, 
ἢ ὁμολογίᾳ προσχωρήσουσι παρόντος βασιλέως, ταύτας ἔχειν 
βασιλέα καὶ Τριβαλοὺς ἀδικεῖν μηδέν" ἄν δ᾽ ἀπόντος βασι-- 
λέως, ἢ αὐτὸς Κράλης ἢ ὅπλοις ἢ ὁμολογίᾳ ἢ χρήμασι Ὁ 
τοὺς χατοιχοῦντας διαφθείρας, ἢ τῶν ὕπ᾽ αὐτὸν δυνατῶν 
ὅτις πόλιν παραστήσεται τῶν “Ρωμαίοις ὑπηκόων, x«i ταύ- 
τὴν εἶναι βασιλέως καὶ ἀποδιδόναι ἀπαιτοῦντι, μηδὲν πο- 
λυπραγμονοῦντας. αὐτὸν δὲ Κράλην πολέμιον εἶναι Avin 
τὲ τῇ βασιλίδι xai τῷ υἱῷ Ἰωάννῃ τῷ βασιλεῖ x«i σπένδε- 
σθαι μηδέποτε, ἀλλὰ γχαχοῦν χατὰ τὸ δυνατὸν βοηθοῦντα 
δοκανταχουζηνῷ τῷ βασιλεῖ, τρόπῳ ὁποίῳ ἄν δύναιτο ἰσχυρο- 
τάτῳ. καταστάντος δὲ xai Καντακουζηνοῦ βασιλέως imi τῆς 
ἀρχῆς, Κράλῃ συμμαχεῖν κατὰ τὸ δυνατὸν, ἄν τις ἐπίῃ ἐπ’ 
αὐτὸν, καὶ πολέμιον ἡγεῖσϑαι τὸν αὐτῷ ἐπιστρατεύσοντα. 
yevouéyov δὲ καὶ περὲ Χρέλη τοῦ Τριβαλοῦ λόγου οὐκ ὀλίγου, P. 499 


55. éziot M. 


chinis: sed Cantacuzenus urbium Romanarum , quarura Crales esset 
dominus, sive eas a patre accepisset, sive ipse eas Andronico impe- 
ratore vivente sub se redegisset , nullam neque reposceret , neque 
ob eas ullüm bellum intentaret: reliquae vero, quae nunc etiam 
sub Romano imperio censerentur, Cantacuzeni essent nullamque 
Crales ullis artibus machinisve adimeret; sed imperatorem ad eas 
subiiciendas iuvaret tantummodo. Et quotquot quidem aut armis 
caperentur, aut ex pacto se dederent imperatori praesenti, has im- 
perator haberet : "Priballi nihil iniuriarum facerent. Sin absente 
imperatore , aüt ipse Crales vel armis vel deditione vel pecunia in- 
colis corruptis, aut. dynastarum ei subiectorum aliquis urbem Ro- 
manam subegisset, haec quoque imperatoris esset et reposcenti ni- 
hil causando redderetur. item ut ipse Crales Annae imperatrici et 
loanni, eius filio; imperatori, hostis esset, nec unquam foedus cum 
illis feriret: sed incommodaret pro viribus, Cantacuzenum imperato- 
rem adiutans quam posset strenuissime. Compos autem iinperii Can- 
tacuzenus, Cralem sua potentia tuesetur, si quis eum invaderet, ac 


Cantacuzenus IL, 18 


274 CANTACUZENI 


A € 
A.C.1342 a£ Kong uiv αὐτὸν ἀντιποιουμένου διὰ τὸ ὁμόφυλον, fa- 
σιλέως δὲ ὡς ἔτι ᾿Αἀνδρονίκου περιόντος τοῦ βασιλέως αὐτομο- 
^ , ^ € 
λήσειεν ἰσχυριζομένου, καὶ νῦν οὐ μόνον ὑπὸ τὴν Ῥωμαίων 
τελοίη ἡγεμονίαν, ἀλλὰ xoi ἰδίως αὐτῷ προσχωρήσοι xai 
- , EU € ' : 
ἕλοιτο πράττειν τὰ αὐτοῦ, προσέτι δὲ x«i ὅρκους ὑποδεικνύν-ϑ 
τος, δι’ ὧν συνέϑετο ὃ Χρέλης δουλεύειν Kavraxovizvo τῷ 
- XI € , 
βασιλεῖ, ἐπεὶ δίχαια ἐδόκει λέγειν, συνέϑετο καὶ ὃ Κράλης 
"AD Ed € 3 e 
καὶ προσεγράφετο καὶ αὐτὸς τοῖς ὅρκοις. οἱ μὲν οὖν ὅρκοι 
B οὕτως ἐγράφοντο. ἔδει δὲ xoi τὸν ἀρχιεπίσχοπον τῶν Τρι- 
- ^ 2 ^ - ce 
βαλῶν παρεῖναι, ὡς γενησομένων ἔπ’ αὐτοῦ τῶν ὅρκων. xao 
LJ - ^ 5 - 
μεταπεμψαμέγου τοῦ Κράλη, παρῆν xai αὐτὸς οὐχ ἐν μακρῷ. 
- - » * » - 
insi δὲ παρῆν iv τὴ οἰκίᾳ Κράλη, ἐκεῖνος μὲν &yot τοῦ ué- 
σου προελϑὼν τῆς αὐλῆς, ἐπελάβετό τε τῶν χαλινῶν τοῦ ἵπ:- 
τ -" » » T , 
που, ᾧ ὠχεῖτο ὃ ἀρχιεπίσχοπος, καὶ προήγαγεν ἄχρε οὗ εἰώ- 
b] , -» , ΕῚ ^ $9 , 
V. 40a 9et- ἀποβαίνειν, ἔπειτα προσαγορεύσας, εὐλογεῖτο παρ᾽ éxti-15 
, ^ , » - 5 , - 5 ^ 
vov. βασιλέα δὲ οὐχ εἴασε τῶν οἰχημάτων προελϑεῖν, αλλα 
* M € , , » c , » - RJ 
κατὰ τὸ Ῥωμαίων βασιλέων ἔϑος ὑπήντα τῷ ἔνδον τοῦ οἱ- 
χήματος καὶ προσαγορεύσας εὐλογεῖτο καὶ αὐτός. μελλόντων 
x c 
δὲ ἤδη εἰς τὴν ὑστεραίαν ὀμνύειν τοὺς Ogxovc, πέμψας ὁ 
D ^ , , » c p , 
Χρέλης πρὸς Κραλην, πίστεις ἤτει, ὡς αὐτός τε dovAevocv20 
αὖϑις καὶ Τ]ελενίκον παραδώσων. Χρέλης γὰρ μάλιστα μὲν 
, ' M M » 
Czfovisro βασιλέα τὸν Καντακουζηνὸν τὴν Ῥωμαίων ἔχειν ἀρ- 


33. τε add. M, 


pro hoste duceret, qui in eum expeditionem pararet. Multa etiam 
verba facta de Chrele Triballo: quem cum Crales sibi vindicaret 
propter communionem gentis, imperator, quod adhuc vivente impe-. 
ratore Àndronico transfugisse ad Romanos aflirmaret, et in praesens 
non solum sub imperio Romano adnumeraretur, sed etiam sibi pe- 
culiarem se addixisset; et insuper iuramentum proferret, quo Chre- 
les Cantacuzeno fidem obedientiamque suam obligasset, quoniam iu- 
sta dicere videbatur, Crales annuit et iuramento subscripsit. Cum 
his igitur conditionibus regum sacramenta conscripta sunt. Ceterum 
et archiepiscopum Triballorum adesse oportebat, in cuius praesentia 
iuraretur, Is a Crale evocatus, mox affuit: cui ad medium atrii 
procedens obviam Crales, frenum equi, quo vehebatur, apprehendit 
et ad locum, quo descendere solebat, perduxit, Quem deinde sa- 
lutans, fausta ab eodem comprecatione lustratus est. Cantacuzenus 
ex aedibus prodire non est permissus, sed pro imperatorum Roma- 
norum consuetudine intra aedes occurrens et salutans, similiter bonis 
precibus ab eo dignatus est, Cum reges postero die sacramenta di- 
cturi essent, Chreles ad Cralem mittens, fidem petit, ut ad eius au- 
ctoritatem rediturus Melenicumque traditurus. Chreles enim, tametsi 
Cantacuzenum Romano potiri imperio et ci subesse mirabiliter cu- 


HISTORIARUM ΠῚ. 45. 535 


s » * à 
χὴν καὶ ὑπ᾽ ἐχείνου ἄγεσϑαι" διακινδυνεύειν δὲ οὐκ 73skevA.C. 1342 
ὑπὲρ ἐκείνου. ἐπεὶ δὲ συμβαίη τὰ κατὰ Γυναικόκαστρον περὲ 
* ^ € ^ ' 
βασιλέα καὶ ἀφίκοιτο εἰς Τριβαλοὺς, νομίσας ὑπὸ Κραλη 
, , , , ? , 
βιαζόμενον ἑτέρων vé τινων “Ῥωμαίοις προσηκόντων ayayxn 
τὰ LN 2 
παραχωρήσειν καὶ ἐκεῖνον παραδώσειν, (ἤδει γὰρ οὐ περὲ 
ἐλάττονος τιϑέμενον ράλην τὴν αὐτοῦ ἀποστασίαν,)" καὶ δεί- 
σας, μὴ καὶ αὐτὸς ἐκ τῆς εἰς βασιλέα παραπόληται φιλίας, 
ἐσκέψατο, εἰ δύναιτο ΠΠελενίχον κατασχεῖν, ἵν᾽ αὐτῷ πρὸς 
Κράλην ἀρκοῦσα παραίτησις εἴη τῆς ἀποστασίας παραδόντι. D 
' ^ c e * b] » » c ' JU ' 2 
τοσυνιδὼν δὲ, ὡς ὅπλοις μὲν οὐκ ἂν εἴη ἀλωτὸς διὰ τὴν ἀγαν 
φυσικήν τε καὶ κατεσχευασμένην ὀχυρότητα, σίτου δὲ ἐνδείᾳ 
LÀ - ^ , "Ὁ j? »r 
μᾶλλον, πρῶτα uiv ἐχώλυσε σῖτον εἰσχομίζειν, ἔπειτα δὲ 
ἐπέχειτο xai φανερῶς πολεμῶν. ᾿Ασάνης δὲ καὶ ἡ περὲ αὐ- 
τὸν φρουρὰ δρῶντες, ὡς οὐκ ἀντισχήσουσι πρὸς τὴν πολιορ- 
* Ἐν * B ^ , 
τὐχίαν διὰ σίτου ἀπορίαν, ( βασιλεῖ γὰρ διὰ τὰ συμβεβηκότα 
βοηϑεῖν οὐχ ἐνῆν, συμβὰν δέ τι xai ἕτερον περὲ αὐτοὺς, πα- 
θέδοσαν τὴν πόλιν Χρέλῃ. ὃ δὲ πρὸς Κράλην πέμψας, διε- 
λέγετο περὲ συμβάσεων xai προσεχώρει φανερῶς. Κράλης 
* X ' » ΄ 
μὲν οὖν ὑπερήσϑη τοῖς γεγενημένοις χαὶ δοχους παρείχετο. 
«τοαὐτίχα Χρέλῃ καὶ ὑπεποιεῖτο. βασιλέα δὲ ἐλύπησεν οὐκ 0-P.50o 
* ' 2 INE ἡ , 
λίγα τὸ συμβάν. sig τὴν ὑστεραίαν γὰρ ἐπεὶ ἧκον ὀμύσον- 
τες τοὺς ὅρχους κατὰ τὰς συγϑήκας, ἸΚράλης μὲν ἠξίου Ms- 
λενίκον τε καὶ Χρέλην τοῖς ὅρκοις μετεγγραφῆναι ὡς προσή- 
5. ἤδη P. 


piebat, non tamen etiam eius causa obiectare se periculis volebat. 
Ut autem post illa δὰ Gynaecocastrum gesta imperator ad Triballos 
est profectus, opinatus a Crale coactum, tum alia quae essent Roma- 
norum, tum ipsum quoque illi dediturum, (norat enim, Cralem de- 
fectionem suam inique tulisse,) timensque, ne sibi propter coniun- 
ctionem cum imperatore una pereundum esset, considerabat, qua ra- 
tione Melenicum occuparet: qua tradita Cralis iram placaret. Sed 
cum armis haud expugnabilem. cognosceret, quod natura et operibus 
esset munitissima, primum quidem alimenta importari vetabat; de. 
inde aperta vi eam adoriebatur.  Asanes et praesidiarii, cernentes 
penuria commeatus obsidionem diutius sustineri non posse, (impera- 
tori namque propter eventa, de quibus diximus, accurrere cum auxi- 
lio non licebat,) et cum aliud praeterea ipsis quiddam contigisset , 
Chreli urbem dediderunt. Qui ad Cralem misso oratore, palam ei 
se adiunxit. Quo ille facto supra modum laetatis, statim ei iuravit 
atque in fidem et clientelam suam recepit, Hic casus imperatori non 
parum doluit. Nam postridie, cam ex condicto iuraturi venissent, 
Crales Melenicum et Chrelem ad iuramentum adscribi, ut sibi de- 
bitos, contendebat, quod antequam iuraretur, ad se accessissent. 
lmperator renitens, Cralem iniquitatis ac laesi foederis arguebat. 


276 'CANTACUZENI 


A. C.1342 χοντας αὐτῷ" πρὲν γὰρ τοὺς ὅρκους γενέσϑαι προσεχώρησαν. 
βασιλεὺς δὲ ὠντέλεγεν, ἀδικεῖν φάσχων Κράλην καὶ παρα- 
M 3 u , , ^ 

σπονδεῖν. ἐξ ὅτου γὰρ ἐγένοντο αἱ συμβάσεις, δεῖν ἑκατέ- 

, 5$ » M , , 3 
ρους στέργειν οἷς συνέϑεντο. εἰ δ᾽ ἄρα xal μέτριά τινα ἐϑέ- 

-“ » 
λοι ἀδικεῖν, Χρέλην μὲν ἔχειν, ὁμόφυλόν τε ὄντα xai ὀλίγῳβ 

, , , « , , $ 34 E] 
πρότερον αὐτομολήσαντα “Ῥωμαίοις, lMsAevixov δὲ ἐᾷν, ἐξ 
ἐτῶν ἤδη παλαιῶν ὕπήχκοον ὄντα τοῖς Ῥωμαίων βασιλεῦσι. 

c y ^ , 
B Ἰίράλης wi οὐχ ἑτέρῳ ἔφασκεν, ἀλλ᾽ αὐτῷ χρήσεσϑαι διαι-- 

^ ^ * ^ Lu * 
τητῇ περὲ ὧν ἀμφισβητοῦσι. τοὺς μὲν γὰρ Ogxovc τοὺς περὲ 
τῶν σπονδῶν τῇ προτεραίᾳ γεγράφϑαι, οἷς ἐγγέγραπται 1o 
τὰς μὲν ἡρπασμένας αὐτῷ ἐκ τῆς “Ῥωμαίων ἡγεμονίας πόλεις 
ἔχειν καὶ μηδεμίαν ἀπαιτεῖσϑαι παρ’ αὐτοῦ, τὰς δ᾽ ἔτι τε- 

, e' , , » ce , 2 » , 49 
λούσας ὑπὸ “Ρωμαίοις βασιλέα ἔχειν: cov οὐκ ἂν ἀδικοίη, 
πολλαῖς πρότερον ἡμέραις 7; γενέσϑαι τὰς τοιαύτας συμβάσεις 
Χρέλη μετὰ lMeAsvíxov προσχωρήσαντος, ὡς ἐκ τῶν ἐκείγουτϑ 
γραμμάτων ἐγίνετο καταφανές. βασιλεὺς δὲ πρός τε τὸ πεί- 
Sew» ὅμοῦ διὰ τὰς τοιαύτας εὕὑρεσιλογίας καὶ πρὸς τὸ βιά- 

x 
ζεσθαι ἔχων ἀδυνάτως, παρεχώρησε καὲ axov, xai ἐγένοντο. 
« ct ? ^ , M] * ^ [1 c , Ld 
CoL ὅρκοι éni τούτοις. μετὰ δὲ τοὺς 0gxovo ὃ Κράλης τῶν 
ἐν τέλει τοὺς δυνατωτάτους αὐτοῦ συναγαγὼν τέσσαρας 0v-20 
τας πρὸς τοῖς εἴκοσι, τέσσαρας μὲν αὐτὸς κατεῖχε, τοὺς δὲ 
εἴκοσι παρεδίδου βασιλεῖ ἅμα ταῖς ὕπ᾽ ἐχείνους στρατιαῖς, 
' A ΄ 
ὥς πάντα προϑύμως, ἅπερ ἂν κελεύῃ βασιλεὺς, ποιήσοντας. 
» » E - ͵ 
ἐκεῖνος μὲν οὖν ἅμα Τριβαλοῖς παρεσκευάζοντο ὡς ἀφιξόμε-: 


Ex quo enim foedus conceptum sit, utrumque pactis conventis 
stare oportere, uodsi modestius iniuriam facere velit, Chrelem 
sibi habeat, quia et Triballus sit et paulo ante ad Romanos transfu- 
gerit: Melenicum relinquat, quae inde a vetustis temporibus Roma- 
ni iuris. fuerit. Crales contra non alio, sed ipsomet iudice in ista 
lite usurum, . Nam iuramenta foederis heri in tabellas relata esse, 
in quibus pateret, ut quas a Romano principatu abstulisset urbes, 
sibi haberet nullamque repetere fas esset: quae autem adhuc in 
eo numerarentur, imperatoris essent. Quare nihil hic adversus aequita- 
iem peccari, cum multis diebus ante isthaec pacta Chreles ad eius 
partes transierit , ques ex litteris eiusdem constet. Imperator nec 
persuadere potis, ubi tam prompte verba funditabantur, nec coge- 
re, cessit invitus. Et iuratum utrimque dictis supra conditionibus. 
Postea Crales, quatuor et viginti suorum dynastarum opulentissimis 
congregatis et quatuor sibi retentis, ceteros cum sua unumquemque 
copia militari imperatori attzibuit, facturos alacriter omnia , quae 
is velit. Cum 'Triballis igitur Didymotichum iter adornabat. At 
ui Thessalonicae erant, Syrge ductore Rhentinam processerunt, 
Casteli indigenae ut Cantacuzenum aerumna cogente ad "Triballos 


HISTORIARUM 1Π: 46. 277 


vot εἰς Ζιδυμότειχον. ἡ δὲ ἐν Θεσσαλονίκη στρατιὰ éntiA.C. 1342 
ἀπῆραν ἡγουμένου Συργῆ, πρὸς Ρεντίναν ἐστρατοπεδεύσαντο, 
ὁ δὲ ἐν τῷ φρουρίῳ δῆμος, insi ἐπύϑετο Κανταχουζηνὸν τὸν 
βασιλέα πρὸς τὴν γῆν τῶν Τριβαλῶν ἀφιγμένον κατὰ ovu- V. ἠο3 
δφορὰν, παρῆν δὲ καὶ Συργὴς μετὰ τῆς στρατιᾶς, ἐπιτίϑενται 
τοῖς διακοσίοις, οὗς κατέλιπεν ὃ βασιλεὺς φρουρεῖν ἅμα ἦγε- 
μόνι, καὶ κρατήσαντες, αὐτούς τε παρέδοσαν καὶ τὸ φρούριον D 
Συργῇ. ὃ δὲ τῇ συνήϑει χρησάμενος ὠμότητι, ἵππους τὸ 
καὶ ὅπλα ἀφελόμενος καὶ τῶν ἄλλων, ὧν εἶχον, ἀπογυμνώσας, 
τοέπειτα πληγὰς ἑκάστῳ διαχοσίας ἐπετίϑει πάντων ὁρώντων, 
μηδένα παραλιπὼν, τὸ ἀπ’ ἐχείνου δὲ κατακλείσας ἐν δεσμω-- 
τηρίοις, καὶ τῶν πολιτῶν τοὺς δυνατοὺς, ὡς τὰ αντακουζη- 
γοῦ τοῦ βασιλέως ἡρημένους, πάντων ἀποστερήσας τῶν ὄντων 
καί τιμωρησάμενος οὐ μετρίως, ἐνίων δὲ καὶ καταψηφισάμενος 
15pvyrv, ἦλϑεν εἰς Φεράς. 

LS. ᾿Απόχαυχος δὲ ὃ μέγας δοὺξ ἅμα ταῖς ναυσὶν εἰς P.501 
“Πολύστυλον ἐλϑὼν, ἐπεὶ προσεχώρει ἑκουσίως, τοὺς μὲν τῶν 
πολιτῶν ὅσους μάλιστα ὑπώπτευεν, ἐν ταῖς ναυσὶν εἶχεν, ὡς Β 
εἰς Βυζάντιον χομίσων" τοὺς δὲ τὰ ἐκείνου ἡρημέγνους εὖ 

δοποιήσας ἀπέλιπεν ἐχεῖ, ἄρχοντα ἐπιστήσας Γουδέλην τὸν βα- 
σιλίδος οἰνοχόον. πρὸς δὲ τοὺς ἐν Ζιδυμοτείχῳ πέμψας. ,,rà 
μὲν περὲ Κανταχουζηνὸν εἰργασμένα" ἐγραφεν ,iv Θεσσα- 
λονίχῃ παρ᾽ ἐμοῦ οὐδ᾽ ὑμᾶς οἴομαι ἀγνοεῖν " οὕτω πᾶσι γνω- 
ριμώτατα διὰ μέγεϑος γεγενημένα. τοίνυν ἐπεὶ πᾶσα 7 περὲ 
“δέχεῖνον ἐλπὶς περιήρηται ὑμῶν, δέον πᾶσαν πρόφασιν καταλι- 


14. οὐ om. P. et M. 


abisse acceperunt, et Syrges manum adduxit, ducentos ad custodiam 
ab imperatore relictos invadunt, victosque ipsos et castellum Syrgi 
contradunt. Qui solita crudelitate equis et armis et aliis, quae ha- 
bebant, primum spoliatos, post in conspectu omnium singulis, ne- 
mine excepto, ducentas plagas incutit et in carceribus eos includit. 
Potentiores autem cives, ut Cantacuzenicae factionis , omnibus for- 
iunis exuit, nec mediocriter punit et quosdam exilio damnat: ita 
Pheras venit, 

46. Magnus autem dux Apocauchus Polystylon navibus delatus, 
quoniam urbs libenter in potestatem veniebat, de civibus alios, 
quos in primis suspectos habebat, in navem coniecit, Byzantium eos 
portaturus: alios secum facientes ibi reliquit, nec immerito, prae- 
fecto Gudele, imperatricis pocillatore, imposito. Ad Didymotichen- 
ses autem scripsit in haec verba. Quae ob Cantacuzenum Thessa- 
lonicae egerim, nec vobis clam esse opinor, cum propter magnitu- 
dinem omnibus sint motissima. Quoniam igitur tota de illo spes 
vestra evanuit, nihil tergiversantes, ad Aenum mihi vos occurrere . 


478 CANTACUZENI 


p ! ' » 
A.C. 1342 πόντας εἰς .divoy ἥκειν ὑπαντήσοντας, ἄγοντας xoi τὸν ἀδελ-- 
φὸν (ἦν γὰρ ἐν δεσμωτηρίῳ φρουρούμενος ἐκεῖ) εἰ μὲν 
y '*2 , , - κοῦ » 5 ἋᾺ [3 - 
ovv καὶ "doavnc. βουλοιτο συνελϑεῖν ὑμῖν, ἀριστ᾽ ἂν ἑαυτῷ 
βουλεύσαιτο. εἰ δ᾽ αὐτόϑι μένειν ἐθελήσει, ἀλλ᾽ ὑμᾶς ye 
πάντως μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ εἰς Αἶνον ἥκειν. ᾿Δσάνην δὲξ 
* " 7 1 ' , ' Li , e , , 
xai τὴν ἀδελφὴν καὶ παιδία τὰ ἐκείνης, ὁταν ἂν Ζιδυμοτεέ- 
« , T 2 - “ 
χῳ γένωμαι, προνοίας ἀξιώσειν, ἥτις καὶ αὐτοῖς Gv δόξειεν 
- - -" E i « ^ 
ἀρκοῦσα ὡς ὃν τοῖς παροῦσιν. 0 μὲν οὖν μέγας δοὺξ τοιαῦτα 
ἔγραφε κόμπου χαὶ φρονήματος πεπληρωμένα. οἱ ἐν Ζίιδυ- 
ΒΥ 
μοτείχῳ δὲ, ἐπεὶ πρότερον οὐδὲν ἦσαν περὲ βασιλέως πεπυ-τὸ 
σμένοι, ἐθορυβήϑησαν μὲν, ὥσπερ εἰκὸς, τὸ πρῶτον" ἔπειτα 
ἀναθαρσήσαντες καί τι περὲ βασιλέα οἰηϑέντες ἃ περὲ στρα- 

, ' j ^ A ὃ 
τεύματα εἴωϑε συμβεβηκέναι, ὃ ταχέως ἂν διορϑωϑείη, πρὸς 
μέγαν δοῦκα τὸν "AnOxavxov xai αὐτοὶ ἀντέγραψαν τοιαῦτα. 

^ - ? 
D,r& παρὰ σοῦ γεγραμμένα ἀναγνόντες εἰς τοσοῦτον ἀπονοίαςτϑ 
Uu , € , 
καὶ μωρίας ἥκοντα καὶ ϑρασύτητος, πρῶτα uiv ἐθαυμάσαμεν, 
ὅϑεν εἰς τοσοῦτον ἥκεις μελαγχολίας, ἔπειτα συνιδόντες, ὡς 
τὰ ἴσα τετολμηκότι τῷ σῷ πατρὶ τῷ “διαβόλῳ καὶ χατὰ βα- 

^w ^ , ^ , 
σιλέως τοῦ πολλὰ εὐεργετήσαντος ἀδικον χεῖρα κχεχκιγηχότι 
καὲ πολεμήσαντι. φανερῶς, οὐδὲ κατὰ τὴν ἀλαζονείαν xoi τὸναο 
κόμπον τῶν ῥημάτων τοῦ πατρὸς ἔδει ἀπολείπεσθαι, εἰχότα 
ἐνομίσαμεν ποιεῖν καὶ προσήκοντα φϑέγγεσθαι σαυτῷ. τὴν 

, 3 D - 
μὲν οὖν ἐξαρχῆς ἀφάνειαν τὴν σὴν xai τὴν φαυλότητα xai 
o - 2 E] - U 
τῶν τρόπων καὶ τοῦ γένους, οὐδ᾽ αὐτοὶ ἀγνοοῦμεν, ὥσπερ 
13. διορϑείῃ P. 
et una fratrem meum (qui illic in custodia erat) adducere oportet. 
Si et Asanes vobiscum venerit, res suas fecerit meliusculas, Sin 
ilic remanere maluerit, omnino vos Aenum cum fratre veuitote. 
Asanem autem cum sorore eiusque liberis, ubi Didymotichi fuero, 
tali cura dignabor, quam et ipsi ut pro tempore suflicientem iudi- 
cabunt. Haec magnus dux ostentationis et fastus plema scripsit. 
Didymotichenses, quia nihil hactenus de imperatore audierant, pri- 
mum, ut debuerunt, perturbati sunt. Dein resumptis animis, et 
existimantes, aliquid imperatori contigisse huiusmodi, quale in exer- 
citibus solet, quod cito emendari posset, Apocaucho his verbis re- 
scribunt. Lectis litteris tuis tam vetordibus, tam stolidis et confi- 
dentibus, principio admirati sumus, unde te atra bilis sic exagitet. 
Post cum perspexissemus, te, qui patrem tuum diabolum audacia 
aequasses et imperatorem tam bene de te meritum laesisses palam- 
que oppugnasses, etiam arrogantia ac verborum ampullis eodem 
patre tuo inferiorem esse noluisse, nostrarum fore partium ccnsui- 
mus, si te alloqueremur. Tuam igitur ab initio obscuritatem mo- 


resque vitiosos et genus despicabile nec nos nescimus, quae nemo 
Romanorum nescit, Macreno enim primum, vectigalia a quibusdam 


HISTORIARUM III. 46. 279 


ΕΣ δὲ. -». €& , »tv6 T E ' - 
οὐδὲ τῶν λοιπῶν “Ρωμαίων οὐδὲ εἷς. : lMaoxgorvo γὰρ πρώτονλ. C. 134a 
34 ὃ , ν 
χρήματά τινας εἰσπράττοντι γεωργοὺς, ὀλίγου ἕγεκα ἐδού- 
λευσας μισϑοῦ, xai μετ᾽ ἐκεῖνον ἄρχοντι τῷ Νικολάῳ, τῶν P. 50a 
kJ - ? 
, αὐτῶν χακείνῳ ἐχομένῳ ἐπιτηδευμάτων, καὶ τρίτῳ μετ᾽ éxei- V. ἠοή 
M - , , * ^ LÀ * ^ » , 
ὅγους τῷ Στρατηγῷ ὠνομασμένῳ, περὲ τοὺς ἅλας xai τὴν ἐχεί- 
Kor » , , e * “- 5{« Li 
pur διάϑεσιν ἠσχολημένῳ τότε, ὃν xoi τοῖς ἰδίοις χρήμασιν 
- - " - * ᾿ ᾿ 
ἐξώσας τῆς ἀρχῆς, διαβολαῖς καὶ συκοφαντίαις xoi ψεύδεσι 
, ^ - , 
μυρίοις xar ἐπιορκίαις ταῖς φίλαις χρησάμενος πρὸς βασιλέα 

* , - ? x 1 ^ 
τὸν πρεσβύτερον ᾿ΑἸὐδρύνικον, αὐτὸς ἄργων ἀπεδείχϑης τῶν 
ε - ν᾿ * Ld 

IOGÀAOY. xai μέχρι τούτου σοι TG τῆς εὐημερίας ἔστη. κιγ- 
, . 0X 2 , H - , * , 
δυνεύοντε δὲ ἤδη ἀπολέσθαι διὰ τῶν τρύπων τὴν σχαιότητα 

" , , - »ν 
καὶ μοχϑηρίαν xai τὸ χρήματα μυρία τῷ δημοσίῳ ὄφλειν, 
€ € , " M , d 
0. ἡμέτερος βασιλεὺς ὃ Κανταχουζηνὸς Συργιάγνη δεηθέντος B 
' « ? , 05 
παραλαβωῶν, ἐξ ἀτίμου καὶ καταφρονουμένου περίβλεπτον πε- 
᾿ϑποίηχεν οὐκ ἐν μαχρῷ" δι᾽ ἃ καὶ τῶν εὐγενεστέρων οὐχ ὁ- 

, L4 , 3-9 , [τ L] H 
λίγοι ἥχϑοντο δικαίως χαὲ ἐδυσχέραινον, ὃτε τὸν μηδενὸς 
» - € 
ἄξιον μεγάλων τινῶν ἠξίωσε καὶ ϑαυμασίων. ὧν τὴν ὕπερ- 

M ΕΝ 379 , * ' - E ' , 
βολὴν οὐδὲ αὐτὸς φέρειν δυνηϑεῖς, κατὰ τοῦ μετὰ ϑεὸν. πλώ- 
* 
σαντος xai ἐκ χοπρίας ἀναγαγόντος, ὥσπερ ὃ Σατὼν κατὰ 
- , , 3, » 
209200 πόλεμον χεχίγηχκας, τὸ ὑπήκοον ἐχπολεμώσας, προφά- 
* e kJ - - - "- 
σεν μὲν, ὥσπερ ἐχεῖνος, τοῦ πρόγοιάν τινα αὐτῶν ποιεῖσϑαι, 
τῇ δ᾽ ἀληϑείᾳ φϑονῶν αὐτοῖς τῆς σωτηρίας. καὶ νῦν ἔξεστιν 
c “ € , * , , 
ὁρᾷν, ὡς αἱμάτων uiv ἀνθρωπίνων ἐνέπλησας τὰς πόλεις πά- 
c , a» y 
cac Ρωμαίων: δεσμωτήρια δὲ, καίτοι πρὸς roig οὖσι noÀ-C 
5. δνομασμένῳ P. 


agricolis cogenti, mercenariam dedisti operam; et post illum prae: 
fecto Nicolao, cuius idem institutum fuit: et tertio post illos Stra- 
tego appellato, salis curatori; quem ut argento suo et calumniis 
ac sycophantiis milleque mendaciis ac periuriis tibi usitatis prae- 
fectura apud imperatorem Andronicum seniorem depulisti, ipse eam 
es consecutus, (Atque ibi felices tui successus constiterunt, Cum 
iam propter mores agrestes et improbos et infinita nomina, quae 
publice debebas, tibi pereundum esset, imperator noster Cantacu- 
zenus, Syrgianne parario, te inhonorum prorsus et contemptum 
brevi conspicuum reddidit, non paucis de nobilitate id iniquissime 
ferentibus: et iure quidem, quod hominem nullius pretii amplis 
quibusdam et eximiis ornamentis cumularet; quorum praestantiam 
cum nec ipse posses ferre, adversus eum , qui te secundum Deum 
quodammodo finxit et de stercore erexit, velut Satan contra Deum 
arma movisti, cum subiectos in illum exacerbasti, specie, quasi 
ilis consuleres, cum revera salutem ipsis et incolumitatem invide- 
res. Et nunc in propatulo est, quomodo humano sanguine omnes 
Romanorum civitates repleveris — Carceres, quamvis multo plu- 
res, quam erant, abs ie construcü sint, vinctorum multitudinem 


580 CANTACUZENI 


A.C. ιϑβήλλαπλασίω κατεσχευασμένα ὑπὸ σοῦ, ὅμως ὑπὸ πλήϑους τῶν 
δεσμωτῶν στενοχωροῦνται. ἁρπαγαὶ δὲ. καὶ λεηλασίαν xat 
μυρία ἕτερα δεινὰ ὁσημέραι ἐν ταῖς πόλεσι τολμῶνται, xa 
δάκρυα πανταχοῦ καὶ χωκυτοὶ, xci ὃ φειδόμενος οὐδὲ εἷς. 
ἀλλ ὥσπερ ὃ Σατανᾶς τοῖς μάλιστα ϑεῷ προσῳχειωμένοιςδ 
καὶ βελτίοσι τῶν ἄλλων δεῖν ἔγνωκε πολεμεῖν, τῶν ἄλλων ἀ- 
μελῶν, οὕτω δὴ καὶ σὺ τοὺς ἀρίστους τῶν ἑκασταχοῦ πόλε- 
ων καὶ δυναμένους τὰ δέοντα συνορᾷν διαφϑείρων καὶ κα- 
τακόπτων ἀπανθρώπως, τῶν πολλῶν, ὡς οὐδενὸς ἀξίων, oW- 
δένα λόγον ποιῇ, ὡς ὕστερον ἢ δειλίᾳ καὶ ἀπειρίᾳ τῇ πρὸςτο 

Dzo)g πολέμους βαρβάροις παραδώσων 7 αὐτὸς κατὰ σχολὴν 
διαφϑερῶν: καὶ ὅλως κοινὴν πανωλεϑρίαν τοῦ “Ῥωμαίων yé- 
γους διανοῇ, εἰ μὴ ϑεὸς κωλύσειε, τὴν μισανϑρωπίαν βδελυ- 
Ἑάμενος. βασιλεὺς δὲ Καντακουζηνὸς ὃ ἡμέτερος xai σὸς 
δεσπότης, κἂν ἔτι πλείω καὶ δεινότερα ἀγνωμονήσῃς, ὥσπεριϑ 
τῶν δούλων οἱ κακοτροπώτατοι, τὴν ἐκ προγόνων εὔκλειαν 
ἄχρι νῦν διασώζει καὶ τὴν ἐπιείκειαν καὶ τὴν σεμνότητα τῶν 
τρόπων, καὶ Ῥωμαίων συμπάντων ἄρχων, xai βασιλέως ἔτι 
περιόντος, οὐδὲν ἧττον καὶ νῦν ἐστι βασιλεύς. εἰ δέ τι περὲ 
αὐτὸν συμβέβηκε καὶ δυσχερὲς, ϑαυμαστὸν οὐδέν" πολλὰ. 

P.5o3y4o ὃ παρεληλυϑὼς τοιαῦτα χρόνος ἔσχηκε παραδείγματα. 
ἡμεῖς δὲ ἐκείνῳ τὴν πίστιν ἄδολον φυλάξομεν καὶ καϑαρὰν, 
οὐ μόνον περιόντι, ἀλλὰ καὲ τοῖς παισὲ μετὰ τὴν τελευτὴν, 


5. Σατὰν M. 9. ὡς M. , καὶ P. 


non capiunt. Rapinae et direptiones aliaque mala innumera quoti- 
die in urbibus nefarie perpetrantur. Ubique lacrimae, ubique ge- 
iitus, et qui his vacet, nullus reperitur. Sed quemadmodum caco- 
daemon Deo deditissimos sanctimoniaque supra alios eminentes 
sibi oppugnandos sumit, ceteros negligit: ita sane tu quoque per 
omnes urbes optimum quemque, et recti intelligentem  disperdens 
et inhumaniter concidens, vulgi, ut vilis et abiecti, rationem nul- 
^]am ducis: postea illud aut ex timiditate et imperitia bellandi tua 
barbaris obiecturus, aut ipse paulatim perditurus; omninoque com- 
munem Romani generis internecionem machinaris, nisi Deus misan- 
thropiam tuam detestatus prohibuerit. Imperator autem Cantacuze- 
nus, noster ac tuus dominus, quamvis plura et deteriora, ut servus 
sceleratissimus , designaris, acceptam a maioribus suis gloriam usque 
nuuc cum modestia gravitateque morum conservat, et Romanorum 
universorum adhuc vivo imperatore princeps, nihilo minus etiam 
nunc imperator est. Cui si quid tristius accidit, nihil novum; 
multa enim ex antegresso tempore huiusmodi exempla colliguntur. 
Nos integram ac sinceram fidem non ipsi solum viventi, sed post 
obitum item filiis eius praestabimus: nec bonorum promissio, nec 
malorum infliciio, nec aliud quidquam omnium a fide οὐ caritate 


HISTORIARUM lll. 46. 281 


καὶ οὔτε ἀγαϑῶν ἐπαγγελίαι, ovre δεινῶν ἐπαγωγαὶ, οὔϑ᾽ A. C. 1342 
ἕτερον τῶν ὄντων τι, τῆς πρὸς ἐκεῖνον πίστεως δυνήσεται d- 
ποστῆσαι χαὶ ἀγάπης. σοῦ δὲ ἐπιστρέψει ὃ πόνος ἐπὲ τὴν 
κεφαλὴν xai ἐπὶ κορυφὴν ἡ ἀδικία cov καταβήσεται. τὴν 
δμὲν οὖν ἀπολογίαν ἔχεις ἤδη παρ᾽ ἡμῶν ἀξίαν τῶν γεγραμ- 
μένων. τοὺς κεχομιχότας δὲ τὰ γράμματα νῦν μὲν ἀπαϑεῖς 
ἀπεπέμψαμεν καχῶν, τοὺς περὲ τὰ τοιαῦτα χειμένους αἰδού- 
μενοι νόμους, of κακῶς ποιεῖν ἀπαγορεύουσι τοὺς πρὸς ἀπαγ- B 
γελίας ἥκοντας" ἄν δὲ μετ’ αὐτοὺς ἕτεροί τινες ἀφίκωνται, 
τοίστωσαν μὴ ἄνευ πληγῶν καὶ τιμωρίας τῆς δεούσης ἐπαλλά- 
Eoyrég. τοιαῦτα μὲν οἱ ἐν ΖΔιδυμοτείχῳ ἀντέγραψαν Lno- 
καύχῳ τῷ μεγάλῳ δουχί. ὃ δὲ, ἐπεὶ τὰ γράμματα ἀνέγνω, 
πολλὰ τοῖς γεγραφόσιν ἀπειλήσας, ἀπέπλευσεν εἰς Βυζάντιον 
xai ἐδέξαντο αὐτὸν διτε πατριάρχης καὶ 7j συνωμοσία μετὰΐ. ἠοῦ 
1520110» τῶν χρύτων xoi ἐπαίνων, ὡς χαλῶς ἐστρατηγηχότα 
καὲ νενικηκότα Κανταχουζηγόν. καὶ αὐτὸς ἤδη φρονήματος 
ὧν ἀνάπλεως διὰ τὴν στρατηγίαν, ἀνυπεύϑυνον ξαυτῷ πα- 
ρείχετο τῶν πραγμάτων τὴν ἀρχὴν καὶ πάντα ἔπραττε xai C 
διῴχει, dj αὐτῷ ἐδόκει, τὴν ὑπόχρισιν καὶ τὸ βουλεύεσϑαι 
20705 ὡς ἀνόνητον ἀποῦ δίψας. - Εἰρήνη δὲ βασιλὲς ἡ Καντα- 
χουζηνὴ ἅμα αγουὴλ ᾿Δσάνῃ τῷ ἀδελφῷ, ἐπεὲ οἱ παρὰ 
᾿Αποκαύχου τοῦ μεγάλου ἥκοντες δουκὸς ἀπήγγελλον τὰ 
περὲ βασιλέως οἷα συμβαίη ἐν Γυναικοκάστρῳ, ὑπώπτευον 
μὲν χαὶ μὴ παντάπασιν εἶναι ἀληθῆ, πλὴν ἐθορυβοῦντο 
αὔσφοδρῶς xai ἐχυμαίγοντο. ἐδεδοίκεσαν γὰρ, μὴ τῶν αὖ- 


illius nos abstraxerit, "Tuus autem labor revertetur in caput tuum 
et in verticem tuum iniquitas tua descendet, Habes dignum abs te 
scriptis responsum, — Tabellarios nunc quidem intactos dimisimus 
legum reverentia, quibus illis cavetur. Si alii supervenerint, sciant 
se sine plagis supplicioque condigno haud abituros. Haec qui erant 
Didymotichi, Apocaucho magno duci responderunt: quibus ille per- 
lectis, multa minatus Byzantium abnavigavit, ubi a patriarcha et 
coniuratis cum geminatis plausibus et praeconiis, ut qui praeclare 
implesset ducis officium Cantacuzenumque vicisset, exceptus est: 
qui iam propter ductum exercitum superbia turgidus, rerum summae 
sic praeesse incipiebat, ut rationem nullam referret: simulareque 
amplius et consultare, ut inutilia, spernens, pro libidine faciebat 
et regebat omnia. lrene autem Cantacuzena imperatrix, cum Ma- 
nuele Asane fratre , ut ab Apocaucho nuntii venerunt, quid impe- 
ratori apud Gynaecocastrum fieret, quamquam non penitus vera esse 
suspicarentur, tamen vehementer conturbabantur sollicitudiunumque 
fluctibus aestuabant. Metuebant namque, ne quidam de illius exer- 
citu clam negotium Annae agentes, opportunitatem hanc et adversam 


582 CANTACUZENI 


Ἢ » - 
A.C. i342 τοῖς τινες. συνύγτων χρύφα τὰ βασιλίδος “ἔνγης πράττοντες, 
ὥσπερ ἑρμαίου λαβόμενοι τοῦ χαιροῦ καὲ τῆς δυσπραγίας 
βασιλέως, στασιάζειν πείσωσι τὸν δῆμον χαὲ τὴν στρατιὰν, 
Dxa( ἀπόληται αὐτοῖς παντάπασι τὰ πράγματα διαφϑαρέντα. 
μάλιστα δὲ ἐν ὑποψίᾳ εἶχον τόν τε ΚΚομιτόπουλον καὶ Ba-5 
, e - ͵ * bf P3 : “Ψ ^ 
τύτζην, ob τῶν Παλαιολόγου μὲν ἤσαν βασιλέως οἰχετῶν, 
, EY € ' - , 5 € , 2 
τότε δὲ vao Καγντακουζηνοῦ βασιλέως εἰς ἑσπέραν ἐχστρα- 
τεύοντος ἐπὶ τῆς ἔξω Διδυμοτείχου συνοικίας ἦσαν τεταγμέ- 
7 » D - Y jy ' 
voL, χιλίων ἕκαστος ἄρχοντες τοξοτῶν πεζῶν" ἤσαν δὲ xoi 
M be » J , 
πρὸς τὸν δῆμον xci τὴν ἀλλὴν στρατιὰν δυνάμενοι οὐ puxgü.to 
P. 504 ub. Δέὰ ταύτας γοῦν τὰς αἰτίας ἐδεδοίκεσάν τε xai 
€ " - 
ἐσκέπτοντο, ἡ χρὴ αὐτοὺς ὑποποιήσασθαι" ἅμα δὲ διενοοῦντο 
- x 3 s 
Bxai πεοὲ τῶν ἄλλων ὡς ἀποπειράσοντες, εἰ διὰ τὰ ἀκουσϑέντα 
d - 5 
μὴ παρετράπησαν τὰς γνώμας. ἐδόχει δὴ οὖν εἰς τὴν ὕστε- 
ραίαν πάντων ἐν βασιλείοις συνελϑόντων, ἐπὲ τῆς βασιλίδος εϑ 
τὸν ᾿Ασάνην πρός τε τοὺς ἡγεμόνας xai τὴν στρατιὰν λύγον 
ἀποτεῖναι καὶ ἀποπειρᾷν τῆς δχάστου διανοίας. καὶ ἐς τὴν 
€ , 3 ΔΑ ΗΝ , ᾿ , 2 , c 
ὑστεραίαν ἐπεὶ ἦσαν ἐν βασιλείοις πάντες, ᾿“ίσανης 0 Ma- 
nA » 1 ^ A ὃ e ^ à , , , x ὃ 
γουὴλ ἐπὲ τῆς βασιλίδος οὕτω τὸν λόγον ἐποιήσατο. »αγῦφες 
€ ^ c M € 
συστρατιῶται, τὰ μὲν ὑπὸ παρακοιμωμέγου τοῦ Lánoxavx0v20 
, ἢ 1 - , ae 
πάντες ἀχηκόατε γεγραμμένα πρὸς ὑμᾶς. τὰ μὲν οὖν πα- 
ρόντα πράγματα ὡς πολλὰς ἐπιδέχεται μεταβολὰς, καὶ δάδιον 
Οχαὲ ἐκ μικρᾶς αἰτίας καὶ τὸν συνετώτατον καὶ κατεστοχασμέ- 
^w ' » , 
vov σφαλῆναι, καὶ τὸν ἀπερισκέπτως xai ὡς ἔτυχε Qégoue- 


sortem imperatoris quasi insperatum lucrum arripientes, seditionem 
inter populum ac militem concitarent, dareturque res pesti eL exitio, 
Praecipue vero suspicionem Comitopulus et Batatzes movebant, qui 
imperatoris Palaeologi domestici, tunc a Cantacuzeno in occidentem 
ducente Didymotichi suburbanis fuerant praepositi, habebantque 
sub se uterque mille pedites sagittarios et valebant gratia apud 
populum ac milites plurimum. 

47. His de causis timebant, et quomodo cos in officio ac sub- 
iectos tenerent, circumspiciebant: simul et de aliis periculum facere 
cogitabant , ecquid propter audita pristinam voluntatem immutassent. 
Placuit igitur, postridie, ubi omnes in palatium convenissent, Asa- 
nem audiente imperatrice duces ac milites pluribus alloqui et cu- 
iusque animum pertentare. Ad hunc itaque modum Manuel Asanes 
orsus est. Quae Apocauchus, sacri cubiculi praefectus, ad mos scri- 
pscrit, commilitones, omnes  intellexistis. lta praesentem statum 
multis mutationibus obnoxium esse, levique momento vel pruden- 
tissimum et sagacissimum decipi, et improvidum atque a casu et 
fortuna pendentem etiam praeter opinionem beatum fieri, usu et 
experientia multa universi didicistis, Quod cum ita sit, mon tanta 


HISTORIARUM: III. 47. 583 


- 2. , 
γον xai ἄπιστα εὐτυχῆσαι, πάντες ἴστε πολλοῖς ὡμιληκότες À.C. 134a 
^ , ' 
πράγμασιν, οὐ μὴν διὰ τοῦτο πάντα χρὴ πιστεύειν παρα- 
: , 
κοιμωμένῳ. ᾧ γὰρ Oy& βίος ἐπίπλαστος Gel καὶ σκαιωρίας 
, »ς. ? 
xai ἀπάτης γέμων καὶ ὃ λόγος ἐψευσμένος καὶ οὐδὲν ουδέ- 
* - Pi - - 
ὅποτε ἔχων ὑγιὲς, πῶς ἂν τις πιστεύσειε vvvi εἰρῆσϑαι τἀληθῆ; 
εἰ δὲ xai ἀληϑῆ τὰ εἰρημένα, ἀλλ᾽ οὐ παντάπασιν, ἀλλὰ 
τοιαῦτα εἶναι v γεγενημένα, οἷα βασιλεῖ μικρὰν δυσχέρειαν 
παρεσχημένα, ὅδᾳδίως πάλιν ἐπανορϑωϑῆναι. ὑμῶν δὲ ἕκα- 
- » ἕω Ὰ ; 
στος νῦν μὲν ἄχρι τῶν πραγμάτων ἐξουρίων φερομένων οὐ- 
τοδεμίαν ἔσχε πρόφασιν τήν τὲ εὐψυχίαν καὶ τόλμαν τὴν ἐν Ὁ 
- - * * , er » »- ^ * » 
τοῖς δεινοῖς καὶ τὴν σύνεσιν ἅμα ἐπιδείξασθαι καὶ τὴν tv- V. 406 
“Ὁ LJ ^ , H ' - ' . » 
γοιαν, ἣν ἔχει περὲ βασιλέα καὶ τοὺς παῖδας. νυνὲ δὲ ἡδὴ 
τῶν πραγμάτων παρασχόντων, καὲ πάντας ὁμοῦ xai ἰδέᾳ &- 
χαστον xai τὴν. σύγεσιν καὶ τὴν εὐβουλίαν ἐπιδείχνυσθαι 
^ » » - 
15*9£0v χαὶ ἐπὶ τοῖς ἔργοις φαίνεσθαι ὁμοίους, ὡς, ἂν ἀπῶσε 
- , , Ld 3 
τὰ πράγματα, τῶν λόγων οὐδένων ὄντων. τὰ uiv οὖν ἔργα 
L4 μ΄ ται, δ y ^ P , 
ὕστερον ἐπιδειξόμεϑα, ἡνίκα ἄν Oén*  vvvi δὲ ἀναγκαῖον yvyo- 
, M * - * 
μην ἕχαστον εἰσάγειν, ἣ χρὴ τραπομέγους, σφᾶς τε αὐτοὺς 
x M 
χαὶ τὴν ἄλλην πόλιν διασώζειν. οὐ γὰρ ἡσυχάσειν οἴομαι 
» € , B4 
2οπαραχοιμώμενον, ἀλλὰ ταχέως ἡμῖν ἐπιστρατεύσειν, εἰγε oy-P.505 
H ^ M ^ , » Ὕ , 32 3 , * 
τως ἀληϑὴ τὰ περὲ βασιλέως εἴη εἰρημένα. ᾿“Ισάνης μὲν 
3᾽ - 
οὖν τοιαῦτα ἐπαύσατο εἰπών. Κομιτύπουλος δὲ αὐτίκα ὑπὸ 
, Ν - ^. , ? , . , ^ 
προϑυμίας xat τῆς περὲ βασιλέα εὐνοίας κινηθεὶς, ἀναστὰς 


fides Apocaucho habenda est. Cui enim vita semper simulata  pra- 
vitatisque ac fallaciae plena et sermo mendax nihilque probum ac 
sincerum unquam continens, qui tandem eum nunc vera dixisse 
quisquam crediderit? Sed demus vera esse: at non omnimodis; sed 
. talia, quae cum imperatori parvum dederint incommodum, parvo 
negotio corrigi possunt. Vestrum autem unusquisque usque in hanc 
diem, dum res secundum cursum sine aliqua offensione tenuerunt, 
magnanimitatis ac fortitudinis suae in rebus turbidis, prudentiae 
item caritatisque , qua imperatorem et filios eius comprehenderet , 
ostentandae occasionem nullam nactus est. Nunc, quoniam se ob- 
tulit occasio, et omnes simul et seorsum quemlibet, quantum intel- 
ligentia consilioque possit, ipso etiam facto demonstrare oportet : 
verba enim, si facta desint, nihil valent. Sed ad facta postea, quando 
opus fuerit, veniemus, In praesens singuli sententiam explicare 
debent, quid agamus, ut nos ipsos reliquamque urbem conserve- 
mus. Etenim cubiculi praefectum non quieturum, sed propediem 
hostiliter in nos iturum existimo: modo plane cería sint, quae de 
imperatore narrantur, His dictis, Asanes tacuit, Comitopulus, quo 
erat studio imperatoris incensus; in medium prodiens, hunc in mo- 
dum disseruit Neminem ego vestrum, quotquot adestis, fugere 


284 CANTACUZENI 


A.C.1342 καὶ παρελϑὼν εἰς μέσους, ἔλεξε τοιάδε. οὐδένα ὑμῶν, ὅσοι 
πάρεστε νῦν, οἴομαι ἀγνοεῖν, ὡς βασιλέως ἔτι περιύντος τοῦ 
μακαρίου τοῖς οἰκείοις συνεξηταζόμην καὶ τοῖς πολλῆς παρ’ 
ἐχείγου καὶ τῆς εὐμενείας ἀπολαύουσι καὶ τῆς προνοίας. xal 
αὐτὸς δὲ οὐδὲν ἀπέλιπον, τόγε εἰς ἐμὲ ἧχον, τοῦ μὴ τὴνϑ 
προσήκουσαν εὔνοιαν εὐγνώμογι δούλῳ ἐπιδείκνυσϑαι. οὐ μὴν 
διὰ τὸ ἐκεῖνον ἐξ ἀνθρώπων γεγονέναι vvyi μεταβαλὼν, τοῖς 

Β ἐχείνου παισὶ δεῖν ἔγνων πολεμεῖν, ἀλλὰ τὴν ὅμοίαν γνώμην 
καὶ νῦν ἔτι διατηρῶ. ὁρῶν δὲ βασιλέα μὲν τὸν Karraxov- 
ζηνὸν δίκαια καὶ λυσιτελῆ τοῖς παισὲ βασιλέως ἡρημένον πράτ-ἴ0 
τειν, VÁnóxavxoy δὲ τὸν παραχοιμώμενον πολλὰς κατ᾿ αὐτοῦ 
διαβολὰς καὶ συχοφαντίας συνεσκευακότα xai ἄλλους προσε- 
'ταιρισάμενον πογηροτέρους ἀγϑρώπους xai διεφϑορότας καὶ 
βασιλίδα ἐξηπατηκότας χαὶ τουτονὶ τὸν πόλεμον τὸν μυρίων 
αἴτιον κακῶν νῦν τε ἄχρι γεγενημένον καὶ ἔτι πλειόνων ἐσό-τῦ 
μενον πολλιᾷ χκεκινηκύτας, εἰ μὴ ϑεὸς ἄνωϑεν κατασβέσει, ἐμί- 
σησά τε τὴν πονηρίαν αὐτῶν καὶ βασιλεῖ μᾶλλον ἔκρινα δέ- 

αχαιον προσέχειν, ὡς δίκαιά τε ἅμα καὶ βασιλέως τοῖς παισὲ 
συμφέροντα καὶ πᾶσιν ὅμοῦ “Ῥωμαίοις διανοουμένῳ, νυνὲ 
δὲ, ὡς ἀκούομεν, δυσχόλοις τύχαις ἐκείνου χρησαμένου i20 
τῶν συνόντων τὴν ἀποστασίαν καὶ πρὸς τὸν Τοιβαλῶν δυνά- - 
στην ἀφιγμένου, οὐ δίκαιον ἡμᾶς καταπεσεῖν, οὐδὲ πρὸς στά- 
σεις καὶ διαφορὰς χωρήσαντας, ἀνδραπόδων δίκην σφᾶς αὖ- 


1. χαὶ om. P, 2. πάφεσται P. 


arbitror, me imperateris beatae recordationis domesticum , et qui- 
dem carum illi acceptumque fuisse: nec vicissim a me (quantum 
quidem praestare potui) quidquam in amore a probo fidelique servo 
domino suo remetiendo praetermissum memini. Nec quia ille ab 
hominibus abiit, ego alius factus, illius filiis bellum inferre decrevi , 
sed eamdem mentem etiam nunc gero. Cum autem animadyertam , 
Cantacuzeno propositum esse ea persequi, quae nec a iustitia aliena, 
et illis utilia sint, contra Apocauchum, cubiculi praefectum, multas 
in eum calumnias et sycophantias consuisse aliosque impuros ac 
sceleratos assumpsisse , qui et Augustam circumscripserunt et hocce 
bellum incenderunt, iude iam mille calamitates natae et plures his 
nasciturae sunt, nisi Deus de coelo id restinxerit, eorum improbi- 
tatem exsecratus,Cantacuzenum potius, et virum iustum et defuncti 
imperatoris liberis Romanisque universis consulentem, mihi sequen- 
dum censui. Quem cum modo in misera et acerba fortuma sua (ut- 
pote a suis proditum) ad Triballorum principem profectum audia- 
mus, haud aequum est nos labascere cet ad seditiones atque dissi- 
dia conversos, pro mancipiis nosmet hostibus turpiter dedere, sed 
animis consentientes , imperalrici lrenae ac nobis mutuo sacramenta 


HISTORIARUM ΤΙ. 47. 285 


τοὺς τοῖς πολεμίοις καταπροδοῦνγαι, ἀλλὰ συμφρονήσαντας ,A. C. (34a 

ὅρκους δοῦναι βασιλίδι καὶ ἀλλήλοις, ἡ μὴν μηδένα μήτε δι᾽ 

ἀγαθῶν πολλῶν ἐπαγγελίαν, μήτε δι’ ἐπαγωγὴν πολλῶν δει- 

γῶν, ἢ βασιλίδι καὶ παισὶν ἢ ἀλλήλοις ἐπιβουλεύσειν᾽ ἀλλ᾽ 

: ; evo : Υ ; y 

ϑἀμύνεσϑαι τρόπῳ πανεὶ τοὺς πολεμίους μίαν γνώμην ἔχοντας 

καὲὶ τὴν πίστιν ἀδολον καὶ χαϑαραν φυλάττειν βασιλεῖ, πέμ- Ὁ 

ziv δὲ xal τὴν ταχίστην πρὸς ἐχεῖνον ἄνδρας, ot διδάξουσιν, 

ὡς ἡμεῖς ὑπὲρ ἐχείνου καὶ φιλτάτων καὶ τῆς γυναικὸς πάν- 

τὰ καὶ πράττειν καὶ ὑπομένειν ἐγνώχαμεν ἄχρι παντὸς, ἵν᾽ αὖ- 
Ἰοτός τε ἥδοιτο τοιαῦτα περὲ ἡμῶν ἀκούων xat ἡμῖν πολλὴν 

εἰδείη χάριν τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας. οὐδὲ γὰρ μικράν τινὰ 

οἴεσθαι ἐκεῖνον τὴν περὲ ἡμῶν φροντίδα ἔχειν χρὴ, ἀλλὰ 

πολλοῖς παλαίειν λογισμοῖς ὑποπτεύοντα, ὥσπερ εἰχὸς, μὴ 

πρὸς τοὺς ἀγῶνας ἀποχνήσωμεν.᾽ τοιαῦτα μὲν ὁ Κομιτό- 
τὔπουλος εἶπεν. εὐϑὺς δὲ μετ᾽ ἐχεῖγον ὃ Βατάτζης ἐπήνει τε Ῥ,5ο6 

τὰ εἰρημένα καὶ ὡς μηδενὸς ἐνδέοντα, μήτε πρὸς σύνεσιν, 

μήτε πρὸς εὐβουλίαν, ἐπεψηφίζετο καὶ αὐτὸς xai ἐπέσπευδε 

τοὺς ὅρχους. Εἰρήνη δὲ ἡ βασιλὶς καὶ ὃ ἀδελφὸς ᾿“σάνης 

τὴν Κομιτοπούλου παραίνεσιν νομίσαντες ϑεύϑεν χεκινῆσϑαι, 
“οἵν᾽ εἴη πᾶσι παράχλησις πρὸς τοὺς ἀγῶνας τὸ τοὺς ὑποπτευο- Κ᾽ 407 

μένους τουτουσὶν οὕτως ἔχοντας εὐνοίας φαίνεσϑαι πρὸς βα- 

σιλέα, τῶν πολλῶν &vanvevcayreg φροντίδων xai ἐπιψηφισώ- 

μενοι τὴν βουλὴν, ἐπειδὴ xai τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ἐδόχει, τοὺς 


dicere, nullum nostrum neque bonorum multorum pollicitatione 
illectum, neque multorum malorum invectione compulsum,: illi eius— 
que liberis aut inter nos insidiaturos: sed omni ratione et una 
mente in hostem pugnaturos, fidemque germanam ac puram impera- 
tori servaturos. Quin etiam certos homines celeriter ad eum mit- 
tendos iudico, qui doceant, nos pro ipso carissimisque eius filiis 
eL uxore omnia semper et facere et pati constituisse: ut de nobis 
haec audiens laetetur deque tanta benevolentia gratias agat. Nec 
enim parum de nobis sollicitum esse credendum est, sed variis dis- 
tractum cogitationibus suspicari, ut est verisimile, nos ignavia tor- 
pentes, certare amplius non audere, Hactenus Comitopulus: quem 
mox excipiens Batatzes, et dicta laudare et ut prudentissima atque 
consultissima suffragio suo approbare et iuramenta urgere. lrene 
vero imperatrix et  Asanes frater, Comitopuli cohortationem ex di- 
vino aíllatu exstitisse rati, ut ad dimicandum omnes acuerent, (pro- 
pterea quod qui prius suspecti erant, tantam nunc erga. imperato- 
rem animorum inclinationem praeferebant,) magnis levati angoribus, 
cum et ceteri idem omnes sentirent, sacramenta concipi iusserunt: 
primusque se imperatricis frater obligavit. Interea quidam , Bratilus 
nomine, ab imperatore adveniens, non ille quidem litteras , sed ce- 


“86 CANTACUZENI 


A.C.134a0gxovc ἐκέλευον τελεῖσϑαι" καὶ ἐτελοῦντο, πρώτου τοῦ τῆς 
Β βασιλίδος ἀδελφοῦ ὁμωμοχύότος. ἂν ᾧ δὲ ταῦτα ἐτελεῖτο, 
ἥκει τις ἐκ βασιλέως Ππρατίλος ὄνομα, ὃς γράμματα μὲν 
οὐχ εἶχε, κηρὸν δὲ ἐσφραγισμένον τῷ δακτυλίῳ τοῦ βασιλέως. 
ἀξιοπιστίας ἕνεχα. καὶ πρῶτα μὲν προσηγύρευε βασιλίδα na-5 
ραστὰς, ἔπειτα καὶ τοὺς ἄλλους éx βασιλέως, διηγεῖτό τε τὰ 
περὶ Γυναικόχαστρον, οὐχ ὃν ἐγένετο τρύπον, ἀλλ᾽ ὑφειμένως 
μάλιστα καὶ ὡς ἄν ᾧετο οὐ σφόδρα ϑορυβήσειν. πρὸς τοῦ- 
τὸ γὰρ ἔφασχε παρὰ βασιλέως ἐχπεμφϑῆναι. ἔπειτα καὶ τοῦ-- 
τὸ προσετίϑει, ὡς ταραχῆς οὐ μικρᾶς περὲ τὴν βασιλέωςτο 
στρατιὰν γεγενημένης χαὶ πρωτοστράτορός τε καὶ ἄλλων ἀ- 
ποστάντων διὰ τὸ μὴ τὴν οἴκοι ζημίαν φέρειν δύνασϑαι., πε- 
Col Κράλη πυϑόμενος ὃ βασιλεὺς ὡς διατρίβοι ἐγγὺς , γένοιτο' 
πρὸς αὐτὸν κατὰ φιλίαν παλαιάν. ἐκείνου δὲ ἀσμένως ὕπο- 
δεξαμένου xal μετὰ πολλῆς φιλοφροσύνης xai εὐνοίας καὶτϑ 
στρατιὰν πολλήν τε καὶ ἀγαϑὴν παρεσχημένου κατὰ συμμα- 
χίαν, νῦν πρὸς ὅδοιπορίαν εἶναι οἴεσϑαι καὶ ἀφίξεσθαι μετὰ 
μικρόν" αὐτὸν δὲ πεμφϑῆναι πρότερον ἀπαγγελοῦντα τὰ γε- 
γενημένα., ὡς ἂν μὴ διεφρϑαρμένως πυϑόμενοι καὶ μετὰ πολ- 
λῆς προσθήκης ϑορυβῆσϑε. ἠξίου τε μὴ μέλλειν, ἀλλὰ ma-20 
ρασχομένους γράμματα περὲ αὐτῶν' ὅπως ἔχουσι δηλοῦντα, 
αὖϑις εἰς βασιλέα ἀποπέμπειν. πολλὴν γὰρ αὐτῷ περὲ αὖ- 
τῶν φροντίδα εἶναι, καὶ τοῦ παντὸς τιμᾶσϑαι τὸ πυϑέσϑαι 
τι περὲ αὐτῶν. ἔφασχε δὲ καὶ παρὰ βασιλέως γράμματα 


ram annulo eius signatam fidei causa afferebat. Hic primum impe- 
ratricem adiens, salutem dicit: deinde alios quoque verbis impera- 
toris salutat: et de Gynaecocastro narrat (cuius gratia se missum 
autumabat) non ut revera contigerant, sed obiter admodum et quo. 
modo non multum terroris sese daturum existimabat, Adiiciebat , 
turbatione non modica inter milites suborta, post protostratoris 
aliorumque secessionem, quod domestica damma ferre non potuis- 
sent, audito Cralem haud procul abesse, imperatorem pro veteri 
amicitia ad eum profectum esse: ibi libenter valdeque comiter et 
benevole susceptum et auxiliaribus copiis magnis ac fortibus auctum 
esse: putareque se, nunc iter versus Didymotichum tenere et brevi 
coram aífuturum, seque praemissum, ut gesta nuntiaret: ne, si 
aliter quam pro veritate et multis cum additamentis audirent, tur- 
barentur. Nec cunctandum, sed datis sibi de statu ipsorum litteris, 
ad imperatorem se remittendum affirmabat, qui in multa de ipsis 
cura versetur: quippe cui in eo sint omnia, ut res eorum  cogno- 
scat. Aiebat item , epistolam se ab eodem accepisse, eadem, Then 
marrasset, continentem, Ceterum multis per viam occurrentibus, 
timuisse; ne interceptus, propter eam aliquid calamitatis perpe- 


HISTORIARUM ΠΙ. 48. 2587 


λαβεῖν, ἃ xai αὐτὸς sims περιέχοντα" πρὸς τὴν ὅδοιπορίαν A.C. 1342 
, ς X 9 
-" c - , 
δὲ πολλῶν συντυγχανόντων, δείσας μὴ ἁλῷ καὶ αὐτὸς τε δι᾽ 
» ^ ΄ ^ 25 - - ^ c ^v ΡῈ 
ἐχεῖνα εἰς πεῖραν ἐλϑῃ πολλῶν χαχῶν καὶ ἢ πρᾶξις χωλυϑῇ; 
5 “ὦἦ Ἢ € 
τὰ γράμματα ἀφανίσαι, τὴν σφραγῖδα δὲ μόνην ἀξιοπιστίας 
A e. - , 
δένεχα φυλάξαι, δυναμένην ini τὰ κοῖλα τοῦ στόματος τοὺς 
- bl 3 - 
ἐρευγῶντας διαδιδράσχειν. ὃ μὲν οὖν τοιαῦτα λέγων ἐπι- 
^ - 
στεύετο, καὶ πολλὴν παρείχετο παραψυχὴν καὶ τὸ πολὺ τῇς 
᾽ 7 j, , L4 M "CN »€6* , » 
ἀϑυμίας ἐπεκούφιζεν. ἤϑδεισαν yaQ αὐτὸν οὐδὲ πρύτερον εὐ- 
» » a 1 
φυῶς ἔχοντα διὰ κουφότητα περὲ τὸ πλάσματα συντιϑέναι. 
5 * , $3 € 5, ' 3944» € 7 H , 
τοτὰ δὲ, οὐκ ἦσαν, ὡς ἀπήγγελλεν. ἀλλ᾽ ἡνίχα ἐν Γυναικοχά- 
στρῳ 7 περὲ βασιλέα ἐγίνετο ἀποστασία καὶ σύγχυσις δεινὴ 
xci ἀταξία ἦν περὲ τὴν στρατιὰν, ἐπεὶ καὶ αὐτὸς παρῆν εἰς Ρ. 50} 
τοῦτο τεταγμένος σὺν πλείοσιν ἑτέροις τοιούτοις, ἵν᾽ εἰ που 
5» * 
δέοιτο βασιλεὺς ἀγγελίαν χρύφα πέμπειν, αὐτὸς διαχομίζοι 
Ἰδδιὰ τὴν εὐτέλειαν AavOavov , προσελϑὼν ἐδεῖτο βασιλέως, 
ἐπεὶ μὴ γράφειν δύναιτο διὰ τὴν ἀκαιρίαν, σφραγῖδα παρέ- 
- 3 3 ' - 
χειν &x τοῦ δακτυλίου, ἵν᾽ ἢ πιστεύεσθαι ἀπαγγέλλοντι τοῖς 
2 , M - , i , PN $4 7£ 
ἐν Ζιδυμοτείχῳ περὲ τῶν γεγενημένων" γομίσας δὲ xai ὃ 
' ' E " f. 
βασιλεὺς προσήκοντα εἰρηκέναι τῷ καιρῷ, παρεῖχε. ΠΙπρα- 
* bi - - , ΄ 
ϑοτίλος μὲν οὖν τοιαῦτα τοῖς ἐν Ζιδυμοτείχῳ ἀπαγγείλας, γράμ- 
, 3 M Ij ' € LÀ ' » 
ματὰ τε αὖϑις παρὰ βασιλίδος καὶ τῶν ἄλλων λαβὼν, ᾧχετο Β 
πρὸς βασιλέα. | 
μη. ὋὉ δὲ ἐπὲ τῆς ἔξω Ζιδυμοτείχου συνοικίας δῆμος V.4o8 
»"Ἣ € ^ Li 
οὐ πολλῷ ὕστερον οὐκ ἀνεχτὸν ἡγούμενοι, εἰ μὴ τὰ ἴσα καὶ αὐ- 


14. διαχομίζει P. 15. λαγϑάγον P. 


teretur et negotium ad mihilum caderet, atque ideo conscidisse; 
siguum solum fidei faciendae retinuisse, quod cavo oris inditum, 
scrutantes posset effugere. Eius diclis solatii ac levamenti plenis 
adiuncta fides, quod scirent hominem nec alias ad mendacia ex le- 
vitate componenda ingeniosum fuisse. Res vero secus erat, quam 
ille memoraverat. Quando enim Gynaecocastri ab imperatore defe- 
clio tantaque confusio ac perturbatio incidit, quoniam et ipse 
aderat, cum pluribus sui similibus ad hoc constitutus, ut, si quo 
opus esset imperatori occulte mittere litteras, ipse ferret, qui pro- 
pter vilitatem suam facile lateret, accedens rogavit, ut, quoniam 
tempore exclusus scribere litteras non posset, signum ex annulo im- 
pressum daret, quo sibi gesta memoranti Didymotichenses crede- 
rent. Tempestive locutum arbitratus imperator ita fecit. Bratilus 
ergo his Didymotichum nuntiatis, rursum ab imperatrice ceteris- 
que accepta epistola ad imperatorem est reversus. 

48. At plebs suburbana Didymotichi non multo post minime 
ferendum putans, si non etiam alios populos aemulata, potentes 
interficeret, praefectis imprudentibus, noctu ad tumullum inter se 


288 . CANTACUZENI 


A.C. 1342 r0? τοῖς ἄλλοις δήμοις δρῷεν καὶ διαφϑείροιεν τοὺς δυνατοὺς, 
στῶν ἀρχόντων αὐτοῖς μὴ συνειδότων, νυχτὸς ἐπὲ τὴν στάσιν 
ἀλλήλους παρορμήσαντες καὶ καϑοπλισάμενοι ὡς εἶχον πάν- 
τὲς ἅμα ἕῳ πρὸς τὰς πύλας ἐλϑύντες, ἐτειχομάχουν καὶ πάν-- 
τας ἠπείλουν ἀποκτείνειν τοὺς ἔνδον, εἰ μὴ ἑκόντες προσχω-ἤ 
ροῖεν" οὕτω γὰρ àv μόλις φείσεσϑαι μὴ ἀποχτείνειν. ᾿4σά- 
γης δὲ xoi ἡ ἔνδον στρατιὰ ἡγησάμενοι. δεινὸν, εἰ μετὰ τῶν 
ἐκ Βυζαντίου καὶ τῆς ἐκ τῆς ἄλλης ἀρχῆς Ῥωμαίων στρα- 
τιᾶς καὶ παρὰ τῶν οἰχείων πολιορχοῖντο, ὅπλισάμενοι xai 
αὐτοὶ καὶ ἀνοίξαντες τὰς πύλας συνεπλέκοντο τῷ δήμῳ ἔξελ-το 
ϑόντες. ἐκεῖνοι δὲ οὐδὲ πρὸς ὀλίγον. ἀντισχόντες προς τὴν 
μάχην, ἔφευγον ὡς εἶχον, παῖδας καὶ γυναῖχας μόνας ἄγνα- 
Ὁ λαβόντες καὶ διεσκεδάσθησαν κατὰ τὰς ἄλλας πόλεις, μη- 
δὲν ἐπιφερόμενοι ὧν εἶχον" πλήν τινων ὀλίγων, οἱ διὰ τὸ μὴ 
συμμετεσχηκέναι τῆς στάσεως τοῖς ἄλλοις μένειν συνεχωρή-τἢ 
ϑησαν éni τῶν οἰκιῶν. ἢ στρατιὰ δὲ τὰς οἰχίας τῶν φυγόν-- 
vov διεπόρϑουν καὶ πάντα εἰσεκόμιζον ἐντὸς τειχῶν. ὀλίγῳ 
δὲ ὕστερον καὶ τὰς ξυλώσεις καϑαιροῦντες, ἐχρῶντο πρὸς τὸ 
πῦρ, ὑπὸ τῶν ἐν Βυζαντίῳ ἤδη πολιορχούμενοι. 4 γὰρ 
ἐκ Βυζαντίου στρατιὰ, ἄχρι μὲν οἱ ἔξω Ζιδυμοτείχου mgógao 
τοὺς ἔνδον ὡμοφρόνουν, οὐδὲ ἐγγὺς γενέσθαι ἐπεχείρουν , 
ἀλλὰ εἰσβάλλοντες, τὰ πόῤῥω διεπόρϑουν xai ὡς τάχιστα 
ἀνεχώρουν. ἐπεὶ δὲ ἡ στάσις γένοιτο καὶ ἐχπολεμωϑεῖεν 
τοῖς ἔνδον οἱ ἐχτὸς, αὐτοί τε ἐφϑάρησαν παντάπασιν ἀνάστα- 


cohortati armatique ut poterant, omnes bene mane ad portas proce» 
dunt, muris, oppugnationem inferunt:. minantur oppidanos omnes 
perempturos, ni se dediderint; sic enim vix tamen manus a caede 
. cohibituros. Hic Asanes et praesidium rem periculosam rati, si 
praeter Byzantios et alios aliunde ex imperio contractos etiam à 
domesticis obsiderentur, accincti et ipsi, portis apertis cum populo 
conflicturi erumpunt. Qui nec aliquamdiu saltem impetum sustinens, 
fugit ut potuit, filiis et uxoribus tantum assumptis: nihilque aliud 
rerum suarum secum asportans, per alias urbes dissipatus est. Pau- 
cis, quod seditionis participes non fuissent, domicilia sua habitare 
permissum. Milites, fugitivorum domihus direptis, totam praedam 
in urbem intulerunt. Brevi intervallo etiam materiationem destru- 
entes, ea a Byzantiis iam obsessi ad focum usi sunt. Nam Byzan- 
tii, quamdiu Didymotichenses suburbani cum oppidanis voluntatibus 
congruebant, ne pedem quidem propius ferre audebant; sed. remo- 
tiora agri depopulantes, properato se in stativa recipiebant. "Tu- 
multu autem et. seditione conflata, suburbani urbanos hostilem in 
modum aggressi, et ipsi omnino sedibus suis pulsi perierunt, et 
urbani, imminutis magnopere viribus, pugna hostibus pares amplius 


H]STORIARUM III. 48. 289 


v - 
τοι γεγεγημένοι, καὶ οἱ ἔνδον τὸ πολὺ τῆς δυνάμεως ὕφαιρε-Α. C. 1342 
- y 3 : * 
ϑέντες, ἀσϑενεῖς τε ἦσαν καὶ οὐχέτι πρὸς τοὺς πολεμίους dzi-P. 508 
ὁμαχοι. ὅϑεν κἀκεῖνοι ἐπιόντες καὶ στρατοπεδευόμενοι ἐγγὺς 
c ^ 
διεχαρτέρουν, οἱ μέντοι ὑπολειπόμενοι τοῦ δήμου ἐν Ζιδυ- 
» ' 4 - : - n 
δμοτείχῳ, τῶν οἰχημάτων ὑπὸ τῆς στρατιᾶς καϑαιρεϑέντων, 
αὐτοὶ τοὺς λίϑους ἐχχαϑαίροντες, πρὸς λαχανισμὸν ἐχρῶντο 
€ , » , Eod 3 M ' - , , 
. τῷ χωρίῳ. καὶ τέλος 705 εἶχε τὸ περὲ τοῦ χωρίου τούτου 
^— , ^V 3 “Ὁ , 5 , d ' 
τῷ μητροπολέίτῃ τῆς αὐτῆς πόλεως ὀλίγῳ πρότερον προξιρη- 
^ Ld , * 
μένον. ἔτι. γὰρ Καντακουζηνοῦ τοῦ βασιλέως πρὸς τὴν εἰς 
τοτὴν ἑσπέραν «ἐχστρατείαν παρασχευαζομένου, ἐδόχει δεῖν διὰ 
τὸν πόλεμον περὲ τὴν ἔξω συνοιχίαν τάφρον περιελαύνειν, B 
ι » μὰ » , , 
iva μὴ ὁᾳδία ἡ εἴσοδος τοῖς πολεμίοις εἴη, ci nore ἐσβάλοιεν. 
διανενεμημέγης δὲ τῆς τάφρου κατὰ φατρίας παντὶ τῷ δήμῳ, 
ὥστε ἀγορύττειν, καὶ τοῖς ἐν τῷ χλήρῳ τῆς ἐχκλησίας πᾶσε 
, ^ , - 
15zagetyero μερίς. δυσχεραινόντων δὲ ἐχείνων διὰ τὸ πονεῖν 
, ^ ^ 3 * » 
καὶ προσαγγελλόντων τῷ μητροπολίτῃ τοὺς ἐπὶ τὰ ἔργα ἀ- 
, - ^ - LI ^ 
veyxaLovrac, ,,οὐδὲν uiv" εἶπεν ἐκεῖνος «τὰ τοιαῦτα πρὸς τὸν 
πύλεμον λυσιτελήσει. μετ᾽ οὐ πολὺ γὰρ ὃ περιποιοῦνται γω- 
^ J« - vx * Ἢ — 
Qíov πρὸς λαχανισμὸν ἐπιτηδείως ἕξειν. τοῦ δὲ μὴ δοχεῖν 
φοαὐτοὺς τοῦ χοινῇ λυσιτελοῦντος ἀμελεῖν, ἐχέλευε τὰ ἐπιτε- 
ταγμένα πράττειν. ὧν ὀλίγῳ ὕστερον ἐκβάντων, ἀνεμιμινή- 
, c 2 , bL. , Y ^ » - 
σχογντὸ τὸ OL ἔν Zhióvuort(z καὶ ἐθαύμαζον τὸν ἀνδρα τῆς C 
, c , " , AP - 
προαγορευσεως. οἱ μέντοι παρὰ Κραλὴη βασιλεῖ τῷ ΙΚαντα-Υ͂, 4og 
ER E » 
κουξηνῷ ἐπιτεταγμένοι συμμαχεῖν, ἐπεὶ παρεσκευασμένοι ἤ- 
^ » » » » , 
2505 ἤσαν xat ἔμελλον ἔργου ἔχεσϑαι, τῷ σφετέρῳ δυνάστῃ 


mon erant, Unde illi, Byzantii inquam, propius accedere et locatis 
castris perseverare non dubitarunt. Ex Didymotichensibus suburba- 
nis restantes, vicinorum aedibus a milite eversis, ipsi lapides et 
rudera efferebant et per areas illas oluscula serebant, Et iam eve- 
nerat, quod de hoc loco ipsius urbis metropolita non ita pridem 
vaticinatus fuerat. Nam dum se Cantacuzenus ad expeditionem occi- 
dentalem adhuc instrueret, suburbana ad hostem arcendum. fossa 
debere circumdari decernebat. "Tributim igitur toti populo et cleri- 
cis ecclesiae ad fodiendum pars describebatur. Quibus, clericis puta, 
laborem indignantibus et exactores operum ad episcopum deferenti- 
bus, ille hanc fossam bello nihil profuturam praedixit. Quem enim 
locum servare et custodire niterentur, brevi olerum sationi idoneum 
habituros. Verumenimvero ne commodum publicum parvi pendere 
videretur, iussit imperata fieri. Cum non diu post eventus respon- 
disset, Didymotichenses in memoriam praedictionis regressi, virum 
de ea suspexerunt. Porro a Crale Cantacuzeno adiuvando designati 
iamque parati et ad opus accessuri, dominum suum conveniunt, 
haud utile se et illum sibimet ipsis cousilium inivisse autumant, 


Cantacuzenus 1]. 19 


200 CANTACUZENI 


A.C. 1342 προσελϑόντες, οὐ λυσιτελοῦντα ἔφασαν σφᾶς τὸ αὐτοὺς κἀχεῖ- 
vov βεβουλεῦσϑαι περὲ ἑαυτῶν, οὕτως ἀπερισχέπτως τὸ χρά- 
τιστον τῆς αὐτῶν δυνάμεως ἐγχειρίσαντας ανταχουζηνῷ τῷ 
βασιλεῖ, εἰ γὰρ ἐκεῖνος διαλύσεις θέμενος πρὸς Ανναν τὴν 
βασιλίδα, κρύφα ἐπιβουλεύσειεν αὐτοῖς καὶ διαφϑερεῖ μὴ προ-ῦ 
αἰσϑομένους τὴν ἐπιβουλὴν, w λοιπὸν ἢ ἐπανελϑόντα παῖδας 
xai yvvaixag ἄγειν ἐπὶ δουλείᾳ καὶ τὴν ἄλλην ἅπασαν Τρι- 

Ὁ βαλῶν ἀρχὴν ὑποποιεῖσϑαι; δι’ ἃ οὐ χρῆναι χωρὶς ὁμήρων 
ἐχείνῳ συμμαχεῖν: ἀλλ᾽ εἴ τι δέοιτο τῆς αὐτῶν ἐπικουρίας, 
τὸν νεώτερον τῶν υἱῶν ὅμηρεύσοντα καταλείπειν παρ᾽ αὐτοῖς .τὸ 
οὕτω γὰρ προϑύμως συστρατεύσεσϑαι καὶ μηδεμίαν πρὸς τὸ 
μέλλον πονηρὰν ἐλπίδα σχήσειν. «Ἴΐβερος δὲ ἰδίᾳ ἐδεῖτο 
Κράλη, πείϑειν βασιλέα τὴν ἐκείνου ϑυγατέρα ΠΠανουὴλ τῷ 
γεωτέρῳ υἱῷ κατεγγυᾷν" πυϑέσϑαι γὰρ περὲ Συργῆ, ὡς δια- 
λύσειε τὸν γάμον ϑυγᾳτρὸς διὰ τὸν πόλεμον, ἣν ἔτι περιόν-τϑ 
τος ᾿ΑἸνδρονίκου βασιλέως τούτῳ δὴ κατηγγύησε τῷ Πανουήλ, 
καὶ ἐδόχει κἀκείνῳ δίκαια καὶ συμφέροντα ἀξιοῦν τοὺς στρα- 
τηγούς. διὸ χαὶ ἀπήγγελλε βασιλεῖ τὰ παρ᾽ ἐκείνων εἰρημέ- 

P.5og»« καὶ συνεβούλευε πείϑεσθαι αὐτοῖς, τοῦτον τὸν τρόπον 
προϑύμως συστρατευσομένοις. ἐδεῖτό τε ἰδίᾳ καὶ περὶ “1:-30 
βέρου τῆς ϑυγατρὸς éni γάμῳ συνάπτειν τῷ υἱῷ, καὶ μὴ 
τὸ διάφορον ἀμφοῖν τῆς εὐδοξίας, ἀλλὰ τὴν συντέλειαν, ἣν 
πρὸς τὰ παρόντα συντελέσειξ, σκοπεῖν. πρὸς γὰρ τῷ καὶ τοῖς 
ἄλλοις Τριβαλοῖς πρὸς ἡδονὴν τὸν γάμον εἶναι τοῦ παιδὸς , 


13. Κράλῃ P. — 19. τὸν om. P. 


quando tam incaute florem ac nervum potentiae suae Cantacuzeno 
iradidissent. Si enim pace cum Anna imperatrice clam composita, 
ipsis insidietur, nec insidias praesentientes occidat, quid reliquum, 
nisi ut regressus liberos et coniuges eorum in servitutem abripiat, 
universumque 'Triballorum principatum sibi subiiciat? Ideo tum de- 
mum iuvandum (si ipsorum egeat auxilio) quando iuniorem filium 
apud eos obsidem reliquerit: sine obsidibus non iuvandum. Sic 
enim cupide una militaturos nullamque in futurum malam spem do 
eo concepturos. Liberus autem privatim Cralem orare, imperatori 
auctor esset, ut is Manueli, iuniori filio, ipsius Liberi filiam de- 
sponderet; audiisse enim, Syrgen sponsalia inter eius filiam et Ma- 
nuelem hunc, cui eam, Andronico imperatore adhuc in vita manente, 
despondisset, belli causa rescidisse. Et videbantur Crali quoque 
duces aequum et bonum postulare, Quamobrem quid velint, impe- 
ratori renuntiat: bortatur, ut. eis obsecundet: hac enim ratione impi- 
gre militaturos. Separatim vero de Liberi filia cum filio eius nu- 
ptiis consocianda rogat et monet, ne quod sit inter ambos ex gene- 
ris claritate discrimen, sed. quantum in praesens eílicere hac via 


* 


HISTORIARUM ΠῚ. 48. 201 


ἔτι καὶ Δίβερον αὐτὸν οὐ σύμμαχον ἕξειν ἔτι καὶ φίλον, GAAGA.C. 1342 
δοῦλον ἀχριβῶς καὶ πάντα προησόμενον προϑύμως ὑπὲρ τῶν 
αὐτῷ λυσιτελούγτων" οὕτω γὰρ ἐπαγγέλλεσθαι καὶ αὐτόν, 
ἐδόχει μὲν οὖν πολλὴν ἐπιείκειαν καὶ εὐγνωμοσύνην τὸ τοι- 
δοῦτο Κράλῃ συμμαρτυρεῖν, εἰ τοῦ παρ’ αὐτῷ δυνατωτάτου 
βασιλεῖ προστιϑεμένου καὶ οὕτω φανερῶς ὑπὲρ ἐχείνου πάν- Β 
τα ποιήσειν ἐπαγγελλομένου, εἰ πείϑοιτο μόνον τὴν ἐκείνου 
ϑυγατέρα συνοιχίζειν τῷ υἱῷ, μήϑ᾽ ὑποπτεύειν αὐτὸς, μήτε 
κωλύειν ἐπεχείρει, συνέπραττε δὲ μᾶλλον. τοῦτο δὲ οὐ μᾶλλον 

τοτῆς ἐπιειχείας Κράλῃ ἦν, ἢ τῆς “ιβέρου περιουσίας xai τοῦ 
μεγάλα δύνασϑαι παρὰ Τριβαλοῖς, ὥστε καὶ αὐτὸν KoaAnv 
προσχρούειν ὀῤδῥωδεῖν. ὃ μὲν οὖν ΙΚράλης τοιαῦτα πρὸς βα- 
σιλέα διεξήει, παρόντος καὶ “ιβέρου. βασιλεὺς δὲ ἐπείθετο 
πρὸς ἀμφότερα λυσιτελοῦντα δρῶν ἐν τῷ παρόντι, xoi τήν τε 

τούποψίαν ἀπωϑεῖτο, ὡς ἀδικήσειέ ποτε καὶ ἐπιβουλεύσειε τοῖς ἃ 
συμμάχοις. οὐ γὰρ τοιαύταις αὐτὸς ἐπίστασϑαι τοὺς φίλους 
ἀμείβεσθαι εὐεργεσίαις, ὅπου γε καὶ τοῖς πολεμοῦσι φανερῶς 
οὐδέποτε. ἐπιβουλεύων ἐφάνη. καὲ τὸ πρὸς Συργὴν κῆδος οὐκ 
αὐτὸς διαλύειν πρῶτος ἔφασχεν, ἀλλ᾽ ἐχείνον ἀπειπαμένου,, 

κομηδεμίαν αἰτίαν εἶναι, εἰ καὶ αὐτὸς ἑτέραν τῷ υἱῷ ἁρμόσε- 
ται, καίτοι γε οὐδ᾽ εἰς τοσοῦτο δεσμῶν ἥκειν τὸν γάμον, ὧσ- 
τε μὴ ἐξεῖναι διαλύειν: εὖ γὰρ μέχρι Ógxcov προεχώρει, ἐξ 
οὐδεμιᾶς ἂν αἰτίας ἐπεχείρησε διασπᾷν αὐτός. τοιγαροῦν ἀφιέ- 

i1. Κράλην add. M. 


possit, intueatur. Nam praeterquam quod et aliis Triballis hae 
nuptiae iucundae sint futurae, ctiam Liberum ipsum mon socium 
modo et amicum , sed et servum plane ipsius fore omniaque eias 
utilitati prompte postpositurum , quod ipsemct polliceatur, Haec 
res, ut apparebat, magnum Crali aequitatis et candoris tcestinionium 
dabat, quod dynastarum suorum potentissimo cum imperatore sé 
coniungente adeoque manifeste omnia illias causa facturum polli- 
cente , si is tantum filiam ipsius filio suo collocaret, nihil suspica- 
retur mali, nec praepedire negotium tentaret, scd adiuvarct magis, 
Verum istuc non tam aequitati Cralis, quam Liberi opulentiae ma- 
gnaeque inter Triballos potentiae adscribendum, propter quam ct 
ipse Crales eum offendere timebat. Haec igitur ille cum et Libe- 
rus adesset, apud imperatorem disseruit; qui quod tum illud, tum 
hoc in praesentia conducere videbat, neutrum recusat et ita suspi- 
cionem eximebat: nescire enim se amicos sic remunerari, quando con- 
staret, nec apertis hostibus unquam insidiatum ; et affinitatem cum 
Syrge non priorem dissuisse, sed eo generum abdicante, causae nihil 
esse, cur non et ipse aliam filio suo uxorem iungeret, praesertim 
cum nondum sic adstrictum fuerit matrimonium, ut dissolvere non 
liceret. Si iuramentum intercessisset, nulla de causa id distracturum 


295 CANTACUZENI 


^ € e * * 2f el * e ue 
A. C. 1342vat τὸν υἱὸν ἅμα μὲν γαμβροὸν ἐσόμενον “ιβέρῳ, ἅμα δὲ καὶ τῆς 
- u M EJ -᾿ 5 ^ Pr » 
στρατιᾶς ἕνεχα τοῦ ϑαῤῥδεῖν αὐτῷ, ὡς οὐδέποτε ἐπιβουλευσειδ" 
μὴ μέντοι παντάπασι διατρίβειν παρ᾽ αὐτοῖς, ἀλλ᾽ ἐπανήκειν 
Y 
V. (10 πρὸς αὐτὸν, ἡνίκα àv καλοίη. “Ἰίβερος δὲ Enel ἀκούσειε βασιλέα 
, ΑΞ. ELA! E] , , » ^ Cw 
D πεπειομένγον τιρὸς τὸ τὴν ἐκείνου ϑυγατέρα ἄγειν τῷ vig, προσε-ὅ 
' Ὡ5 , ^ , , ' ^ c , 
κύνει T€ καὶ ἡσπάζετο τὸν βασιλέως πόδα, καὶ πολλᾶς ὠμολογξε 
χάριτας ἐκείνῳ τε τῆς εὐεργεσίας καὶ Κράλῃ τοῦ συνεπιλαβέσϑαν 
, - “- cet 
πρὸς τὸ ἔργον. τοῦτο δὲ λόγοις μόνον συνετίϑετο ψιλοῖς" ὁρ- 
^" P4 * υ 2 
xoig δὲ ἢ δέσμοῖς τισιν ἄλλοις πρὸς τὸν γάμον οὐκ ἐχρήσαντο. 
᾿ ' - » 
P. 510 u9. lMerà δὲ τοῦτο τὴν στρατιὰν παραλαβὼν nón na-YO 
, L A] , 2 M e ' , ^ 
ρεσχευασμένην περὲ ϑέρους ἐχβολὰς ἅμα καὶ Konig μετὰ 
P4 ^r 4 
yvyaixóc παρεπομένου ἄχρι τῆς Ῥωμαίων δρὼν ἡγεμονίας, 
Β ἐκεῖνοι μὲν οὖν ἀνεχώρουν συνταξάμενοι" βασιλεὺς δὲ τὴν 
τεταγμένην ἔχων στρατιὰν, ἐστρατοπέδευσεν ἐν (ϑεραῖς xai 
διήγαγεν ἐπὲ τρισὶν ἡμέραις διαλεγόμενος Φεραίοις περὲτϑ 
- ^ lod ^ ' ^ , * 
τοῦ προσχωρεῖν αὐτῷ. ^ XvQync γὰρ μετὰ τὴν ἐπάγοδον τὴν 
, - » 5 
ἐκ Γυναιχοκάστρου Φεραῖς ὀλίγον ἐνδιατρίψας, ἦλθε πρὸς 
, b] - » i * τὰ , » , 3 
Βυζαντιον ᾿ κἀκεῖθεν εἰς ᾿Φρμεγίαν ἀπεχώρησεν, .dout- 
^ ? ^ 
γίων ἐπὲ τὸ σφίσιν ἄρχειν αὐτὸν προσχαλεσαμέγων,, ἐκ πα- 
τρύου προσηκούσης αὐτῷ κχλήρου τῆς ἀρχῆς. (Ῥεραῖοι 0i20 
οὐδὲν μᾶλλον ἢ πρότερον ἦσαν βασιλεῖ τῷ Καντὰκουζηνῷ 
; : φ - AA M 3 "A 22$ T 
παρεσκευασμένοι πολεμεῖν, καὶ τοὺς προσιόντας ἐπὲ τῷ 
διαλέγεσϑαι λίϑοις ἔβαλλον καὶ βέλεσιν ἀπὸ τῶν τειχῶν. 
ὅϑεν xoi 5 στρατιὰ ὡς πολεμίων ἀδεῶς τὴν χώραν διε» 
ἐπόρϑουν. ἐν ᾧ δὲ ταῦτα ἐτελεῖτο, Βράκτος τῶν ἡγεμόνωγαηϑ 


fuisse, Proinde dimittere se filium, simul generum futurum Libero, 
simul propter copias sociales, ut ne quid ab se insidiarum metuant: 
non sic tamen, ut apud eos omnino semperque maneat, sed ubi 
pater revocaverit, redeat.  Liberus ut imperatorem de connubio 
annuisse. cognovit, eum adorans pedemque deosculans, multas ipsi 
de beneficio et Crali de opera gratias egit. At enim haec nudis 
tantummodo verbis transigebantur; iuramentis aut nexibus aliis ad 
nuptias couglutinandas non sunt usi. 

49: Praecipiti aestate imperator, Crale cum uxore usque ad 
confinia prosequentibus ibique dicta salute recedentibus, cum pa- 
ratis et attributis sibi copiis Pheras processit: ubi ad triduum 
manens, cum Pheraeis de deditione egit, Syrges enim e Gynaeco- 
castro reversus, non diu Pheris subsistens, Byzantium petivit: inde 
in Armeniam, ab: Armeniis ad sceptrum , ei ex paterna sorte. debi- 
tum, vocatus discessit.  Pheraei nihilo magis quam ante ad Canta- 
cuzeni partes propendebant, et accedentes ad colloquendum saxis 
ac telis de muro repellebant; quare exercitus agrum ut hostilem 
secure devastabat. Dum haec aguntur, Bractus, praestantissimus e 


HISTORIARUM 1I. 49. 293 


^ , LJ 
τῆς στρατιᾶς ὃ διαφορώτατος ἐνύσησε xai διεκαρτέρησεν ixsiA.C.134a 
7 στρατιὰ ἐστρατοπεδευμένη μίαν ἡμέραν ἐπὲ δέκα. ἐπεὶ δ᾽ 
La ^- cet *5 , , "3 - , ' 0» - 
ἐκεῖνος Qo ἣν, “«Ἵ“ἴβερος χατείχετο" τῇ νόσῳ καὶ ἔδει τοσοῦ-- 
, M 3 
τὸν χρῦγον περιμένειν ἡ χαὶ πλείω. ῥαΐσαντος δὲ éxetvov, 
, ^ 
δοὶ λοιποὶ ἐνόσουν τῶν ἀρχόντων χαὶ ἢ στρατιὰ σύμπασα σχε-- 
, , M » , ' - s c , , 
do». μέλιτος γὰρ ἐμφορούμενοι καὶ κρεῶν, ὧν ἡ χώφα μά- 
' M - 
λιστα εὐπόρει, εἶτα ἀποϑλίβοντες xal σταφυλὰς καὶ τοῦ d-D 
, 2 ' 
ποῤῥέοντος αὐτίκα ἐμφορούμενοι, εἰς πυρετοὺς ἐνέπιπτον xai 
', » , - , 
q96a;, nea ἀπέθνησκον κατεργαζόμεγοι ὑπὸ τῆς γνύσου. 
* €- ' ᾽ ' , , ? 34 7 ' - 
τοχαὲΐ τῶν τε uera ἐν λόγῳ ἐτεθϑνήκεσαν ovx ολίγοι, καὶ τῆς 
- bi ' ε , ^ bd 
στρατιᾶς ὑπὲρ πενταχοσίους xai χιλίους: Ῥωμαίων. δὲ τῶν 
- a Y d » 
βασιλεῖ συνόντων οὐδὲ εἷς, ovre μὴν ἐνόσησεν. nóxavxog 
c * 
δὲ ὃ μέγας δοὺξ ἐπεὶ ἐπύϑετο τὸν  Κανταχουζηνὸν βασιλέα 
στρατιὰν ἔχοντα ἐκ Τροιβαλῶν περὲ Φερὰς ἐστρατοπεδευμένον 
5 , 
15uv«t xai μέλλοντα εἰς Διδυμότειχον ἐπανήκειν, κατὰ τάχος 
» , : e 
ἔπεμπε τριήρεις εἰς Χοιστούπολιν, ἅμα δὲ καὶ στρατιὰν ἐκ 
- « n. ^ 
τῆς ἠπείρου, ὡς τὸ ἐκεῖσε τείχισμα φυλάξοντας xai κωλύσονγ- 
“ ν 
τας διαβαίνειν τὴν στρατιάν. ἣν γὰρ ὃ τόπος ἐπιτηδείως &- 
χων εἷς φυλακὴν τὴν ἐκ τῶν ὁπλιτῶν, οὐ διὰ τὸν ἐπιτειχι- 
* , .» € ^ 'e6 » , -— c 
20740» μόνον, ἀλλ᾽ Ort καὶ χρημνώδης ov δύσχολον τοῖς im-P.5i1 
πεῦσι παρείχετο τὴν δίοδον, μάλιστα εἰ καὶ ὑπό τινων κωλύ- 
« M ^ , * ' ' , ^ ' 
ovro. οἱ Τριβαλοὶ δὲ μάλιστα μὲν διὰ τὴν vOcov xai τὸ 
ι 2 , 3 ΟΣ, H e κὰ 5 P 
πολλοὺς ἀποϑνήσχειν xad ἡμέραν, οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ δια 
c 
τὸ πυϑέσϑαι τὸ τείχισμα ὑπὸ “Ῥωμαίων κατεχόμενον, dava- 


γιάιι 


15. xai om. P. 


ducibus, morbo corripitur, mansitque co loci exercitus dies unde- 
cim. Postquam ei melius est factum, Liberus aegrotare coepit, rur- 
sumque diebus totidem aut etiam pluribus illic haerendum fuit. 
Ubi is quoque convaluit, reliquos duces ac totum ferme exercitum 
valetudinis incommoditas pervasit. Siquidem melle et carnibus, 
quibus regio maxime abundat, farti ac distenti, deinde ex uvis 
compressis musto 'defluente obruti, in febres et tabem incidebant: 
ium ita confecti interibant, praesertimque honoratorum non pauci 
moriebantur, De gregariis autem animas liquere supra mille quin- 
gentos: Romanorum nemo ne tentatus quidem est.  Apocauchus 
magnus dux, ut Cantacuzenum cum copiis Triballicis, prope Pheras 
morantem , Didymotichum reversurum rescivit, subito triremes Chri- 
stopolim, simulque ex continenti manum ad murum ibidem custo- 
diendum et transitu illum prohibendum misit. Erat enim locus 
defensioni idoneus gravis armaturae militi, non propter muri alti- 
tudinem dumtaxat, sed quia propter praecipitia quoque (potissi- 
mum si prohibentium vis adesset) equiti perdiffücilem transitum 
efficiebat. Triballi propter morbum et quotidiana multorum funera, 
ac praesertim, quod murum seu munitionem illam a Romanis occu- 


294 , CANTACUZENI 


*? " ^ 
A.C. 1342079£gtt» ἔγνωσαν ἐκ τῶν Φερῶν πρὸς τὴν οἰχείαν, βασιλεὺς 
$1 * ^ - - 
δὲ, ἐπεὶ βιάζεσθαι οὐκ ἐνῆν οὕτω πάσχοντας κακῶς ὑπὸ τῆς 
, ' ? , , * c , ^ , 
ἌΡ τον ἕν τέλει NOME xat qpenemy συγογόγσενς 7z407- 
- * , ^ y 
veL μὴ ἀϑυμεῖν, μηδὲ τὴν ἀποτυχίαν ταύτην ὡς τι τῶν δει- 
γῶν λογίζεσθαι, ἀλλ᾽ ἐκεῖνο ἐνθυμουμένους, ὡς πάντα μὲνδ 
Βϑεοῦ προνοίᾳ διοιχεῖται' ἀδύνατον δέ τι τῶν μὴ δεόντων ὕπ᾽ 
ἐχείγνου πράττεσθαι, πάντα στέργειν, οὡς μάλιστα λυσιτελῶς 
ἡμῖν πραττόμενα παρὼ ϑεοῦ, xci τὸ νῦν μὲν ἔχον, ἐπανγε- 
^ , 
λευσόμεϑα πρὸς τὴν οἴχείαν, ὀλίγῳ δὲ ὕστερον πάλιν maga- 
χευασάμεγοι, ἐλευσόμεϑα. εἰς Διδυμότειχον, ἂν φίλον ἢ ϑεῷ 
σχευασάμεγοι, ελευσομεϑα. εἰς μότειχον, φίλον ἢ e9.10 
« * y A * , € , ἣν Ἵ 
οἱ μὲν ovv Τοριβαλοὲ πολλας χάριτας ὡμολόγουν βασιλεῖ πρὸς 
τὴν παραίνεσιν. καὲ γάρ τοι μάλιστα χαίροντες πρὸς τὴν ἐ- 
' 1 - - 
πάνοδον, ὅμως μὴ προσχρούειν βασιλεῖ ἐβούλοντο, δοχοῦντες 
L4 2 - c » ΓΤ. (En M 32t$v* 
ἄχοντος ἀναχωρεῖν. “Ῥωμαῖοι δὲ ἐν δεινῷ ἐτίϑεντο καὶ οὐδὲν 
NE 2 H Cet , , » » ' 3 , 
ἐγομιζον ἀπεοικέγαι τὴν ὁδὸν ἐχείγην, ἢ εἰ πρὸς "Ayéípor-i5 
Cra βαδίζειν ἠναγκάζοντο, καὶ δεινῶς ἐθορυβοῦντο καὶ ἐ- 
j, 
στασίαζον, πρὸς τοὺς ἐν Χοιστουπόλει βουλόμενοι ἀποχω- 
ρεῖν. δρῶν δὲ ὃ βασιλεὺς τὴν διχόνοιαν αὐτῶν xai τὴν με- 
λετωμένην ὠποστασίαν, περιστησάμενος ξαυτῷ καὶ ὕπομνήσας, 
€ 7 "ς᾽ t. f, 2 - Ὕ , , 5, » - [x 
ὡς οὐχ ἰδίας πλεονεξίας ἡ τιμῆς ἐπιϑυμίας, ἀλλ᾽ αὐτῶν ἕνε-20 
, M - , M , 
xa δεομένων, μὴ περιιδεῖν διαφϑαρέντας καὶ δουλωϑέντας 
» 5 - - ᾿ 
᾿Αποκαύχῳ τῷ παραχοιμωμέγῳ, τὸν ἀγῶνα ὑπελϑεῖν " ἔπειτα 
[4 - - 
καὶ ὧν ἐν ἀρχῇ TOU πολέμου μάλιστα διαλεχϑείη πρὸς αὖ- 
8. ἔχων Ρ. 
patam intellexissent, Pheris in patriam redire statuerunt, Impera- 
tor cum eos a morbo tam male aífectos ad manendum cogere non 
posset, omnibus procéribus ac ducibus convocatis, 608 hortatur, ne 
pusillo sint animo, neve hanc frustrationem in malis numerent ; 
sed illud cogitantes, divina providentia universitatem — administrari 
et non posse a Deo quidquam fieri, quod non deceat fieri, boni 
consulerent omniaque ab illo ad emolumentum suum fieri inter- 
pretarentur. Et nunc quidem, inquit, domum redibimus; non multo 
autem intercedente tempore rursum instructi, Didymotichum, si 
Deo placuerit, petemus. 'Triballi magnas imperatori de admonitione 
gralias agere. Etsi enim de reditu mire laetarentur, tamen impe- 
ratorem , si eo invito recedere viderentur, nolebant offendere. Ro- 
mani stomachari ac putare, se ad Acherontem ire compelli, tumul- 
tuantesque et seditione frementes Christopolim abire velle. Impe- 
rator eorum ἃ se dissensionem. meditatamque discessionem videns, 
advocata concione, eos admonet, non avaritia aut ambitione, sed 
ipsorum causa, qui rogassent, ne se ab Apocaucho, sacri cubiculi 
praefecto , ad servitutem et mortem rapi pateretur, hoc periculum 
subiisse, Deinde in memoriam eis redigit, quae in ipso belli prin- 
cipio dixerit: nec iustum, nec pium videri, nunc quidem se ad 


HISTORIARUM lll 49. “ 205 


τοὺς, ὡς οὔτε δίκαιον, οὔτε ἄλλως εὐσεβὲς, νῦν μὲν πάνταςλ. C.134a 
πρὸς τὸ βασιλέα γίνεσϑαι παραχαλεῖν καὶ μίαν ταύτην ὅδὸν 
σωτηρίας συνορᾷν, ὕστερον δὲ, ἂν μὴ κατὰ γνώμην τὰ πρά- 
γματα ἐχβαίνῃ, καταλείποντας αὐτὸν ἐν τοῖς κινδύνοις &xa- 
ὅστον ἀναχωρεῖν, ὅποι à» δοκῇ συμφέρειν" αὖϑις παρήνει Ὁ 
μὴ μικροψυχεῖν, μηδ᾽ ἀπαγορεύειν πρὸς τοὺς πόνους καὶ τοὺς 
κινδύνους, ἀλλ᾽ ἀνδράσιν πρέπουσαν γενναίοις ἐπιδεικνυμέ- 
γους εὐψυχίαν τε καὶ τόλμαν, καρτερεῖν ἐν τοῖς δεινοῖς. οὐ- 
δὲ γάρ τι τῶν μεγάλων καὶ ἐπαινουμένων ἄνευ πόνων ἂν πο- 
τοτέ τινι χατορϑωϑείη. εἰ δ᾽ ἥττηνται παγτάπασιν ἐν τοῖς δει- 
volg xai ἀντέχειν πρὸς αὐτὰ οὐχέτι οἷοί v6 εἰσὶν, ἀλλὰ τῶν 
προτέρων ἐπιλελησμέγοι λοιδοριῶν καὶ μέμψεων, αἷς τοὺς ἐκ 
Γυγαιχοχάστρου ἀποστάντας ἔβαλλον, πρὸς τὰ ἴσα ὥρμηνται 
καὶ avro) νυνὶ, πρῶτα μὲν μέμφεσθαι καὶ αὐτοῖς δικαίως, 
1506 τὰ ὑπεσχημένα παραβαίγουσι καὶ φαινομένοις κακοῖς περὲ 
αὐτὸν, ἡνίκα μάλιστα ἔδει συνόντας ὠφελεῖν, ἔπειτα οὐ κα- P. 51 
τασχήσειν ἄκοντας. οὐδὲ γὰρ οὐδ᾽ ἐξαρχῆς αὐτῷ τι πρὸς ἀ- 
γάγχην τινὲ εἰργάσϑαι, ἀλλ᾽ αὐτὸς μᾶλλον καὶ ἃ μὴ. κατὰ 
γνώμην ἣν πρὸς ἀνάγχην πράττειν ἤγετο. ἀλλ᾽ οἷς μὲν ἡδὺ 
αοτοὺς μετ᾽ αὐτοῦ πόνους xai κινδύνους καὶ ϑάνατον, εἰ δέοι, τῶν 
παρὰ τοῖς πολεμίοις δοκούντων ἀγαθῶν ἀλλάττεσϑαι, ἰέναι πρὸς 
αὐτὸν, ἵν᾽ εἰδείη xai αὐτὸς, τίσι τὰς ἀμοιβὰς τῶν πόνων ἀξίας, 
χαιροῦ καλοῦντος καὶ ϑεοῦ συναιρομένου, ὠποδοίη" τοὺς δ᾽ 
αὐτῷ μὴ συγκινδυνεύειν αἱρουμένους ἀποχωρεῖν, αὐτίχα τε εἰς 


13. ἀπιόντας M. mg. 14. x«i alterum add. M. 


imperium capessendum invitari et hanc unic£m salutis viam censeri, 
postea vero, si res secus eant, se discriminibus circumyentum de- 
seri, unoquoque diffugiente , quo illum sperata vocet utilitas ; rur- 
susque admonet, ne trepident animis, neve ob labores et pericula 
desperationi cedant, sed pro 60 ac ingenuos deceat, excelsa et in- 
territa mente mala istaec tolerent, Haud enim quidquam insigne 
et laudabile citra laborem a quoquam feliciter geri. Sin adversis 
amplius resistere nequeant iisque penitus succubuerint, oblitique 
conviciorum ac reprehensionum, quibus Gynaecocastri abeuntes in- 
sectati sint, idem modo ipsi cupiant, primum quidem etiam ipsos 
iure incusandos, qui promissa fefellerint timidique et ignavi appa- 
reant, quando sibi opera sua plurimum prodesse debuerunt, De- 
inde se invitos non retenturum : nec enim inde ab initio se ullum 
coegisse; at se potius joa noluisset, facere coactum. — Sed quibus 
quidem suave esset labores sccum οἱ pericula et, si necesse foret, 
mortem quoque prae bonis, quae apud hostes apparerent, ample- 
cti, propius ad se accederent, ut scire posset, quorum operam suo 
tempore ac Dco opilulante digua remuneratione compensaret, Qui 


206 CANTACUZENI 


A.C. 1342 δύο διῃροῦντο: καὶ οἱ πλείους μὲν ngooxvrnouvrsc βασιλέα ἀπε- 
χώρουν" ὑπὲρ πεντακοσίους δὲ συγκινδυνεύειν εἵλοντο, οἷς xai 
M , 
B πολλὴν δμολογήσας χάριν τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας καὶ πίστεως ἀδύ- 
- x - - 
λου, ἀνέστρεφε μετὰ τῆς ἄλλης στρατιᾶς. τῶν. δὲ ἀφεστηκότων 
oi πλείους μὸν δμολογίας χωρὲς προσεχώρησαν τοῖς ἐν 'Χριστου-5 
, ^ ' "ἢ ᾿] , , Zo s «e 
V. 412 πόλει. στρατηγοῖς καὶ προσεδέχϑησαν ἀσμένως παρ᾽ αὐτῶν" ὅσοι 
TN , , , , 13 - , * - 
δὲ μάλιστα ἐν λόγῳ ἤσαν, πέμψαντες ἠτοῦντο πίστεις παρὰ τῶν 
, € , d c ᾿ i] M 
ἀρχόντων, οἱ δὲ couvvor uiv, γνώμην δὲ ecyov, ὡς καὶ μετώ τοὺς 
ΕΣ “ὦ 
δοχους εἰς πεῖραν ἄξοντες πλείστων ἀλγεινῶν. ὧν eive αὐτοὶ ai- 
σϑόμενοι τῆς ἀπάτης ἐκ τῶν λόγων, εἴτε xai παρά vov τῶν cvv-10 
, , M /, € . , 5 ^ , 
ὄντων μηγυϑείσης, τὸν κίνδυνον διαδράντες αὖϑις πρὸς βασιλέα 
- ^. TL € 
α ἐπανῆκον, βασιλεὺς δὲ αὐτοῖς τὸ ἄστατον τῆς γνώμης xol με- 
j ἡγειδή ὖϑις ἐφῆ ὑτῷ συνδιατρίβειν 
κρόψυχον ὀνειδίσας, αὖϑις ἐφῆκεν αὐτῷ σ TQ Y 
, € , , ^ 2 
y. Ot μέντοι ἂν. Χοιστουπόλει στρατηγοὶ, ἐπεὶ Τριβα- 
λῶν ἡ στρατιὰ καὲ Ó βασιλεὺς ἀνεχώρησαν ἐκ Φερῶν πρὸςτϑ 
7 g , 
D zzv οἰκείαν, πέμψαντες ἐν Βυζαντίῳ, βασιλίδι ἀπήγγελλον xat 
ΒΩ ^ ^ » 
μεγάλῳ δουχὲ, ὡς ἄχρι τοῦ διατειχίσματος μετὰ Τριβαλῶν 
ἐλθὼν ὃ Κανταχουζηνὸς, διελϑεῖν μὲν οὐ δυνηϑείη ἡμῶν 
b EJ ^ -“ 
ἐσχυρῶς ἀμυνομένων. ἀγναστρεφούσης δὲ τῆς στρατιᾶς, ὅσοι 
€ M , T c - * 
Ρωμαίων αὐτῷ συνῆσαν, καταλιπόντες ἧκον πρὸς ἡμᾶς nÀzv2o 
, , M c , 3 , €i , 
δέχα πάντες" αὐτὸς δὲ ὕπ᾽ αἰσχύνης ἀμυϑήτου, ὅ,τι χρή- 
LI » € » ' x y A ' L4 c 
σασϑαι μὴ ἔχων εαυτῷ, πρὸς «ϑω ἤλϑε τὸ ἱερὸν ὁρος, ὡς 
» 2 T 
ἐκεῖσε τὴν fjaciAe(av , ἣν ἀδίκως ἥρπασε καὶ παρανόμως, d- 
ποϑησόμεγος καὶ σχῆμα μοναχῶν περιϑησόμενος. εὐϑὺς μὲν 


discriminis societatem detrectarent, abirent, Secundum haec statim 
in duas partes discessum est; et plures quidem imperatorem  ado- 
rantes récesserunt, plus quingenti fortunam cum eo experiri consti- 
tuerunt. Quibus de amore et fide germana erga se gratiis actis, 
cum illis reliquiis ad "Triballos reversus est. Desertorum pars ma- 
ior ducibus , qui erant Christopoli, citra pactum aut coüditionem 
se adiunxerunt, a quibus libenter accepti sunt: praecipui fidem 
pignori petiverunt. Et iurabant quidem duces, cum interim in 
animo haberent, etiam sic plurimum illos vexare. Quorum fraudulentia 
sive ex eorum verbis animadversa, sive ab aliquo illis familiari detecta, 
periculo evitato ad imperatorem redierunt: qui, abiectione et mo- 
bilitate animi illis exprobrata, denuo secum esse permisit. 

8o. Verumenimvero duces Christopoli, postquam "Triballi et 
imperator Pheris retro redierunt, Byzantium ad Augustam et ma- 
guum ducem nuntiatum mittunt, Cantacuzenum, cum ad murum dis- 
cludentem venisset, ipsis fortiter propellentibus, transire non po- 
tuisse,  Revertentibus autem in suam provinciam 'Tribalis, quot- 
quot ei militassent, Romanos omnes exira decem ad se transiisse : 
illum quid faceret nescientem , prae pudore incredibili ad. sacrum 
montom Atho, ibi imperium , quod practer fas ct scelerate rapuis- 


HISTORIARUM III. 50. 297 


οὖν ἐν Βυζαντίῳ πανήγυρις, ἦν. λαμπρὰ καὶ ἑορτῶν ἡ χαριε- A.C. 134a 
στάτη. καὶ. ὃ δῆμος πρὸς τὸ τῆς ϑεομήτορος ᾿θδηγητρίαξ τέ-Ῥ.513 
(cero ἐχώρουν πανδημεὶ, εὖ χαριστήρια τῆς νίκης ἀποδώσον- 
τες, καὶ οἱ ἐν τέλει μάλιστα, εἶτα καὶ οἱ ἄλλοι πεζῇ τοῖς πολλοῖς 
ὁμοίως. καὶ οὐδεὶς ἐτόλμα ἀπολείπεσϑαι, ἀλλὰ καὶ οἵ μάλιστα 
ἠνιῶντο xad ἐδυσχέραινον τὴν βασιλέως ϑυσπραγίαν, χἀκεῖνοι 
τοῖς ἄλλοις ὃ ὁμοίως ἀνάγκην εἶχον συγεορτάζειν 7 μᾶλλον συνα- 
σχημογεῖν, ἢ τῆς κατηφείας χαλεπὰς καὶ ἀπαραιτήτους παρεΐχοντο 
εὐϑύνας. οὐ γὰρ μόνον εἴ τις Καντακουζηνῷ τῷ βασιλεῖ συμπράτ- 
τόσων φωραϑείη, ἐκολάζετο ὠμῶς, ἀλλὰ καὶ & τις πρὸς τὰ πρατ- 
τόμενγα μὴ ἡδέως διακείμενος, ἀλλὰ ἦϑος ἐμφαίνων ἀποστρε- 
φομένου φωραϑείη, τὰς ὅμοίας δίκας τοῖς ξαλωχόσιν ἐπὲ προ-Β 
δοσίᾳ φανερῶς διδόναι ἦν ἀνάγκη. καὶ πολλοὶ ἐκ τοιούτων 
αἰτιῶν ἀπώλοντο, οὐκ ἐν Βυζαντίῳ μόνον, ἀλλὰ καὶ παρὰ 
τὅταῖς ἄλλαις πόλεσιν ἄχρι Θεσσαλονίκης. τὰ γὰρ περαιτέρω 
καὶ πρὸς ἑσπέραν κοινῇ οἵ τε δῆμοι xai οἱ δυνατοὶ τῶν πο- 
λεων βασιλεῖ προσεῖχον ἹΚανταχουζηνῷ. ὅϑεν οὐδὲ πρὸς στά- 
σεις ἐχώρησαν καὶ πολέμους ἐμφυλίους, ἀλλ᾽ ἐν οἷς μάλιστα 
ai ἄλλαι μεγάλαις ἐχφήσαντο συμφοραῖς καιροῖς, ἐν τούτοις 
“οαὗται πρὸς εὐνομίαν xai εἰρήνην διῳκοῦγεο. αἱ δὲ ἀπὸ Θεσ- 
σαλονίκης ἄχρι Βυζαντίου οὐδὲν ἣν, διτε μὴ ὑπέμενον. χκα- 
ϑάπαξ γὰρ εἰς δύο διαιρεϑεῖσαι, στρατιὰ μὲν καὶ οἱ ἄλλοι αὶ 
ἄριστοι τῶν πολιτῶν τὰ ΪΚαντακουζηνοῦ τοῦ βασιλέως ἡροῦν- 


2. τῆς add, M. 14. ἀπώλλοντο P. et M. 


set, depositurum et monachum induturum, concessisse. Confestim 
Byzantii dies festus publice agi splendidissimus omniumque iucun- 
dissimus, et populus certatim, imprimisque principes ceterique 
pedibus, ' plebeium in morem, Deiparae Hodegetriae templum con- 
cursare eique victoriam gratulari. Nec vero quisquam huic gratula- 
tioni deesse audebat, Quin etiam quos imperatoris adversa fortuna 
cruciabat maxime, festum diem simul celebrare, vel potius simul 
turpiter agere aut moeroris sui poenas immites ac indeprecabiles 
sustinere cogebantur. Non enim solum, si quis a Cantacuzeno im- 
peratore facere deprehendebatur, crudeliter punicbatur: sed etiam 
si quis ad ea, quae fiebant, non hilaritatis, verum aversionis signi- 
ficationem vulta daret , perinde atque si esset proditionis convictus, 
sine. misericordia multabatur ; multique tum Byzantii, tum aliis in 
urbibus "Thessalonicam usque his de causis communi luce privaban- 
tur: siquidem in ulterioribus versus occidentem plebs et optimates 
promiscue imperatori Cantacuzeno favebant, Quare in illis oppidis 
nec seditiones, nec bellum civile existebat; sed dum alia calamita- 
tibus aflligerentur, ipsa bonis legibus pacifice gubernabantur. Quae 
a Thessalonica Byzantium pertinebant, nihil grave non patiebantur. 
Semel enim inducta discordia , praesidia quidem et optimates Can- 


298 . CANTACUZENI 


T , 
A.C. 13420, ἐκεῖνον οἰόμενοι δυνήσεσθαι τὰς κατασχούσας στήσειν συμι- 
, « b ^ - ^ ? —- 
V.413 φοράς" οἵ δῆμοι δὲ, τῶν στασιαστῶν ἐναγόντων, οἷς ἐκ τοῦ 
, * , » —- Ὁ , 
πολέμου τὰ ἑτέρων ἔχουσι πλουτεῖν ἐγῆν, πρός τε βασιλέα 
* € , V * 
Kavraxovlbrnvóv καὶ τοὺς nag! ἑκάστοις δυνατοὺς ὅμοίως àno- 
λέμουν καὶ πολλὰ διετίϑεσαν κακὰ, οὐ μόνον τὰς οὐσίας διαρ-9 
, [2 
πάζοντες καὶ ἀπορωτάτους ἐκ πλουσίων ἀποδεικνύντες ἐν 
μιᾷ καιροῦ δοπῇ, ἀλλὰ καὶ δεσμωτηρίοις κατακλείογτες xai 
» -Ὁ 2 
ἄλλην πᾶσαν εἰς αὐτοὺς κάκωσιν ἐπιδεικνύμενοι. οἵ τὲ τὰς 
?» ^ - , ? - ^" 
ἀρχὰς τῶν πόλεων ἐπιτετραμμένοι, τοῖς τῶν ὅλων ἄρχουσι 
, , p , 
D πραγμάτων μάλιστα ἐξομοιούμενοι, κολαστικοί τινες καὶ ἀνή-τῷ 
μίεροι καὶ ϑηριώδεις ἐφιλοτιμοῦντο εἶναι, ἐχεῖνοι γὰρ εἰς vo- 
- Ὕ , - « » ^ ? , 
govzoy ὠμότητος προῆλθον, ὡς ἄλλους τὲ πολλοὺς ἀπαγϑρώ- 
, D ^ , 
πως τιμωρήσασϑαι, καὶ Πατρικιώτην ταῖς βασάγοις ἐναποϑα- 
γεῖν ἐᾶσαι καλλωδίοις ἐξηρτημένον. Σιδηρᾶν δὲ μετὰ τὸ αἷ- 
, » * 
κίσασϑαι μέχρι ἄπγουν εἶναι, ζοφώδει τινὲ δεσμωτηρίῳ àva-35 
',»€ ^ T ^ * »ve* € , 2. , e^ 
zégQupar γυμνὸν, οἷα δὴ vexgüv, οὐδὲ ὁσίας ἀξιώσαντες. ὃν 
Γι » ? - - 
οὕτως ἄπνουν ἐπεῤῥιμμένον ἐπί τινας ἡμέρας, τῶν Περσῶν 
τις δοριάλωτος ϑείᾳ προνοίᾳ τῷ δεσμωτηρίῳ ἐχείνῳ καϑειρ-- 
χϑεὶς, προνοίας τε ἠξίωσεν οὐ τῆς τυχούσης καὶ τῶν πολλῶν 
P. 5ι1ιή » , » , 2? Ld a € , δὲ € ó , 20 
ἐχείγων ἀνεχτήσατο αἰχισμῶν, τὴν ὁμοίαν δὲ ὃ δοριάλωτος 
ἐκεῖνος πρόνοιαν xai πρὸς Συναδηγὴν ἐπεδείξατο, ἀπανϑρώ-: 
πῶς κἀχείγην αἰκισθεῖσαν ἐγγὺς ϑαγάτου καὶ γυμνὴν εἰς ἐκεῖς- 
Li ,' - - * 
yo τὸ δεσμωτήριον ἀποῤῥιφεῖσαν. πᾶσι δὲ qv ἐγκλήημα 7 πε- 
» 
ρὲ βασιλέα τὸν ἹΚαντακουζηνὸν προτέρα svvous xai τὸ χρή- 


tacuzeno studebant, illum incommodis mederi posse existimantes: 
at plebs impulsu seditiosorum , quibus bello aliena involantibus 
ditescere licebat, Cantacuzeuo et optimatibus pariter adversabatur 
iisque multis modis incommodabat , non solum facultates diripiendo 
et uno momento ex divitibus pauperrimos efliciendo, sed et carce- 
ribus iucludendo et omne genus vexationis in illos conferendo. 
Quibus vero urbium praefecturae commissae erant, hi: summum 
imperium babeniibus quam simillimi, feros sese carnifices praesta- 
baut et in humana figura belluarum immanitatem exercebant, Eo 
namque saevitiae progressi sunt, ut praeter alios complures crude- 
liter punitos etiam  Patriciotam funiculis suspensum, in tormentis 
mori siverint. Sidcrum autem usque ad defectionem animae verbe- 
ribus indigne contusum, in tenebricosum quemdam carcerem nudum, 
velut mortuum, nulla cerimouia proiecerunt. Quem sic instar exani- 
mis ad dies aliquot iacentem Persa quidam bello captus.et divini- 
tus illo carcere detentus, non vulgari cura ex multis illis plagis re- 
creavit — Parem curam idem captivus in Synadenam, ipsam quoque 
iuhumaniter ad mortem paene flagellatam. et nudam in eumdem car- 
cerei] deirusam , usurpavit, Omnium commune crimeu erat antiqua 


HISTORIARUM III. 50. 209 


, , 4 - 7 
ματα ἐκείνου κρυπτόμενα εἰδέναι, ἃ ἠναγκάζοντο φανεροῦν, ovA. C. 134a 
- e , 
μὴν οὐδὲ τῶν εὐγενεστέρων ἀπείχοντο οὕτως aix(cew ἀπανϑρώ- 
M ^ - * 
πως. "doaviyay γὰρ τὴν ᾿σάνη vo? ᾿Πιχαὴλ γαμετὴν τοῦ πρώ- 
του τῶν "Moávg τοῦ δεσπύτου υἱῶν σχοινίοις αἰωρήσαντες, ἐμά-᾿ 
ὄστιξαν ἐφ᾽ ἱκανὸν, ἐπικαλοῦντες, ὡς συγειδείη εἰς Βυζάντιον πα- 
- “Ὁ , , 
gà Καντακουζηνοῦ ἐπὲ διαφϑορᾷ τινων γράμματα Gquyuéva, B 
ἃ ἐκέλευον δῆλα καὶ αὐτοῖς ποιεῖν. ταῦτα μὲν οὖν ἐκ πολλῶν ὁ- 
λίγα εἴρηται, δι᾽ ἃ εἰς τοσοῦτον ἦλϑον φόβου οἱ ἁπανταχοῦ τῆς 
€ Ὁ» » ' δὰ ͵ x 
Ῥωμαίων γῆς ἄριστοι τῶν πόλεων, ὡς μηδὲ τοῖς οἰχειοτάτοις «yay 
τοϑαῤῥεῖν τὴν προδοσίαν δεδοιχύότες. συμβὰν δέ τι καὶ τοιοῦτον 
ἄλλον ἐξεφόβησεν. οἵ γὰρ ἐν Κωνσταντίγου τοῦ μεγάλου roii 
x ? ? - 

- - M - « 
βασιλείοις Ovreg δεσμῶται, ἐπεὲ τῶν νηστειῶν παρῆσαν at 
ἡμέραι καὶ ἔδεε ἀναθέσθαι τὰ κατ᾽ αὐτοὺς ἀνδρὲ πνευματι- 
xq χαὲ ἐξομολόγησιν ποιήσασϑαε τῶν πεπλημμελημένων, ἐπεὲ 

€ - T - - 
1545 ἐξῆν αὐτοῖς εἰσάγειν οἷς ἐθάῤῥουν, ἠτοῦντο παρὰ τῶν ἐρ- 
χόντων εἰσελϑεῖν, ὃν ἂν βούλοιντο αὐτοί. οἱ δέ τινα Γλύ-Ε 
» - » 
xav ὕγομα, φαῦλον &»J9ocno» καὶ περὲ μέϑας ἡσχολημένον 
καὶ ἕτερα ἀτοπώτερά τινὰ, ἱμάτια μοναχῶν ἐνδύσαντες xoi 
τὸ λεγόμενον μέγα σχῆμα περιϑέντες, προσέπεμπον τοῖς δε- 
Δοσμώταις, οἷα πνευματικόν" ἐκχέλευόν τε τοὺς λογισμοὺς τῶν 
? - - e —- € 
ἀνδρῶν ἀνερευνᾷν, ὃ,τε περὲ ΚΚανταχουζηνοῦ διανοοῦνται καὲ 
εἰ συνίσασί τινας xal ἄλλους τὰ αὐτὰ ἐκείνοις ἡρημένους, ὃ 
δὲ τὴν ὑπόχρισιν κέρδους ἕνεκα ὑπελϑὼν ἡδέως καὶ γενόμενος 
6. φϑορᾷ M. mg. 
iu Cantacuzenum benevolentia et nosse occultatas ab eo pecunias, 
quas indicare compellebantur. Nec tamen a nobilioribus adeo atro- 
citer flagellandis abstinebant. Asaninam enim, Michaélis Asanis, 
filiorum Asanis despotae primogeniti, uxorem fidiculis attractam diu 
loris ceciderunt, ut consciam redarguentes " rloqenin litterarum , 
quae a Cantacuzeno Byzantium super nonnullis interficiendis venis- 
sent, quas sibi exhiberi iubebant. Haec pauca exempla de multis 
narravimus: propter quae tantus pavor iniectus est omnibus per 
imperium Romanum optimatibus , ut nec necessitudine coniunctissi- 
mis fiderent, ne forte ab iis proderentur. 'lali autem quodam 
eventu maiori terrore concussi sunt. Qui in Constantini magni pa- 
latio vincti attinebantur, cum iam dies iciuniorum agerentur, et 
quemque de rebus suis ad patrem spiritualem referre peccatorum- 
que exomologesin instituere oporteret: quandoquidem ipsis introdu- 
cere cui fiderent ncn licebat, petierunt a magistratibus, ut eo mit- 
terent quem vellent. Qui Glycam quendam, hominem nequam, 
poculis et aliis inhonestioribus rebus vacantem , maguo- quod dicitur 
schemate (veste monastica) indutum, pro spirituali patre mittunt: 


cui mandant, explorare illorum animos, quid de Cantacuzeno sen- 
üagt, num alios norint, qui secum paria sentiant. Glycas personam 


300 CANTACUZENI 


A.C, 1342 πρὸς τοὺς δεσμώτας, μετὰ τῶν πλημμελημάτων τὴν ξξομολό- 
γησιν ἠρώτα ἕκαστον ἰδίᾳ καὶ περὲ Κανταχουζηνοῦ τοῦ βασι- 
λέως Oyr& διανοοῦνται πράττειν, ἐχεῖνοι δὲ ὑποπτεύσαντες, 

Doóy ὅπερ ἦν, ἀλλὰ πνευματικὸν μὲν εἶναι ἀληθῶς, τῷ μέρει 
δὲ προσέχειν τῆς περὶ πατριώργην καὶ ᾿ΑΙπόκαυχον τὸν μέγανϑ 
δοῦκα φατρίας, δείσαντες ἀπέσχοντο παντάπασι τοῦ καὶ τὰ 
πεπλημμελημένα ἐξομολογεῖσϑαι. ὃ ἐμπαίχτης δὲ ἐκεῖνος ἐπεὲ 
μηδὲν ἀπώνατο τῆς πονηρίας, ἐκεῖϑεν ἐξελθὼν, ἅ τε καχῶς 

V.414 ἐνέδυ ἀπεδύσατο ἐνδύματα, xai κοσμικὴν ἔχων ἐσθῆτα, τὰ 
συγήϑη πάλιν. περιήει δρῶν. τὸ δρᾶμα δὲ τοῦτο λίαν πάν-τοὸ 

τας ἐξεφύβησε xai πᾶσιν ἔπεισεν ὁμοίως ἀπιστεῖν, τούτων 

δὲ ἡ βασιλὶς οὐδὲν τοῖς πράττουσι συνήδει, ἀλλὰ πάντα διῳ- 

κεῖτο μάλιστα μὲν ᾿ΑἸποχαύχου τοῦ μεγάλου ἐπιτάττογτος δου-- 

.P.5i5xóc , μετ᾽ ἐχεῖγον dà καὶ τῶν ἄλλων τῶν συνωμοτῶν. πατρι- 
άρχης δὲ κατ᾽ ἐκείνην τὴν περίοδον τῶν νηστειῶν, τῆς μεγά-τϑ 

| Anc ἐνεστηκυίας παρσσχευῆς, ἐν ἢ ὃ ἐμὸς Χριστὸς ὑπὸ Ἰουδαίων 

συνελαμβάνετο, αὐτὸς πολλοὺς τοὺς τῷ νεῷ τῆς τοῦ ϑεοῦ 

Σοφίας διὰ τὴν ἀσυλίαν προσπεφευγότας παρεδίδου, καὶ συλ- 

ληφϑέντες ἤγοντο εἰς δεσμωτήρια καὶ πολλὰ καὶ δυσχερὴ ὕπέ- 
μένον. δι’ ἃ δὴ πάντα, ἐπεὶ ἠγγέλλετο καὶ τότε lavraxov.20 

ζηνὸν τὸν βασιλέα καταλειφϑέντα μόνον ὑπὸ τῶν οἰχείων, εἰς 

ogog ἔρχεσϑαι τὸν ἱερὸν ἐπὲ τῷ μοναχῶν ὑποδῦναι σχῆμα, 

Βπάντες ἔϑεον πεζοὶ παρὰ τὸ τῆς “Οδηγητρίας τέμενος, εὐχα- 
ριστίας ἀποδώσοντες τῆς ἐχείγου καταλύσεως. 

22. ἐγδῦγαν M. mg. 


hanc questus gratia libenter induit et ad vinctos adiens, post ad- 
missorum confessionem quemque seiunctim etiam de Cantacuzeno , 
quid meditaretur, interrogat. At illi non quod erat, sed revera 
patrem spiritualem , factioni autem patriarchae et Apocauchi dedi- 
ium suspicati, a peccalis detegendis omnino ex timore abstinue- 
runt. lllusor vero ille, cum nequitia sua nihil promovisset, inde 
exit, et quae male induerat vestimenta exuens, cum saeculari 
cultu iterum artem consuetam factitans circumibat. Hoc drama val- 
de omnes perterruit et ad omnibus aeque diflidendum incitavit. 
Atque horum nihil imperatrice conscia, sed omnia imprimis Apo- 
caucho magno duce, deinde reliquis coniuratis auctoribus, agitaban- 
tur. Patriarcha autem illa ieiuniorum periodo, magna parasceue 
instante, in qua Christus meus a Iudaeis comprehensus est, ipse mul- 
tos, qui ad dei Sapientiae templum seu ad asylum confugerant, com- 
prehendendos tradidit: comprehensique atque in vincula perducti mul- 
tos et diros cruciatus sustinebant. Ob haec omnia, cum et tunc nunti- 
aretur, Cantacuzenum solum a domesticis suis derelictum, in sacrum 
montem ad monachi habitum capessendum discessisse, omnes pedibus ad 
templum Hodegetriae gratias de illo victo et everso acturi convolarunt. 


' HISTORIARUM III. 51. 301 


* —- *» j 
va. Βασιλεὺς δὲ ὃ Κανταχουζηνὸς ἐπεὲ ἐκ (Φερῶν avé-A.C.134a 
; X » ' e , c , 
στρεφεν εἰς ἔδεσσαν ἐλϑων, ἣν περιεσετρατοπεδευμένος ὃ Koa- 
, B * T , 3 , 
λης émoluogxet, τὴν uev πολίχνην εὕρε προσχωρήσασαν éxtt- C 
ι y , Y - 
γῳ χρήμασι διαφϑείραντι τοὺς ἔνδον. ἀναμιμνήσκων δὲ τῶν 
- - » ^ ; C T } 
ὅρχων καὶ τῶν συνθηχῶν τῶν πρὸς αὐτὸν, οἷς ἐνεγέγραπτο, 
, * - , , ? 
εἰ πόλιν τινὰ τῶν Ρωμαίοις ὑπηχύων, xai ἀπόντος βασιλέως, 
» c » ' , c , ? , - 
ἢ ὅπλοις ἢ τρόπῳ δή τινε ὑποποιήσαιτο, ἀποδιδόγαι βασιλεῖ, 
2» , ,' 
ἥτει τὴν πολίχνην. ὃ Κράλης τε παρείχετο ἑτοίμως, φάσχων 
LI * ul , 
πάντα τὰ ὑπεσχημένα πράξειν xai ὅπλοις χαὲ yonuact xat 
τοπάσῃ δυνάμει συμμαχήσειν. βασιλεὺς δὲ τότε πρὸς τὴν πο- 
, ^ * c - ' ^ - Ὕ 
λίχνην μένειν αὐτὸς ἀλυσιτελὲς ὁρῶν, (περὲ γὰρ τῆς εἰς zh- 
, - ^ - c M 7 - 
δυμότειχον énavódov πᾶσα 5v αὐτῷ ἡ σπουδὴ,) ἔχ τε τῶν 
οἰκείων φρουρὰν ἀξιόλογον μὴ δυνάμενος καταλείπειν, ὀλέ- 
M €- , * ^ , 
yo» τε ὄντων τῶν συνεπομένων χαὲὶ μὴ πειϑομένων χωρὲς D 
15éxe(vov ἀπολείπεσθαι ἐκεῖ, τὴν μὲν πολίχνην Og ἰδίαν xat 
, , Ψ 
ἄχων κατέλιπε πρὸς οάλην φυλάττειν ὕπ᾽ ἀγάγχης, ἄχρις 
T - E 5 , ^ " 1 , 
οὗ, καιροῦ XQGA0UVTOGC, αὖϑις ἀπολάβη. αὐτὸς δὲ ἅμα Κράλῃ 
^ ^ - - * € , 
πρὸς τὴν Toiflahov ἀνεχώρουν γῆν. Ldnuoxavxog δὲ ὃ μέγας 
δοὺξ ἐπεὲ πύϑοιτο ἐκ Φερῶν ἀγακεχωρηχότα βασιλέα μετὰ 
δοΤριβαλῶν, ὑποπτεύσας τοὺς ἐν Ζιδυμοτείχῳ σφόδρα τεϑορυ- 
- * » c »"* E - 
βῆσϑαι xai πρὸς διχοστασίαν ἔσεσθαι ῥαδίους zai διὰ ταῦτα 
παραστήσεσϑαι ἐλπίσας, στρατιὰν ὅση ἦν ἐκ Βυζαντίου xad 
τῶν xai& Θράκην πόλεων συναγαγὼν πεζήν τε καὶ ἱππικὴν, 
κατὰ Ζιδυμότειχόν vs ἐγένετο καὶ προσῆγε λόγους περὲ ma-P.516 


51, Cantacuzenus imperator, ut Pheris redeundo Edessam ve- 
nit, quam Crales obsederat, corruptis pecunia civibus ad eum de- 
fecisse invenit. Recordatus ibi sanciti cum «co foederis, in cuius 
conditionibus erat scriptum, si quam urbem Romanorum, vcl ab- 
sente imperatore, aut armis aut alio quodam modo  subegisset, 
uti eam illi restitueret, oppidulum repetebat. Quod cum Crales sine 
dilatione redderet aflirmaretque, praestiturum se quidquid promi- 
sisset, armisque et pecunia et tota sua potentia illi adiutorem fore, 
cernens nullo se emolumento illic moraturum, (nam in reditu Didy- 
motichum tota mente et cogitatione versabatur,)nec posset de suis, 
quos ducebat, honestum praesidium relinquere, cum et numero exi- 
gui essent et ut ibi sine eo manerent, adduci nequirent, quamquam 
ingratis, (necessitate nimirum id extorquente,) Crali oppidum ut 
proprium tuendum dimisit, donec se cius recipiendi opportunitas 
ostenderet, Interea cum eodem in "l'riballos redit, ^ Ápocauchus 
magnus dux, accepto nuntio, imperatorem Pheris cum Triballis re- 
vertisse, opinaus Didymotichenses eo casu vehementer perculsos, 
facile inter se dissensuros atque idcirco eos se domiturum confidens, 
'quotquot potuit Byzantii et per urbes Thraciae peditum manipulos 


308 CANTACUZENI 


A.C. 1342 θαδόσεως. ὥς 9* ἐκεῖνοι παρεδέ χοντο οὐδαμῆ τοὺς λόγους 40 
V. 415 μὲν τειχομαχεῖν ἀπεγίνωσχε, διά τε καρτερύτητα τειχῶν καὶ εὐ- 
ψυχίαν καὶ τόλμαν τῶν ἐχόντων ἀνάλωτον νομίζων " τὸ "Euzv- 
ϑώου δὲ φρούριον περιστρατοπεδευσάμενος, ἐπολεύρκει καὶ μηχα- 
ναῖς ἐχρῆτο xài τειχομαχίαις, negl πλείογος τὸ παραστήσασϑαιδ 
ποιούμενος. ἐπεχείρει δὲ κρύφα καὶ τοῖς &y Ζιδυμοτείχῳ, εἰ δύ- 
vauro πείϑειν τὴν πόλιν παραδοῦναι" ἤνυε δὲ οὐδέν. ἀφιγμέ- 
vov γάρ τινος παρὰ βασιλέως xai μεμηνυχότος, ὡς οὐκ ἀληϑῆ 
τὰ περὶ ἐκείνου εἰρημένα εἴη, ἀλλ᾽ ὑποστρέψειε μὲν διὰ τὴν περὲ 
τὴν στρατιὰν συμβᾶσαν νόσον, αὖϑις δὲ παρασκευάζοιτο ὡς d-10 
B φιξόμενος, ἀνεϑάρσησαν τε καὶ ἕτοιμοι ἦσαν ὡς ὑπὲρ ἐκείνου πάν- 
ταὶ καὲ πεισύμενοι καὶ πράξογντες. ὃ μέγας δὲ δοὺξ ὀλίγα τῇ τοῦ 
᾿Εμπυϑίέου ἐνδιατρίψας πολιορκίᾳ, ἐπεὶ πύϑοιτο ἀθρόον στρατιὰν 
Σκυϑικὴν εἰς τὴν Ῥωμαίων ἐμβεβληκυῖαν, ἀσυντάκτως ὑπὸ δέους 
τῆς πολιορχίας ἀπαναστὰς, πρὸς ᾿Αδριανούπολιν ἐχώρει 07100715 
πολλῇ. οἱ δὲ ἐν Ζιδυμοτείχῳ τὴν ἀταξίαν δρῶντες τῆς τῶν Po- 
μαίων στρατιᾶς καὶ νομίσαντές τι περὶ αὐτοὺς συμβεβηκέναι τὸ 
εἰάλιστα οὕτω ϑορυβῆσαν, αὐτίκα τε ἐγένοντο εἰς τὸ στρατόπεδον, 
καί τινων ἐχράτησαν ὀλίγων ἐπιϑέμενοι, oivóv τε xal βοσκήματα 
C καὶ ἄλλας διαρπάσαντες ἀποσκευὰς, εἰσῆγον ἐντὸς τειχῶν. ἐξ 0-20 
του γὰρ οἱ ἐκ τῆς ἔξωϑεν συγοικίας πόλεμον ἀράμενοι πρὸς 
τοὺς ἔνδον ἀνέστησαν ἡττηϑέντες, οὐδ᾽ οἱ ἔνδον γεωργίαις 
προσεῖχον, εἰδότες ὡς οὐδεμία τις ὠφέλεια ἐκ τούτων ἔσται, 


equitumque catervas conirahens, eo venit et super deditione verba 
fccit, lllis sermonem aspernantibus, cum oppugnare moenia pro- 
pter firmitatem non auderet, propugnatoresque magnanimos ac stre- 
nuos se expugnaturum desperaret, castellum Empythium obsidione 
vallatam, machinis verberare institit, felicem se numeraturus, si 
caperet, Didymotichense autem praesidium ad urbem sibi traden- 
dam occulte sollicitabat, nullo tamen effectu, Nam cum quidam ab 
imperatore superveniens indicasset, falsa esse, quae de illo sparsa 
fuissent: sed propter morbum, qui exercitum pervasissct , eum red- 
ire ct adventum ad illos apparare, instaurarunt animos, pro eo 
quidvis facere ac perferre paratissimi, Magnus dux, parvo tempore 
in Empythii obsidione consumpto, ut allatum est, Scythas ingenti 
multitudine in fines Romanos se infudisse , anxius obsidionem sol- 
vit, nulloque servato ordine, Adrianopolim festinavit, Qui Didy- 
motichi erant in praesidio, confusione animadversa, opinatique 
aliquid eis novi contigisse, unde tanta perturbatio exstilisset, mox 
in casira irruentes, paucos occidunt: commeatum , pecora et impe- 
dimenta secum in urbem auferunt. Ex quo enim suburbani, armis 
in urbanos expeditis, victi vastatique sunt, nec urbani terram colue- 
runt, cum scirent, nihil 86. inde utilitatis percepturos, si obsessi 
hostem per se repellere non possent, sed vicinas urbes incursantes 


HISTORIARUM III. 51. 303 


- , ^ M 2 , 3 , 9 6... κα Α C 34 
αὐτῶν πολιορχουμένων καὶ vovg ἐπιόντας ἀμύνεσθαι ὑπὲρ A.C. 1342 
αὐτῶν οὐ δυναμένων, ἀλλὰ τὰς πλησίον πόλεις κατατρέχοντες 
" ὃ , * € ' ^ E 

* καὲ ληϊξζόμενοι διέζων. τότε δὲ παντάπασιν ὑπὸ τῆς στρατιᾶς 
' 2 1 
εἱργόμενοι τειχήρεις, οὐ μετρίως ἐπιέζοντο ἐνδείᾳ. τὸ μέν- 
' Bro Σχυϑιχὸν πᾶσαν καταδραμὸν τὴν Θρᾷάχην, ἐπεὶ ληΐζεσθαι 
9 *- "Ὁ - ^ , 
οὐδὲν ἐνῆν, πρότερόν τε ὑπὸ τοῦ πολέμου τοῦ πρὸς ἀλλήλους 
» — » * 
τῆς χώρας διεφϑαρμένης καὶ τότε, εἴ τι περιῆν ἔτι, εἰς vac 
, - , ᾿ 
πόλεις χαταφυγόντος, χεναῖς ἀναστρέψαντες χερσὶν, οὐ μα- Ὁ 
, 
κρὰν Σχοπέλου τὴν στρατοπεδείαν ἐποιήσαντο. ὁ δὲ ἐν Σκο- 
ἔλῳ δὴ ϑόμενοι, ὡς Σχύϑαι ληϊσάμενοι μηδὲν πρὸ 
τοπέλῳ δῆμος πυϑόμενοι, ὡς 2x niocu μὴ πρὸς 
- ᾿ , 
τὴν οἰχείαν ἐπανέρχονται, τῇ συνήϑει ἀσυνεσίᾳ παραβόλως 
, ? , 
ὁρμηθέντες, ὅπλα ὡς εἶχον ἕκαστος ἀράμενοι, ἠνάγχαζον 
- ' , * 
xai τὸν τῆς πύλεως ἡγεμόνα ΠΠιχαὴλ παραλαβόντα καὶ rovg 
, ᾽ - 3 * j 
στρατιώτας, ὅσοι ἦσαν παρ᾽ αὐτοῖς, συμπλέχεσϑαι ἐγγὺς οὖσι 
, Ld * ^ ' , , M 
15roi; βαρβάροις. τοῦ δὲ πρὸς τὸ τὐλμημα ἀπαγορεύογτος xat 
μ - - c - - 
παραινοῦντος ἀπέχεσϑαι͵ τῆς πείρας, ὡς ϑανατοῦντας φανερῶς, 
, , 3 2 / M , , kJ ' 
oU μόγον οὐχ ἐπείϑοντο τὰ βελτίω συμβουλεύοντι, ἀλλα πα- 
ρέδοσάν τισι φρουρεῖν, ὡς ἐπειδὰν ἐκ τῆς μάχης ἀναστρέψω- 
σιν, ἀμυνούμενοι αὐτὸν τῆς προδοσίας. οὐ γὰρ ἀδυναμίαν 
- , a ' - * 
2o«vr0ig συνειδότα μὴ ἐθέλειν στρατηγεῖν ἐπὶ τοὺς πολεμίους. 
ἀλλὰ χαριζόμενον αὐτοῖς, ὡς ἐκ τῆς Διδυμοτείχου πολιορ- .517 
- , er , 
κίας τὸν μέγαν δοῦκα ἀναστήσασιν, ὅσον οὐδέπω μέλλοντα 
διὰ τὴν ἔνδειαν αὐτοῦ χρατεῖν. αὐτοὺς δὲ ἐκείνοις ἐπελϑεῖν 
, m 5 , * ' 
τὸ xai χρατήσειν, οὐ TOU πολεμίους εἶναι μόγον, ἀλλὰ xai διὰ 


15. δὴ Ρ. 


ac depraedantes vitam. propagabant. "Tum vero penitus ab hoste 
intra muros cohibiti, non mediocri penuria laborabant. Scythae 
totam "Thraciam: pervagati , quopiam populationi nihil restabat, quod 
bello intestino regio iam exinanita et exhausta esset, et quod super- 
fuerat, se in urbes recepisset, vacui reversi, non procul ἃ Scopelo 
tetenderunt. Scopelenses, intellecto eos sine praeda domum remeare, 
consueta imprudentia temere concitati, armis ut quisque poterat 
correptis, ctiam urbis praefectum Michaélem , pracsidiariis quotquot 
erant assumptis, cum barbaris cominus confligere cogunt, Quo faci- 
nus tam audax detrectante  hortanteque , ut conatu absisterent, 
quia certo perituri, non modo bene monenti non obtemperarunt , 
verum etiam custodiendum quibusdam tradiderunt, supplicium pro- 
ditionis in eum expensuri, ubi. e pugna revertissent Non cnim 
quoniam eorum imbecillitatem nosset, ideo in hostes ire nolle: sed 
ipsis hostibus gratificari, ut qui ab obsidione Didymotichi Apocau- 
chum magnum ducem iamiam urbem commeatu defectam  occupata- 
rum submovisscnt; quos invadere ac debellare nou solum quia ho- 
sles sint, sed ctiam studio magni ducis debeant, . cuius metu nulla 


304  CANTACUZENI 


* , 3. , ^ » - * , , , . 
A.C.1342v5v εἰς τὸν μέγαν δοῦκα εὐνοιαν. τῷ yag ἐκείνου δέει μη- 
ὟΝ , 
δὲν λυμηγαμένους τὴν Ῥωμαίων, πρὸς τὴν οἰχείαν ἀναστρέ- 
qst» ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ, τοιαῦτα οἱ καχοδαΐίμογνες εἰπόντες xad 
, , [e - € x 
γεαγιευσάμενοι, ἐχώρουν χατὰ τῶν Σκυϑῶν, χελεύσαντες αὖὐ- 
τοῖς καὶ τοὺς στρατιώτας ἕπεσϑαι. οἱ δὲ εἵποντο ἀνάγκῃ γ5 
αἱρετώτερον ἡγούμεγοι αὐτοὺς, εἰ δέοι, τοῖς βαρβάροις μαχο- 
A . € 
μένους ἀποθϑνήσχειν, ἢ πανοιχεσίᾳ διαφϑείρεσϑαι ὑπὸ τῶν 
Β δημοτῶν. ἐπεὲ δὲ ἐγγὺς τοῦ οπέδου ἦσαν τῶν Σχυϑῶ 
"n , γγὺς τοῦ στρατοπ ἤσαν τῶν Σχυϑῶν, 
^ , ς - PO , 
βοῇ nógóo9tv ἐχρῶντο καὶ ἀλαλαγμοῖς καὶ ἐχώρουν δούμῳ 
, LED. 2 ' » 2 , 2$8* ' * í 
κατ᾽ αὐτῶν. οὐ γὰρ ᾧοντο ἀντισχήσειν οὐδὲ πρὸς βραχὺ, τὸ 
Ie À £ Ἢ , 
ἀλλ᾽ ὑποπτήξαντας ἑτοίμους ἑαυτοὺς παρέχεσϑαι ἀνδραπο- 
ν. φισδίζεσϑαι. διὸ καὶ σχοινία ἕκαστος ἐπεφέροντο τοῦ τοὺς ἅλω- 
σομέγους βαρβάρους ἕνεκα δεσμεῖν, ἵνα μὴ διαδιδοάσχοιεν 
2) » ἢ « N. ' * , ^ L] 
ἄδετοι ἄγομενοι. ot Σχυϑαι δὲ νομίσαντες στρατιὰν πεζὴν 
ἰέναι ἐπ’ αὐτοὺς, τῶν ἵππων ἐπιβάντες, ἐξήγοντο τοῦ στρατο-τῦ 
πέδου ὡς μαχούμενοι. οἱ δὲ, ὡς μόνον εἶδον τοῦ στρατοπέ- 
δου ἐξιόντας, τοῦ προτέρου φυσήματος ἐπιλαϑόμενοι, ἐτρέ- 
E , » PES "| p 
Czovro πρὸς φυγήν. ὕὑπτίου δὲ ὄντος τοῦ πεδίου xai ὕλης 
παντάπασι ψιλοῦ, διαδρᾶναι ἠἡδυνήϑη οὐδὲ εἷς, ἀλλὰ πάντες 
χατεχύπησαν ὑπὸ τῶν Σχυϑῶν πλὴν τῶν ἱππέων, οὗτοι yàg20 
7 ^ 
διά τε τὸ πολὺ αὐτῶν vovg Σχύϑας ἔτει ἀφεστάναι, ἡγίχα 
c ^ $5 P » € 1 M * t» * b] ' 
7 τροπή ἐγένετο, ἄλλως 9" ὃτι καὶ πρὸς τὸν πεζὸν ἠσχόλην- 
vo οἱ βάρβαροι, διασωθῆναι εἰς τὴν πόλιν ἡδυνήϑησαν. οὗὕ- 
» , t. 
τως 7) &YOLO καὲ ἢ παράλογος ὅὁρμὴ πρὸς ἀνηκέστους ἐξάγει 


Romanorum provinciae illata vastitate , brevi spatio se domum refe- 
rant. 'lalia infelices illi novarumque rerum cupidi fabulati, contra 
Scythas, militibus sequi iussis; prodierunt, Qui invito sequebantur, 
optabilius rati, cum barbaris, si opus esset, pugnando interfici, 
quam plebis furore cum tota domo deleri. Scytharum castris appro- 
pinquantes, eminus sublato clamore in eos incurrunt: mon enim 
vel parum se opposituros existimabant , sed timore exanimatos, pro 
captivis abducendos se praebituros. Ideo funes quilibet ad barbaros 
ilos constringendos secum portabat, ne, si absque vinculis duceren- 
tur, aufugerent, Scythae, credentes peditum agmen adventare, e- 
quos conscendunt: castris pugnaturi progrediuntur, Scopelenses si- 
mulatque illos castris viderunt egredi, obliti prioris insolentiae, in 
fugam se penetrant. Sed per plana campi, nullo prorsus obvio ne- 
more, praeter equites nemo evasit: concisi ad unum ommes. llli 
enim, equites inquam, quod Scythae adhuc longius distabant, quan- 
do fuga iniri coepta est, deinde quod iidem in peditibus mactandis 
erant occupati, incolumes in urbem pervenere. Sic stultitia et ex- 
pers rationis impetus in mala praesentissima homines. praecipitant, 
Apocauchus post Scytharum irruptionem Andronico Palaeologo proto- 


HISTORIARUM II. 53. 305 


, 5 , c '« ^ - 
συμφορᾶς. «ἠποχαυχος δὲ 0 μέγας δοὺξ μετὰ τῶν Σχυϑῶν A.C.134a 
* ?Í ^ ? , , * " , 
τὴν εἰσβολὴν ΑἸνδρόνικον Παλαιολόγον τὸν πρωτοστράτορα, 
τι 5 ^ *h ute 2 , v4 - 
oc zv γάμβρος αὐτῷ, ἄρχοντα συμπάσης ἀποδείξας τῆς στρα-- 
- ^ ' 
Tig χαὶ τὸν πρὸς Ζιδυμότειχον ἐπιτρέψας πόλεμον, αὐτὸς 
εὶς Βυζάντιον ἐπανῆχε. πρωτοστράτωρ δὲ συχνὰς ἐποιεῖτο 
^ , 2 M ^ f. 325p , 
κατὰ Ζιδυμοτείχου ἐχδρομὰς xai πάλι Ὁ E 
pe et a X : 9 H ς ἱ 4 x OO EAEQE ταχείας D 
οὐ γὰρ ἣν, O,TL καχώσειε διαφϑείρας, ovósvog ovrog ἔξω τει-- 
χῶν. οἱ δὲ ἔνδον στρατιῶται, αὐτοῦ ἀναχωροῦντος, τοὺς 
e$t - ' : 
περιοίκους ληϊζόμενοι xai σῖτον διαρπάζοντες καὶ βοσκήματα, 
L - x LE » 
τοδιέφερον τὸν πύλεμον, οὐδὲν ἀγεννὲς ovre πράξαντες, οὔτε 
- ' ' ' » 5 , n E] » - 
μελλήσαντες διὰ τὴν ἔνδειαν. ἐπελϑύόγτος δὲ αὐτοῖς τοῖ πρω- 
. , c 3 ' 
τοστράτορός ποτε, zméíuwag ὃ μητροπολίτης ἐδήλου διὰ γραμ- 
, , - ^ 
μάτων, ὡς ἀνόνητα xOzrOYTGL καὶ ταλαιπωροῦσι διὰ τὸν πρὸς 
^ T , * 
βασιλέα πόλεμον, ᾧ δουλεύσουσι πάντως μετὰ μικρὸν, αὐτοί 
- «ΨἌ » , ᾿ ^ xen e 
15:8 ἀπέραντα πογοῦντες xai τοῖς ἄλλοις αἴτιοι γιγνόμενοι μεγά- 
^ Li ? - , - - 
λων συμφορῶν. παρῇνει τε, αὐτῷ πειϑομένους τῶν καχῶν 
? , 2 ' 3 ΕἸ , - - 2 ' , » 
ἀπέχεσθαι. εἰ γὰρ οὐκ ἀποβαίη τοιαῦτα, οἷα &yO λέγω, &-P.518 
φασχεν, οὐ λελάληκε τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν ἐμοί, τοῦ πεμι-- 
2 * x * LI 
πομένου δὲ ἀπαγορεύοντος τὴν ἄφιξιν διὰ τὸ δεδοικέναι, 
δομὴ κακῶς vm ἐχείνων πάϑῃ τοιαῦτα ἀπαγγέλλων, ἐκέλευε 
ϑαῤῥεῖν, ὡς οὐδὲν ὕπο ἥμενον, 7 πληγὰς ὀλίγας. ἃ καὲ 
αὐδεῖν, ὡς οὐδὲν ὑποστησόμεγον, ἡ πληγὰς ὀλίγας, D 
Y - , 
ἀπέβαινεν, ἡ ἐκεῖνος zoonyogeve», 
γβ΄. ᾿Ἄννα δὲ ἡ βασιλὶς, ἐπεὶ πύϑοιτο Κανταχουζηνὸν 
^ ' - E] , 2 , ' L 
τὸν βασιλέα πολλῆς εὐνοίας ἀπολαύοντα παρὰ Κραλῃ,, πα- 


7. καχώσεν P. εἰ M. 18. πειιπομένου M., πεπαγωμέγνου P. 


stratore, genero suo, supremo exercitus duce designato, et Didymoti- 
chensi bello ei commendato, Byzantium repetit. Palaeologus Didy- 
motichum frequenter incursare et subito se recipere: nec enim erat 
incolis nocendi occasio, cum extra muros nihil superesset. At prae- 
sidiarii, ipso recedente, vicinos depopulando annonamque ac pecora 
diripiendo bellum tolerabant: nec ob inopiam victus quidquam pa- 
rum virile aut faciebant aut facturi erant. Cum aliquando adortus 
esset illos protostrator, per epistolam metropolita monáit, eos bel- 
ligerando eum imperatore, in cuius potestate omnino, nec ita diu 
post futuri sint, inani labore defatigari: nec ad finem cogitata per- 
ducturos, cum interim laborare non desinant et aliis magna detri- 
menta invehant. Hortabatur igitur , ut sibi obsequentes, maleficia 
omitterent. Si enim non evenerint, quae ego dico, inquit, non est 
.locutus in me Spiritus sanctus. "l'abellario iter abnuente ob timo- 
rem , ne ista de causa haberetur male, episcopus iussit esse bono 
animo: tantummodo enim aliquot plagas relaturum. Atque haec 
ut praedicta fuerant, ita evenerunt, 

52. Anna vero imperatrix , ut Cantacuzenum apud Cralem 


Cantacuzenus II. 20 


306 CANTACUZENI 


, s E] , m 
A.C. 1342 gaoxevaGcoOat αὖϑις ὡς sic Ztàvuóretyov ἐπαγήξοντα ἅμα 
στρατιᾷ, τὸν “ουκᾶν ἀπολεξαμένη Γεώργιον καὶ ἸΠακάριον 
τὸν μητροπολίτην Θεσσαλονίχης, πρεσβευτὰς ἔπεμπεν εἰς 
Κράλην xai ἐπηγγέλλετο πόλεις παραδώσειν, ὅσας ἂν συμ- 
- ? , ' ΄ ' 
βῶσιν, εἰ μόνον Kavraxovigvov πέμψειε δεσμώτην πρὸςϑ 
αὐτήν. ὃ δὲ ἐμέμψατο τε τὴν πρεσβείαν καὲ ἀπηγόρευε φα- 
- li ? ? , , , ε' EJ 3, ἘΣῪ 
γερῶς, ὡς οὐκ ὀλίγων μόνον πόλεων ἕγνεχα, ἀλλ᾽ οὐδὲ ovu- 
- - » 2 
Cz&4o5uc τῆς Ῥωμαίων ἀρχῆς τοιοῦτον τολμήσων ἄγος, xai 
? , » , € T! E! 7 2 Y! 34 f 
ἀπέπεμπεν ἀπράχτους. οἱ δὲ εἰς Βυζάντιον ἔλθοντες, ὀλίγῳ 
ὕστερον πάλιν ἐπανῆχον. ἔφασχε δὲ ὃ ἸΚράλης, ὡς κατὰτο 
* , , * νι , c , c 
V.415 77v δευτέραν πρεσβείαν τὰς ἐκ Χριστουπόολεως ἁπάσας ἕσπε- 
, , E * , € , * 
ρίους πόλεις παραδιδοῖεν πλὴν Θεσσαλονίχης, ὡς, εἰ μη Kav- 
ταχουζηνὸν τὸν βασιλέα βούλοιτο παραδιδόναι, ἀλλ᾽ αὐτὸν 
- ] , , *1 r 
γοῦν εἴρξαντα κατέχειν ἐν δεσμωτηρίῳ. ὃ δὲ αὖϑις ἀπέπεμ- 
PE , 2$" 5 ' » vw c , ^ c ἂν 
πεν ἀπράχτους, ἀδύνατα εἰπὼν αἰτεῖν. Ἕλένη δὲ, ἡ τοῦτϑ 
Κράλη γαμετὴ, καὶ καϑήψατο πιχρῶς xai ἀπέπεμπε πρὸς og 
y , ^ - 
γὴν, ὡς ἄδικα πρεσβεύοντας xai πολλὴν αὐτοῖς τὴν ἀδοξίαν 
οἴσοντα. ὅμοίως δὲ καὶ οἱ ἔν τέλει πάντες τῶν Τριβαλῶν 
EA » ' δ᾽» , 
ἐλοιδοροῦντό τε καὶ πολλὴν αὐτῶν κατεγίνωσκον μωρίαν, εἰ 
Ὁτοιαῦτα πείσειν ἤλπισαν, οὕτω μηδεμίαν ὑπερβολὴν ἐλλεί-,ο 
ποντὰ κακίας. πάντες γὰρ ἐφίλουν βασιλέα καὶ οὐδὲν ἠνεί- 
χοντο τῶν ἀγόντων βλάβην sig éxstvov , ὥστε καί τις ἐξ αὖ- 
τῶν Κοβάτζης ὠνομασμένος φανερῶς ἀντεῖπε καὶ ἠπείλησε 
ϑάνατον τοῖς πρέσβεσιν, εἰ μὴ τάχιον ἀπαλλάττοιντο. πολ- 


perquam gratiosum, cum exercitu reditum Didymotichum parare 
didicit, Georgium Lucam et Macarium metropolitam "Thessalonicen- 
sem delectos, pro legatis ad eum mittit, spondens se urbes ei, de- 
quot convenerit, donaturam, si tantum Cantacuzenum sibi vinctum 
mittat. Qui, legatione reprehensa, recusavit libere: non solum 
enim propter paucas urbes, sed nec propter Romanum imperium 
universum tantum scelus edere velle. Proinde eos frustratos dimisit. 
Qui regressi Byzantium, brevi rursus adsunt, narrabatque Crales, 
in altera hac legatione urbes omnes occidentales praeter Thessalo- 
nicam sibi oblatas, ut, si Cantacuzenum tradere nollet, saltem in 
carcere detineret, Verum legatos denuo frustratos reiecit, aflirmans, 
neutiquam fieri posse, quae peterent. Helena quoque, Cralis con- 
iux, ut iniqua et sibi ipsis probrosa petentes , acriter obiurgatos, 
indignabunda repulit, Similiter omnes Triballi proceres in eos in- 
vehebantur singularisque stultitiae coarguebant, cum talia se impe- 
traturos sperassent, quae adeo omnem scelesti facinoris magnitudi- 
nem complecterentur. Universi quippe imperatorem diligentes, nihil 
ferebant, quod ei nocumento esset. Unde quidam de illis, voca- 
bulo Cabatzes, palam refragalus, mortem. legatis minabatur, ni 


HISTORIARUM ΠΙ. 52. 307 


A5» τε αὐτῶν ὠναισϑησίαν χατηγόρει, ὅτι τὸν Ῥωμαίων 0-A. C. 134a 
φϑαλμὸν οἰχείαις αὐτῶν χερσὶν ἐξορύξαντες αὐτοὶ, προσέτι 
καταπροδιδόασι xai πόλεις καὶ τὴν ἀρχὴν Ρωμαίων, ἵνα τελέ- 
ὡς κατασβέσωσιν αὐτὸν, ὥσπερ δεδοιχύτες μὴ ἐπανελθόντος 
δαῦϑις ἀναβλέψωσιν. ὃ μὲν οὖν οὕτω πρὸς ὀργὴν ἀπέπεμπε. 

, $^. x , 2 E] , P4 
IMaxagioc δὲ ὃ Θεσσαλονίκης ἐπίσκοπος, ἐπεὲ ἀνηνύτοις ἤ- 
σϑετο ἐπιχειρῶν, βασιλεῖ τῷ Κανταχουζηνῷ προσελϑὼν, πρῶ-Ρ.519 
τὰ μὲν ἐμέμφετο τῆς περὲ βασιλέα τὸν φίλον ἀγνωμοσύνης, 
ὅτι τοσοῦτον φιληϑεὶς καὶ οὕτω μεγάλων εὐεργετημάτων ἐπο-- 

τολελαυχὼς, τοῖς ἐναντιωτάτοις ἀμείψαιτο τοὺς παῖδας, τῆς 
ἀρχῆς ἕνεχα ᾿ἐπιβουλεύσας καὶ ἀποχτεῖναι διανοηϑείς. ὧν 
τὴν ἀτοπίαν βδελυξάμενον καὶ ϑεὸν, μὴ μόνον οὐκ ἐφεῖναι. 
εἰς τέλος τὰ βεβουλευμένα ἀγαγεῖν, ἀλλὰ καὶ τῆς περὲ βα- 
σιλέα ἀδικίας δίχας εἰσπραττύμενον,, ὑπερόριον ἀποδεῖξαι xa 

τὔπλανήτην περιιόντα, ἐπ᾽ ἄλλοις τὴν ἐλπίδα ἔχοντα τῆς σωτη- 
Qíac. ἔπειτα συνεβούλευεν, εἰ μὴ πρύτερον, ἀλλὰ νῦν γε τὸ 
συνοῖσον συγιδόντα, πρεσβείαν ποιήσασϑαι πρὸς βασιλίδα B. 
καὶ ἱχέτην αὐτῆς τε χαὶ πατριάρχου xai τῆς συγκλήτου flov- 
λῆς γενέσθαι, ὥστε ἐπὲ τοῖς γεγενημένοις συγγνώμης ἀξιώ- 

δοσαντας, πρύγοιάν τινα ποιήσασϑαι αὐτοῦ, μὴ καὶ ὑπερόριος 
ἀπόληται, οὐδεμιᾶς ἢ φαύλης τινὸς ἐλπίδος ἔτι ὑπολειπομέ- 
γης. βασιλεὺς δὲ ,,οὐδὲν ϑαυμαστὸν", εἶπεν ,t0 μεϑύων τις 
καὶ παραφερύμενος ὕπ᾽ ἀναισϑησίας οἴοιτο ἀστατεῖν τὴν γῆν, 
βεβαίως ἡδρασμένην. οὐδ᾽ εἰ ὑπὸ μελαγχολίας κατεχόμενος 


* F^ , 
20. xci μη P. 23. ἀστατεῖν — χατεχύμεγνος οἴοιτο om. P. 


quam primum se anferrent. Eos denique multi stuporis damnabat, 
quod, cüm suis manibus oculum Romanorum etuissent, ut eum porto 
omnimodis exstinguerent, et urbes et imperium prodere non dubi- 
tarent: quasi formident, ne, eo reverso, rursum adspiciant. Sic 
etiam ab illo stomachante repulsi sunt. At Macarius, Tliessalonicae 
episcopus, ut se, quod aiunt, retia inflare sensit, Cantacuzenum 
invadens , primum ut erga amicura imperatorem defunctum omnino 
ingzatum castigat, a quo tantopere amatus tantisque beneficiis eius 
apud se positis, filiis ipsius dissimillima rependat, eorum imperio 
et sanguini moliens insidias: cuius facti diritatem Deum due 
ipsum exsecrantem, ad exitum eas conferri non permisisse; sed hu- 
ius in eum iniuriae poenas repoposcisse, dum effecerit, ut per ex- 
ternas oras vagabundus, salutis suae spem in aliis reponat. Deinde 
hortabatur, ut nunc saltem se respiceret, missoque ad Augustam 
legato, ipsam, patriarcham atque concilium suppliciter oraret, ut, 
data praeteritis venia, aliqua se cura dignarentur, nec ab omni 
bona spe desertum, interire extorrem paterentur, Tum impera- 
tor, Haud mirum, ait, si ebrius quispiam et in orbem actus; 


308 CANTACUZENI 


A.C. 1342 οἴοιτο καὶ τοὺς ἄλλους τὰ ἴσα πάσχειν. καὶ σὺ τοίνυν τῇ κενῇ 
δόξῃ καὶ φιλαρχίᾳ κατάκρας ἁλοὺς καὶ προδοσίαν τὴν ἐσχά- 
τὴν εἰργασμένος, οὐδὲν ϑαυμαστὸν, εἰ τὰ ἴσα καὶ ἐμοῦ κατα- 
ψηφίζῃ, μηδὲν τοιοῦτον εἰργασμένου. οἶσϑα γὰρ, ὡς ἐμοῦ 

C voz ἐν ἄϑῳ ἀρετῆς ἀγντιποιουμένοις καὶ τοῦ καλοῦ καὶ éga-5 
σταῖς καὶ ἐργάταις γεγραφότος καὶ πολλὰ δεηθέντος, πρὸς 
Βυζάντιον ἐλϑεῖν καὶ βασιλίδι καὶ πατριάρχῃ καὲ οἷς αὐτὸς 
ὀνομάζεις σύγχλητον βουλὴν διαλεχϑῆναι περὲ εἰρήνης xol 
πεῖσαι κατατίϑεσϑαι τὸν πόλεμον, ὃν ἀδίκως κεχινήκασι xav 
ἐμοῦ μηδὲν ἠδικηκότος, συκοφαντίας πλασάμενοι καὶ διαβο-ῖο 
λὰς, μετὰ τῶν ἄλλων παρειλήφασι καὶ σὲ, ὡς ἀρετῆς ἀντι- 
ποιούμενον δῆϑεν καὶ ὑπὲρ τοῦ καλοῦ xai τοῦ κοινῇ λυσιτε- 
λοῦντος βουλησόμενον διακινδυνεύειν, ἀλλ᾽ ἐχεῖνοι μὲν χαλῶς 
ποιοῦντες, τά τὲ δέονκα εἰρήκασι μετὰ παῤῥησίας καὲ τῶν 
εἷς αὐτοὺς ἡκόντων ἐνέλιπον οὐδὲν, καὶ τῶν διαφϑείρεινιϑδ 
βουλομένων καὲ διαστρέφειν ὠπὸ τῆς ἀληϑείας, οὐδὲ ἐπε- 

Ὁ στράφησαν, πολλὰ ἐπαγγελλομένων εὖ ποιήσειν. ἀλλὰ τοῖς 
ἐξαρχῆς ἐνέμειναν λογισμοῖς καὶ τῇ περὲ τοῦ καλοῦ καὶ δὲ- 
καίου κρίσει - δι’ ἃ καὶ μέχρι νῦν πολλοῖς προσταλαιπωροῦ- 
σιν ἀλγειγοῖς. σὺ δ᾽ ὑπὸ φιλαρχίας καὶ τῆς κατὰ τὴν 9-20 
χιερωσύνην δόξης ἡττηϑεὶς αἰσχρῶς, xoi τοὺς συμπρεσβευ-- 
τὰς μετὰ τοῦ δικαίου καὶ τῆς ἀληϑείας προὔδωκας " οἷς àg- 

V.4i8u0ceL μικρὸν ὑπαλλάξαντας τὸ ὑπὸ Παύλου τοῦ ϑεσπεσίου 


6. xai ante ἐργ. add. M, 


sensu deficiente, terram stabilem et inconcussam vacillare putet, 
nec, si insania correptus, alios quoque iudicet insanire, Et tu igi- 
tur inani gloria et amore dominandi subactus plane proditorque 
maximus , nihil mirum, si insontem me eorumdem criminum con- 
demnes, Meministi, quomodo, cum ad virtutis alumnos honestatis- 
que amatores et cultores in Atho monte scribens, eos enixe rogas- 
sem, ut Byzantium venientes, cum imperatrice , patriarcha et quod 
nominasti concilio de pace agerent, deponendique belli, quod con- 
fictis criminationibus mihi immerenti intulissent, auctores fierent, 
cum aliis te quoque, ut sanctimoniae studio flagrantem scilicet et 
pro tuenda honestate communique fructu nullum certamen detre- 
ctaturum, assumpserint, Verum illi recte sane et quae oportuit cum 
libertate dixerunt, suarumque partium nihil praetermiserunt, et ab 
iis, qui eorum integritatem corrumpere atque a veritate in diver- 
sum rapere magnis pollicitationibus conabantur, a primis cogitatio- 
nibus suis atque ab eo, quod semel honestum ac iustum iudicas- 
sent, non sunt dimoti, (Qua de causa usque hodie in multa ae- 
rumna sunt, Tu autem imperandi cupidine et episcopatus splendore 
turpiter superatus, etiam legationis socios una cum iustitia et ve- 
ritate prodidisti; qui illud divi Pauli de Dema modice immutatum 


HISTORIARUM ΠΙ. 53. 309 


εἰρημένον περὲ 4ημᾶ, καὶ περὶ σοῦ εἰπεῖν νυνὲ, ὅτι, ακά-Ἀ. C. 1342 
- — - * , 
ριος ἡμᾶς ἐγκατέλιπεν, “ἀγαπήσας τὸν νῦν αἰῶνα, καὶ ἔπο- 
, ; , LES - , ium -— 
ρεύϑη εἰς Θεσσαλονίκην. ἃ ἐχρῆν μεμνήμενον, xat ὡς νῦν 
, —- € M ? ^ j|, * 
ἀνοσιώτερα καὶ ἀδικώτερα πολλῷ τολμᾷς, τὸν οὐδὲν ἐμὲ . 530 
, , 
δήδικηκότα αὐτοχειρίᾳ μονονουχὲ πειρώμενος φονεύειν, χάθεν 
« , x ' , 
ἀξίαν ἐν τούτῳ χκατατιϑέμενος τοῖς τὴν ἀρχιερωσύνην &yxet- 
΄ * - ^ 3 ^ 
Qíoaotv , αἵμασιν ἀδίκοις μολύγων τὰς χεῖρας, μὴ ἑμοῦ Xa- 
^ »tv* 
ταψηφίζεσϑαι ἀδικίαν καὶ ἀγνωμοσύνην περὲ βασιλέα, οὐδὲν 
x , Ψ - D - , - 
οὔτε πρύτερον, οὔτε μέχρι νῦν ἀνάξιον τῆς εἰς ἐκεῖνον 
35 - 5 , 
τοφιλίας εἰργασμένου. περὲ μὲν οὖν τῆς tig βασιλέα καὶ 
τοὺς παῖδας ἐμοῦ εὐγνωμοσύνης λόγον οὐδένα πρὸς σὲ ποι- 
, ouk. , B , (Y M 
ἥσομαι γυνὶ, καϑάπαξ τὰς φρένας διεφϑορότα καὶ ἄδικα καὶ 
^- 2 
παράνομα καὲ λέγοντα καὶ διανοούμενον περὲ ἐμοῦ, ἀλλ᾽ 
, * τ “ » 
ὕστερον, ἡνίκα ἄν ἐϑέλῃ ϑεύός. περὶ δὲ ὧν εἴρηκας, ὡς δεῖ 
« ^ 
158«oiA(0og ἱκέτην καὶ πατριάρχου γενέσϑαι, ὡς ἄν συγγνώμην B 
, D ' , 
παρασχόμενοι πρόνοιάν τινὰ ποιήσωνται πρὶν παντάπασιν 
3 , d. e » 2 κῶν e H D “τῳ Mr n 
ἀπολέσϑαι, ἐκεῖνο εὔκαιρον εἰπεῖν, ὅτι, μὴ κλαίετε ἐπ’ ἐμὲ, 9v- 
γατέρες "IegovoaAgu, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ξαυτὰς καὶ ἐπὲ τὰ τέχνα ὑμῶν. 
πρὸς μὲν οὖν ἐχεῖνον ὃ βασιλεὺς τοιαῦτα ἐπεκρίγατο. 
, € ' * M 3 '. , X , 
20 vy. Ὑπὸ δὲ τοὺς αὐτοὺς χρόνους xai ἐκ Θετταλίας 
T - SW: - 
ἧκον πρέσβεις, καλοῦντες βασιλέα καὶ δεόμενοι ἄρχειν σφῶν. 
καὶ πρότερόν τὲ γὰρ ἕτοιμοι ἦσαν ὑπακούειν xai τὰ ἐκείνου 
v - A ἢ z 
μᾶλλον "ἡροῦντο, ἢ βασιλίδος, καὶ τότε δὲ ὁμονοήσαντες 


tibi possunt occinere: Macarius nos reliquit, diligens hoc saeculum, 
et profectus est Thessalonicam. Quorum te memorem esse oporte- 
bat, et horum simul, quae nunc sceleratiora magisque impia non re- 
cormidas: dum me, qui laesi neminem, tantum nonu per temet 
fonaris occidere (dignas videlicet isto modo gratias relerens iis, 
qui episcopatum tibi mandaverunt)et nefarie effuso sanguine manus 
tuas scelerare: ita me ingratae et improbae in imperatorem volun- 
tatis non accusasses, qui nihil unquam eius amicitia indignum 
perpetravi,; De mea igitur in illum et liberos eius pietate nullum 
nunc tecum semel depravato ac de me pessime existimante loquen- 
teque verbum commutabo: sed cum Deus voluerit, Quod autem 
iniecisti in sermoue, oportere me imperatrici ac patriarchae sup- 
plicare, ut, data venia, saluti meae prospectum velint, illud apposite 
responderim. Filiae Hierusalem, nolite flere super me: sed super 
vos ipsas ílele et super filios vestros. Haec ad Macarium coram 
imperator, 

53, Sub idem tempus etiam e Thessalia legzti eum ad se vo- 
cant et orant, ut sibi praesit: nam et antea eius potius, quam 
Augustae partes amplexi, principem suum esse cupiebant, et tunc 
concorditer mittentes, ad gubernacula eumdem invitabant. Impera- 
ior cum pro veleri benevolentia, tum quod nunc ultro ei se subii- 


310 ες CANTACUZENI 


A.C. 1342 ἔπεμψαν πρὸς αὐτὸν, καλοῦντες ἐπὶ τὴν ἀρχήν. βασιλεὸς 
δὲ αὐτοῖς πολλὰς ὅμολογήσας χάριτας τῆς v6 προτέρας εὐ- - 
γοίας καὶ τοῦ γυνὲ προσχωρεῖν ξχόντας, ἔπειτα ἔφασκεν 
ἄγνωμον εἶναι δεινῶς, εἰ αὐτῶν πᾶσαν εὐνοίας ὑπερβολὴν 

Ὁ ἐνδεικνυμένων, μὴ ὁμοίως xai αὐτὸς φαίνοιτο διακείμενος 
περὲ αὐτοὺς, μηδὲ τὴν διάνοιαν ἀποκαλύπτοι, ὅσα μὲν γὰρ 
ἐν Γυγαιχοχάστῳ συμβαίη περὲ αὐτὸν, καὶ ὡς αὐτός τε xai 
τῶν cvvóyrov οἱ μάλιστα φιλοῦντες μεγάλοις κινδύγοις περι- 
σχεϑεῖεν, ἀφισταμένων μὲν τῶν οἰχείων, τῶν πολεμίων. δὲ 
ἐπικειμένων, καὶ ταραχῆς πολλῆς καὶ ἀταξίας τὸ στρατόπε-1ο 
δὸν χατεχούσης, εἰ μὴ ϑεὸς ἄνωϑεν χεῖρα σώζουσαν ὕπερέ- 
6y5v, οὐδ᾽ αὐτοὺς ἠγγοηκέναι οἴεσθαι. ἀνάγκῃ δὲ ἐλϑὼν πρὸς 
Κράλην τὸν ἄρχοντα Τριβαλῶν, πολλῆς ἀπολελαυχέναι παρ᾽ 

AME eV Á qn 3 / - 

Ῥ ὅτι αὐτοῦ xn. τιμῆς aac; συμμαχίας. παρὰ δόξαν, MR quy 
πρότερον στρατιὰν παραλαβὼν πολλήν ve καὶ ἀγαθὴν, ἐπὲιϑ 
“]ιδυμότειχον σπεύδειν, ὡς τοῖς ἐκεῖσε φίλοις συνεσόμενος 
καὶ διαϑησόμενος εὖ τὰ κατ᾽ αὐτόν. γενομένου δὲ ἐν Φε- 
ραῖς, τούς τε ἡγεμόνας xai τὴν στρατιὰν νόσῳ δεινῇ περι- 
σχεθῆναι καὶ ἀποθανεῖν αὐτῶν πολλοὺς, ὡς ἐκ τῆς νόσου 

V. fig καὲ πρὸς ἀνάγκην ἐλϑεῖν αὖϑις ἀναστρέφειν εἰς τὴν Toifla-20 
λῶν ἀρχήν. νυγὲ δὲ παρασχευάζεσϑαι, ὡς ἅμα στρατιᾷ εἰς 
“Πιδυμότειχον αὖϑις ἀφιξόμενος. τοῦτο γὰρ μάλιστα λυσιτε- 
λεῖν αὐτῷ πρὸς τὸ χτήσασϑαι, εἰ κατὰ γνώμην εἴη ϑεῷ, τὴν 
πᾶσαν “Ῥωμαίων ἡγεμονίαν. δι᾽ -ἃ οὐ δύνασθαι ἥκειν πρὸς 


5. μὴ om, P, 


cerent, pluribus gratias agens, periniquum esse dixit, si, cum ipsi 
tam incredibile immensumque sui studium demonstrarint, non pari 
eos amore prosequi videretur, neque aperiret, quid in corde suo 
volutaret. Quae enim Gynaecocastri sibi evenissent, quo pacto et 
ipse et de suis amicissimi gravibus fuissent obsessi periculis, et 
domesticis desciscentibus, et hostibus instantibus ac prementibus, 
multaque in exercitu exstitisset tumultuatio et confusio, prae quibus 
malis pereundum erat, nisi Deus de coelo salutarem manum exten- 
disset, haec, inquam, putare se ne ipsos quidem fallere. . Cum 
autem ad Cralem, Triballorum principem, coactus confugisset, admo- 
dum magnifice ab eo tractatum ct auxilia praeter opinionem conse- 
cutum esse. Itaque nuper cum copiis non parvis ac bellicosis Di- 
dymotichum coepisse contendere, ut, rebus suis illic constitutis, 
cum amicis sese coniungeret, 564 cum Pheris esset, duces ac mi- 
lites periculoso morbo fuisse implicitos magnamque partem exstinctos: 
ut proinde in "Priballos iter remetiri necesse habuerit. Nunc se 
comparare, ut cum exercitu denuo Didymotichum proficiscatur: id 
enim sibi ad acquirendum, si Deo placuerit, totum Romanum im- 


HISTORIARUM ΠΙ. 59. 311 


Θετταλίαν viv. μᾶλλον γὰρ ὠνιάσειν, συγγινόμενος μὲν éni AC. 134a 
μιχρὸν, ἐν τάχει δὲ ἀπαίρων πρὸς Θράκην αὖϑις. ἀλλ᾽ εἴγε B 
κατὰ γνώμην αὐτοῖς εἴη ὑπ᾽ αὐτὸν τελεῖν, νῦν μὲν ἄρχοντα 
αὐτοῖς τὸν “ἄγγελον Ἰωάννην ἐφιστᾷν, προσήχοντά τε μάλι- 

Dora ἐξ αἵματος καὶ δυνάμενον ἐξηγεῖσθαι καὶ διασώζειν ἀπὸ 
τῶν πολεμίων, ἄν τινὲς ἐπίωσι, xai συνέσει καὶ εὐψυχίᾳ 
καὶ ἐμπειρίᾳ τῇ πρὸς τοὺς πολέμους. αὐτὸν δὲ γενόμενον 
ἐν Διδυμοτείχῳ, εἰ μή τι κωλύοι δυσχερὲς, πρόνοιαν αὐτῶν 
ποιήσεσθαι, ὅση δυνατὴ, καὶ πᾶσαν ἐνδείξεσθαι ὑπὲρ αὐτῶν 

τοχαὲ προϑυμίαν καὶ σπουδήν, τοιαῦτα μὲν πρὸς τοὺς πρέ- 
σβεις ἀπεχρίνατο. ἐκέλευέ τε καὶ τοῖς ἐν Θετταλίᾳ ἀπαγγεί- 
λαντας, εἰ πείϑοιντο, εἰς ἔργον ἄγειν" φιλοφροσύνην τε αὐτῷ 
προσήχουσαν περὲ αὐτοὺς ἐπιδειξάμενος, συνεξέπεμπε xai 
τῶν οἰκείων ἕνα Πανουὴλ τὸν διοικητὴν, ὡς τὰ εἰρημένα παρ᾽ 

ιδαὐτοῦ καὶ τοῖς ἐν Θετταλίᾳ ἀπαγγελοῦντας. ὧν καὲ γενομέ- 

. voy ἐν Θετταλίᾳ, ἐπεὶ 5 τε στρατιὰ xai τῶν πόλεων οἱ ἄρι- 
στοι τὰ παρὰ βασιλέως εἰρημένα ἐπυνθάνοντο, πρῶτα μὲν 
ὡμολόγουν βασιλεῖ χάριτας πολλὰς τῆς εὐμενείας τῆς περὲ 
αὐτοὺς καὶ τῆς συντρόφου καὶ φίλης ἀληθείας ἐκ παιδὸς, 

200r. καίτοι δοχῶν ἐν δυσπραγίαις εἶναι, οὐδὲν ὑπέμεινε πε- 
πλασμένον φϑέγξασθαι, οὐδ᾽ ἀγεννὲς, ἀλλὰ δήλην αὐτοῖς 
πεποίηται τὴν διάνοιαν οἵα ἦν. αὐτοὺς δὲ τῷ περιόντι τῆς 
εἰς αὐτὸν εὐνοίας, ἐπεὶ μὴ λυσιτελεῖν αὐτῷ δοχοίη, τὸ νῦν Ὁ 
ἔχον ἥκειν παρ᾽ αὐτοὺς, οὐκ ΄,(γγελον μόγον, κατὰ γένος v6 

24. τε add, M. 


perium adiumento maximo futurum. Propterea in 'Thessaliam per 
id tempus venire non posse: magis enim molestia, quam laetitia 
eos affecturum, si brevi spatio illic degens, in Thraciam revertatur. 
Sed si vere et exanimo sibi parere velint, in praesens Ioannem An- 
gelum praetorem se illis praeficere , sanguine coniunctissimum: qui- 
que ad salutem ab hostibus defendendam et prudentia et invicto 
animo et peritia militari egregium se ducem praestare queat. Se, 
ubi Didymotichi fuerit, nec aliquis casus impedierit, quanta maxi- 
ma poterit diligentia alacritateque eorum res curaturum. Haec le- 
gatis respondit, et ea Thessalis renuntiare iussit: qui si annuerent, 
tum opere complerentur. Sic eos qua decebat comitate, et una de 
domesticis suis Manuelem administratorem dimittit. Ad eos ut ve- 
nerunt, militesque et optimates urbium responsum audierunt, de be- 
nevolentia ac de veritate, cuius a puero fuisset semper studiosissi- 
mus, amplissimas ei gratias agunt, quod nimirum nmihil fictum ac 
timidum, quamvis afllicta et prostrata fortuna sua, ut appareret, lo- 
qui, sed mentem illis suam candide declarare voluisset, Se autem 
abundantia quadam amoris erga illum, quandoquidem hoc tempore 
ad eos sibi veniendum non putet, non modo Angelum, ipsi genere 


315 CANTACUZEND ὁ 


“ὃ s * » ? ^ 
k.C.i3420U700 προσήκοντα καὶ ἄρχειν δυνάμεγον αὐτῶν, ἀλλὰ pud 
v d v 
PIA UJ ^ ^ - ^ 
εἶ τινα ἐχείνου πέμποι πολλῷ καταδεέστερον, δέξεσθαι προ- 
» » 
ϑύμως καὶ πᾶσαν. ἐπιδείξεσϑαι περὲ τὸν βασιλέα evvotav. 
€ ^ " c 2 , 2 , * ^ 
τοιαῦτα μὲν καὶ οἱ ἐν Θετταλίᾳ ἀπεχρίγαντο, βασιλεὺς δὲ 
2 ' ' ἌΣ ἐμῷ , 3 , » * 
ἐπεὶ πύϑοιτο ἀπὸ τῶν πρέσβεων ἐπανελϑόντων, ἔπεμπε v0v5 
0 0Y » 53 » 
ἀνεψιὸν ᾿Αγγελον Ιωάννην, ἐπίτροπον εἶναι Θετταλίας... πᾶσι, 
-Ὁ 5 ^ 
0à βουλόμενος χαταφανὲς ποιεῖν, ὡς ov βασιλέως τοῖς παισὲν 
x r » 
ἐπιβουλεύων ἤρατο τὸν πόλεμον, καὶ ὡς οὐδ᾽ εἶ περιγένοιτο 
- ΕἾ - » E] X^ 94497. € LÀ ; " 
τῆς ἀρχῆς ἔγνωχεν ἀποστερεῖν, ἄλλ᾽ ὑπὸ βασιλίδος μᾶλλον 
* [i Ὕ € 
P.5a2 αὐτὸς ἐπολεμήθη ἀνϑρώποις πειϑομένης συκοφάνταις, Qro 
, ^ ^ ^ , bd 
MAyyélq πρὸς τὴν Θετταλίας ἀρχὴν χρυαύβουλλον ποιῶν; 
. 32 , ü 
βασιλίδα ve προσέγραφε xai βασιλέα " Eoürrgv τὸν. υἱὸν, ὧσ- 
» , * M ^ , bj , 
τε “Ιγγελόν τὸ καὶ Θετταλοὺς τὴν δουλείαν τε xüxtivotc 
m "ἢ x ᾿ : 
ὥσπερ xai αὐτῷ ὁμολογεῖν καὶ μᾶλλον ἢ πρότερον ὑπείκειν. : 
« ΔΌΣ ἐπ γι. » 1 ct c 2 , c ' ^ 
ὃ χαὲ ἐπὲ λέξεως εἶχεν ovrOG* ,0c ἀπόλοιτο ὃ φϑόγος, v015 
πάντων τῶν κακῶν χείριστόν τε xoi ἀδικώτατον, ὅγε καχῶς 
ἡμᾶς ἀργῆϑεν ἐξώσας τῆς ἀκηράτου τρυφῆς χειρὲ ϑεοῦ πλα- 
' , Y - 
σθέντας καὶ λόγῳ τιμηϑέντας, ὦ τῆς ὑπὲρ λόγον χάριτος: 
χαίτοι μετὰ τὴν τοῦ χείρονος πεῖραν, ἵνα συνελὼν εἴπω, & 
- Fi | 
τῆς ἐνδίκου καταδίκης ἐχείνης ἦμεν ἐν συναισϑήσει xai váa6 
E Y 3 i * 
βελτίω ἐμελετῶμεν, κἂν συγγνώμης τυχόντες αὖϑις ἄν uev 
» - , M] 5» ὦ , ' , : 
ἐν τοῖς προτέροις. νυνὲ δ᾽ ὥσπερ μὴ τι χαλεπὸν πεπραχύτες 
bi , RD » , » E e ^ - ^4 ΕῚ - 
ἢ πεπονϑύτες ἐξ, ἀβουλίας, ἡ γοῦν ono τοῦ παϑεῖν οὐμενοῦν 
" , ^ ^ , - « ' , , 
διδαχϑέντες, τὸ τὰ δέοντα φρονεῖν οἱονδὲ παρηρήβεϑα, πη- 


coniunctum et ad regendum idoneum: sed et si quempiam 1 9 
multo inferiorem mittat, libenter suscepturos imperatorisque sem- 
per fore cüpidissimos. "l'alia 'Thessali responderunt: quae ut a le- 
gatis reversis imperator audivit, consobrinum loannem Angelum ad - 
ineundam "Thessaliae praefecturam misit, "Volens autem constare 
palam, non se insidiantem imperatoris liberis bellum snscepisse: 
nec, si vinceret, illos imperio privare statuisse, sed potius ab Áu- 
gusta, mendaciloquis hominibus fidem commodante, se oppugnari, 
Angelo propter "Thessaliae procurationem bullam aurcam- faciundam 
et imperatricis ac Ioannis, eius filii imperatoris, nomina adscribi cu- 
ravit, ut et Angelus et "Thessali subiectionem aeque ipsis ut sibi 
profiterentur magisque de cetero subessent. Dulla ad verbum haec 
erat. Utinam malorum omnium pessimum nequissimumque, invidia, 
disperiret , quae nos Dei. manu fictos et intelligentia honoratos (o 
inexplicabile munus) male ab initio ab immortalibus illis deliciis 
expulit, Quamquam si post experta mala, ut breviter dicam, iustam - 
illam damnationem simul agnosceremus melioraque meditaremur, 
veniam adepti, in priorem statum restitueremur, At munc, quasi 
ob amentiam nihil noxium operati aut perpessi: sive ex eo, quod 


HISTORIARUM III. 53. 313 


ματα πάσχειν αὐϑαίρετα κακῶς αἱρεθέντες, xai δεινῶς &yxa-A. C. 134a 
λινδεῖσϑαι διὰ βίου τοῖς μὴ καϑήκουσι xai τῆς ἴσης ἀξίας 
πρὸς ϑεοῦ τυχόντες, καὶ τῆς αὐτῆς ἠξιωμένοι σπουδῆς, με- 
μηνότος δίκην, ταυτησὶ μὲν οἰχτρῶς ἐχκπεπτώχαμεν, ἀνισότηταΎ. 420 
50à πεπόνϑαμέν τε xai τετιμήκαμεν. δέον yàg σπουδάζειν 
ἢ τὸν αὐτὸν ἐπὶ τοῖς ἀμείνοσι δρόμον, ἢ φιλονεικεῖν ἄλλος 
ἄλλον ὑπερβαίνειν, ὅπως ἄν ἐπ᾽ ἀγαθοῖς ἀλλήλους νικῴημεν C 
τοὐναντίον ἅπαν φαινόμεϑα πράττοντες, καὶ συμβέβηκεν ἡμῖν 
οἷόν τι πάϑος ἀτεχνῶς ἄτοπον, ὅτι κατὰ τοὺς τῆς μορφῆς 
τοχαραχτῆρας ἔπεστι διενηνοχέναι, καὶ ταῖς τῆς ψυχῆς ἔξεστι. 
καὶ τὴν πρώτην ἐκείνην καὶ μακαριστὴν ὄντως εὐδαιμονέαν 
ἀποβαλοῦσιν ἡμῖν δέδοχτο δεῖν ἐφ᾽ ἑτέραν πολυσχιδῆ τρα- 
πέσϑαι, ἀβέβαιον πάντῃ καὶ xa9' ἑαυτὴν στασιάζουσαν. ἣν 
εἴ τις οὐ καλοίη τύρβην κομιδῆ ματαίαν καὶ ϑόρυβον ἀκερ- 
1507, τοῦτον ἐγὼ νομίζω τελεῖν οὐκ εἰς τοὺς εὖ φρονοῦντας, 
οὐ φύσεως εἰς τοῦτο, φαύλης δέ τινος αἱρέσεως ζημιωσάσης 
αὐτόν. πολλῶν δὲ ταύτης δὴ τῆς λεγομένης τὲ xai νομιζο- 
μένης εὐδαιμονίας διαφόρως εὐμοιρησάντων, καὶ τῷ μὲν ἀπὸ Ὁ 
γένους οἷον τιμᾷν εἰώϑασιν ἄνθρωποι, τὸ βρενθύεσϑαί τε 
αοχαὶ ἥδεσθαι προσυπάρχοντος, τῷ δ᾽ ἀπὸ χρημάτων, τῷ δ᾽ 
ἀπὸ δόξης καὶ ϑεραπείας ὅτι πολλῆς, ἑτέρῳ δ᾽ ἀπὸ στρατη- 
γίας Bíov τε κατὰ χόσμον ἐπαινετοῦ, ἄλλῳ δ᾽ ἀπ᾿ εὐτεχνίας 
καὶ φατρίας λαμπρᾶς συγγενῶν καὶ φίλων, τούτων ἁπάντων 


17. δὴ pro δὲ P. et M. 


passi sumus minime docti, iudicium veri propemodum amisimus, 
dum mala perpeti male eligimus, et accusare quaerimus, quorum 
in vita nullum crimen reperitur, Et cum aequalem a Deo dignita- 
iem inter nos sortiti eademque ab ipso cura dignati simus, ea fu- 
riosorum instar miserabiliter excidimus, et ad inaequalitatem red- 
acti, eam in honore habuimus. Cum namque vel studere debuis- 
semus idem ingredi virtutis curriculum, vel contendere, ut alius 
alium anteiret et in bonis actionibus nos mutuo vinceremus, pror- 
sus contra facimus, et tamquam morbo quodam absurdissimo occu- 
pamur. Nam ex formae nostrae lineamentis sequitur, ut etiam 
habitibus animi excelluerimus. Et quia prima illa vereque beatissima 
felicitate orbati sumus, visum est oportere ad aliam multiplicem, 
inconstantem omnino et a se ipsa dissidentem converti, Quam si 
quis non appellet turbas valde stolidas tumultumque, hunc ego in 
prusdentibus haud numerandum, neque illi naturam, sed pravam 
aliquam voluntatem in hoc nocuisse opinor. Cum porro multi huius 
dictae et legitimae felicitatis diversa ratione exsortes sint, et homi- 
nes partim maiorum claritudine , partim pecuniarum thesauris, par- 
tim gloria, et multorum erga se observantia, partim arte ac munere 


am CANTACUZENI 


H -—— » e - ὡ 4 , * 
A.C. 1342 καὶ τῶν ἄλλων, oua cul πολλοῖς μακαρίζεται ᾽ (παρίημι γὰρ 
τὸ δοχεῖν περαιτέρω τῇ τῶν τοιούτων ὀνομάτων προφορᾷ 
, , ecc €- 5 ' €- E - 
φαιδρύνεσϑαι,) λίαν ἱκανῶς ἐμοὶ πειραϑῆναι xai δαψιλῶς 
? - 2 ^ ^ - , 
εὐμαρῶς. πως ὧν τις εἴποι κατὰ δοῦν ϑεύόϑεν χεχορήγη- 
-» - ^ - ' € , 
P.533TG4t, χαὶ εἴ τῷ τῶν νῦν ἢ τῶν πάλαι &và τῶν λεγομένων 
τὰ ob Sa A "T - 
αὐχεῖν ὁπωσοῦν ἐχρῆν ἢ μέγα φρονεῖν, φαῖεν ἅπαντες 
» ^ - 
«v éuoi χρῆναι τὸ τούτοις ἅπασι διὰ πάντων σεμνύνεσθαι 
5 « 
ὠμέλει. καὶ ἦν μὲν ἐμοὶ πολλή τὶς εὐδαιμονίας σύῤῥοια καὶ 
.» , - 
6Afov παντοίου, μηδενὸς vvyrzavovrtog xoxo? xa^ ἧμαρ, ὥς 
^ , - ? , 3*. 
τινε τῶν πάλαι σοφῶν ἐπῃνέϑη. ἐθεώμην δ᾽ ὥσπερ ἐξ d-10 
, ^ 9 ^ , 
πόπτου τινὸς εἰχῆ ταῦτα τιμώμενά τε xai σπουδαζόμενα xo 
- , , 
ῥᾷστα λυόμενα, ὡς ἔξωϑεν ἀνθρώποις περιῤ δεόμενα, τύχης 
M ? , € a " m- ' , - 
τινὸς ἀστάτῳ φορᾷ καὶ τὸ τῆς τρυτάνης πασχούσης, ἧς τῶν 
^4 c * » ] c , 3 , 
φχιλαστίγγων ἡ μὲν ἄνεισι xovgilouévg, ἡ δ᾽ αὖ καϑέλκεται 
, b ^ ^ - »x 
βαρυτέρας ἐπεντεθείσης ὅλκῆῇῆς. xai πάντων uiv τῶν ἀλλωνιθ 
» , ^ ^ ^ € 3 « 
Βῴμην ῥᾳδίαν τινὰ τὴν μεταβολὴν, ὡς ἀπὸ μὲν τῶν ἀφιξόμε--: 
, . - » "d 
γος οἴχοϑεν, ὑπὸ δὲ τῶν ἴσως ovx Gti καλούμενος, οἷα συμ- 
, » [i M, » ' Nr , 
βαίνειν εἰωϑεν-: ἣν δ᾽ ἐφθακὼς. ὠνόμασα φατρίαν φίλων, 
M» » a - - - 
ovaor' uv τοῖς πράγμασι συμμεταβληϑῆναι, μηδὲ τοῖς τοῦ 
, M ^ , M » 
βίου καιροῖς, ἀλλ᾽ ὥσπερ οὐκ αὐτὸς ἔμελλον ἀμωσγέπωςξο 
ἐχείνων ἀφέξεσθαι, οὕτως οὐδὲ σφᾶς ἄλλο παρὰ τοῦτο πα- 
ϑεῖν ὑπείληφα. εἰρήσεται γὰρ τἀληϑὲς " παγχάλεπον ἐνόμισα 


5. ὡς M., πως P, 13. παρασχούσης M. 


imperatorio, partim vita, ordine et modo laudabili instituta , par- 
tim felicitate liberorum  illustriumque cognatorum et amicorum 
tribu superbire et laetari consueverint, haec omnia et alia, quae 
vulgo beatitates habentur,(quae praetereo, ne omnibus huiuscemodi 
proferendis nimium videar delectari,) plus satis ubertimque, citra 
laborem, et ut ita dicam, facili ac secundo quodam cursu experiri 
a Deo mihi concessum est. Et si cui, qui nunc vivunt mortalium , 
aut qui olim vixerunt, in uno horum quomodocumque gloriari sese- 
que circumspicere fas est aut fuit, omnes mihi hoc utique. conce- 
dendum fatebuntur, his omnibus per omnia gloriari, Equidem fe- 
licitate multa et omnigenis opibus sine malo quotidiano aliquo 
circumfluxi: quod quidam antiquorum sapientum laudavit. Contem- 
plabar autem velut e specula ista, quae temere honorantur et stu- 
diose quaeruntur ac facillime dilabuntur: utpote quae de foris ho- 
minibus affluunt, fortunae cuiusdam inconstanti fluxu, haec in trutina 
praebentis: cuius lancium altera levior adscendit, altera ontra gra- 
vitate ponderis deprimitur. Et omnia quidem alia facile mutatuin 
iri putabam , utpote ab his sponte discessurus, ab illis non semper 
fortasse honorifice appellatus, quemadmodum fieri solet. Quam au- 
tem supra amicorum tribum nominavi, cum rebus ipsis et tempori- 
bus mutatum iri nou sperabam. Sed ut ego me ab illis non eram 


HISTORIARUM III. 53. 315 


ἐχείνους «κατ᾿ ἐμοῦ γενέσϑαι, oUg εὖ ποιῶν οὐκ ἐπαυσάμην. C. 1342 
ἐν πᾶσιν. εἰ δὲ xai ὑπ᾽ αὐτῶν τούτων μᾶλλον ἡμεῖς ἀνή- 
χεστα ἐπεπόνϑειμεν καὶ τὰ δεινότατα, φεῦ, σεσυκοφαντήμεϑα 
xal διαβεβλήμεϑα, τί χρὴ καὶ λέγειν; ἀλλ᾽ ἐχρῆν, ἄρ᾽ ἐχρῆν C 
δχατειληφέναι πάντας ἀπλανῶς xai ἐς προὔπτον χεῖσθαι, ὡς 
οὐδὲν μόνιμον, συδὲ βέβαιον. τῷ μέντοι πρὸ ἡμῶν δεσπότῃ 
τε xal βασιλεῖ τῷ ϑειοτάτῳ xai γενναίῳ μοι ἀδελφῷ πάλαι 
τὰ μέγιστ᾽ ἀδιχουμένῳ καὶ κινδυνεύοντι, (παροπτέον δὲ τὰ νῦν 
φειδοῖ τῶν ἀδικούντων, πλὴν τούτου, πάνυ ϑαυμαστῶν Ὄντων,) 
τοπροστεϑέντες ἡμεῖς καὶ πάντα μὲν παρ᾽ οὐδὲν ϑέμενοι, συγ- 
κινδυνεῦσαι δ᾽ ἐχείνῳ καλῶς ἑλόμενοι καὶ μυρίοις ὑπὲρ ἐκεί- 

. γοῦ συμπιεσϑέντες δεινοῖς, φιλίας ὅρῳ καὶ νόμοις δικαίου. 421 
χρέους πειϑύμεγνοι, περιγενέσϑαι λαμπρῶς τῶν ἀδικούντων 
τουτογὲ πεποιήχαμεν ϑεοῦ, τυχόντες ἵλεω. xai ἦμεν αὖϑις 

15év παντὶ βίῳ τοῦ ζῇν καὶ βασιλεύειν ἐκεῖνον κηδόμενοί τε καὶ Ὁ 
περὶ πλείστου ποιούμενοι, ὡς ἴσασι ταῦτα πάντες, καὶ ἡμῶν 
τὸ σιγᾷν αἱρουμένων. ἐγὼ μὲν οὖν, ὡς xai πλειστάκις αὐ- 
τοῖς ἔργοις ἐπεδειξάμην, ὑπὸ ϑεῷ xai τὰ νῦν διισχυρίζομαν 
μάρτυρι. ὡς δᾷστ᾽ ἄν καὲ σὺν εὐχῆ τὴν ἐμὴν ἀπεδόμην ζω- 

2o5v, εἴγε ἐξὸν ἦν ἐχεῖνον ovx ἐς ἅδου ἰέναι. ἐπεὲ δὲ τοῦτ᾽ 
ἐβουλόμην μὲν καὶ ὅσον τὸ ἀπὶ ἐμαυτοῦ εἶχον ἐκ τοῦ δάστου 
πεποιηχέγαι, τῷ ϑεῷ δ᾽ οὕτω κέκριται καὶ τέϑνηκεν, ὡς μὴ 
» , ^or Ε΄ ' * - - Amr. 
ὠφελε, βίον ἀβίωτον ἐμοὶ καταλελοιπὼς, τοῦ ζῇν xai ἄρχειν Ρ. 524 


. quadamtenus seiuncturus, sic ipsos non aliter facturos existimabam. 
Fatenda veritas, difficillimum credidi, ut illi mihi adversarentur, 
quibus undecumque benefacere non cessavi. Si autem ab his ipsis 
potius infanda passi et, pro dolor, calumniis vehementissime oppu- 
guati sumus, quid attinet plura dicere? Sed oportebat, oportebat, 
inquam, omnes cognoscere et ante oculos ponere, nihil esse firmum 
ac permanens. Qui autem nos antecessit dominus ac imperator di- 
vinissimus et generosus mihi frater, ei olim iniuriosissime tractato 
et in periculis versanti (dissimulandum et parcendum in praesens 
iis, qui iniuriam intulerunt, nisi hoc, quod illustrissimi fuerunt) 
nos sociati , eius causa omnia contempsimus, et cum eo pericula 
libenter subeuntes, milleque malis propter illum exerciti , amicitiae 
ac iustae necessitatis legibus inducti effecimus, Deum sortiti propi- 
tium, ut is persecutores suos praeclare superaret. Et eramus po- 
stea in omni eius vita solliciti maximique cuiusdam boni loco opta- 
bamus, ut ílle viveret et imperaret: id quod vel tacentibus nobis 
nemo non novit. ἔσο igitar, quod'*factis ipsis saepissime prae me 
tuli, nunc quoque Deo teste affirmo: si fieri potuisset, ut ille non 
moreretur, me cupidissime pro eo moriturum fuisse, Quoniam au- 
tem. ego istuc volui, et quod ad. me attinet, facillime potui, Deo 
tamen aliter visum est, et ille obiens (quod utinam superessct) vi- 


316  CANTACUZENI 


À.C. 1342 τὴν ἐχείνον σύζυγον καὶ τὰ φίλτατα παντὲ o9£ves καλῶς ἐγὼ 
λίαν ἐπιμεμέλημαι, ψήφῳ τοῦ ϑειοτάτου βασιλέως καὶ πάν- 
“ἡ Ὁ» e MJ » - 
τῶν ἐφεξῆς ὕστερον τὴν τῶν χοινῶν, ὡς καὶ πρὲν ἐγχεχειρι- 
bd * 
σμένος διοίκησιν. χαλῶς τοίγυν xai κατ᾽ εὐχὴν xoi ini τὸ 
, - , et * C » € , ? 
βέλτιον τῶν πραγμάτων ἡκόντων καὶ ἥξειν ἔτι ῥᾳδίως ἐπαγ-5 
^| - 30 f * , ' , - , 
yekouérvov , τῷ ἐξώλει καὶ κακίστῳ πάϑενι δὴ φημι τῷ q3o- 
« - / x 
γῳ τρωϑέντες,, οἱ μᾶλλον, ὡς εἴρηται, παϑόντες εὖ παρ᾽ ἧ- 
-» T γα, € ' » 4.9 ' 3$. , , 
μῶν, ὧν δξαρχος ὃ κάκιστ᾽ ἀπολούμενος ἣν ᾿“΄πόχκαυχος, δί- 
» c ' - , x - 2» E ' 
χὴν oqsog ὑπεψιϑυρισαν τῇ βασιλίδι καὶ τοῦ ὀρϑοῦ ταύυτὴν 
ἐχπεπτωκέναι παρεσχξυάκασι καχῶς, τὴν αὐτῆς διαστρέψαν-"9 
, ^ - - 

Breg γνώμην" οὐ γὰρ ἂν εἴποιμι γνῶσιν x«9' ἡμῶν, poa, 
καὶ ταῦτα σπουδαϊζόντων ὑπὲρ ἐχείνης xai τοῦ παιδὸς xai 
βασιλέως, καὶ μυρίους ὑπὲρ ἀμφοῖν ὑφισταμένων καμάτους. 
μέντοι γε xai κακοῖς ἐπεχείρησεν ἀμείψασθαί με, μᾶλλον δὲ 

, LJ - 
JuvarQ , τὸν ὅσῳ περὲ ἐκείνην καὶ τὰ κοινὰ ἀγαϑὸν τῇ τοῦ 5 
- τ 

Χριστοῦ χάριτι. ἀλλ᾿ οἷα Gv9^ οἵων κεχόμισμαι. ὅπηνίκα 

, - 22 1 - , ad » » 
γάρ us ἐχρῆν. εἰπεῖν τὸ τοῦ Παύλου, χρεῖττον ἂν εἴη λέγειν 

-» , - M Li 

τὸ τοῦ dmoorülov τοῦ Oegyogov, τὸ τὴν πίστιν τετήθηκα , 

LU , , ^ M C4. mc - € — ^ » 
τον δρόμον PEFEAENO S καὶ τὸ εξῆς TOU ῥητοῦ λοιπὸν MA 

C om , - -Ἢ H 
φέναι Jaggstv, τότ᾽ ἄρα ἐμοῦ μὲν σιγῶντος, αὐτὸ τούργον20 
, x ' 

ἐβόα τοὺς ἄϑλους xai μεγάλα ἀντὲ μεγάλων εἰσέπραττεν, 

« , Ἂ -" € -᾿ 
οἱ δ᾽ ὀφείλοντες, ὦ τῆς τῶν συκοφαντησάντων παραπλῆξιας, 

? ' c Ind , ^25 ' , € 
ἐρήμην ἡμᾶς κατεδίχασαν xoi ἐγράψαντο πλάσαντες xu ἡ- 
-" e ' - »" * Y . 
μῶν, ὃ πρὸς βουλῆς καὶ μελέτης ἡμῖν οὐκ yv, οὗτοι μα τὸν 


9. ὑπεψηϑύρεσαν P. et M. 17 Παύλου — ϑεηγόρου add. M. 


tam minime vitalem mihi reliquit, ut eius coniux et liberi viverent 
atque imperarent, omni cura et ope elaboravi, auctoritate sacratis- 
simi imperatoris et omnium deinceps, rursum, ut ante, rerum 
summae administrandae praepositus. Cum omnia belle et ad votum 
rectissimeque procederent, et ita processura spes bona daretur, 
exitiali et pessimo sane morbo , invidia, inquam, correpti, quos 
prae aliis beneficentia nostra extuleramus, duce et auctore Apocau- 
cho peiditissimo, qui serpentis iustar imperatrici insibilabat,. a 
recto tramite eam detorserunt et voluntatem eius (non enim dicam 
intelligentiam) erga nos, mirabile dictu , perverterunt: idque cum 
pro ipso et eius filio imperatori tantum contenderemus et sexcentos . 
pro ambobus labores hauriremus: nihilo minus malis, vel morte 
potius, me Christo favente , de ipsa et. communi tam bene meren- 
tem, remunerare conata est. Hem qualia pro qualibus recepi? 
Quando enim me illud Pauli, divini apostoli, dicere convenisset: 
Fidem servavi, cursum consummavi et confidere , quod in sententia 
sequitur, me accepturum (tunc siquidem me tacente res ipsa cer- 
tamina mea proclamabat, et pro magnis magna reposcebat) qui no— 


- 


HISTORIARUM II. 53. 317 


xai λογισμοὺς καρδιῶν ἀκριβῶς ἐπιστάμενον. ἀλλὰ TaV-A. C. 1342 

τα μὲν εἰς ἕτερόν μοι τεταμιεύσϑω παιρὸν, ἡγίκα καὶ φανή- 

σεται τἀληϑὲς καλῶς ϑεοῦ διδόντος. νῦν δ᾽ ὡς μὴ τῇ τοῦ 

λύγου Qv συνισχημένοι, κἀντεῦϑεν ταῖς τοιαύταις ἐμφελο-- 
“βδχωρεῖν ὑποϑέσεσιν ἐπειγόμενοι, ἄτοπόν τι ποιεῖν ὑποληφϑείη- 

μεν, μιχροῖς λόγοις τὰ μὴ μικρὰ παραδοῦναιιπειρώμενοι,, 

ἱτέον εὐϑὺ τοῦ προχειμένου. ἐπειδὴ ποτε βασχανίᾳ δαίμο-- 

γος, ὡς διείληπται, καϑ᾿ ἡμῶν μανέντες οὐκ ἔνδικα οὕς διὰ 

χρόνου μακροῦ φίλους συνεστησάμεϑα καὲ κοιγωγοὺς ἡμῖν 
τοἐποιησάμεϑα τῆς εὐπραγίας, ἐσκαιώρησαν τὰ δεινότατα, xai 

ἣν ἐπορευόμεϑα σὺν ϑεῷ πορείαν ὀρϑήν τε καὶ τῷ κοινῷ Ὁ 

συγτείνουσαν κακοὲ καχῶς διαβεβληχότες τε καὶ κεχακουργη- 

κότες παντάπασι προτεϑύμηνται καὶ ἐπικεχειρήχασιν ἡμᾶς 

ὀλέσαι σὺν τοῖς ὑπολειφϑεῖσι φίλοις, τοῦ κινδύνου τέως ἐ- 
τὔφεστῶτος ἡμῖν, τὰ πρὸς σωτηρίαν ἀϑρόον βεβουλεύμεϑα" 

οὐδὲν ἧττον ἐπὶ ϑεῷ μάρτυρε πεφρικύτες καὶ συνδιασχε- 

ψάμενοι, καὶ ἔτι φροντίζοντες, καὶ πῶς ἄν ἐκεῖνοι σωϑεῖεν 

οἱ χαταπροδόντες ἡμᾶς, καὶ ἵνα τὰ ἐν μέσῳ πλεῖστά γε ὃν- 

τα xGi κόρον doi παρέχοντα παρῶ, πάντων σχεδὸν ἐν ἀνάγ- 
δοχῃ χαὶ χαιρῷ κίνδυνον ἀπειλοῦντε διαφόρως, ἀπειπόντων T6 

xai καταλελοιπότων μὲ φίλων, συγγενῶν γνησίων xai Jtpu-P. 555 

πόντων, ταῦτά μοι τούτοις ὀφειλόντων, μᾶλλον δ᾽ εἰπεῖν xai V. qaa 


bis debebant (o sycophantarum vesaniam) mos accusantes , indicta 
causa damnarunt, adversum nos comminiscentes, quod in mentem 
nobis nunquam venerat: ita nos amet, qui cordium cogitationes 
perfecte cognoscit, Verum haec in aliud tempus differam , quando 
divino munere veritas clare apparebit. Nunc ne impetu orationis 
abrepti, in hoc argumento cogamur immorari, ac proinde inepti 
existimemur, dum parvo sermone haud parva complecti nitimur, 
recta' ad propositum  aggrediendum est. Postquam igitur invidia 
daemonis, ut explicatum est, contra nos inique furentes, quos 
longo tempore nobis devinxeramus felicitátisque nostrae participes 
feceramus, horribilia in nos perverse moliti sunt, directaque et ad 
commune bonum pertinente via, Deo adiuvante, incedentes improbi 
improbe críminando malefaciendoque cum amicorum reliquiis fun- 
ditus perdere studaerunt ac tentaverunt, interea nos urgente discri- 
mine frequenter de salute consultavimus: nihilo minus coram Deo 
trementes et sollicite considerantes, quo modo salvi esse possent, 
qui nos prodidissent. Atque ut multa, quae sunt in medio, ad 
fugiendam satietatem sileam, cum amici ferme omnes in duris peri- 
culosisque temporibus meis alii alia de causa mutatis voluntatibus 
me desertum ivissent, ipsique cognati ac ministri, quo eadem vel 
plura potius officia mihi debebant, in sexcentis me discriminibus, 
arcano Dei iudicio destituissent, ipsam et solam Dei dexteram ma- 


318 CANTACUZENI 


A.C.i342 πλείω καὶ μυρίοις χατατιροέσϑαι με κινδύγοις ztoAAdxiG ἤρη- 
μένων, κρίμασι ϑείοις καὶ λόγοις ἀῤδῥήτοις αὐτῆς καὶ μόνης 
τῆς τοῦ ϑεοῦ δεξιᾶς ἡσϑόμην λαμπρῶς ἀντιλαμβανομένης 
μου καὶ ἀντωθουμένης ἰσχυρῶς τοὺς χαϑ᾽ ἡμῶν, ὡς ἄν τις 
qain, ἐπενηνεγμένους ἀχροβολισμοὺς καὶ τὰς ἑλεπόλεις τηνι-5 
καῦτα πέφηνξ κρείττων τῶν ἀπειλούντων πάντων, καὶ σφόδρα 
δεινῶν τοσούτων. καὶ ὃ περιπόϑητος αὐτάδελφος τῆς βασι- 
λείας μου κύριος Ἰωάννης ὃ ᾽Δγγελος, ὃς τῆς αὐτῆς ἡμῖν 
τοῦ γένους ῥίζης τετυχηκὼς xoi βασιλιχοῖς βρύων αἵμασι, 

B λίαν ἐπαινετῶς ἀντεφιλογείχησε περιγεγενῆσϑαι μᾶλλον ἁπάνγ-το 
τῶν τῇ τῆς ψυχῆς εὐγενείᾳ, ἢ ὅσῳ περιγίνεται τῇ τοῦ σώμα- 
τος. τὴν μὲν γὰρ οἷδε φύυουσάν τε καὶ αὖϑις μείουσαν, τὴν 
δ᾽ ἄφϑιτον dei μίμνουσαν. ψυχῆς μὲν οὖν ἀνδρίαν, ἢ φρο- 
γήσεως ἑδραιότητα καὶ περὶ τοὺς φίλους στεῤῥότητα, ὥστε 
προκινδυνεύειν αὐτῶν αἱρεῖσθαι, σώματός τε εὐφυΐαν xai 
ὥσπερ εὐαρμοστίαν καὶ Qo, μαχρὸν ἂν εἴη τὰ νῦν διεξ- 
έρχεσϑαι. ἐπεὶ δὲ τὰς nag! αὐτῶν φασι τῶν ἐχϑρῶν ἄξιος: 
πιστοτέρας γίνεσϑαι μαρτυρίας, εἰδεῖεν ἄν καὶ φαῖεν ταῦτα 
᾿λλυριοί τε, xa9? ὧν οὑτοσὲ μέγα κεκλέϊσται, καὶ πᾶσα ἥπει- 

Cgoc καὶ αὐτοὶ Πέρσαι, οἱ πολλάκις τούτῳ προσβαλόντες mav-2o 
τελῶς ἥττους, ὡς μηδένες ἐναργῶς ἀπηλέγχϑησαν. ἃ δ᾽ ὕπη- 
γεγχεν ἀνδρείως καὶ πέπονθεν ἐμὴν χάριν, χρημάτων ἀφαΐί- 
ρεσιν παντελῆ καὶ πλούτου παντὸς δήμευσιν, ϑεραπόντων 
πλῆϑος,. στέρησίν τε τῶν ἄλλων ἁπάντων, ὧν ἡττημένους ὅ- 


nifestam mihi subvenire fortiterque tela in me contorta et mura- 
les, ut sic loquar, machinas retundere sensi. llla tunc omnium 
minis et tam multis terriculamentis potentiorem se declaravit, Et 
carissimus frater maiestatis nostrae, dominus Ioannes Angelus, eam- 
dem generis radicem mecum sortitus et imperatorio sanguine. florens, 
cum sua eximia laude omnes magis nobilitate animi vincere con- 
tendit, quam 608. corporis nobilitate antecellit. Hanc enim nasci 
minuique, illam incorruptam perseverare movit. Animi igitur 
eius fortitudinem stabilemqué prudentiam et in amicis diligendis 
constantiam, pro quibus nullum discrimen reformidet, corporisque 
habilitatem et velut concinnitudinem ac robur, longum esset in 
praesentia commemorare. Quia vero hostium testimonia, ut aiunt, 
fide digniora sunt, norunt ista fatebunturque et lllyrii, ex quibus 
hic insignem gloriam reportavit, tota item continens et ipsi Per- 
sae, qui, saepe in hunc impetu facto, omnibus modis inferiores ac 
nulli evidenter apparuerunt. Quae autem mca causa viriliter sus- 
tinuerit, universae scilicet pecuniae spoliationem facultatumque 
omnium proscriptionem, famulorum amissum gregem, privationem 
aliarum rerum omnium, quibus homines fractos succumbere vide- 


HISTORIARUM Ill. 53. 319 


ρῶμεν ἀνθρώπους" ὅπως τέ μοι συνεξῴκισται ἐς Τριβαλοὺς, A.C. i342 
καὶ ψυχὴν αὐτὴν ἑτοίμως εἶχεν ὑπὲρ ἐμοῦ ϑεῖνγαι ὅπότε ἔ- 
δει, xai ὅπως ἐγίνετό μοι ἀντὲ πάντων, ὁποίων τέ μοι xo 
ὁπόσων κεχοινώνηχε τῶν ἀνιαρῶν, ἐῶ λέγειν, ὡς μὴ ἀνάξια 
50050 πράττων ἐκδιηγούμενος σὺν οἴχτῳ δι᾽ ἐμαυτοῦ, ἃ τότε γεν- 
γαίως ἠνέγχαμεν ἀρωγῇ τοῦ χρείττονος. βούλομαι μὲν οὖν 
μαχροτέρᾳ διηγήσει δοῦναι τὰ τούτου. ἐπειδὴ δ᾽ ἐλάττω τῆς 
ἀληϑείας ἔσται πάντως ἅττ᾽ ἄν εἴποιμεν, ἔχει τις ἐξ ὀλίγων Ὁ 
πάνυ τῶν ῥηϑέντων ὥσπερ ἐν ἐπιδρομῇ ἐς βαϑεῖαν τοῦ av- 
τοτοῦ πραχτέων ἐληλυϑέναι χατάληψιν. παρείσϑω γὰρ τὰ πλείω 
οἷς ἔργον αὐτὸ τοῦτο μόγον, τὸ γραφῆς ταῦτ᾽ ἀξιοῦν καὶ λό- 
γοις τιμᾷν. ἡμῖν δὲ πρὸ τούτου μελήσει χαὶ αὐτοῖς ἔργοις 
ἀμείβεσθαι. «ουτονὶ τὸν περιπόϑητον αὐτάδελφον τῆς βασι- 
λείας μου τὸν φερωνύμως χάρισι βρύοντα. δικαιότατον γὰρ 
τιδευεργετεῖσϑαι παρ᾽ ἡμῖν. καὶ μεγάλων ἀμοιβῶν ἀξιοῦσθαι, 
οὐχ ὅτι μόνον ἐστὲν οἷος δέδεικται καὶ φορυτὸν δυσχερῶν 
σὺν ἡμῖν ὑπὲρ ἡμῶν μάλα ἀσμένως ὑπήνεγχεν: ἀλλ᾽ ὅτι, 526 
xai διὰ πάντων τῶν αὐτῷ πεπραγμένων τρανῶς ἐπαγγέλλεται 
συνοίσειν, ὅντα βέλτιον τῷ xowQ, xoi νίχας ἄρασϑαι κατ᾽ 
αοἐχϑοῶν τὰ Ῥωμαίων νεμομένων ἀναΐίδην. διά τοι τοῦτο χαὲ 
χάριτας ἀποχρώσας ἡ βασιλεία μου τῷδε βουλομένη ἀεὲ, 
ἐπιχορηγεῖ καὶ ἐπιβραβεύει. νῦν xoi τὸν παρόντα χρυσύβουλ- 
λον λόγον, δι’ οὗ προστάσσει καὶ ϑεσπίζει καὶ διορίζεται εἶν 


1. συγεξώρισται Μ. ο. τῶν αὐτῷ fortasse. 


mus: ut mecum exul ad Triballos abierit , animamque ipsam, si 
opus fuisset, pro me depositurus fuerit: quomodo mihi unus instar 
omnium fuerit, quales quantosque mecum perpessus sit miserias, 
mitto dicere, ne ineptus audiam, cum commiseratione ipse enar- 
rans, quae tunc numinis auxilio generosa mente pertulimus. Volo 
igitur res eius longiori narrationi reservare. Et quoniam vero mi- 
nora habebuntur, plane quae disseruimus, poterit quis e paucis 
admodum et velut in transitu a me dictis, in factorum eius peni- 
tiorem coguitionem venire. Relinquantur enim plura iis, quibus 
unum hoc opus, talia litteris consignare et verborum luminibus il- 
lustrare. Nobis potius curae erit, etiam rebus desiderabilem hunc 
maiestatis nostrae fratrem remunerai$, qui suo nomini convenien- 
ier gratiis circum(luit.  Meritissimo enim officia in illum confere- 
mus et amplissima ei dona rependemus, non solum quia talis est, 
qualem praedicawimus, et acervum quemdam difficultatum nobiscum 
toleravit libentissime: sed quia etiam per omnia, quae praestitit. 
rei publicae profuturum sese, victoriamque de hostibus, Romano- 
rum terras impudenter occupantibus, manifeste relaturum promittit. 
Idcirco. cum eum potentia nostra. digne remuneratum semper velit, 
nunc insuper ei hoc in aurea bulla testimonium praebet, et veluti 


320 CANTACUZENI 


A.C. 1342»a&. τὸν διαληφϑέντα περιπόϑητον αὐτάδελφον τῆς βασιλείας 
μου κύριον Ἰωάννην τὸν ᾿Ζγγελον εἰς κεφαλὴν τῶν κάστρων 
καὶ χωρῶν Βλαχίας ἐφ᾽ ὅρῳ τῆς ζωῆς αὐτοῦ, καὶ ἐπιμελεῖς 
σϑαι καὶ σπεύδειν καὶ φροντίζειν τῆς ἐπὲ τὸ χρεῖττον ἐπιδό- 

. e&0c xai βελτιόσεως αὐτῶν, ὀφείλοντα διατηρεῖν ἀπαρασώ-5 
Βλευτα καὶ ἅπερ ἐνόρκως ὑπεσχέϑη τῇ βασιλείᾳ μου" ἃ πε- 
V.423 ριττὸν μὲν ἴσως ἂν δόξειε χατὰ μέρος δηλούμενα xai ἄἀνοί- 
χεια τάχα τῷ τούτου τρόπῳ ἀγαϑῷ γε ὄντι καὶ περὲ ἡμᾶς 
εὐνουστάτῳ, ἐπεὶ δ᾽ ἐπαινετόν τε χρῆμα πολλῶν ἕνεχα τὸ 
τρίβον ἀσφαλῆ καὶ λείαν πορεύεσθαι μηδὲν προσιστάμενογτο 
ἔχουσαν, ἤτοι ye ἀπειλοῦσαν τὰ παρ᾽ ἡμῖν μὲν ἐχτεϑέντα » 
ὕρχοις δὲ παρὰ τούτου βεβαιωθέντα, κατὰ μέρος ταῦτα xal 
λεχϑήτω διὰ τὸ ἀσφαλέστερον. ἔστι δὲ τάδε, ἵνα ἢ ὃ πεξ 
ριπόϑητος αὐτάδελφος τῆς βασιλείας μου κύριος Ἰωάννης 9. 
"Áyyskog φίλος τοῦ φίλου αὐτῆς, καὶ τοῦ ἐχϑροῦ αὐτῆς ἐ-τϑ 
αχϑοός: ἤγουν χἄν ὅποῖον ἄρα πρόσωπον εἴη, εἰ μὲν ἔχει — 
φιλίαν καὶ ἀγάπην ἡ βασιλεία μου μετ᾽ ἐκείνου, ἔχῃ καὶ αὐὖ- 
τὸς οὕτως" εἰ δ᾽ οὖν, διατίϑηται ἀναμφιβόλως καὶ ἀπολυ- 
πραγμογήτως εἰς αὐτὸ, ὡς καὶ ἡ βασιλεία μου. ἵνα μὲν τὸ 
τοιοῦτο τῆς Βλαχίας χεφαλαττίχιον ἐφ᾽ ὅρῳ παντὲ τῆς ζωῆςδο 
αὐτοῦ ἔχῃ, οὐ μὴν δὲ ἔχῃ ἐπ’ ἀδείας οὗτος τοῦτο δοῦναι xai 
πρὸς παιδίον αὐτοῦ, εἰ μή πως τάξῃ τοῦτο καὶ στέρξῃ ἡ βα- 
σιλεία μου, ὡς ἐξ ἄλλης ἀρχῆς. ἵνα οὐ μόνον χρεωστῇ τοι--. 


certaminis praemium donat, per quam iubet, sancit et decernit, 
dictum hunc peramabilem maiestatis nostrae fratrem, dominum ἴο- 
aunem Angelum, caput seu praefectum castellorum et regionis 
Blachiae, quamdiu vixerit , ut quae ad eorum felicia incrementa 
statumque meliorem faciunt, ea omni studio, acceleratione et solli- 
citudine exsequatur: obligatum inconcussa servare, quae iuratus 
maiestati nostrae promisit: quae particulatim hic exponere, otiosum 
fortasse et contra diguitatem viri tam boni nostrique amicissimi 
existimetur. Quia vero multis de causis laudi datur, viam tutam, 
planam ac nullis obstaculis impeditam et nihil minantem adversi 
ambulare, quae a nobis explicata et ab hoc suscepta et iureiurando 
confirmata sunt, securitatis gratia distincte per capita disserantur. 
Sunt autem haec. Ut optatissimus frater meus, dominus Ioannes 
Angelug, amicus sit maiestati nostrae amicis, et inimicis mostris 
inimicus: id est, qualiscumque persona fuerit, si quidem maiestas 
nostra eam dilexerit, idem ipse faciat: sin minus, libere et incu- 
riose erga eam, ut nos quoque, afliciatar. Ut huiusmodi Blachiae 
praefecturam usque ad extremum vitae suae retiueat. Non tamen 
libertatem ad filium transferendi habeat,; nisi id maiestas mostra 
de integro iusserit et approbarit, Ut non solum maiestati nostrae, 
sed et domino loanni Palaeologo imperatori, si eum: successorem 


HISTORIARUM III. 53. 321 


: 
αὐτὴν δουλοσύνην tic τὴν βασιλείαν μον, ἀλλὰ καὶ εἴς τὸν βα-Α Ὁ, 134a 
3 Αι. ὦ " , 
σιλέα κύριον Toavyry τὸν Παλαιολόγον, ἐὰν καταστήσῃ αὐτὴ 
- , €- , »' ^N , Uem , , 
τοῦτον διάδοχον τῆς βασιλείας" ἐὰν δὲ παραχωρήσει ϑεοῦ ἀποϑά- 
vy ὃ βασιλεὺς ὁ Παλαιολόγος, χρεωστῇ τὴν τοιαύτην ὑποταγὴν D 
ἧς ὃν ἂν καταστήσῃ 9» βασιλεία μου σὺν ϑεῷ διάδ ! χλ 
5eig ὃν ἂν non 7, μου σὺν ϑεῷ διάδοχον καὶ κλη- 
, - »Ἡ ε , E] - ᾿ n 
ρονόμον τῆς τῶν Ρωμαίων ἀρχῆς. φημίζηται δὲ καὶ μνημονεύη- 
, ' - ' - , LAE - , » c 
ται ἐν πάσῃ τῇ χωρᾳ τῆς Βλαχίας xai ἡ δέσποινα Avva ἡ Πα- 
" ] ' c € 2 ' ᾿ 2 , 
λαιολογίνα καὶ βασιλεὺς ὃ υἱὸς αὐτῆς xara τὴν ἐγεργουμέγην 
, » - , , ^ 
συνηϑειαν ἔν τὲ τῷ ϑεοφρουρήτῳ παλατίῳ τῆς βασιλείας μου 
ν᾿. ὁ » , J ΑΙ » * 
τοχαὲ ἐν αὐτῇ τῇ χώρᾳ. iva xai ἐκεῖσε eire μητροπύλεις eiev, εἴτε 
» , » * 
ἐπισκοπαὲ, eire μοναστήρια, εἴτε ἐκκλησιαστικὰ δίκαια, ὧσιν ón0- 
- - € , - - , ] 
κείμενα ὡς ἀρ χῆϑεν τῇ ἁγιωτάτῃ τοῦ ϑεοῦ μεγάλῃ ἐχκλησίᾳ, vé- 
μωνταί τε ἀναφαιρέτως καὶ τὰ προσόντα αὐτοῖς διὰ διαφόρων 
? - - ^ 
δικαιωμάτων. ἵνα, ἐὰν ἀποσταλῇ παρὰ τῆς βασιλείας μου p. 527 
᾿ Η͂ , » c , 4 M ^ , 
15e; τὸ δεσποτάτον ἢ ὃ περιπόϑητος γαμβρὸς αὐτῆς κύριος 
, o , M oc » ^ 
Νικηφόρος ὃ Ódovxac , ἡ ἕτερος, ἔχῃ φιλίαν μετ᾽ ἐχείνου xad 
- € , * γ - J 
χωρῆται ἑχάτερος εἰς τὰ δίχαια αὐτοῦ. εἰ δ᾽ ἴσως συμβαίη 
διαφορά τις xai διένεξις ἀνὰ μέσον ἀμφοτέρων, ἀχουμβίζῃ 
τὰ περὶ τούτου εἰς τὴν βασιλείαν μου χαὶ διορϑοῖτο τοῦτο 
92,29 , » , c ^ - , , 
208UTIJ, χαϑάπερ ἂν χορηγησῃ ὃ ϑεὺς τῇ ταυΐῆς γνώσει. πε- 
* ' ^ - , 
ρισώζηται δὲ xai τὰ σύνορα τῆς Βλαχίας zai τοῦ Ótonorarov , 
ε * , * H M urs 17 et »* ' a 
ὡς τὸ πρότερον διὰ τὸ ἀσχανδάλιστον, ἵνα, ἐὰν παραλάβῃ τὰ 
ε 
- » - , , » - 
ἐν τῷ περιορισμῷ τῆς Βλαχίας κάστρα, ἔχη καὶ ταῦτα εἰς 
^ - ' uU ' 
τὸ χεφαλαττίκιον αὐτοῦ ὡς xal τὴν λοιπὴν Βλαχίαν, καϑὰ 


7. x«i om. P. 


in imperio constituerimus, eamdem subiectionem debeat. Sin autem 
Dei permissu imperator Palaeologus moriatur, tum ei, quem maie- 
stas nostra successorem et heredem imperio Romano Deo volente 
dederit, eodem modo subesse teneatur, Promulgetur vero et mentio 
fiat per totam Blachiae regionem etiam Dominae Annae Palaeologae 
et imperatoris eius filii iuxta consuetudinem , quae in palatio no- 
stro, a Deo custodito, et in ipsa regione observatur. Ut et illic 
sive metropoles, sive episcopatus, sive monasleria, sive ecclesia- 
slica iura subiiciantur, ut ab initio, sanctissimae Dei magnae ec- 
clesiae , et quae variis ac iustis rationibus capiunt vestigalia, ea 
auferre illis non liceat. Ut si ad summum despotam a nol's ge- 
ner noster carissimus Nicephorus ducas aut alius defecerit, cum eo 
amicitiam colat et ius suàm uterque tueatur, Sin aliqua forte inter 
utrumque dissensio ac discrepantia exstiterit, de ca re ad maiesta- 
iem nostram referatur et ab ea pro suppeditata illi a Deo intelli- 
gentia corrigatur. Serventur autem coníinia Blachiae οἱ despotatus, 
uti prius, mie offensio oriatur: *ut, cum in circuitu Blachiae castella 
acceperit, ea ad praefecturam suam, quomodo et reliquam Blachiam 


Cantacuzenus Il. 21 


322 τ CANTACUZENI 


A.C.1342 δεδήλωται. εἰς δὲ τὰ ἀλλα χάστρα τὰ μετὰ τὴν Πάτραν 
v] * 2 , - 
Β διακείμενα, εἰ μὲν ἔχει ἀγάπην 3 βασιλεία μου μετὰ τῶν 
, Ἷ ' , , , ' , 
Κατελάνων, ἔχῃ καὶ αὐτὸς, & δὲ μάχην, μάχηται καὶ αὐτὸς- 
4 » ' - , 
καὶ ὅσα ἄν προσέλθῃ εἰς τὴν δουλοσύγην τῆς βασιλείας μου, 
εἶτε ἀλλοτρύπως, εἴτε καὶ δι’ αὐτοῦ τούτου τοῦ αὐταδελφοῦδ 
τῆς βασιλείας μου, ἔχη ἄδειαν αὕτη τάττειν εἰς κεφαλὴν idu- 
2c e^ » h] ' e »' , , - » 
οὐδυϑμως. ὃν ἂν ἐθελήσειεν, ἵνα, ἐαν ϑέλωσί τινες τῶν ἕν 
My , , , , 5 , ^ €- , 
τῇ DÀay(« &oyorrov πυχχάγειν 0g prium: παρὰ πῆς βασίάρεως 
» ^ Ψ lod - 
μου ἔρχεσϑαί τε καὶ εἰς προσκύνησιν αὐτῆς, ἔχωσι τοῦτο ἐπ 
^ - , 1 
ἀδείας καὶ οὐδὲν χωλύωνται παρ᾽ αὐτοῦ. ἵγα ἐπὲ μὲν ἅπασιτο 
- - , » » , ? - c , 
Οτοῖς δυτιχοῖς μέρεσιν, &rv9a ἂν χρήζῃ αὐτῶν ἡ βασιλεία μου, 
« - ' M - , c *- 
δουλεύῃ μεϑ’ ξαυτοῦ τὲ καὶ παντὸς τοῦ φωσσάτου Pouai- 
χοῦ τε xai ᾿Πλβανιτιχκοῦ - ἀνωτέρω δὲ τῆς Χριστουπόλεως 
^ , c - 
ἐὰν χρήζῃ ἡ βασιλεία μου, δουλεύῃ uiv μεϑ᾽ ξαυτοῦ, φωσ- 
' TU » ' » E ! * Σ - , 35.8 
σάτου δὲ ὅσου ἀν δύγηται." — LAyyéAo μὲν ovv τῷ Toavyg éni15 
' , , , ^ bj ^ c 
τοιαύταις συγϑήκαις παρεδίδου Θετταλίας τὴν ἀρχὴν ὁ βα- 
» , , € 
V.4a4 σιλεύς. Θετταλοί τε τόν τε Zdyytlov ἐδέχοντο προϑύμως, ὡς 
Lu ^ ' 2 
παρὰ βασιλέως ἥκοντα, xai τὰ προστεταγμένα πάντα ἐπήγ- 
γέλλοντο ποιεῖν. i 
D v0. Οἱ ἐν Διδυμοτείχῳ δὲ ἐπεὶ πανταχύόϑεν αὐτοὺς ὅσο 
, πόλεμος περιειστήκει καὶ οὐδεμία τις ἐφαίνετο ἀνακωχὴ, εἶ 
' , » * 
μὴ πρὸς αὐτοὺς ταχέως ἐπανέλϑοι βασιλεὺς, τὸν Ταρχανει- 
erg» Π]Παγουὴλ πέμπουσι πρὸς αὐτὸν, τοῦτο μὲν καὶ τὰ κατ᾽ 
ἡχοὺς διδαξο ἧς εἶχε, τοῦτο δὲ xai μᾶλλον ἐξορμήσοντα 
αὐτοὺς γτα ὡς ELJE, u Qu 


2t. x«i om. P. 


habeat, ut supra dictum est. Propter alia autem , quae post Pa- 
tram sunt, si maiestati nostrae cum Catalanis convenerit, conveniat 
etiam ipsi: si bellum nobis cum iisdem fuerit, sit etiam illi, Et 
quaecumque ad subiectionem et obedientiam maiestatis nostrae sive 
alio modo , sive etiam per hunc ipsum fratrem nostrum accesserint, 
habeamus potestatem constituendi praefectum nostro more, quem 
voluerimus. | Ut si quidam fratrem  Blachiorum praesidum officia a 
maiestate nostra consequi volent et ad illam adorandam venire, 
possint hoc secure, nec ab ipso probibeantur, Ut in quavis parte 
occidentali, vbi indiguerimus ipsis, cum omni fossato Romano et 
Albano serviat, Supra Christopolim | autem, si opus habuerimus, 
praesto sit cum fossato quanto poterit, Itaque loanni Angelo cum 
istiusmodi conditionibus 'Phessaliae imperium addixit imperator, 
quem Thessali gaudentes acceperunt, ut ab imperatore missum sci- 
licet, et constituta omnia se facturos spoponderunt. 

54. Didymotichenses, quoniam eos bellum urgebat undique, 
nec ulla affulgebat remissio, nisi ad eos celeriter rediret imperator, 
Michaélem Tarchaniotam mittunt, partim ut eum de statu praesenti 


HISTORIARUM III. 54. 2323 


* ^ δ... δ ε - x? A 3 L ; 393 T» 
πρὸς τὴν ἑἕπαγοδον, ὡς τῶν κατὰ Zhóvuortiyoy πραγματῶνΆ. C. 1342 
"CAN * 
ἐχείνου πάνυ δεομένων. βασιλεὺς δὲ καὶ πρύτερον uiv ἐν 
LÀ ? . ὃ, ^ M , ,? , 
μεγάλῃ ἐτίϑετο φροντίδι τὸ πρὸς Διδυμότειχον ἀπαίρειν, 
* , € - , δ - δὲ ld ^ - 
καὶ τότε δὲ ὑπὸ τοῦ Ταρχανειώτοῦ παρακληϑεὶς, μᾶλλον τὴν. 528 
δέπάγνοδον ἐπέσπευδε καὶ Κράλην ini ià ἴσα παρεκάλει. xoi 
, x , - 
παρεσχεύαστο 705 7 στρατιὰ ἡ μέλλουσα συναίρεσθϑαι τῷ 
» M ^ : . 
βασιλεῖ πρὸς τὴν ἐπάνοδον. xai Ταρχανειώτης μὲν βασιλέα 
3 N * ^ » » ^ , c - * 
i xoi "T rra Boii πολλῆς ἐμπλήσας ἡδονῆς xat προϑυ- 
»*, * um 
μίας, (οὐδὲ yap ἐξ δίου βασιλεὺς εἰς Τριβαλοὺς fxev, ἀξι: 

Ιοὐχρεώς τις οἴχοϑεν ἀφῖκτο πρὸς αὐτὸν δέει τῶν κατεχόντων 

* € 4 ; - 1] Y- & j E 
τὰς 000)6,) αὖϑις ἐπανῆκε πρὸς ΖΙιδυμότειχον διαλαϑὼν τοὺς 
πολεμίους, καὶ ἀπήγγελλε σαφέστερον τὰ περὲ βασιλέως καὲ 

» , 3 EI cet a lack 2 Ü 
ὡς eH παρεσκευασμένος ἐπανήκειν ἅμα στρατιᾷ ὀλίγῳ ὕστε- 

Ρ ^ ; F- ? , 

| gov. Lnóxovxoc δὲ 0 μέγας δοὺξ πρὸς Κράλην πέμψας, ἐδή-Β 

o 

15A1ov τε ὅτι ἥξει ναυσὶ πρὸς τὴν Π]ακεδονίαν xoi ὡς βούλοιτο 
συντυχεῖν αὐτῷ, συνθήκας ποιησόμενος, αἵ μάλιστα ἔσονται 
αὐτῷ καϑ' ἡδονήν. ΙΚράλης δὲ περὲ τῆς συντυχίας πρότερον 

, 2 , Ἴ E] Li ^ 
&pouevoc , εἰ ἐπιτρέπει, βασιλέα, ὡς οὐχ ἐκώλυεν, ἀλλὰ μᾶλ-: 

. λον ἐνεδίδου, πρὸς ᾿ἠμφίπολιν συντέϑειτο ἀλλήλοις συντυχεῖν, 
c 1 - , , ' γε , 

200 uiv vavolv ἐκ τῆς ϑαλάττης, ἵππῳ δὲ 0 Κράλης ἐξ ἡπεί- 
ρου. σχοπὸς δὲ ἦν τῆς συντυχίας ἀμφοτέροις, Κράλῃ μὲν, 
εἰ δύναιτο "dnóxavxov τὸν μέγαν δοῦχα ζωγρεῖν; ἀμυνομένῳ 

v Md , e. , ΕῚ , ἊΝ e , 
τοῦ πρὸς βασιλέα ἕνεκα πολέμου" noxavxq δὲ, ὥστε Κρα- 
λ 9 0ÀEJLO j πρὸς αὐτὸ iv, Παλαιολύγον C 

qv πείϑειν, πόλεμόν ve μὴ πρὸς αὐτὸν κινεῖν, «Παλαϊολογον 


8. αὐτῶν Ρ. 20. τῆς add. M. 


doceat: partim üt ad reditum, quem  Hecessitas flagitet, amplius 
impellat. Imperator et antea magnopere Didymotichum  togitabat, 
et tunc a Tarchaniota inflammatus, multo magis, Cralemque de sub- 
sidio hortabatur: iamque copiae, qüae cum illo abirent, instrue- 
bantur, Et Tarchamiota quidem , imperatote quique cum €o erant 
plurimum exhilaratis et excitatis, (nec enim quisquam, ex quo ad 
'"T'riballos abierat, alicuius nominis domo ad eum timore vias ob- 
sidentium venerat) Didymotichum repetivit, hostes latens et quo 
loco res imperatoris sitae essent, pauloque post cum auxiliis affutu- 
rum certo nuntiavit, Apocauchus missis legatis Crali significat, se 
in Macedoniam mavigaturum cupereque foederis sibi quidem opta- 
tissimi faciendi causa cum eo colloqui, Crales ex imperatore prius 
quaerit, an se cum illo congredi permittat, Quo non dissuadente, 
immo annüente potius, Amphipolis consensu deligitur, quo ille na- 
vibus e mari, hic equitatü ex continente veniat. Scopus in hoc 
congressu erat utrique, Crali némpe, ut Apocauchum vivüm cape- 
ret, si posset, eumque propter bellum adversus imperatorem ulci- 
sceretur: Apocaucho, ut Crali persuaderct, ne se; volentem Anüro- 


394 - ΟΑΝΥΛΟΌΖΕΝΙ 


A.C.1342 “Ινδρόνικον τὸν γαμβρὸν βουλόμενον βασιλέα Ῥωμαίων ἀπο- 
φαίνειν, καὶ βασιλέα εἴργειν Καντακουζηγὸν καὶ μὴ ἐᾷν εἰς 
τὴν Ῥωμαίων ἐπανήκειν, κώλυμα ἐσόμενον γαμβρῷ πρὸς τὴν 
5 - ^ ὅς. ^ , » 
ἀρχήν: τῶν ἄλλων γὰρ οὐδένα ἐποιεῖτο λόγον. τοῦτο μὲν 

e , *« 
ov», εἴτε ἀληθῶς ἐβούλετο ὃ μέγας δοὺξ, εἴτε μὴ, φανερὸνῆ 

οὐκ ἐξεγένετο, τοῦ περὶ ταῦτα διαχονουμένου χαὶ τὰ ἀπόῤ- 

ὅητα συνειδότος Χρέλη πρότερον ἀποθανόντος. πρὸς γὰρ τὸν 

εἀὐδοονιμοῦ τοῦ γα ϑ ν᾽ πατέρα év Φεραῖ di perle MOOD NO 

γδρονίκου τοῦ γαμβοοῦ πατέρα ἐν Φεραῖς ὃ μέγας δοὺξ τὰ 

- , - , 5 

τοιαῦτα διά τιγων τῶν μάλιστα εὐνουστάτων ἀπαγγέλλων, 

χἀχείγου Χρέλῃ διαλεγομένου περὲ Πϊελεγνίκον διατρίβοντιτο 
' 3 

xai δι’ ἐχείνου τὰς Κράλη λαμβάνοντος ἀπολογίας, αὖϑις ὃ 

€ , * - 4 

Ὁ μέγας δοὺξ ἐπυνθάγετό τὲ περὶ ὧν ἐδεῖτο, καὶ ὅσα ἣν κατὰ 

, ΕἸ H , ' x ME , - ' 

γνώμην αὖϑις ἀπεχρίγνετο. Κράλης δὲ ὡς ἀληϑῶς τοιαύτην 

διεβεβαιοῦτο πρὸς Kavraxovigvov τὸν βασιλέα τὴν μεγάλου 
δουχὺς ἀξίωσιν εἶναι, xai ἐβουλεύετο, ὅ,τι δέοι πρὸς ταῦτατῇ 

? , j , U ^r" D , ^ 

ἀποχρίνεσθαι, βασιλεὺς ve μὴ χωλύυειν συνεβούλευεν, ἀλλὰ 

μᾶλλον καὶ συμπράττειν, ἵνα μᾶλλον ὃ περὲ αὐτὸν ᾿Α“΄ποχαύ- 

bJ - 
xov φϑόνος γίνοιτο φανερὸς, καὶ ὡς ovx εὐνοίᾳ τῇ πρὸς 
* εν * E] ͵ , 

V, {5 βασιλίδα καὶ βασιλέα τὸν υἱὸν τὸν ἐμφύλιον κινοίη πόλεμον, 
ἀλλ αὐτῷ τὴν Ῥωμαίων ἐκ παντὸς τρόπου περιποιούμενοςο 
ἡγεμονίαν. Κράλης μὲν οὖν ἅμα βασιλεῖ τῷ Κανταχουϊζηνῷ 
ἡγεμονίαν. ἸΚράλης u i εουζηγῷ, 

^ » , 2 Mh 
ἂν τοῖς “λμυροῖς προσαγορευομένοις λάχκοις ἐστρατοπεδεύετο 
ἐλϑὼν καὶ περιέμενε τὸν εἰς ᾿Δμφίπολιν τοῦ μεγάλου δου- 
ριεέμ c "ug τοῦ μεγάλου dov- 


16. χρένεσϑαν P. 


nicum Palaeologum, generum suum, imperatorem declarare, armis 
impediret, et Cantacuzenum coercere nec in homanorum provin- 
ciam reverti sineret , impedimento videlicet futurum genero ad im- 
perium: alios enim parvi pendebat. Hoc utrum magnus dux revera 
desiderarit, nec ne, Chrele in hoc subserviente secretorumque 
conscio prius mortuo, incompertum mansit. Patri quippe Andronici 
generi Pheras magnus dux talia per quosdam amicissimos nuntians, 
eoque cum. Chrele, qui apud Melenicum manebat, agente et per 
illam Cralis responsa accipiente, rursum magnus dux quae opus 
erat interrogabat, et ille quae sentiret, denuo respondebat. Ut 
autem confirmavit Crales, magnum ducem contra imperatorem Can- 
tacuzenum vere istuc petere, et quid respondendum esset qauaesi- 
vit, imperator hortatus est, ut se ab illo conveniri pateretur, quo 
eius in se invidia testatior evaderet: nimirum non benevolentia 
erga Augustam et imperatorem filium civile hoc bellum ab eo in- 
flammari, sed ut sibi per fas et nefas imperium acquireret. lta 
Crales una cum Cantacuzeno ad Salsos lacus , ut appellantur, veni-. 
ens, castra facit, magni ducis appulsum ad Amphipolim, ut ibi 
eum conventurus, exspectans. Byzantii vero alii de mobilitate et 
viri honoratissimi a magno duce Cantacuzenismi postulati, carceri- 


HISTORIARUM Ill. 54. 355 


xóg κατάπλουν ὡς ἐχεῖσε συνεσόμενος, ἐν Βυζαντίῳ δὲ o[A.C.i34a 
μὲν ἄλλοι τῶν εὐγενεστέρων καὶ μάλιστα ἐν λόγῳ, Καντα- P. 529 
κουζηνγισμὸν ὑπὸ μεγάλου δουκὸς ἐπικληθϑέντες, δεσμωτήριά 
τε (Qxovy καὶ οὐδεμιᾶς ἀπείρατοι κακοπραγίας ἦσαν, τῶν δὲ 
αὐτῷ συναραμένων πρὸς τὸν πόλεμον καὶ πεπεικότων βασι- 
λίδα, ὡς ἐπιβουλεύοιτο παρὰ Κανταχουζηγνοῦ τοῦ βασιλέως, 
τῶν μὲν ἤδη παρήπτετο μετρίως χαὶ καϑήρει τῶν ἀρχῶν, 
ἀφουμὴν παρέχων τῆς πρὸς αὐτὸν διαφορᾶς, iv, εἰ δια- 
φϑείρειε, μηδεμίαν μέμψιν ἔχοι, ὡς οὐ δικαίως ἀμύγοιτο αὐ- 
ιοτοὺς, χαχοὺς περὲ αὐτὸν γεγενημένους" τῶν δὲ ἔμελλεν. ἃ 
συνορῶντες xai αὐτοὶ xai πονηρὰν περὲ τῶν μελλόντων ἤδη 
ἔχοντες ἐλπίδα, ἠσθάνοντο uiv, ὡς σφίσι τε αὐτοῖς καὶ τοῖς B 
ἄλλοις αἴτιοι κατέστησαν μεγάλων συμφορῶν, βοηϑεῖν δὲ οὐκ 
εἶχον ἑαυτοῖς, πάντα ἤδη μεγάλου δουκὸς ὑφ᾽ ξαυτῷ πεποιη- 
15uévov. Χοῦμνος δὲ Γεώργιος ὃ μέγας στρατοπεδάρχης, εἷς 
ὧν τῶν τὸν πόλεμον κεκιγηχότων, βασιλίδι προσελϑὼν, ἠρέμα 
κατεμέμφετο μεγάλῳ dovxi, ὡς εἰς οὐδὲν δέον τὰ κοινὰ κα- 
ταναλίσκοντι xai πρὸς πόλεμον ἠπειρώτην στόλους ἐξαρτυ- 
ομένῳ μηδὲν ὀνήσοντας. πρὸς τί γὰρ ὃ στύλος ἐναντιώ- 
ζοσεται Καγτακουζηνῷ, αὐτῷ τε παρὰ Τοιβαλοῖς ὄντι καὶ Ζ1ι- 
δυμότειχον κατέχοντι πόλιν μαχρὰν ϑαλάσσης qxtouérgy 5 συν- 
εβούλευέ τε μᾶλλον τῶν τοιούτων ἀπέχεσθαι ἀνονήτων δα-ἃ 
πανῶν, πρὸς τινα δὲ χωρεῖν ἐπίνοιαν τοῖς ὅλοις πράγμασι 
συνοίσουσαν. τοῦτο δὲ εἶναι, εἰρήνην τίϑεσϑαι πρὸς Καντα- 


18. τὸν ante πόλεμον add. M. 


bus tenebantur et incommodis vexabantur omnibus. Qui autem 
ad bellum οἱ adiumento fuerant quique faciebant, ut crederet 
imperatrix, Cantacuzenum sibi moliri insidias, eorum partim me- 
diocriter tangebat et a gubernaculis deiiciebat, litis contra se ma- 
teriam subministrans, ut, cum illos perdidisset, reprehensione ca- 
reret, quasi iuste eos punivisset, cum sibi male voluissent. Quae 
eL ipsi cernentes maleque iam in futurum ominantes, sibi ipsis et 
aliis ingentes creasse calamitates intelligebant: iuvare autem semet, 
magno duce omnia iam suo dominatu tenente, non poterant, Cete- 
rum Georgius Chumnus, magnus stratopedarcha, unus de belli au- 
ctoribus, ad imperatricem adiens, magnum ducem clam accusavit, 
qui opes rei publicae inutiliter dissiparet et ad bellum terrestre 
classem nihil profuturam instrueret. Qui enim classis contra Canta- 
cuzenum cum apud Triballos manentem, tum Didymotichum urbem 
procul a mari semotam obtinentem dimicaret?  Dabat itaque consi- 
lium, ut impensis infructuosis abstineretur et excogitaretur quip- 
piam, quod ad totius rei publicae emolumentum redundaret: id 
esse pacem et foedus cum Cantacuzeno, quod utilitatem summam 


326 CANTACUZENI 


A.C.1342 χουζηνὸν xoi σπονδὰς, αἱ μάλιστα δόξειεν λυσιτελεῖν. τὸ 
᾿ γὰρ τοσούτου πολέμου πρὸς αὐτὸν κεχιγνημένου xai πάσης 
σπουδῆς εἰσενηγνεγμένης, μηδὲν ἡμᾶς δυνηθῆναι πλέον, ἐλλ᾽ 
ἐκεῖνόν τε ἀπαϑῆ κακῶν καὶ πολλῆς εὐνοίας ἀπολαύοντα πα- 
ρὰ τῷ Τριβαλῶν δυνάστῃ ἔτι διαμένειν, παρασχεναζόμενόνδ 
τε, ὡς ἀχούομεν, εἰς Ζιδυμότειχον ἐπανήκειν μετὰ στρατιᾶς, 
τούς τὸ ἐν Ζιδυμοτείχῳ μηδὲν ὑφεῖναι τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας, 
μηδ᾽ ὑπὸ τοῦ περιεστηχότος πολέμου πιεσϑῆναι, ἀλλὰ μᾶλ- 
λον αὐτοὺς ταῖς κατὰ Θράκην πάσαις πόλεσι χερβέρων εἴ- 
D vat χαλεπωτέρους, πάντα διαφϑείροντας ἄρδην καὶ ληϊζομέ-το 
γους, οὐ πρὸς ἡμῶν ἔμοιγε εἶναι φαίνεται οὐδὲ πρός τι τέλος 
λήξειν ἀγαθόν. διό μοι καὶ παραινεῖν ἐπῆλϑε, τίϑεσθϑαι τὴν 
πρὸς αὐτὸν εἰρήνην. νῦν uiv γὰρ ὑπερόριος ἐν ἀλλοτρίᾳ 
διατρίβων καὶ τῆς παρ᾽ ἑτέρων δεόμενος ἐπικουρίας, ἑτοίμως 
ἂν ὑπακούσεις πρὸς τὴν εἰρήνην, εἶ μέτρια αἰτοίημεν. eii. 
δ᾽ οἴχοι τε γένοιτο καί τινος εὐπορήσειε δυνάμεως, δέδοικα, 
μὴ δεομένων ἡμῶν ἀπαναίνοιτο αὐτὸς, οἷα δὴ βεβαίας ἤδη 
τοῦ περιγενήσεσϑαν ἡμῶν ἐλπίδας ἔχων. βασιλὲς δὲ λόγον 
μὲν ἔχοντα εἶπε παραινεῖν, xai ὕστερον ὅ,τι ἂν δοκῇ λυσι- 
Ρ. 580 τελεῖν χοιγῇ σκεψαμένους πράττειν" τὸ δὲ νῦν ἔχον, τῆς2ο 
δαπάνης ἤδη γεγενημένης καὶ τὸν μισϑὸν ἐχόντων τῶν τριη- 
ριτῶν, δίκαιον ποιεῖσϑαι τὸν ἀπόπλουν. ταῦτα δὲ αὐτῇ εἴ- 
ρηται, ὅτι τε ἐπηγγέλετο ὃ μέγας δοὺξ, εἰ πρὸς ΠΠακεδονίαν 
ἀπρπλεύσειε, Καντακουζηνὸν ἄξειν δεσμώτην, ὡς παραδώσειν 


16. τε M., τι P. à 


polliceretur. "Tam importuno namque bello adversus illum susci- 
tato, inquit, et studiosissime illato nihil nos profecisse, sed eum 
damni expertem apud Triballorum principem adhuc haerere esse- 
que in multa gratia, et exercitum conscribi , quicum , ut audimus, 
Didymotichum revertatur et Didymotichenses de animo erga illum 
suo nihil remittere, neque bello tam propinquo cruciari, sed potius 
Thraciae urbibus universis nocere immitius quam Cerberum, omnia 
depraedantes funditusque devastantes: haec mihi nequaquam e re 
nostra neque in finem bonum desitura viderentur. Quare pacem 
cum illo suscipiendam sentio, Nunc enim in aliena regione profu- 
gus et opem externam exposcens, obviis eam ulnis amplectetur, si 
moderata petiverimus. Si domi fuerit seseque corroboraverit, me- 
tuo, ne, nobis eam flagitantibus, ipse neget, explorata spe victoriae 
confisus videlicet, Imperatrix eum cum ratione consenticntia sua- 
dere et postea quod consultantibus e re publica visum fuerit factu- 
ros dixit: hoc tempore, impeusa iam facta solutoque classiariis 
stipendio , abnavigalionei;n iustam videri. Haec illa affirmavit, quod 
ei magnus dux receperat, si in Macedoniam navigasset, Cantacuze- 


HISTORIARUM III. 54. 327 


ἐπαγγελομένου Κράλη, εἰ πρὸς αὐτὸν ἀφίκοιτο αὐτός " καὶ A.C. 134a 
ὅτι πολλῶν ἤδη τῶν πρὸς βασιλέα Καντακουζηνὸν ὑπὸ τῷ 
τοῦ πολέμου χρόνῳ γεγενημένων δυοχερῶν, xai τῆς τε μη- 
τρὸς δεσμωτηρίῳ ἐναποθανούσης, καὶ ᾿Ανδρονίκου τοῦ υἱοῦ 
δπολὺν ἤδη χφόνον δεσμοῖς. προσταλαιπωρήσαντος, καὶ ἄλλῃγ. 4.6 
καχώσει χρημάτων τε ἀπείρων ἡρπασμένων, καὶ πολλῶν ἀτό- 
mo» ἄλλων ἐφ᾽ ὕβρει ἐχείνου εἰργασμένων, καὶ τῶν ἐπιτη- Β 
δείων μάλιστα καὶ συγγενῶν τῶν μὲν αὐταῖς οὐσίαις συνα- 
πολωλότων, τῶν δ᾽ ἐκ περιφανεστάτων καὶ πλουσίων ἀπόρων 
τοχαὲ δεσμωτῶν χατεχομένων, οὐ δᾳδίως ἤλπιζε Καντακουζη- 
et j ; po ; 
voy τὸν βασιλέα πεισϑήσεσϑαι πρὸς τὴν εἰρήνην, ἀλλ᾽ ἀμυ- 
γεῖσϑαι παντὲ τρόπῳ, x«i io' ἀντ᾽ ocv ἀποδώσειν. ἃ ναρ- 
xG» αὐτὴν ἐποίει χαὶ ἀποχνεῖν πρὸς τὸ βουλεύεσϑαι περὲ εἰ- 
ρήνης οἱομένην ἀνήνυτα πονεῖν. ἐπεὶ ὅτι γε πρὶν εἰς τοσοῦ- 
15rov ἀτοπίας ἐξεληλαχέναι xai πᾶσαν ὠμότητα καὶ ὕβριν τοὺς 
περὲ αὐτὴν ἐνδείξασϑαι πρὸς βασιλέα, τῶν ἄλλων αὐτὴ μᾶλ- 
Aov ἡρεῖτο τὴν εἰρήνην, πολλὰ δείγματα ἐξενήνοχεν αὐτὴ α 
πεισϑεῖσα ἀχριβῶς, ὡς φϑόνῳ τῷ πρὸς βασιλέα ὃ πόλεμος 
ἐχινήϑη τὴν ἀρχὴν, ἀλλ᾽ οὐκ ἐκεῖνος ἐπεβούλευεν αὐτῇ xai 
20r0/; παισὶν, ὡς οἱ συχοφάνται κατηγόρουν. τότε δ᾽ οὖν ὅ- 
po; τὴν περὲ τῆς εἰρήνης ὑπερέϑετο διάσχεψιν. ᾿Απόκαυκος᾽ 
δὲ ὃ μέγας δοὺξ, ἐπεὶ ἐφωπλισμέναι ἦσαν αἱ τριήρεις, ἀπέ- 
πλευσεν εἰς ᾿ἡμφίπολιν, τὸ μὲν δοχεῖν, ὡς κατὰ βασιλέως 
Καντακουζηνοῦ τῷ Κράλῃ διαλεξόμενος καὶ πείσων noodidovat. 


8. ἐν ταῖς M. mg. pro αὐταῖς. 


num vinctum adducturum: perinde quasi Crales se illum traditurum 
promisisset, si ipsemet ad se venisset: et quod Cantacuzenum tem- 
pore belli multis attritum difficultatibus et, matre iu carcere exstin- 
cta, filioque Andronico diu iam vinculis et aliis incommodis afllicto, 
immensaque vi pecuniae spoliatum , pluribus praeterea cum inso- 
lentia et contumelia in illum designatis, et amicissimis cognatisque 
aliis vita fortunisque simul expulsis, aliis ex illustrissimis et opu- 
lentis ad paupertatem redactis et in custodiam detrusis, non facile 
ad pacem jinclinaturum, sed vindicaturum se modis omnibus et par 
pari relaturum cogitaret. Hinc ad consilia pacis agitanda lenta esse 
ac torpere, quod laborem inanem putaret. Nam priusquam ad tan- 
tam indignitatem veniretur et sui omni crudelitate contumeliaque 
in eum debaccharentur, prae aliis pacem sese concupiscere complura 
dabat indicia: ila prorsus existimans , eius odio bellum istuc a prin- 
cipio concitatum fuisse: nec eum sibi ac filiis insidias meditatum , 
cuius sceleris a sycophantis insimulabatur. Tunc tamen de pace 
deliberationem dilferebat. Apocauchus, instructis triremibus, Amphbi- 
polim navigavit, prae se ferens, acturum apud Cralem contra Canta- 


328 CANTACUZENI 


€ * c ' , ' ΄ - - - 
A. C. ιϑφαώς δὲ διισχυρέζετο 0 Κράλης, ἵνα μὴ πολεμοίη τῷ γαμβρῷ βασιλεῖ 
, lod » 1 
μέλλοντι Ρωμαίων ἀναδείκνυσθαι. τοῦτο μὲν οὖν εἴς τι προφα-- 
yàg ovx ἠδυνήϑη προελϑεῖν. μεταξὺ γὰρ τοῦ χρόνου τριβομέ- 
D vov ἐτελεύτησεν ὃ Χρέλης, ὃς αὐτοῖς τῶν ἀποῤδήτων ἐχοινώγει, 
, ID , € , - 
καὶ ὃ μέγας τε δοὺξ εἰς Βυζάντιον ἐξ ᾿Αμφιπόλεως dnos 
XE »c6 cr ' 3 5 Δ. 5 Yd , 1 
μηδενὲ ϑαῤῥησας ἑτέρῳ τὰ ἀπόῤῥητα. καὶ ὃ Κράλης περὲ 
-Ὕ , EJ , ^ , , e , 
τῶν πόλεων ἡσχόύλητο τὴν ἐπιμέλειαν, ἃς Χρέλη κατέχοντος 
ἐλάμβανεν αὐτὸς μετὰ τὴν τελευτήν: xoi ἐκ τῶν πρὸς ἐπι- 
κουρίαν βασιλέως τεταγμένων τοὺς βελτίστους ἀπολεγόμενγος, 
1 M j M » 
κατέλιπεν αὐταῖς φρουράν. αὐτὸς δὲ vovg ἐπιλοίπους ἔχων ,to 
μετὰ βασιλέως ἧκον εἰς Φεράς. ; 
Uu A] , " * , , M 
P. 531 γε. Καὶ πρίν τι xaxovv τὴν χώραν, πρεσβείαν πρὸς 
B Qegoíovg πέμψας, παρήνει βασιλεῖ τὴν πόλιν ἐγχειρίζειν. 
u ? ε /j Ld 
c 4 Ad * » ' 5. 
ὑρίους γὰρ αὐτοῖς πρὸς ἀλλήλους γεγενῆσθαι, σύμμαχον xod 
αὐτὸν χαὲ φίλον εἶναι τῶν πόλεων, αἵ προσχωρήσουσι βασι-τῇ 
^ — - Ej , 
λεῖ, πολέμιον δὲ ταῖς ἡρημέναις πολεμεῖν. εἰ μὲν οὖν καὶ αὖ- 
͵ , € 5, EA » 
τοὶ πειϑόμενοι προσχωρήσουσιν ξχόντες βασιλεῖ͵, νῦν τε ὡς 
V.427 τάχιστα ἀναχωρεῖν αὐτῶν, καὶ ὕστερον μηδέποτε καχώσειν. 
ἐπηγγέλετο" εἰ δ᾽ ἀγνωμονοῖεν καὶ μὴ πείϑοιντο, τεμεῖν αὖ- 
τοῖς τὴν γῆν ἠπείλει καὶ τὰ ἔσχατα διαϑήσειν. (εραῖοι di20 
Οτὴν πρεσβείαν ἀπεπέμψαντο, πάντα οἴσειν πρότερον εἰπόντες, 
5 Κανταχουζηνῷ δουλεύσειν. ἐνῆγε δὲ αὐτοὺς πρὸς τοῦτο 
, € H D 
οὐχ ἧττον μὲν καὶ ἢ ἀλογία καὶ ἡ ἀκρισία, διὰ τὸ πρὸς βα- 
19. ἐπηγγέλλετο Μ. à 


cuzenum et ut is sibi traderetur, effecturum, ut autem Crales autu- 
mavit, ne genero imperatori Romanorum designando armis obsiste- 
ret, Hoc itaque in apertum evadere non potuit: intercedente enim 
tempore Chreles arcanorum utrique conscius decessit et magnus dux 
Amphipoli Byzantium renavigavit, nemini, quae tacita vellet, com- 
mittens: Crales vero in procurandis urbibus, quarum possessionem 
defuncto Chrele adierat, occupatus, delectis optimis ex decreto 
imperatori subsidio, eos in praesidiis reliquit: ipse cum. ceteris 
eundem Pheras est prosecutus. | 

55. Priusquam autem agro populationem inferret, oppidanos 
per internuntios est cohortatus, ut imperatori urbem dederent, cui 
ipse iuraverit, urbium se illi permittentium amicum et socium, 
contra pugnantium hostem fore. Quamobrem si consilio suo ob- 
sequentes in eius potestatem libentes concedcrent, et modo ocissi- 
me discessurum et in posterum nunquam 608 infestaturum. $i ad 
haec ingrati monita sua adspernentur, corruptis segetibus et excisis 
arboribus omnia miserrime vastaturum et extremas clades illaturum. 
Pheraei fanda nefanda citius se passuros, quam Cantacuzcno servi- 
lutem servituros, legatis respondent. Huc cos non minus rationis et 
iudicii egestas agebat, ut propter odium in imperalorem conceptum 


HISTORIARUM III. 55. 329 


σιλέα ἔχϑος τὰ ἔσχατα αἱρουμένους ὑπομένειν, ἐνὸν ἀποϑε- A.C.134a 
μένους σώζεσθαι μάλιστα δὲ ὃ Παλαιολόγος Κωνσταντῖνος, 
ΕΣ , 
ὃς ἦγε τὴν πόλιν τότε, ᾿Αἰποκαύχῳ τε ἐς τὰ μάλιστα φίλος 
ὧν xai τῶν ἀποῤῥήτων χοινωνὸς χαὶ τὴν πίστιν ἀκραιφνῆ 
x ^ » "aco - x -—:9 , - € 
ϑχαὲ ἀψειδυνυίαν θέ: τηρανοῦνει κηδεστῇ “ἰνδρονίχῳ τῷ υἱῷ, 
χαὶ 0 μητροπολίτης, πόλεμον ἀσπονδὸν πρὸς βασιλέα ἐξαρ- 
- 29 " 3 , 3c , “« a uu , ^ k] M] 
χῆς εὐθὺς ἀνῃρημένος ἐξ οὐδεμιᾶς αἰτίας. βασιλεὺς δὲ, énerD 
ἐκεῖνοι τὴν πρεσβείαν ἀπεπέμψαντο, συνορῶν oi κακῶν ὑπ’ 
ἀναισϑησίας συνελαύγονται, xai ὡς Ρωμαίων τῆς ὠρχῆς πό- 
τολὲς μεγάλη καὶ καλὴ μέλλει ἀφαιρεῖσθαι ὑπὸ τῆς πολιορκίας 
» , - - ΄ , 
ἀνάγκη Τριβαλοῖς δουλεύσουσα, τῶν οἰχείων πέμψας ἕνα, 
παρεχάλει φείδεσθαι. αὐτῶν καὶ μὴ μίσει τῷ εἰς ἐκεῖνον τὰ 
ἀνήκεστα σφᾶς αὐτοὺς διατιϑέναι, ἀλλὰ νῦν μὲν πρόνοιάν 
τινα αὐτῶν ποιεῖσϑαι xci μήτε δέχεσϑαι eig τὴν πόλιν μήτ᾽ 
ιδαύὐτὸν, μήτε φρουρὰν, μήτε ἡγεμόνα, ἀλλὰ μόνον τῆς βασι- 
d ^ - tow 3 
λίδος ᾿άννης xai βασιλέως τοῦ vio? φημιζομένων, εὐφημίας 
e b , ? - 
xai αὐτὸν ἅμα ἐκείγοις ἀξιοῦν καὶ μνημονεύειν ἕν τελεταῖς 
ταῖς ἱεραῖς, καὶ τοῦτον τὸν τρόπον τῶν ἐκ τῆς πολιορχίας Ρ. 532 
? , - 
ἀπαλλάττεσϑαι κακῶν. οὐχέτι γὰρ ἀδικήσουσιν οὐδὲν αὐτοὺς 
« ^ ^ ^ ce * ^ ^ * ἣν, κ( 
200. Τριβαλοὲ διὰ τοὺς ὅρκους καὶ σπονδὰς τὰς πρὸς avro». 
LJ] - - » 
ἀναχωφήσαντος δὲ αὐτοῦ πρὸς Θράκην, ἄν uiv xei τῆς αλ- 
λης ἀρχῆς φαίνοιτο Ῥωμαίων ἐγκρατὴς, ὑπείκειν καὶ αὐτούς. 
? , M 2 - € , € ^ ^ 5 , 
εἰ δέ τι περὲ αὐτοῦ ὕστερον βουλεύσαιτο 0 ϑεὸς καὶ ἀπόλοιτο 
5": ΕῚ Ω !|»,. X » - , c , , 
ἐξ ἀνθρώπων, τότ᾽ ἤδη ἢ τῷ βασιλεύοντι “Ῥωμαίων προσέχειν, 


ultima perpeti, quam eo eiecto salvi esse mallent. Praecipue tamen 
Constantinus Palaeologus, qui tunc urbem moderabatur, et Apocau- 
chum, filii sui Andronici socerum, singulariter diligebat integram- 
que fidem, secretorum conscius, ei praestabat; insuper metropolita- 
nus, qui nulla iniuria lacessitus, a principio statim bellum impla- 
cabile in imperatorem susceperat. lmperator legatione sic dimissa 
prospiciens, quo miseriarum inconsideratissimi mortales semet prae- 
cipitarent, et civitatem amplam atque florentem Romano ademptam 
imperio Triballis obsessuris necessario servituram, de familiaribus 
unum rogatum misit, ut sibi ipsis parcerent, nec odio in illum se- 
met atrocissime multarent, sed nunc sibi providerent et neque se, 
neque praesidium, neque praefectum reciperent: tantummodo impe- 
ratrice Anna et eius filio imperatore nominatis, se quoque eadem 
honoris appellatione cum illis dignarentur, perindeque sui in sole- 
mmibus sacrificiis meminissent: atque hac demum via obsidione se 
eximerent: Triballos quippe propter foedus et iusiurandum, quo se 
illi obstrinxissent, eos de ceteró non laesuros. Ubi in Thraciam 
redierit et reliquo imperio Romauo potitus fuerit, tum ipsi quoque 
subesse velint. Sin aliquid de se Deus statuerit et inter homines 


330. CANTACUZENI 


ΑΕ. 13424». δύνηται ἐλευϑεροῦν ἀπὸ τῶν πολεμίων, ἢ σῖτον ἔχοντας 
καὶ ἄλλην ἀφϑονίαν, ὑπομένειν τὴν πολιορκίαν. νυνὲ δὲ μὴ 
Βοὕτω καχῶς περὶ σφῶν αὐτῶν βουλεύσασθαι, ὥστε ξχοντὲ 
ἐλέσθαι τὰ δεινὰ καὶ τὸν πόλεμον ἑλκῦσαι κατ᾽ αὐτῶν, ἐνὸν 
συνέσει καὶ ἀγχινοίᾳ διασώζεσϑαι. βασιλεὺς μὲν οὖν τοιαῦ-ἢ 
τὰ Φεραίοις συνεβούλευε xai πείϑεσϑαι ἐδεῖτο ὡς συγνοίσουσε 
μεγάλως. ἐκεῖνοι δὲ ἐπεὲ ἀκούσειαν, βασιλέως μὲν πολλὰς 
ὕβρεις κατέχεον καὲ λοιδορίας καὶ μᾶλλον ἔφασαν ἐκείνῳ πε-- 
Qé ξαυτοῦ xai τῶν συνόντων βουλευτέον ἂν εἴη ὅπη σωϑήσε- 
ται, ἢ περὶ ἡμῶν. τὸν δὲ πρεσβευτὴν ἀποσφάξαντες καῖτο 
διελόντες τετραχῇ ϑηριωδῶς καὶ ἀπανϑρώπως, τὰ τμήματα 
ἀνῆψαν καλλωδίοις ἐν τοῖς πύργοις. ἃ βασιλεὺς μὲν δεινὰ 
ἡγεῖτο καὶ πολλὴν τῶν ἀνδρῶν ἀπανϑρωπίαν κατεγίνωσκε xai 
C ἀβουλίαν, ἔπεμπε δὲ καὶ γράμματα αὐτοῖς διά τινος l'ecog- 
γίου ἔξω συλληφϑθέντος, τήν τε ὠμότητα xai τὴν κακοβου-τΆ 
λέων ὀνειδίζοντα καὶ πολλῶν προαναφωνοῦντα δεινῶν ἐπαγω- 
γὴν, καὶ ὡς τότε τῆς παρ᾽ αὐτοῦ δεήσονται ἐπικουρίας, ἡνίκα 
μηδ᾽ αὐτῷ τοῦ ὑπὲρ αὐτῶν ἀνιᾶσϑαι πλέον τι ἐξέσται. οἱ δὲ συν- 
ὄντες “Ρωμαῖοι ἐν πάσῃ ἤδη καϑέστασαν ἀμηχανίᾳ καὶ ἄπο- 
Qo» παντάπασιν ἡγοῦντο πόλιν βασιλεῖ ἑτέραν προσελϑεῖν ,20 
(Φεραίων τοιαῦτα τετολμηκότων. ὅϑεν καὶ ἐδέοντο βασιλέως 
συνελθόντες μηκέτι μέλλειν, μηδὲ κατατρίβειν τὸν καιρὸν d- 
ψήνυτα πονοῦντας, ἀλλ᾽ εἰς Διδυμότειχον ἐπείγεσθαι, ὡς ἅ- 


agere desierit, tum vel ad imperatorem Romanum se applicent, (si 
forte ab hostibus eos liberare queat,) aut frumento et reliquo com- 
meatu suppeditante, obsidionem tolerent, Nunc me adeo de semet 
mereantur male, ut cum salvis et incolumibus per prudentiam et 
sollertiam esse liceat, ultro perniciem suam cum hostium armis ad 
se attrahant. Haec imperator Pheraeis suadebat et, ut iis tamquam 
valde conducibilibus parerent, rogabat, Quibus illi auditis, contu- 
melias et maledicta in eum affatim evomunt aiuntque, magis eum 
sui ipsius suorumque, quam Pheraeorum saluti debere prospicere, 
Quin et legatum interficiunt, corpus quadrifariam immani modo 
dissecant: partes funibus per turres suspendumt, Indigne tulit impe- 
rator fecisseque rem crudelitatis et. incogitantiae plenam iudicavit. 
Per quendam Georgium quoque foris interceptum litteras ad eos 
misit, quibus immanitatem eis et consilii pravitatem exprobravit, 
calamitatesque multas ipsis importandas praenuntiavit, ct tunc ab 
se imploraturos auxilium, quando sibi aliud, quam eorum vicem 
dolere, fas non erit. Romani summa. desperatione conflictabantur , 
sic sccum ratiocinantes. Quia Pheraei tam nefandum scelus essent 
ausi , ad aliam urbem imperatori viam prorsus iam praeclusam esse. 
Uude eum adeuntes obsecrant, ne diutiss cuncletur, neve frustra 
laborantes, tempus conterere patiatur, sed Didymotichum festinent; 


HISTORIARUM ΠΙ. 55. 331 


μα τοῖς οἰχείοις ἢ τινος τυγχάνειν ἀγαϑοῦ, εἰ πρὸς τὸ féA-A.C.1342 
τιον αὐτοῖς τὰ πράγματα χωροίη, ἢ ἀποθνήσχειν, εἰ δεήσειεν. Ὁ 
ἐδόχει μὲν οὖν καὶ βασιλεῖ τοῖς ἐχείνων πείϑεσθαι βουλεύμα- V. 428 
σιν, οὕτω περὶ πλείστου ποιουμένων τὴν ἐπάνοδον. καὶ ovr- 
[4 , , * ^ «e ». 5 
δεαξάμενος Κραλῃ, παραλαβὼν τε τὴν στρατιαν, ὁσὴν ἀντὸς 
, » c - ^ , P 
παρείχετο συνέπεσθαι, εἴχοντο ὁδοῦ, Κραλης δὲ ἐν Φεραῖς 
- ᾽ » 
ὑπολειπόμενος, ἔτεμνε τὴν γῆν καὶ ἐδήου πάντα ἄρδην δια- 
φϑείρων. βασιλεὺς δὲ ἐπεὶ γένοιτο μαχρὰν Φερῶν, συνιδὼν 
ω , M - - » , , 
ὡς 5 ἑπομένη στρατιὰ τῶν Τριβαλῶν ὕχλος μόνον ἀνόνητός 
τοεῖσε, (τοὺς dgíorovg γὰρ αὐτῶν ἀπολεξάμενος πρότερον 
c , . , - , «Δ , Ld 
ὃ Κράλης, φρουρὰν χατέλιπε ταῖς πόλεσιν, ἅς Χροέλη &- 
, » 
χοντος μετὰ τὴν éxsíyov τελευτὴν ἔλαβεν αὐτὸς.) ἄλλως 
τε χαὶ τῶν ὑπολειφϑέντων χρονίῳ τε στρατείᾳ τεταλαιπω-Ῥ. 533 
3 i ^ , , 
ρηχύτων, (ἦσαν γὰρ πλέον ἢ δυσὲ πρότερον μησὲ Kgam 
« D , » , 
τϑέπόμεγοι στρατευομένῳ,) ἄλλως τε καὶ δέει ἀσχέτῳ κατε- 
1 , ^ , y ,? H ? » ΕῚ 
χομένων καὶ νομιζόντων, ovx εἰς Θράκην, ἀλλ᾽ εἰς Παρ- 
» u RD ἂρ 
ϑους ἢ Ἰνδοὺς στρατεύεσθαι, ὅϑεν ovx ἐξέσται μηχανῇ οὐ- 
- ^ «« a - * 
δεμιᾷ οἰχαδε ἐπανελθεῖν, καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἵππους πολεμι- 
e M * 
στηρίους xai ὅπλα καὶ εἴ TL ἐπεφέροντο χρήσιμον πρὸς τὸν. 
φοπόλεμον, οἴκαδε ἀποπεμπόντων, ἵνα ταῦτα γοῦν τοῖς παισὲν 
ὑπολειφϑείη, ὡς ἐχείνων ἀπολουμένων πάντως" ταῦτα δὴ 
συνορῶν ὅ βασιλεὺς καὶ βουλόμενος εἰς Διδυμότειχον μὴ ov- 
2 , , * e CERE - ' , M] ?» ^ 
τῶς ἀφιχέσθαν ἀσϑενῆης, ὠσϑ᾽ vno Βυζαντίων xai αὐτὸς no- 
» » » “" ^ - - - , 
λεορχεῖσϑαι, (ovr! αὐτῷ γὰρ οὔτε τοῖς συνοῦσι τοῦτο μάλι- 


6. εἴχετο Μ. 18. πολεμηστηρίους P. 


ut cum suis commilitonibus aut aliquid nanciscantur boni, si res 
felicius ibunt: aut si ita necesse fuerit, simul occumbant, Quo- 
niam igitur reversionem summopere concupiscebant, placuit impera- 
tori quoque eorum sequi consilium, et salutato Crale assumptisque 
quas dabat copiolis, iter capessit. Crales Pheris relictus, agrum de- 
formabat et flamma ferroque devastabat ac perdebat omnia penitus. 
Imperator procul Pheris animadvertens, sequentes se Triballos nihil 
esse praeter turbam inutilem, (fortissimos siquidem Crales antéa se- 
gregatos, urbibus, quas Chrele mortuo acceperat, pro praesidiariis attri- 
buerat,) ad haec diuturna expeditione exhaustos ac maccratos, (Cralem 
quippe plus duos menses secuti fuerant,) praeterea immensa quadan: 
ormidine attonitos, nec in Thraciam, verum ad Parthos aut Indos, 
unde nullis artibus unquam ad patrios lares repedare possent, mi- 
litatum se proficisci arbitrantes, (quam ob causam et equos milita- 
res €t arma et si quid aliud militiae idoneum portabant, domin 
remittebant , ut ipsis omnino perituris, ca saltem sibi haberent li- 
beri,) haec inquam animadvertens imperator nolensque Didymoti- 
€hum sic infirimus accedere, ut ipse quoque a Byzantiis obside- 


332 "CANTACUZENI 


€ j , ' 1 ; 
A. C.1342070 συγοίσειν.,) ἐσκέψατο εἰς Κράλην ἀναστρέφειν xai στρα- 
: : -. 1 : 
τιὰν ὠξιόχρεων αἰτεῖν, ὥστε εἰς Ζιδυμότειχον φοβερὸν τοῖς 
, , , * 1 ? ' * ^ τ VEN: 
πολεμίοις ἐλθόντα εἰναι, ἀλλὰ μὴ καταφρονεῖσθαι διὰ τὴν 
ἀδυναμίαν. ἐπεὲ δὲ καὶ τοῖς συνοῦσι “Ῥωμαίοις ἐκοινοῦτο 
1 4 ' ce ᾽ , , - »4 iL 
τήν βουλὴν, πάντες ὥσπερ &x συνθήματος πάντα μᾶλλον épa-5 
cav αἱρεῖσϑαι ὑπομένειν καὶ μυρίων ϑανάτων χατατολμᾷν,. 
» - 5 € ᾽ 
ἢ εἰς τὴν γῆν αὖϑις ἀναστρέφειν Τροιβαλῶν. οὐ γὰρ ἐνό- 
- ^ 
μιζον εἰς γῆν πορεύσεσθαι ip περιλαμπομένην xai ὑπὸ 
b] - - 
αἀνϑρώπων oixovuévgr , ἀλλ᾽ εἰς &dov κευϑμῶνας xal νεχρῶν 
» 
διατριβὰς καὶ ἄλλο εἴ τι δυσχερέστερον. πολλὰ δὲ βασιλέως na-10 
θαινοῦντος, ὡς βελτίω καὶ λυσιτελέστερα βουλεύοιτο, καὶ δε-- 
΄ / 8 γΣ,»)». X , 2 5 ? M 
ομένου πείϑεσθαι, οὐδ’ ἄχροις παρεδέχοντο ὠσὶν, ἀλλὰ 
, , x ^ » 
n&r9' ὅσα ἄν τις εἴποι δεινὰ φορητότερα ἡγοῦντο, 7 εἰς 
^ * , 
Τοιβαλοὺς αὖϑις ἀναστρέφειν. βασιλεὺς δὲ τόν τε κίγδυγον 
ὁρῶν, ὡς οὐ μιχρὸς ἐκ τοῦ πείθεσθαι τοῖς συνοῦσιν, οὕτωςτϑ 
ἀλυσιτελῆ xat βουλευομένοις καὶ πράττειν ἤδη ὡρμημένοις. 
, —- M 
ἀλογίστως, ὅ,τι τὲ χρήσαιτο τοῖς πράγμασιν οὐκ ἔχων, τῶν 
συνόντων πείθεσθαι μὴ δυναμένων, πρύτερον αὐτοῖς πολλὰ 
Ὁ διαλεχϑεὶς καὶ φανερὸν ποιήσας, ὡς διὰ τὴν αὐτῶν μιχρο- 
ψυχίαν καὶ ἀβουλίαν ἀνάξια ξαυτοῦ xoà τῆς στρατηγίας καῖχο 
- , x -» 
τῆς πείρας πράττει, ἐπείϑετό τε ἄκων αὐτοῖς πρὸς τὴν βου- 
λὴν καὶ παρεχελεύετο ϑαῤῥεῖν, ὡς τοῦ ϑεοῦ προστησομένου, 
ce n $7» ' , , , " ' 
ὥσπερ δὴ καὶ ἄλλοτε πολλάκις ἐν κιγδύγοις οὐ μικροῖς, xa 
8. γὴν M., τὴν P. 


retur, (nec enim sibi suisque id multum profutarum;) ad Cralem 
redire et a Crale sufficiens auxilium petere cogitavit: ut, cum Di- 
dymotichum venisset, hostibus terrori, non comtemptui esset. Com- 
munieata re cum Romanis, omnes velut de compacto, quaecumque 
potius se perpessuros et mille mortibus caput obiecturos, quam ad 
Triballos redituros confirmarunt. Non enim ad terram, quae solis 
radiis vestiretur et ab hominibus incoleretur, sed ad inferorum 
valles vitamque cum mortuis agendam, et si quid inamoenius ac 
tristius est, se reversuros credebant.  Impensius autem hortante. 
imperatore, ut melius et utilius sapere vellent, roganteque, ut 
parerent, eas voces auribus aversantes, omnia gravia, quae dici pos- 
sunt, isthoc in "lriballos reditu leviora ducebant. lmperator cum 
periculum non modicum provideret, si, suis tam parui frugifera vol- 
ventibus et tam inconsulto aggredi parantibus obscqueretur, et quid 
ageret nesciret, quandoquidem flectere milites non poterat, multa 
praefatus, quibus planum fecit, se propter illorum imbelles animos 
et temeritatem indigna suo nomine auctoritateque imperatoria et 
usu militari committere, eorum desiderio invitus paruit, cohortans, 
uti Deo fiderent, qui, quomodo antehac saepe in periculis non par- 
vis, tulorem se praebiturus esset. Atque his dictis, coepto itinere 


HISTORIARUM 11; 55. 333 


- 3 ' 
εἴχοντο ὁδοῦ. ἐπεὶ δὲ ἦσαν Χοιστουπόλεως οὐ μαχρὰν, A.C. 1342 
πεζῷ περιτυγχάνουσι Ῥακχοδυτοῦντε ἐκ Ζιδυμοτείχου ἀφι- 
«“ - , - * , - 
γμένῳ, ὃς παρεῖχε γράμματα βασιλεῖ παρὰ βασιλίδος τῆς 
γυναιχὸς καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἐν ΖΔιδυμοτείχῳ, φυλάττεσθαι 
δπαραινοῦντα καὶ μὴ ἀπερισχέπτως πρὸς αὐτοὺς χωρεῖν, εἰ 
^ , ' " ^ , ?« , 
u, Sovigup ἄγοι μεγαλὴν καὶ πρὸς τοιούτους ἀξιοχϑεώνεηοι 
, * 
λεμίους. πρωτοστράτῶρ γὰρ ὁ Παλαιολόγος πολλὴν ἄγων 
, . «ε 
στρατιὰν πεζήν τε xol ἱππικὴν ἐν Περιϑεωρίῳ στρατοπεδευ- Ῥ. 53ή 
ὄμεγνος, τὴν αὐτοῦ ἄφιξιν περιμένει ὡς μαχούμενος. ᾿4πό- 
τοχαυχός τε ὃ παραχοιμώμενος ἔχων ἑβδομήκοντα τριήρεις, Ν. 59 
ἐν αἷς κατέπλευσεν εἰς ᾿Αμφίπολιν, ἐνταῦϑα xai αὐτὸς ἐφορ- 
- * , , 
μιεῖ" περὶ ὧν δέον βουλευσάμενον αὐτὸν, πράττειν ὅ,τι. ἄν 
δοχῇ συμφέρειν. συμβέβηκε δέ τι περὲ τὰ γράμματα ἐχεῖνα 
^ - - * 
ϑαυμαστὸν καὶ τῆς 9:00 περὲ τὸν βασιλέα κηδεμονίας φανγε- 
- ? , 7 , 
1500c. ὡς yag ἐν Βυζαντίῳ ἐμηνύϑη, ὡς στρατιὰν ἔχων ἐκ 
Τοιβαλῶν βασιλεὺς ὃ Καντακουζηνὸς αὖϑις ἐπανέρχοιτο εἰς 
, , ΄ - t 
Ζιδυμότειχον, πρωτοστράτωρ τε συμπάσης πεζῆς καὶ ἱππι-", 
χῆς δυνάμεως στρατηγῶν, πολλὴν ἔχων δύναμιν, εἰς Περι- 
ϑεώριον ἀφῖχτο, καὶ ᾿Απόκαυκος ὃ μέγας δοὺξ ἐξ ᾿“μφιπό- 
is. , ' - »5ϑ.0 
ϑολεως ταῖς ἑβδομήκοντα ναυσὶν ἀναστρέφων τῆς αὐτῆς ἕνεχα 
αἰτίας, ἔγνω δεῖν περιμένειν xai αὐτὸς μετὰ τῆς ἄλλης στρα- 
τιᾶς καὶ βασιλεῖ τὴν ἐπάνοδον κωλύειν. τῶν ὅδῶν δὲ, ὡς 
ἔϑος, φυλαττομένων, ἵνα μὴ λαγϑάνοιεν ἐκ Ζιδυμοτείχου ἢ 
2. πεζῷ add. M. 6. ἄγειν P. 
perrexerunt. Non longe a Christopoli in peditem Rhacidytuntem 
vocabulo, Didymoticho cum litteris ab imperatrice uxore et praesi- 
dio ad imperatorem missum, inciduni: quibus litteris eum admone- 
bant, caute ageret et ne inconsiderate ad eos veniret, nisi magnas 
iotque hostibus pares copias adduceret. —Palaeologum enim proto- 
stratorem cum peditatu et equitatu non mediocri ad Peritheorium 
sedere et adventum eius ad confligendum exspectare. Ibi etiam Apo- 
cauchum cum triremibus septuaginta, quibus Amphipolim naviga- 
verat, in portu stare: de quibus capto consilio facere debeat, quod 
prodesse videbitur, Circa litteras autem illas admirabile quippiam 
et quam imperator Deo curae esset, manifestum indicium evenit. Ut 
enim Byzantii intellectum est, ipsum cum exercitu ex Triballis 
Didymotichum revenire, et protostrator universum peditatum equi- 
tatumque ducens, magnis utique cum viribus Peritheorium devenit 
et Apocauchus eodem Amphipoli cum septuaginta navibus eadem 
de causa appulsus, cum aliis copiis sibi exspectandum reditumque 
imperatoris intercludendum censuit. Dispositis autem per viam, 
ut mos est, custodibus ad intercipiendos, qui inter Didymotichen- 


ses et imperatorem commearent, qui hanc epistolam ferebat com- 
prehensus et ad protostratorem perductus deque litteris examina- 


334 CANTACUZENI 


" " ^ 5 x , 
Αἰ ιϑ4βασιλέως πρὸς ἀλλήλους ἀφικνούμενοί τινες, ὃ τὰ γράμματα 
, - , x , " 
κατέχων ταῦτα συνελήφϑη καὶ ἡχϑὴ πρὸς πρωτοστράτορα" 
ἀνερευνώμενος δὲ περὲ γραμμάτων, ὡμολόγει ἔχειν καὶ πα- 
, Ὕ , M * 2 » , , e ^ 
ρείχετο εὐθύς. τὰ δὲ ἐδεῖτο βασιλέως τάχιστα ἥκειν πρὸς 
$e MTMR OT: - - S did hd E 
αὐτοὺς καὶ μὴ Qu9vusiv, τῶν γὰρ ἐν Ζιδυμοτείχῳ τὸ uiv5 
* t - ^ AJ * * , á 
στρατιωτικὸν ἱππεῖς τε xai πεζοὶ τὰ xarà Θρᾷκην χωρία 
ste P ' - 2 ld 
Οληϊζόμενοι ἀφορμὰς τοῦ βίου ἐποιοῦντο. ὅμοίως δὲ xai xst-. 
0 e " -- - 
ροτέχναι καὶ ἄλλοι, ὅσοις ὃ βίος ἦν ἐκ τῶν χειρῶν, πονοῦντες 
καὶ ἐργαζύμεγνοι, διέζων τῶν ἀναγκαίων εὐποροῦντες, οἵ 
μέσοι δὲ τῶν πολιτῶν πᾶνν κραταιῶς ἐπιέζοντο ὑπὸ ἐνδείας τὸ 
μηδεμίαν οὐδαμόϑεν εὐπορίαν ἔχοντες. διὰ ταῦτα οὖν ἐδέ- 
ὃ λέ λί ς δου , M € ἀλλ L 24 
vro βασιλέως βασιλίς τε ἡ γυνὴ ὁμοίως καὶ οἱ ἄλλοι, ταχι- 
ora ἐπανήκειν, ὡς τῆς αὐτοῦ ἐπιδημίας τοῖς πολίταις ἔσο: 
μένης μεγάλων συμφορῶν ἀπαλλαγῆς. πρωτοστράτωρ δὲ ἐπεὲ 
τὰ γράμματα ἀνέγνω, περίεργόν τι δῆϑεν ποιῶν xai dyyiib 
24 » 
voíac ἄξιον, ἔπειϑε τὸν ἄγοντα, χρυσίον παρασχόμενος xai 
Davróv ἐπαγγειλάμενος καὶ οἰκείους εὖ ποιήσειν, (Σηλυβρεα- 
' M Ei e ' , , 2". 3. mm 
yog γὰρ ἤν.) ὦστε τὼ γράμματα μεταγραφέντα fj αὐτῷ ἐδό-- 
κει, Καντακουζηνῷ ἀγαγόντα παρασχεῖν » μηδὲν ἀπαγγείλαντα 
| - ? € Ll 
τῶν sioyaouéveov , ἀλλ᾽ ὡς ovra βασιλίδος τῆς γυναιχός. ὅλο 
μὲν οὖν ἐποίει κατὰ τὰ κεχελευσμένα καὶ πρωτοστράτωρ 
ἄκων ὠφέλησε βασιλέα τε xai τοὺς περὲ αὐτόν. ὡς γὰρ τά 
τε γράμματα ἀνεγινώσχετο καὶ ἤκουον περὶ τῆς ἐνεδρευούσης 
στρατιᾶς oL περὲ βασιλέω, ὡς πολλαπλασίων τε αὐτῶν εἴη 


' tus, habere se litteras confessus est statimque porrexit: quibus im- 
perator rogabatur, ne qua illum moraretur segnities, sed ad eos 
advolaret. Nam qui essent Didymotichi in praesidio equites et pe- 
dites, loca Thraciae depopulatos victum sibi comparasse,  Simili- 
ter opifices et alios, quotquot manuum labore vitam transigerent, 
alimonia abundare: mediis civibus nihil quo se alant ündecumque 
suppetere et eos inopia supra fiodum premi.  Precabantur igitur 
imperatorem imperatrix coniux et alii, citissime rediret, quo ad- 
ventus eius cives tanto malo levhret. Lectis litteris, protostrator, 
curioso nimirum ct solerli faeinore, auro dato et promissis, se in 
illum et domum eius (Selybrianus autein erat) beneficum futurum, 
persuadet tabellario, ut epistolam illam suo arbitratu et modo 
iransscriptam pro vera et germama uxoris cpistola ad Cantaeuzenum 
apportet ac de facto nihil dicat. Facit ille quod petebatur, et 
protostrator quamquam nolens imperatori eiusque exercitui commo- 
dat. Ut enim recitata est et Cantacuzenici de insidiantibus sibi 
copiis cognoverunt, esse multis partibus suis maiores modisque 
omnibus valentes, militibus veteranis constantes scilicet, Deo de 
cura erga se et ayersione mali, àtque etiam imperatridi de studio 


HISTORIARUM III. 55. 335 


^ T » - 
xui τοῖς πᾶσιν ἐῤδῥωμένη, οἷα δὴ οὕπω χϑὲς καὶ πρώην τῶν A.C. 134a 
, ^ » , - ^ , 
οἰχιῶν εἰς τὴν στρατείαν ἐξελϑόντες, 9eg) ve πολλὰς ὧμολό- 
- ? ' - -" 
γουν χάριτας τῆς εἰς αὐτοὺς προνοίας καὶ τῶν κινδύνων τῆς 
ἀπαλλαγῆς, καὶ βασιλίδι τῆς σπουδῆς καὶ τῆς φροντίδος τῆς 
^ 2 ' à M ei. - ^ , 
5aegé αὐτοὺς, xai ἄσμενοι ὑπέστρεφον, τοῦ μείζονος xiyQu- P, 535 
vov τὰ δυσχερῆ πρότερον καὶ δυσάρεστα (Gora xai λυσιτε- 
λέστατα φαίνεσθαι ποιοῦντος. οὕτω μὲν οὖν βασιλεύς τε χαὲ 
* LJ , a x 2 , »2€f , Hj - ^ 
οἱ ἀμφ᾽ αὐτὸν ἀπροσδοκήτων égQvorro xivdvyov ἐκ τῆς παρα 
—- , , c X 
τῶν πολεμίων πονηρίας μέγιστα ὠφεληϑέντες. ὃ μέγας δὲ 
τοδοὺξ πυϑόμενος, ὡς πάνυ φαύλην ἄγων στρατιὰν xal ἐς τὰ 
΄ ? , , » ἊΝ 
μάλιστα εὐεπιχείρητος ὧν, ἀναστρέψειεν ἐκ τῶν γραμμάτων, ᾿ 
ἃ μεταποιήσειεν ὃ γαμβρὸς, πολλὴν αὐτῷ ἐπῆγε μέμψιν xad 
» - e ' 2 ' γε , , kJ] , 
ὠργίζετο φανερῶς, ὃτι τὸν ἐχϑοὸν ἐξ ἀβουλίας ὠφελήσειε. 
πολλοὲ δὲ xai τῶν τὰ ἴσα ἡρημένων ᾿Αποκχαύχῳ xai ἀπιστίας B 
τὐπρωτοστράτορα ἐγράφοντο, ὡς xov εἶναι Καντακουζηνὸν 
? , 
ὠφελήσειεν ἰσχυριζόμενοι χρύφα τὰ ἐχείνου ἡρημένος. ὃ δ᾽ 
et - ΕΣ - - , T 
ὕρχοις διεβεβαιοῦτο, ὡς οὐδὲν αὐτῷ τοιοῦτον συγειδείη,, £A. 
ὥσπερ ὑπό τινος ἀγόμενος δυνάμεως χρείττονος εἰς τοῦτο 
, * * 
προαχϑείη, νομίζων σφάλλειν Κανταχουζηνὸν μετὰ βαρείας 
οοἥχοντα δυνάμεως. εἰ πείσειεν ἀναστρέφειν ἐκφοβήσας. ταῦτα 
x - 3 , ' 
μὲν οὖν τοῦτον ἐπέπραχτο τὸν τρόπον, καὶ KavraxovUnvóc óV.43o 
3 : - , * 
βασιλεὺς αὖϑις εἰς Κράλην ἐπανῆκεν. ᾿Απόκαυκος δὲ ὃ ué- 
*- , ? ? * L3 
yag δοὺξ εἰς Βυζάντιον ἀπέπλευσε, xai ὑπεδέχοντο αὐτὸν oi 
ἐν Βυζαντίῳ μετὰ κρύτων πολλῶν καὶ ϑαυμασίων τῶν ἐγκω-- 
14. καὶ ante τῶν om. M. — 21. ἐπράττετο M. 


et sollicitudine erga ipsos gratias ingentes egerunt et ob maius peri- 
culum, quae prius odiosa et invisa erant, facillima et utilissima 
iudicantes, haud aegre retro redierunt, Sic imperator cum suis 
improviso discrimini ereptus, ex hostium nequitia fructum cepit 
uberrimum. At magnus dux, ut accepit, eum ducentem manum ad- 
modum despicabilem et superatu facillimam, propter litteras a ge- 
nero suo immutatas revertisse, aperte succensuit acriterque homi- 
nem increpuit , qui per stultitiam suam hosti profuisset. Ac multi 
de Apocauchi factione etiam in' crimen violatae fidei protostratorem 
vocabant, scientem volentemque Cantacuzeno, cui occulte studeret, 
profuisse conürmantes. [8 vero iuramento interposito, nihil eiusce- 
modi se. voluisse, asseverabat: sed velut coelesti quadam vi eo im- 
pulssm esse, cum putaret, se Cantacuzenum cum numeroso adven- 
tantem exercitu decepturum , si ei terrefacto reversionem persua- 
sisset. Haec ad hunc modum acta sunt, et Cantacuzenus ad Cra- 
lem se recepit, Apocauchus Byzantium cursum reflexit, quem inco- 
lae multis plausibus et encomiis admirandis ,; servatorem, propu- 
,gnatorem, liberatorem vocitantes exceperunt.  Circumquaque tum 
fama percrebuit, Cantacuzenum né audentem quidem obtueri ma- 


336 CANTACUZENI 


A] , 
A.C. 1342 4v, σωτῆρα καὶ πρόμαχον καὶ ἐλευϑερωτὴν ἀποκαλοῦντες: 
, , ' € 4 . 
CzeQujyyéA.evo τε πανταχύόϑεν, ὡς Κανταχουζηνὸς οὐδ᾽ ἀντι- 
- ^ ἃ - c M 
βλέψαι δυνηθεὶς πρὸς μέγαν δοῦχα, ὑπέστρεψε τῆς οἰχείας 
* * ' t ^ » »x 
σωτηρίας ἀπογνοὺς καὶ éni τὸ ἱερὸν ὅρος ἀφίξεται ὄντως 
- - 2 A D 
μοναχῶν σχῆμα ἐνδυσόμενος " ἄλλως γὰρ οὐκ ἄν ἐξέσται 76-5 
» c » - - 
οιεῖναι, καὶ ξορταὲ πανταχοῦ συνεχροτοῦντο τῶν εὐαγγελίων 
ct € , -" - 34 f e , , 
ἕγεχα, ὃ μέγας δὲ δοὺξ ὀλίγῳ ὕστερον μεγάλῳ στρατοπεδάρ- 
Xm τῷ Χούμνῳ τὴν πρὸς Κανταχουζηνὸν βασιλέα βουλευϑεῖ- 
d e » H , $m 
σαν εἰρήγην ὡς τι &yxiguam ἐπικαλέσας, (οὐ yog διέλαϑεν 
αὐτὸν, ἃ πρὸς βασιλίδα πρότερον εἰρήκει περὲ τῆς εἰρήνης,) 10 
Ὁ κατέκλεισεν αὐτόν τὲ χαὶ τὸν υἱὸν ἀπρόΐτον εἰς τὴν οἰχίαν " 
» À 4 
pev) ἐχεῖνον δὲ καὶ ᾿Ασάνην τὸν Κωνσταντῖνον xoi τὸν υἱὸν, 
καὶ ἀξίας ἀπετίννυεν αὐτοῖς ἀντιμισϑίας τοῦ πρὸς τὴν το- 
σαύτην τῶν Ῥωμαίων φϑορὰν αὐτῷ συνάρασϑαι. εἴτα xai 
^ P ? , e νε ἅν 4, € , 
τοὺς ἄλλους ἐπῇει, ὥσπερ φλὸξ ἀεὲ τῶν προσαπτομένωντϑ 
ἐπιλαμβανομέγη. 
, « f 
P. 536 vc. Οἱ ἂν Διδυμοτείχῳ δὲ πυϑόμενοι, ὡς αὖϑις ὅπο- 
Βστρέψειεν ὅ βασιλεὺς εἰς Τριβαλοὺς, δεινὰ ἐποιοῦντο καὶ ϑο-- 
ρύβου ἦσαν μεστοὶ καὶ ταραχῆς. αἰσϑομένη δὲ. ἡ βασιλὲς 
P * J - 
Εἰρήνη, καὶ μεῖζον ἐπιδειξαμένη ἢ κατὰ γυναικεῖον φρόνημα,20 
, , , ^ ^ , c - 
συνεχάλει πάντας καὶ παρήνει, μὴ τὰ πραττόμενα ἡγεῖσϑαι 
- 3, ^ , 
τῶν ἄγαν. δεινοτάτων: ἴσως γάρ vot μᾶλλον ἂν οὕτω λυσιτε- 
λεῖν δόξειε ϑεῷ" ἐκέλευέ τὸ διανίστασϑαι καὶ μὴ καταπί- 
πτειν, ὡς πολλῶν καὶ μεγάλων ἐλπίδων ἔτι ὑπολειπομένων. 
βασιλέα γὰρ πρὸς τὴν ἐπάνοδον οὐκ ἀπαγορεύσειν, ἀλλ᾽ Ὁ 
8. βασιλέα om.P. 13. ὠπετίγνυον P. : 
gnum ducem, desperata salute revertisse , et ad sanctum montem, 
ibi revera monachum professurum, abire constituisse: alioqui secure 
non victurum. Ubique item festi dies ob tam laetos nuntios indi- 
cebantur. Porro magnus dux non multo post Chumno, magno stra- 
topedarchae, datum pacis consilium ut crimen exprobrans, (nec enim 
ignorabat, quid cum Augusta egisset,) in eius ipsius domo cum filio 
eum inclusit et adiri vetuit. Deinde Constantinum quoque Asanem 
cum filio, dignam illis mercedem  rependens, quod a4 tantam 
Romanorum perniciem administros se ipsi praebuissent. ^ Post 
alios, veluti flamma, quae semper quidquid attingit, depascitur et 
consumit. i 
56. Qui Didymotichi erant, ubi cognoverunt, imperalorem dc- 
nuo ad Triballos rediisse , moleste tulerunt, tumultus ac trepida- 
tionis pleni. ld sentiens Irene imperatrix, animumque ac spiritum 
supra sexum gerens, concione advocata hortatur, ne praesentem 


statum pro deploratissimo habeant: fortassis enim Deo. videri sic 
magis conducere; non demittendos, sed erigendos animos , utpote 


HISTORIARUM ΠΙ. 56. a5» 


᾿ r P D - » E 
ἥξειν r£ μετὰ μιχρὸν, xai τῆς tig αὐτὸν εὐνοίας xci τῆς ΑΕ. 134a 
ἀνδρίας καὶ τῆς καρτερίας ἀμείψεσθαι ἀξίως. xai τούτοις 
—- 2 - - 
τοῖς λόγοις ἀνεχτᾶτό τε οὐ μετρίως χαὲ χρηστότερα ἐλπίζειν 
ἔπειϑεν. ἐδόκει δὲ δεῖν κοινῇ βουλευομένοις, χαὶ πρεσβείανᾳ 
δπρὸς ᾿“λέξανδοον τὸν βασιλέα Πυσῶν ποιεῖσθαι καὶ συνϑή- 
xac τίϑεσϑθαι ἐπὲὶ τούτοις πρὸς αὐτὸν, ὥστε σύμμαχον αὐ- 
τοῖς εἰγαι xci φίλον καὶ βοηϑεῖν ἐπὲ τοὺς moleuíovg καὲ 
. » € ; 
μηδενὸς ἀμελεῖν ὧν προσήκει φίλῳ πρὸς αὐτούς. xüv μὲν 
ἐπανέλθῃ βασιλεὺς ὃ Κανταχουζηνὸς, αὐτὸν αὐτῷ i 
ῇ ,εὺς “ταχουζηνὸς, ) τῆς συμε- 
, ' bd ^ 2 D . 
τομαχίας καὶ τῆς φιλίας τας χάριτας ἐχτίγειν" εἰ δὲ συμβαίη, 
» , » € , , * ᾿ , - » -Ό- 
ἢ πολέμῳ ἢ δτέρῳ "τρόπῳ πρὲν ἀνάγηξεῖν τελευτᾷν » Ung 
τὴν πόλιν παραδιδόναι καὶ τῆς ἀρχῆς ἀφίστασϑαι  Pouatay. y. 431 
€ ct ^ » LJ 2€e*»€ - 
τοῦτο δὲ οὐχ οὕτω καὶ ἀληθῶς αὐτοῖς ἐδέδοχτο ποιεῖν, ἀλλὰ 
φενακίζειν ἐπειρῶντο τὸν ΠΙυσὸν ἕγεχα δυοῖν, τοῦ τε αὐτὸν D 
15776 ἐλπίδος ἕνεχα αὐτοῖς ὠφέλειάν τινα παρέχειν, χαὶ τοῦ 
^V Ν ΣΑ͂Σ &x£ , ' E XR. Pr -— 
βασιλίδα τὴν Avrvav xai Ῥωμαίους τοὺς αὐτοὺς πολιορχοῦγ- 
τας nvOouérovc, ὡς συμβάσεις περὲ παραδόσεως ποιοῦνται 
πρὸς Mvcovc, μὴ λίαν ἐπιτίθεσθαι, ἀλλ᾽ ἀναχωχήν τινα 
, X WE, * »2 D - ΕῚ ' T. »Ἥ"- 3 
ages, δεδιότας μὴ δι’ ὀργὴν φᾶς τε αὐτοὺς Βυσοῖς καὶ 
^ 3 « ΕῪ , * 
207:5v πολιν παραδῶσιν. οἱ μὲν οὖν τοιαύτῃ γνώμῃ τὰς συγ- 
, - - - ^ € , 
ϑήκας ἐποιοῦντο, ἀσμένως καὶ τοῦ Μυσῶν βασιλέως δεξαμέ- 
, M 
vov xai παντὲ τρόπῳ συμμαχήσειν ἀπαγγελλομένου. τὸ δ᾽ 
? » EJ "“ d * 
ἀπέβαιγνεν ἐναντίως, ἢ φήϑησαν αὐτοί, ᾿Αλέξανδρος γὰρ, ἐπεὲ 
ἱ ἐν ΖΔιδυμοτεί ὶ Ouxag ἐποιήσαντο, ὡς, εἰ μὴ Kav- 
οἱ ἔν Ζιδυμοτείχῳ τὰς συγνϑήχας ἐποιήσαντο, ὧς, εἰ μὴ 


multa 'et magna spe adhuc reliqua. Imperatorem enim non tarda- 
turum in reditu, pauloque post affuturum et eorum in se benevo- 
lentiam , fortitudinem ac tolerantiam pro dignitate *compensaturum, 
Istiusmodi verbis milites illa mirifice recreabat et ad feliciora spe- 
randa exsuscitabat. Decretum est porro communi sententia, Ale- 
xandrum, regem Moesorum, per legatos appellandum ct cum eo foe- 
dus ita feriendum, ut ipsorum socius et amicus esset, arma coniun- 
geret et nullum 'amicitiae munus officiumque non praestaret: et ut 
Cantacuzenus imperator redux ipse ei huius amicitiae societatisque 
praemium persolveret, Sin eum aut in pugna aut aliter ante redi- 
tum emori conligisset, ipsi urbs Didymotichum , ab imperio Ro- 
mano segregata, traderetur. Quod quidem revera facere inter se 
non statuerant, sed eum ludificari duabus de causis attentabant: 
tum ut hac spe illectus, aliquo ipsis auxilio succurreret: tum ut 
Anna Augusta et Romani, qui obsidebant, obsessos de urbe tra- 
denda cum Moesis pacisci audientes, segnius instarent induciasque 
concederent, timentes, ne, ira stimulante, seque et oppidum 
Moesis dederent. Hac illi mente foedus, libente Moesorum re- 
ge et omnimodam 'opem pollicente, iciebant. Atqui contra opinio- 
nem cecidit, Alexander enim, percusso foedere in eam conditio- 


Cantacuzenus ll. 22 


338 CANTACUZENI 


A.C. τϑήλταχουζηνὸς 6 βασιλεὺς ἐπανήξει, παραδώσειν αὐτῷ τὴν nó- 
λιν, νομίσας, εἰ τρόπῳ δή τινι ἐκεῖνον διαφϑείρειε, βεβαίως 
P.532 τὴν πόλιν ἤδη ἔχειν, πάντα χάλων ἐκίγει κωλύειν τὴν ἐπώ- 
vodov αὐτῷ 5, εἰ δύναιτο, καὶ διαφϑείρειν" καὶ πρεσβείας 
πρὸς Κράλην πέμπων ovyvág καὶ ᾿Ελένην τὴν ἀδελφὴν Κρά-5 
λῃ συνοικοῦσαν, παρήνει Καντακουζηνὸν τὸν βασιλέα μὴ 
ἀνιέναι, ἀλλὰ δήσαντας ἐν δεσμωτηρίῳ φρουρεῖν ἢ καὲ 
ἀποχτείνειν" οὕτω γὰρ ἂν ἐξέσται τὴν Ρωμαίων ἔχειν ἀρ- 
χὴν ἀπονητί, Κράλης μὲν οὖν αὐτοῦ τὰς παραινέσεις φαύ- 
λας ἡγούμενος, οὐ παρεδέξατο, μάλιστα εἰς τοῦτο ἐναγού-το 
σης xai τῆς γυναιχός. ἐχεῖνος δὲ xoi στρατιὰν πέμψας, . 
ὅσην ᾧετο ἀρκεῖν τοῖς ἐν ΖΔιδυμοτείχῳ πρὸς πολιορκίαν, 
Β ἐχέλευσε φυλάττειν παραστρατοπεδευσαμένους, πρόφασιν μὲν, 
ὡς βοηθήσοντας ἐπὲ Ῥωμαίους τοὺς πολιορχοῦντας, τῇ δ᾽ 
ἀληϑείᾳ, ἵν᾿ αὐτοὲ μᾶλλον ἀκριβέστερον πολιορχοῖεν. ὅπεριδ 
δὴ xai κατὰ τὴν ἐκείνου γνώμην ἐτελεῖτο. τῶν γὰρ Ρωμαίων 
συχνὰς μὲν ποιουμένων τὰς καταδρομὰς, τάχιστα δὲ ἀνα- 
χωρούντων, ἀδείας οἱ ἐν Ζιδυμοτείχῳ τυγχάνοντες, τὰς κατὰ 
Θρῴκην ἐληΐζοντο πόλεις καὶ νύχτωρ καὶ us9' ἡμέραν xal ἐκ 
τῆς ἁρπαγῆς καὶ λεηλασίας ἐποιοῦντο τὰς τοῦ βίου ἀφορμάς.»ο 
τῶν ᾿Πυσῶν δὲ ἐπελθόντων καὶ συνεχῶς ἐπιχειμένων ἐφ᾽ 
ἡμέραις πλείσταις, εἰς στενὸν κομιδῇ περιέστη τὰ πράγματα 
αὐτοῖς, πάντων ἤδη κινδυνευόντων ὑπὸ τοῦ λιμοῦ διαφϑαρῆ- 
vot. Πυσοὶ γὰρ ὁμοίως “Ῥωμαίους τε ἐχώλυον τοῖς ἐν Ζίι- 


nem, ut si  Cantacuzenus non rediret, οἱ civitas traderetur, 
ratus, si quo modo illum de medio sustulisset , pro certo eam 
habiturum , nihil inausum reliquit, quo reditionem eius impe- 
dire, aut etiam, si poscet, illum interimeret, erebrisque legationi- 
bus Cralem ct Helenam, sororem suam, illius coniugem, sollicitabat, 
ne Cantacuzenum dimitterent, sed vinctum in carcere custodirent 
vel potius occiderent: sic enim posse eos imperium Romanum citra 
laborem adipisci. Crales cohortationes eius ut nefarias, uxore po- 
tissimum adnitente et in co fratri adversante, repudiavit. Moesus 
copiis, quantas urbi obsidendae putabat sufficere, missis, prope 
muros castris positis servare iussit, perinde quasi pro obsessis con- 
tra Romanos propugnaturos: re ipsa, ut oppidum ipsimet commodius 
obsiderent et oppugnarent. Factum. Nam Romanis saepe quidem 
incursantibus, sed festine recedentibus, Didymotichenses licentiam 
nacti, 'Thraciae urbes noctu diuque depopulantes, inde victum sibi 
quaeritabant. —Moesis autem postca invadentibus assiduoque per 
dies plurimos incumbentibus, res eorum vehementer in angustum 
redactae sunt, omnibus iam ob famem de vita periclitantibus; si- 
quidem Moesi peraeque et Romanos urbem adoriri et urbanos urbe 
exiré prohibebant. Quod si qui de more ad praedandum egrede- 


HISTORIARUM Ili. 56. 339 


, 32.2» 1 , ' * Y ; ' 2 
δυμοτείχῳ ἐπιέναι Nar αὐτοὸνς, τὴς πόλεως μὴ ἐξιέναι, εἰ ΛΟ. 134a 

, , ᾿ς M Li , 
γάρ τινες ἐξίοιεν ἐφ᾽ ἁρπαγὴν, ὥσπερ εἰώϑεσαν, (ovrog yag C 
Σ , - , 
7v αὐτοῖς ἀναγκαιότατος πῦρος πρὸς τὸ ζῇν.) προστυγχάνογ-- 
τες οἱ ΠΙυσοὶ, (πάντως δὲ οὐχ ἐνὴν διαλαϑεῖν πολλὴν πρό- 

, 
ὅγοιαν τούτου καὶ φροντίδα ποιουμένους.) ἵππους τε ἀπεστέ- 
e 
gov» xai ὅπλα xai γυμνοὺς ἠφίεσαν ἐπανήκειν πρὸς τὴν πό- 
λιν. εἰ δὲ προσαγγέλοιεν τοὺς ἑαῦτα πράττοντας οἱ ἐκ 4fi- 
, * Ld - ' ε , ;4 * 
δυμοτείχου πρὸς τῆς στρατιᾶς τοὺς ἡγουμένους , oi δὲ μηδὲν 

ὙΦ , RJ , - E 

εἰδέναι διετείγοντο, μηδὲ τῆς σφετέρας εἶναι στρατιᾶς τοὺς. 
τοτολμῶντας τὰ τοιαῦτα, ἀλλὰ “Ῥωμαίους, καὶ αὐτοὺς ἐπὲ 
λῃστείᾳ περιιόντας " ἐχέλευόν τε τὸ στρατύπεδον περιιέναι, 
, " "7 "t, ? t 
εἴ τι γένοιτο γνώρισμα λαβεῖν ἐκ τῶν ἀπολομένων, xai τὰ D 
» , , » - , ' ^ 
ἔσχατα ηπείλουν διαϑήσειν, εἴ τινα τοιοῦτον λάβοιεν. τὰ δὲ 
3 -Ὁ , « 
ἤσαν οὐδαμοῦ" πρότερον γὰρ ἐξέπεμπον αὐτοὶ πρὸς Mvotav 
^ bd - 
τὅτους τοιαῦτα εἰργασμένους, τοῦτον μὲν οὖν τὸν τρόπον ἐν 
στενῷ κατέστησαν κομιδῇ τοὺς ἐν Ζιδυμοτείχῳ" πάνυ γὰρ 
end ^ REDE] , 2 , - & ς ' L c 
ὕπο ἐνδείας ἐπιέσϑησαν. συνορῶσα δὲ ἤδη τὸν κίγδυνον ἡ 
' |*4 E] , a9. - , c EXE 
βασιλὶς Εἰρήνη, ἀπανίστασϑαι éxéAsvs τῆς πόλεως, ὡς οὐχέτι 
d * 5 : 1 ν 
δεομένης τῆς παρ᾽ αὐτῶν ἐπικουρίας, ἀρχούσης ἤδη γεγενη- 

, e , , LÀ -" - 

204évnc* δι’ ἣν ov βασιλεῖ μόνον τῷ αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ αὐτοῖς 

, c - , H * ? ' , » H 
χάριν ὁμολογεῖν πολλην. οἱ δὲ οὐδενὲ τρόπῳ ἔφασαν dva- 
στήσεσϑαι, ἀλλὰ διηνεκῶς αὐτόϑι μενεῖν ἐπικουροῦντας. 

, Í? -" . , 
οὕτω γὰρ αὐτοῖς εἶναι προστεταγμένον παρὰ βασιλέως τοῦ 
σφετέρου, 7 τοιαύτη δὲ ἀπολογία πολλὴν ἐνέβαλε ταραχὴν Ρ. 538 

-»Ώ » M T^ : E 
25xoi πτοίαν τοῖς ἐν Ζιδυμοτείχῳ. 505 yàg αὐτοῖς ἐφαίνετο 0 V.43a 


rentur: haec enim erat ipsis maxime necessaria ad vitam sustentan- 
dam excogitata ratio: occurrentes Moesi (quorum in lioc providen- 
tiam et sollicitadinem magnam latere utique non poterant) i et 
armis nudatos in urbem regredi sinebant. Si Didymotichenses 
huiusmodi praedones apud duces exercitus deferrent, asseverantissi- 
me respondcbant, se facti inscios: nec suos esse tam audaces, sed 
Romanos, qui ipsi quoque praedatum circumirent, iubebantque ca- 
stra perambulantes, a raptoribus sua auferre, si quo signo eos co- 
gnoscerent, et extrema supplicia minabantur, si quis talis repertus 
fuisset, Sed hi nulli cernebantur: nam duces huiusmodi praeda- 
tores cum praeda statim in Moesiam mittebant. Hoc igitur modo 
Didymotichenses in maximas difficultates reique cibariae penuriam 
adducti sunt, Tum animadverso periculo, Irene imperatrix Moesis 
praecepit, uti ab urbe abscederent, amplius corum auxilio opus 
non esse, quod satis praestitissent, atque idcirco sé mon tantum 
ipsorum regi, verum etiam ipsismet multas gratias agere, Moesi 
neutiquam se recessuros, sed continenter ibidem pro imperio regis 
ad opem ipsis ferendam mansuros aflirmare, Eo responso Didymo- 


340 CANTACUZENI 


, c 4 ^ , U 
A.C.1342 ὄλεϑρος ἐλλείπων κατ᾽’ οὐδέν. ὃ δὲ τῆς πόλεως ἀρχιερεὺς 
- c JU - 
ὁρῶν ἤδη xkovovuévovg καὶ πρὸς τὴν ὑπερβολὴν τῆς Óvo- 
2 P ' » , !»€ ' 
πραγίας évdtdovrac, παρελϑὼν εἰς μέσους, nogsdagpvre vat 
^ , - , * ^ , 
οὐχ εἴα καταπίπτειν, κατὰ γνώμην ϑεῷ πάντα τὰ τῇδε mgui- 
τεσϑαι εἰπὼν, καὶ τὰς τοιαύτας ἐπηρείας ὑπ᾽ ἐχείνου παρα-5 
χωρεῖσϑαι, ἵνα τὸ πρὸς βασιλέα φίλτρον ὑμῶν δοχιμασϑῇ " 
ὃς ἥξει τε μετὰ μικρὸν χαὶ πάντας ἀμείψεται ταῖς προοη- 
. , ) α , 
κούσαις εὐεργεσίαις. μηδὲ yag οἴεσϑε ἐκεῖνον μὴ κατὰ yvo- 
- € ? 
B μην βασιλεύειν ϑεῷ. τοῦτο γὰρ αὐτὸς σαφέστατα εἰδέναι. ἀμ- 
- * » - M ? 
φισβητῶν yag, ἔφασχεν, ἂν ἀρχῇ περὲ ἐχείνου, εἰ μὴ κατ᾽ εὐ-τὸ 
-“ , - - 5 
δοχίαν, ἀλλὰ μᾶλλον κατὰ παραχώρησιν ϑεοῦ εἰς τοῦτο ἤλϑε 
, 5t , » Y , ^ ^ € - M] . 
σχήματος ἰδίᾳ πειϑόμενος ἐπιϑυμίᾳ καὶ δομῇ, καὶ δεδοιχῶς 
1 * 1 je - ' , 
μὴ καὶ αὐτὸς συναπόλοιτο, τοῖς ϑεῷ συνὼν βουλευσαμένοις $vav- . 
tí& , εὐχαῖς προσανέχειν καὶ δεήσεσι τὸ ϑεῖον ἐχκαλεῖοϑαι, 
ὥστε διδαχϑῆναι περὲ αὐτοῦ, εἰ μὴ ὀργίζοιτο περὶ τῶν γινο-τῦ 
- - - e 
μένων. ἐχκαλυφϑῆναι δὲ αὐτῷ παρὰ τοῦ πνεύματος, ὅτι 
, 7 , - » ^ , , T 
xav εὐδοκίαν μᾶλλον εἴη τὸ βασιλεύειν Καντακουζηνόν. ᾧ 
καὲ πεισϑέντα xai πᾶσαν ἀμφιβολίαν ἀποθέμενον ἐν zhv- 
μοτείχῳ μένειν τῇ βουλήσει τοῦ ϑεοῦ συναιρόμεγον τὰ δυνατά. 
? ^ x , ^ , e »" ᾿ - ' 4, 
ov yàg ἂν τις αὐτοῦ χατηγοροίη, ὅτι τῶν ἐν τῷ παρόντι βίῳλο 
^ ' , * , 
ατιγὸς δέοιτο παρὰ βασιλέως. ovre γὰρ πρότερον, OUTE μέχρι 
-» , A] , [i «ὦ 
γῦν τοιούτου τινὸς παρά τινος ἐδεήϑη. καὶ αὐτοῖς παραινεῖν 
vvyi γενναίως ἵστασϑαι πρὸς τῶν δεινῶν τὰς ἐπαγωγὰς, ὡς 
οὐ μέχρι πολλοῦ τινος ἐσομένας, ἀλλ᾽ ὀλίγῳ ὕστερον λυϑη- 
Nerer^ ς μένας) ^q e !j 


tichenses nimiopere perturbati ac territi, nihil iam sibi deesse ad 
exitium arbitrabantur. At episcopus urbis hosce motus tamque 
atroci calamitati se submittentes animos intuens, progressus in me- 
dium labantes erigit et confirmat: quae hic fiunt, ommia divino 
nutu fieri et huiusmodi miserias atque clades Deum permittere, ut 
eorum erga imperatorem amor illustretur, qui propediem venturus, 
et pro eo ac mereatur, unumquemque remuneraturus sit. Non enim 
putandum, cum Deo nolente imperare: imino volente, quod ipse no- 
rit certissimo. Nam cum principio dubitaret, num divina voluntate, 
an indulgentiae potius el cupiditati suae ac libidini obsecutus, pur- 
puram assumpsisset, timeretque, ne, si ab illis esset, quorum cogi- 
tationes Deo contrariae sunt, una cum illis etiam periret, ad preces 
et vota incubuisse divinumque numen fatigasse, ut se doceret, ec- 
quid sibi ista probarentur. "Tum sibi per spiritum revelatum, pla- 
cere Deo, Cantacuzenum imperare, Se vero citra haesitationem cre- 
didisse, et Didymotichi manere, ut quantum possit, eperam ac 
studia sua cum divina voluntate coniungat. Neque enim a quoquam : 
se accusari posse, quasi quippiam rerum humanarum ab imperatore 
sibi quaerat: usque nunc enim nihil tale ab ullo quaesivisse. Et 
se illos hortari, ut hoc tempore viriliter malis praesentibus resi- 


HISTORIARUM 1ll. 56. 341 


σομένας, ἵλεων αὐτοῖς ἐπιβλέψαντος ϑεοῦ, τοὺς γὰρ πολιορ-Α.Ο. 134a 
χοῦντας τούτοις Πυσοὺς, ἐν προσχήματι φιλίας καὶ τὴν πα- 
- ͵ € y - , 
θοῦσαν ἔνδειαν ἐπαγαγόντας, ἐν ἑπτὰ ταῖς ἐσομέναις μάλιστα 
pP » , "- 
ἡμέραις συμπατοῦντας ὄψεσϑε ἀλλήλους καὶ φυγῇ τὴν corg- 
δρίαν ποριζομένους xai τῶν περισχόντων ἀπαλλάξεσϑε δει- 
- 5 - ν᾿ - 
γῶν. ὃ μὲν οὖν μετροπολίτης τοιαῦτα εἶπε": πᾶσι δὲ εὐϑὺς 
ἐπῆλθε βελτίω προσδοχᾷν καὶ τῆς ἀϑυμίας ἀπηλλάττοντο " D 
γὸὺ ' AK M 2 ἰδέ χλλ » * 
ἤδεσαν yàg αὐτὸν τὰ μέλλοντα εἰδέναι μᾶλλον, ἡ τὰ παρε- 
, e ^ € - , - - 
ληλυϑότα ἕτερον" καὶ ὡς προφητεύοντι προσεῖχον φανερῶς. 
3 , e b » M] ^ » , - 
τοδιηπύρουν δὲ 0, τι ἂν εἴη τὸ ΜΙυσοῖς αἴτιον ἐσύμεγον. φυγῆς. 
ὃ δ᾽ αὐτὸς ἀρχιερεὺς καὶ ᾿“ΙΠποκαύχῳ τῷ μεγάλῳ δουχὲ & 
τς ἀρίθρενς x Qo τὰ} HEY GA,  POPEL LET 
- ? , d “« “« 
γραψε τοιαῦτα, ὡς ἀποροίη, ὅτου ἕνεκα πεῖραν αὐτοῦ πολλα- 
xig ἐν πολλοῖς πυύτερον ἐσχηκὼς, καὶ τῶν εἰρημένων τὴν. 
» , Ὕ ' 0 19? ἀν ὁ ἐγ , AX 5 « 
ἔχβασιν οὐκ εἰς μαχρὰν, οὐδ᾽ εἰς ἕτερύν τινα, ἐλλ᾽ εἰς ἑεαυ- 
M ' b Ψ , 
15:óy ἰδὼν σαφέστατα γεγενημένην, νῦν ἀπιστοίη παντάπασι 
xai λόγους οἴοιτο εἰκῇ λεγομένους τὰ εἰρημένα ὑπ’ αὐτοῦ. 
» 2 $1 , ' , L γφν * 
αὐτὸς δὲ καίτοι μὴ βουλομένῳ πείϑεσθαι, οὐδὲν ἧττον συμε- 
, € P$. T€ , e , 
βουλεύσειν, ἃ αὐτῷ τε xai “Ρωμαίοις ἅπασε λυσιτελήσειν P. 539 
» » - * ? — MJ LÀ € ,» » , 
οἴεται. ἐχχαλυφϑῆναι γὰρ αὐτῷ παρὰ ϑεοῦ, ὡς οὐχ ἐκείνῳ 
- ' σ - - * , , 
204&AL0Y, ἀλλὰ Κανταχουζηνῷ, τῷ πρὶν uiv μεγάλῳ δομεστίχῳ, 
γυνὶ δὲ βασιλεῖ γεγενημένῳ, τὸ τοῖς βασιλέως meist» ἐπι- 
, d ", 
τροπεύειν χαὶ συμβασιλεύειν προσήκει. διὸ xai δεδόσϑαι 
- . € , ^— bd 
παρὰ ϑεοῦ' ἐκείνῳ δὲ ὑπ᾽ ἐκεῖνον εἶναι καὶ ntgi ναῦς ἀσχο- 
λεῖσϑαι xai ϑαλασσοχρατεῖν. συγεβούλευέ v6 ἔχεσϑαι τῶν 


stant, quae, Deo propitiis oculis respiciente, brevi in nihilum casura 
sint. Moesos quippe istos obsessores et obtentu amicitiae praesen- 
tis auctores inopiae, septem omnino diebus futuris fuga salutem 
petentes atque inter se conculcantes visuros: et quibus nunc cir- 
cumdentur malis, fore liberos, Haec ut metropolita disseruit, omnes 
confestim posita tristitia, spem fortunae melioris ingressi sunt. No- 
raut siquidem, perspectiora esse illi futura, quam aliis praeterita : 
et tamquam vati animos eidem palam attendebant. Cur vero Moesi 
fugam facturi essent, de hoc ambigebant. ldem antistes Apocaucho 
magno duci in hanc sententiam scripsit. Non videre se, quam- 
obrem cui sui documenta saepe in multis habuisset, dictorumque 
suorum eyentum non in longum dilatum, nec ad alios, sed ad se 
pertinuisse manifestissime sciret, nunc penitus fidem sibi denegaret 
et pro verbis inanibus duceret, quae dicerentur. Porro se, quam- 
quam refraganti, nihilo minus quae cum ipsi, tum Romano imperio 
universo conducere sentiret, suadere velle, Sibi enim a Deo indi- 
catum , non ipsi, verum Cantacuzeno, qui prius magni domestici 
munus gessisset, nunc imperatori renuntiato, convenire imperatoris 
defuncti liberis tutorem esse et una cum illis imperare. Unde et 
hoc ei divinitus datum: ipsi autem eidem subesse et rem navalem 


342 CANTACUZENI 


A.C.1342 δεδομένων xai μὴ ὑπὲρ τὰ ἐσχαμμένα πηδᾷν, καὶ ἐδεῖτο 
πείϑεσθαι: μηδὲ γὰρ ἄν͵ εἰς τέλος ἥξειν ἀγαθὸν αὐτῷ. τὸ 
τοῖς βεβουλευμένοις ἀγνϑίστασϑαι ϑεῷ. καὶ αὐτὸς γὰρ ἐν 
ἀρχῇ μάλιστα ἔφασχε τῆς ἀναῤῥήσεως Καντακουζηνοῦ τοῦ 
Β βασιλέως περὶ τῶν πραττομένων δυσχεραίνων καὶ ἀγναλογι-5 
ζόμενος, εἰ μὴ κατὰ γγώμην εἴη ϑεῷ τὰ εἰργασμένα, καὶ 

YV.43301à τοῦτο δεήσεσι προσκείμενος καὶ ἱκεσίαις, ἐκδιδαχϑῆναι 
παρὰ ϑεοῦ αὐταῖς λέξεσιν" ὡς ϑέλω, εὐδοκῶ, δρίζω βασι- 
λεύειν ᾿Ιωάγγην τὸν ἹΚαντακουζηνὸν, καὶ γενέσϑω. ἃ τοίνυν 
0 ϑεὸς εὐδύχησεν, οὐδένα δίκαιον ἀνθρώπων πειρᾶσθαι κα-τὸ 
ταλύειν, ὅτι μηδὲ δυνατόν. ἠξίου τε μὴ κόμπον τὼ τοιαῦτα 
οἴεσϑαι καὶ ἄλλως ἐπίδειξιν ἀρετῆς" μηδὲ γὰρ ἂν εἰς τοσοῦ- 
τὸν ἀπονοίας βάραϑρον ἐληλακέναι, ὡς τοιαῦτα καταψεύδε- 
ὅϑαι ϑεοῦ. ἀλλὰ τῆς τε ὠφελείας τῶν πολλῶν, ἀδίκως οὕτω 
καὶ παρὰ πάντα τοῦ δικαίου νόμον ἀπολλυμένων ὑπὸ τοῦτϑ 

Caoléuov, xai τοῦ αὐτὸν ἐξελέσϑαι ὕφ᾽ ἧς κατέχεται ἀπά- 
της, οἰόμενον Ἱανταχκουζηνοῦ τοῦ βασιλέως περιγενήσεσϑαι, 
εἰρῆσϑαι τὰ τοιαῦτα: οἷς εἰ πεισϑείη,, εἴσεται τὴν ὠφέλειαν 
οὐκ ἐν μαχρῷ, εἰ δ᾽ οὐ πεισϑείη, πάντως εἴσεται ὡς ἀλη- 
ϑείας φίλος αὐτὸς καὶ παρ᾽ ἐχείνης τὰ τοιαῦτα δεδιδαγμέ-,ο 
γος. τοιαῦτα μὲν ὃ ΖΔιδυμοτείχου ἔγραφε πρὸς μέγαν δοῦκα 
διαῤῥήδην περὲ Ἱαντακουζηνοῦ τοῦ βασιλέως προλέγων, 
ὡς τῶν ἀδικούντων περιέσται. ἐκεῖνος δὲ inei τὰ γράμματα 

ov. ἐσχαμμένα P. . 5, λογιζόμεγος P, 


curare ac mari praesidere. Monebatque, ut datis contentus, septa 
ne transiliret , atque ut se audiret, rogabat: haud enim bene even- 
turum, si contra divinum consilium venerit, Se quoque principio 
potissimum creationis Cantacuzeni, factum aegrius ferentem et co- 
gitantem, ne forte aliud Deo videretur, precibus operam dedisse 
et ab ipso his verbis doctum fuisse: Sic volo, sic complacitum est, 
sic decerno, imperare loaunem Cantacuzenum: fiat. Quae igitur 
Deo complacuerunt, mortalium nemini fas csse irrita reddere cona- 
ri, quia nec potest. Precabatur insuper, ne ista cuidam gloriationi 
et ostentationi virtutis adscriberet: non enim in id superbiae ba- 
rathrum decidisse, ut talia adversus Deum mentiatur: sed ad fru- 
ctum multorum , inique adeo ct contra omnem iustitiae legem bello 
pereuntium , et ad ipsum errore liberandum , dum se Cantacuzeno 
imperatore superiorem fore confidit, haec dicta esse: quibus si pa- 
ruerit, quantum operae pretium fecerit, brevi intellecturum, Sin mi- 
nus, tamen plane cognilurum, se amicum esse verilatis, a qua ista 
didicerit. Hactenus litterae metropolitani Didymotichensis ad ma- 
gnum ducem, quibus perspicue Cantacuzenum inimicos superaturum 
praenuntiavit. His ille perlectis nihil respondit. Ceterum non de 
imperatore solo iulta istiusmodi, sed. de privatis quoque nonnullis 


HISTORIARUM III. 56. 343 


, 
ἀνέγνω, οὐδὲν πλέον ἀπεχρίνατο. οὐ περὲ βασιλέως δὲ uó-A.C. 134a 
voy ἐχεῖνος πολλὰ τοιαῦτα προηγύρευεν, ἀλλὰ xai περὲ ἰδιω- ι 
τῶν τινων οὐκ ὀλίγα. ρυεγνίου γὰρ τοῦ ΠΠ]Πιχαὴλ, Παμ- 
, x » , € ^ - , ' 
φίλου ἄρχοντος, ἐπιβουλευϑέντος τε vno τοῦ δήμου xaiD 
5üsouorov εἰς Βυζάντιον ὠπαχϑέντος, δεσμωτήριόν τε ὑπὸ 
u ἰδές 74 5.) Pa adit. ἘΦ v 
- kJ RJ - , ? ' , e 
τῶν ἀρχόντων οἰκεῖν. κατεψηφισμένου , ἐπεὶ χρόνῳ ὕστερον 
μικρᾶς τινος ἕνεχα αἰτίας ὃ τῆς φρουρᾶς ἄρχων ὑπὸ μα- 
, » ἢ ' ^" 2 ^ LU -Ó c 
γίας ἀλόγου xai ϑυμοῦ εἰς τοσοῦτον ἠκίσατο σφοδρῶς, ὡς 
- P * * RJ ? 
νομισϑῆναι καὶ ἀποθαγεῖν, πρὸς vovg οἰχείους ἐν Ζιδυμοτεί- 
" , - ' - 
1070 τῆς φήμης διαδραμούσης, κἀκείνων τοῦ ἀρχιερέως δεο- 
, ,? - , - ? Md M ^ ^ 
μένων ἀπαγγέλλειν τῇ yvvaixi τοῦ ἀνδρὸς τὴν τελευτὴν, iy 
ε Ld ^ - ^ 
ὑπὸ τῆς πρὸς ἐκεῖνον αἰδοῦς κατεχομένη, μὴ τὴν ψυχὴν 


» 


», € ^ 4 ' , À , , TM t À , » 
ἀπορθηξῃ πρὸς τὴν ἀγγελίαν, ἐχεῖνος OU τετελευτήκεγαι ξφρα- 


, ΕἸ * ^ , , , - 
oxt Βρυέννιον, ἀλλά ζῇν" τετυφϑαι μέντοι εἰς TOGOUTOY P. 54o 
€ a. -- * 94 
154ázav9goní(ag, ὡς καὶ ἁλῶν δεηθῆναι, τὰς σηπεδύνας xai 
* ^ - ^ , * 
φλεγμονὰς τὰς ἐχ τῶν μαστίγων καταστελουντων. μὴ μεὲν- 
τοι γε ἀποθανεῖν, ἀλλὰ ζῆν καὶ τὴν ἀπανθρωπίαν τῶν 
P4 5 ?Í , e ᾽ ^ 
αἰχισαμένων ἄλλων τέ τινων ἀποῤρδητοτέρων ἕνεχα αὐτῷ 
ἐπενεχϑῆναι, καὶ τῆς εἰς παῖδας καὶ γυναῖχα ἐπανόδου αἰτία 
, , , » ^ , M , 1 , * 
φομάλειστα ἐχείγη ἔσται. τοῦ δεσμωτηρίου γὰρ ἀπολυϑεὶς ἐπὲ 
τῷ ἰᾶσϑαι τὰς πληγὰς, διαδρὰς ἀφίξεται ἐνθάδε.  yoóro 
[ ς ηγάς s gag ἀφ οἱ χρονῷ 
᾿ ct ' ' νῷ , 
δὲ ὕστερον xai βασιλέως παρόντος, πεσεῖται μαχόμεγος 
« - «“ , «e ^ ^ , um 
ὑπὲρ αὐτοῦ. ἃ πάντα ὕστερον χατὰ τὴν ἐχείγου πρύρῥη- 
? Ν - 

σιν ἀπέβαινεν. ἀφεϑεὶς γὰρ τοῦ δεσμωτηρίου ὃ Βρυέν- 
- —- * bd - - 
οὔγιος ἐπὲ τῷ προγοίας τινὸς τυχεῖν παρὰ τῶν ἰατρῶν, καιροῦ 


haud pauca vaticinatus est. Cum enim Michaél Bryennius, Pamphili 
praefectus, insidiis a populo esset appetitus et Byzantium in vin- 
culis adductus, et ab archontibus carcere damnatus pauloque post 
a praefecto custodiae parva de causa per insanum furorem adeo 
flagellis laceratus, ut pro mortuo haberetur, fama Didymotichum 
ad eius propinquos volante et illis episcopum rogitantibus, ut uxori 
necem mariti aperiret, quo, reverentia et pudore illius cohibita, 
vitam sibi ad nuutium tam funestum ne abrumperet, episcopus 
Bryennium non esse mortuum dixit, caesum tam atrociter, ut ad 
saniem et inflammationes ex flagellatione coercendas sale opus fu- 
erit Verumtamen adhuc vivere , et tam inhumaniter aliis de cau- 
sis quibusdam secretioribus flagellatum esse, rceditusque ad uxorem 
ct liberos illam praecipue causam fore. Dimissum enim e carcere 
ad plagas curandas, Didymotichum fugam arrepturum, "Tempore 
auiem procedente et imperatore praesente, pro ipso in acie oc- 
cubiturum. Quae omnia exitus docuit. Absolutus namque a car- 
cere Bryennius, ut a medicis curaretur, opportunitatem fugiendi 
RBaclus, domui incolumis pervenit: postea iu pugna contra Momi- 


344. CANTACUZENI- 


- . er 
A.C.i134arv yc διεσώζετο οἴχαδε διαδρᾶναι δυνηϑείς" ὕστερον δὲ ἐν 
- » , ; 
τῇ πρὸς ἸΠομιτζίλον μάχῃ ἔπεσε μαχόμενος ἐπίπροσϑεν βα- 
, E ' δ * Ἧς Τ᾿ 
σιλέως. τοιαύτης ἥν ἐχεῖνος χάριτος ἠξιωμένος παρὰ. ϑεῷ, 
' ^ 3, , € c , Pg € , A] 
xai τὰ ἐσόμενα ὡς ὁρώμενα προήδει. οἱ μέντοι ]Mvoot oL 
4 " y ΄ M M ^ - 
περὲ “ιδυμότειχον ἐστρατοπεδευμένοι μετὰ μικρὸν naga τῶνϑδ 
, Ld mJ — n - 
σφετέρων πυϑόμεγοι σχοπῶν, ὡς πλῆϑος Περσικῶν νεῶν τῇ 
(09 € qu. , , b c ^ - , * - 
τοῦ Efgov προσέσχεν ἐχβολῇ, ὑπὸ vov ϑορυβου χαὶ τῆς τα-. 
^ 54 , ind ^ ^ !»€ 
ραχῆς ἀλλήλους συμπατοῦντες κατὰ τὴν ἀρχιερέως προῤῥη- 
» , ^ d ^ , 
σιν τάχιστα ἀνεχώρουν, καὶ ὅποι γῆς κατεδύοντο ἀγνοού- 
. d ^ ? - M 
μίδνοι. οἱ δὲ ἐν Ζιδυμοτείχῳ τὴν αἰτίαν ἀγνοοῦντες τῆςτο 
b » , ce » IM » ^ Lu €- 
Cqvyjc, ἐθαύμαζον 0.τι ποτ’ ἂν εἴη τὸ οὕτω ϑορυβῆσαν 
^ ^ * bd 
τοὺς lMvoo)g. μετὰ μικρὸν δὲ ἠγγέλλετο, ὡς L4uovg ὃ τοῦ 
H t- €- - 
"itiyg, φίλος ὧν ἐς τὰ μάλιστα Καντακουζηνῷ τῷ βασιλεῖ: 
χαὶ πολλὰς ἀποδείξεις τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας χαὶ πρύτερον 
bl M ^ lod ud 
παρεσχημένος, (δι᾿ ἐκεῖνον γὰρ xai βασιλεῖ τῷ νέῳ ᾿“ἴνδρο-τῦ 
^ ^ , ε 
V.434rizq πρὸς τὸν κατὰ Φωχαίας xai “έσβου πόλεμον συνγεπο- 
- € f^ , 
λέμησε,) πεπυσμένος περὲ αὐτοῦ, ὡς μεγάλαις χρήσαιτο xa- 
- - ς , € , ΄ 
κοπραγίαις, κοινῇ τῶν Ῥωμαίων αὐτῷ πάντων ἐχπολεμωϑὲν- 
“ ᾿ 8-3 * x 3 ' UJ , 
των, καὶ αὐτὸς μὲν v yevo ὃς Τριβαλοὺς φυγὰς, zfióvuorstyov 
« , * ^ 
δὲ, 0 μόνον χαταλέλειπτο γυναικί v& xai τέχνοις χαὶ 0920 
ἄλλοις τοῖς ὑπολειφϑεῖσι φίλοις καταφυγὴ δεινῶς ὑπὸ τῆς 
συχνῆς πολιορκίας ὑπὸ ἐνδείας ἐὀπιέσϑη, καὶ κινδυνεύει τὸ 
- L4 ν᾿ 
τοῦ φίλου σχάφος «vrarügov ὠπολωλέναι, ὀγδοήκοντα xad 
- * : , - 
Ὀτριαχοσίας ναῦς τὰς συμπάσας ὅμοῦ παραλαβὼν, καὶ μεί- 
D T ^ 
ζους χαὶ ἐλάσσους, ἔν αἷς ἐνγακισχέλιοι πρὸς δισμυρίοις»ῦ 
izilum ante pedes imperatoris oppetiit. "Tali gratia ille a Deo di- 
gnatus erat et futura quasi quae oculis conspiciuntur, praesciebat. 
Moesi, qui ad Didymotichum castra habebant, haud diu post intel- 
ligentes e suis exploratoribus, Persas classem ad Hebri ostia appu- 
lisse, prae tumultu trepidi, invicem conculcantes (quod episcopus 
praedixerat) aufugiebant, nec ubi terrarum se abscondissent, appare- 
bat, Didymotichenses fugae causam ignorantes, mirari, quid ita 
turbarent Moesi. Parvo temporis intervallo nuntiatur, Amurium, 
filiim Aitinae, Cantacuzeni longe amantissimum , qui multa antea 
suae in illum voluntatis caritatisque argumenta dederat, (ob illum 
quippe eliam imperatorem Andronicum iuniorem bello adversus 
Phocaeam et Lesbum iuverat;,) cum accepisset, gravibus conflictantem 
infortuniis, totoque Romano imperio cidem infesto, ad "friballos 
profugisse, et Didymotichum, quae sola uxori, liberis amicorum- 
que reliquiis perfugium relinquebatur, propter obsidionem extrema 
inopia prenii parumque abesse, quin navis amici cum ipsis vecto- 
ribus summergatur, deductis numero trecentis octoginta navibus 


maioribus et minoribus, et undetriginta millibus impositis, ad 
Hebri ostia applicuit: atque baec, missis ad Irenen imperatricem 


HISTORIARUM ΠΙ. 56. 345 


ἐπιβάται χατελέγοντο, παρὰ τὸ τοῦ Ἕβρου στύμα προσέσχε. Α. C. 134a 
πέμψας δὲ καὶ ἐκεῖνος πρέσβεις πρὸς Εἰρήνην τὴν βασιλίδα, 
. u hn 
ἀπήγγελλε τὰ ἴσα" ἐδήλου τε ὅτι ἥξει καὶ αὐτὸς μετὰ μι- 
᾽ c , 
xoóv, Εἰρήνη δὲ ἡ βασιλὶς vovg; τε στρατιώτας ἔπεμπεν , 
' ' x €- » ,' 
5500L ἦσαν, καὶ τοὺς ἄλλους τῶν εὐγενεστέρων εἰς ὑπάντησιν 
« » 
ἐχείνου, καὶ ἵππους ἑκατὸν, ὡς Gv αὐτός τε χρήσαιτο xa 
^ "P "- H "s LM L Nu Φ Ὁ ἢ ew f£ € 
μὴ πεζῇ βαδίζῃ, καὶ τοῖς αλλοις διαδῷ. ἀπήγγελλόν τε OL 
κεχομιχότες, μὴ μέμφεσθαι τῆς ὀλιγότητος, ὡς διὰ τὸν πε- 
ρισχόντα πόλεμον αὐτῶν μᾶλλον ἵππων δεομένων xai διὰ 
τοσοῦτο τῶν παρόντων οὐ πλείους παρέχεσθαι δεδυνημένων. 
Ὶ y » 4 γι ᾿ 
τοὺς μὲν οὖν ἵππους ἐδέξατο ἀσμένως καὶ βασιλίδι χάριτας Ρ.ϑήι 
τῆς εὐεργεσίας ὡμολόγει". διέδωχε δὲ τοῖς εὐγεγεστέροις τῶν 
Περσῶν καὶ μάλιστα προήκουσι xaJ ἡλικίαν. ἐρόμενος δὲ 
περὲ τοῦ φίλου βασιλέως εἰ ζῇ, πολλὰ. στενάζων καὶ δάχρυα 
»" E] €- LOMA : ΄ ΕῚ ν᾿ ᾽ A πιο , - 
15rQ» ὀφθαλμῶν ὑπὸ συμπαϑείας ἀφιεὶς, ἐπεὲ ἐπύϑετο ζῆν 
^ , " * € ^or, , — ^ 
ϑεοῦ βουλομένου, πρῶτα μὲν ὡμολόγει χάριτας ϑεῷ, πολλὴν 
»? - ^ ' , € 
αὐτοῖς τὴν προόγοιὰν χαὲὶ τόλμαν ὑπὲρ βασιλέως παρεσχημέ- 
γῳ, ἔπειτα δὲ καὶ αὐτοῖς τῶν αὐτῶν ἕνεχα καὶ χάριτας 
, - 3 , 
ὡμολόγει καὶ πολλῶν καὶ μεγάλων ὀφειλέτην ξαυτὸν ἀπέφαι- 
δογεν., ὡς κινδύνους μεγάλους xat πολλοὺς ὑπὲρ ἐκείνου ἐνεγ- 
-" * , ^ * , , ^ 
χοῦσι. τὴν στρατιάν τε παραλαβὼν, πεζὸς ἐχώρει καὶ 
» * , , 3 , F- » * 
αὐτὸς εἰς Διδυμότειχον, δισχιλίους λογάδας. ἔχων περὲβΒ 
s , , ὟΝ - » n - , σ΄ - 
ἑαυτὸν. δεομένων δὲ τῶν ἐκ 4Διδυμοτείχου ἵππῳ χρῆ- 
M »* ym, M » ' 
σθαι, καὶ παρεχομένων xai ἑτέρους πρὸς τοῖς ἑκατὸν, οὐκ 


17. προϑυμίαν Μ. 


nuntiis, simulque semet mox affuturum, significavit. Irene omnes 
praesidiarios et nobiles ei obviam mittit: equos praeterea centum, 
quorum uno ipse uteretur, ne pedibus iucederet, reliquos comiti- 
bus distribueret. —Renuntiabant autem qui illos ducebant , non 
debere ea paucitate offendi: nam propter praesens bellum equorum 
raritate laborari atque ideo plures his suppeditare nequivisse. Equos 
Amurius non invitus accepit et imperatrici pro ista gratia grates 
egit, interque Persas nobiliores ac praesertim aetate provecliores 
dispertivit. Percunctatus autem de caro sibi imperatore, num vive- 
ret, idque multa gemens et lacrimans , ex commiseratione videlicet, 
ubi audivit, eum Dei beneficio superstitem csse, primum quidem 
numini laudes dixit, cuius ope ad tuendum illum ipse cum suis 
tam prompti ac magnanimi essent. Deinde illis quoque eadem de " 
causa gratias egit et se multa atque eximia debere pronuntiavit, 
qui tam variis et ingentibus sese pro illo diseriminibus obtulissent, 
stipatusque bis mille selectis militibus ad urbem. pedibus et ipse 
processit. Orantibus qui Didymoticho obviam prodierant, ut equo 
uteretur, et alios insuper extra centum illos subministrantibus , non 


346 '"CANTACUZENI 


A:C. ι345ἐπείϑετο αὐτὸς, δισχιλίους εἶναι φάμενος τοὺς εὐγενεστέ- 
, a - 
ρους καὶ μάλιστα ἀξίους ἵπποις χρῆσϑαι. ἐπεὶ δὲ μὴ εὐ- 
ποροίη πᾶσι διαδοῦναι, βέλτιον πεζεύειν xai αὐτὸν, ἐν τῷ 
συμπογνεῖν αὐτοῖς Go καὶ φορητοτέραν τὴν ἐκ τῆς ὅδοῦ 
- ^ b 
ποιοῦντα ταλαιπωρίαν. οὕτω μὲν οὖν μέχρε καὶ Ζιδυμο-ῦ 
, » ET * , 2 ' H T.» 
τείχου 7À9tvV. ἡμέρας δὲ περιμείνας οὐ πολλὰς, ἕν αἷς ἔδει 
τοὺς εἰς Ζιδυμότειχον τὰς κατὰ Θράκην πορϑοῦντας κώμας 
oirov πορίζειν ξαυτοῖς, ἐπεὶ ἐπράττετο αὐτοῖς τὰ κατὰ 
TM t j- 2 
Cyro» καὶ σῖτον εἰσεκομίζοντο πολὺν xai τὰ ἄλλα ἐπιτή- 
- ' , ΜΈ e - » - , 
δεια καὶ βοσκήματα, ἐχέλευεν, ὅσα ἤσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳιο 
- 3 ind ^— ? P D 
τῇ σφετέρῳ Sn £g λείας τοῖς ἐν Ζιδυμοτείχῳ παρέχειν" καὶ 
^ , ^ 
ἐπράττετο, ἢ προσέταττεν ἐχεῖγος. πεγταχοσίους τὲ ἐκ δισχι-- 
λίων ἐχείνων λογάδων ἀπολεξάμενος καὶ ἐννακισχιλίους ἐκ 
τῆς ἄλλης στρατιᾶς, ἔπεμπεν εἰς τὰς ναῦς, φρουρήσοντας 
z t. . 1 
ἄχρις ἐπανήξει" τὸ δὲ λοιπὸν, στρατόπεδον εἰς Óiuvgrovgt5 
» - : 
ὕντας éni πεντακοσίοις καὶ χιλίοις τοῖς λογάσιν, tmusodat 
2. c , - 3 LP » ) , 
ἐκέλευεν, ὡς ἐχεῖσε ἀφιξόμενος, évJa διατρίβει βασιλεύς. 
» “- Ἱ L - t 
ἥεσαν οὖν ἅπαντες καὶ αὐτὸς πεζῇ, πλὴν τῶν ἑκατὸν ἐκχεί- 
x ' »" 
γῶν, ἀδυνάτων ὄντων πεζεύειν διὰ τὸ γῆρας. καὶ γενόμενον 
D * ^25 X, ) D E CERTA , , T 
παρὰ τὸ ἐν Χριστουπύλει τείχισμα, ἐπεὶ ἀντέχειν οὐχ oiorzo 
* c - * to 
τε ἦσαν οἱ φρουροῦντες πρὸς τοσαύτην δύναμιν, πολλαχοῦ 
M , E] ' 
διατεμόντες, ἐκείνων ἐχλιπόντων, διέβησαν τὲ καὶ ηὐλίσαντο 
ἐγγὺς τὴν γύχτα. 


- 


7. πορϑοῦσι P. 18. τὴν add. P. ante τῶν. 19. τὸ om. P. 


est motus, duo millia nobiliorum esse dicens, dignos in primis 
qui equitarent, Quia vero qui in tantum numerum distribuerentur 
non suflicerent, praestare et se peditem incedere, laboremque com- 
municantem viae molestiam illis leviorem reddere. Ita Didymoti- 
chum venit, ubi paucos dies moratus, quibus Didymotichenses Thra- 
ciae pagos depraedantes sibi victum conquirere oportebat, postquam 
negotium ex sententia transegerunt, magnumque frumenti numerum 
et alia ad victum idonea cum pecore in urbem intulerunt, manda- 
vit, ut quidquid in tentoriis suis praedarum essct, Didymotichen- 
sibus donaretur. Curatum ut mandarat. Praeterea quingentos ex 
selectis illis duorum millium segregatos, et de reliquo exercitu no- 
vem millia ad naves in reditum suum custodiendos misit: ceteros 
ad vicena millia, praeter mille quingentos selectos, sequi iussit, ad 
imperatorem profecturus. Ambulabat igitur ipse ct reliqui uniyersi, 
demptis centum illis, qui senectutis imbecillitate pedibus ingredi 
non poterant, Cumque ad murum iuxta Christopolim venissent , 
quoniam qui illic in praesidio erant, adversus tantas copias nil va- 
lebant, stationem ipsis deserentibus, Persae multis locis eo perfosso 
iransierunt. οὐ non procul inde noctem duxerunt, à 


HISTORIARUM III. 57. 347 


»U. Φεραῖοι δὲ πυϑόμενοι περὶ τῆς στρατιᾶς τῆς Heg- A.C. 134a 
σικῆς, ὅτε μέλλει διιέναι κατ’ αὐτοὺς, καὶ τήν ve βλάβην δεί- P. 542 
σαντες, ἣν καχώσειν ἔμελλεν αὐτοῖς τὴν χώραν, ἄλλως r& V.435 
xai μίσει TQ πρὸς βασιλέα δυσχεραίνοντες, μὴ ὑπὸ τῶνΒ 

Περσῶν ὠφεληϑείη, ἔγνωσαν δεῖν παράγειν τὸν ἄρχοντα τῆς 
στρατιᾶς, καὶ γράμματα πλασάμενοι ὡς ἐκ βασιλέως ἔπεμ- 
πον πρὸς αὐτόν. ἃ μετὰ τὸ προσαγορεύειν πολλὴν ὅμολο- 
γοῦντα χάριν τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας, ὅτι πολλὴν ὑπέμεινε 
χαὶ πόνον καὶ δαπάνην δι’ αὐτὸν, ἔπειτα ἐχέλευεν ἀναστρέ- 
τόφειν, ἐξ οὗπερ ἂν ἐγγένοιτο τοῖς γράμμασι τύπου περιτυχεῖν, 
^ X [4 - 2 ^ ^ 2 » 
μὴ" καὶ ὅλων βλάψῃ νομέζων ὠφελεῖν. ἐχεῖνον γάρ ἐν ἐσχα- 
τιαῖς τῆς Τριβαλῶν διατρίβειν γῆς, ὅὃϑεν οὐ ῥάδιον ἐπανελ- 
ϑεῖν νυνί, εἰ δ᾽ αὐτοὶ χωροῖεν πρὸς ἐχεῖνον διὰ μέσης τῆς C 
γῆς τῶν Τριβαλῶν, δέος μὴ αὐτῶν ὃ ἄρχων ἀντὲ φιλίας, 
15g» ἐνδείχνυται πρὸς αὐτὸν γυνὲ, πρὸς ἔχϑραν καὶ ὀργὴν 
μεταστραφῇ καὶ διάϑηται κακῶς, ὡς αἴτιον πολέμου βαρβα- 
ρικοῦ xai φϑορᾶς αὐτῷ γεγενημένον. τοιαῦτα μὲν οὖν τὰ 
γράμματα ἐκέλευεν. ᾿Αμοὺρ δὲ ἐπεὶ ἀνέγνω, τῶν μὲν συν- 
εσχευασμένων ὑπώπτευεν οὐδὲν, νομίσας δὲ ἐκ βασιλέως si- 
ζφογαι ἀληϑῶς, ἀμφιβόλοις λογισμοῖς ἐπάλαιεν, εἰ δεῖ &va- 
στρέφειν κατὰ τὰ κεχελευσμένα, ἢ ἥχειν πρὸς αὐτὸν, ὡς 
δυσχερὲς ὃν αὖϑις εἰς ἀναζήτησιν ἐχείνου μετὰ τοσαύτης 
στρατιᾶς ἐλϑεῖν. τοιαῦτα δὲ αὐτῷ λογιζομένῳ τῆς νυχτὸς, 
χειμὼν ἐξαίσιος ἐπιγενόμενος, ὡς καὶ διακοσίους τῷ στρα- 


5. ὠφεληϑῇ P. 15. ἐνδείχνυγται P. 


57. Pheraei, postquam muntiatum est, Persarum copias per 
ipsos transituras, vastitatem agro suo metuentes, adhaec odio in 
imperatorem id inique ferentes, (ne quid videlicet a Persis adiuva- 
rctur,) summo duci verba danda censuerunt, litterasque commentitias 
sub persona imperatoris ad eum miserunt, lis secundum salutatio- 
nem gratiae Amurio singulares de studio erga se agebantur, ex quo 
multos eius causa labores ac sumptus tolerasset, Deinde hortabatur, 
uti ex eo loco, in quo epistolam acciperet, retro abiret, ne impru- 
deus noceret, dum prodesse cuperet. Se enim in extimis Triballo- 
rum finibus versari, unde iam redire non sit proclive. Si ipsi per 
mediam Pheraeorum regionem ad se proficiscantur, timendum, ne 
princeps Triballus praesentem amicitiam in iram et odium vertens, 
male sibi faciat, ut qui bellum cum barbaris ac pestem ei crearit. 
Haec litteris perscribebantur. Quas cum Amurius legisset, nihil sub- 
esse fraudis suspicans, sed revera ab imperatore missas existimans, 
huc illuc perplexus versabat animum, revcertereturne , sicut moneba- 
tur, an ad Cantacuzenum porro pergeret, quem cum tam ingenti 
agmine perquirere, rursus diílicile et operosum esset, Haec illum 


348 -. CANTACUZENI 


A.C.i342 ronéÓt ὑπὸ xovovc ἐναποθανεῖν, ἠγάγκασεν ἀναστρέφειν, 
* bd Li ^ ^ , , 
DaoAÀÀA« xci τῶν γραμμάτων πρὸς τὴν ἐπάνοδον συναραμένων. 
μῚ * P j , » 9 ὦ € ph « ^ ^ 
&AJov δὲ εἰς Βήραν, ἔνϑα αὐτῷ ὠρμίζοντο αἂὐ νῆες κατὰ 
τ 3 - 
τὸν Ἕβρον ποταμὸν, εὗρε κατ᾽ ἐκείνην τὴν νύχτα καὶ τῶν ἐν 
ταῖς ναυσὶ τριαχοσίους ἀποθανόντας " αἰχμαλώτων δὲ πλὴνδ᾽ 
» * * 
ὀλίγων πάντας, ὀλίγους ὄντας xat αὐτοὺς διὰ τὸ μὴ τὴν στρα- 
τιὰν πρὸς λείαν ἐπιπλέον διασχεδασϑῆναι τῆς προκειμένης 
ἕνεχα στρατείας ᾿Αμοὺρ τὸν σατράπην οὐκ ἐᾷν. εἰς ΖΙιδυ- 

, PN * "e LI 5 , , , 
μότειχον δὲ πρὸς βασιλίδα τὴν Εἰρήνην γράμμασι δηλώσας 
τῆς ἐπανόδου τὴν ἀνάγκην καὶ παραιτησάμενος, ὡς διὰ τὸντο 

p.543 χειμῶνα μὴ πρὸς αὐτὴν ἐπανήκει ngooxvviocoy , ἀπέπλευσεν | 
- , 
εἰς τὴν οἰχείαν. μετὰ δὲ τοῦτο, ἐπεὶ ὃ χειμὼν ἐπεκράτει 
, —- - y (d , 
σφοδούτατος xav! ἐχεῖνο τοῦ ἔτους, οἵ τε ἐκ Βυζαντίου καὲ 

w 14) 9 εἰ e ζ 1 2 D» - Zh 
τῆς ἄλλης Θράκης ἡσύχαζον καὶ οὐκ ἐπήεσαν τοῖς ἂν zhóv- 
μοτείχῳ, ἀλλ᾽ ἀναγκαίως διεχείμαζον ἐν ταῖς οἰχέαις. ἐκχεῖ-κ5, 

DE ἐν Δ , , L2 ' - L4 , 
voL δὲ ὑπ᾽ ἐνδείας ἀναγκαζόμενοι καὶ τῶν ἄλλοις φοβερωτα- 
τῶν κατατολμᾷν, πεζοί τὲ ὀλίγῳ πλείους διακόσιοι καὶ ἱππεῖς 

, - , ' ^- * Uu 
ἐλάττους τούτων πρὸς ἁρπαγὴν τῆς πόλεως ἐξελθόντες, oU-- 
τῶς ὑπὸ σφοδροῦ κατελήφϑησαν χειμῶνος, ὡς ἀναγκασθῆναι 

» 
αὐτόμολοι πρὸς τοὺς πολεμίους ἀφικέσθαι, ἐκλείπογτες 70520 
ς Ε] ' - * 
ὑπὸ xgvovc. οἱ μὲν οὖν πεζοὶ πάντες ὁμοῦ πρὸς “τιτζαν 
, , , , A: £ ^ χα" L4 * , 
Β πολίχνην ἔλθοντες, ἐπεὶ ὁ τῆς πόλεως ἄρχων τὰ βασιλέως 
L c y » - 1 » 
V.436 χρύφα zgnu£vog zv, ἐν μιᾷ οἰκίᾳ τοὺς ἄνδρας κατακλείσας, 

« - - - 0» 

ὡς φρουρεῖσθαι δῆϑεν, πυρί ve ὠνακτησάμενος καὶ τῇ ἄλλῃ 
13, τὲ add, M. 


per noctem secum volutantem, exorta subito frigoris immensitas, 
ducentis per castra enectis, ad reversionem compulit, eodem litteris - 
eum vehementer incitantibus. Ut Beram attigit, ubi naves subdu- 
ctae stabant in Hebro flumine, invenit eadem nocte mortuos vecto- 
xes trecentos captivosque, demptis paucis, omnes: quamquam et 
ipsi erant pauci numero, quod Amurius ipse militem propter pro- 
positam expeditionem piraelabon dM amplius discurrere non patere- 
tur. Exarata porro ad lrenem imperatricem epistola, qua necessi- 
tatem reditus sui declarabat et simul veniam petebat, quod asperi- 
tate frigoris impeditus, ad ei valedicendum non reverteretur, pe- 
lago remenso domum discessit. Post, quia illo anno hiems intole- 
randum saeviebat, Byzantii et reliqui Thraces Didymotichensibus 
incursandis abstinentes, volentes nolentes in sua loca hiemotum 
recesserunt. At illi rerum egestate coacti, quamvis maxime ccteris 
formidanda audere: peditesque aliquanto plures ducentis et equites 
his pauciores ad praedandum egressi , frigorum vi sic afllictati sunt, 
ut iam viribus deficientes, ultro ad hostes confugere compellerentur. 
Cum itaque pedites simul omnes in oppidulum Lititzam venissent, 
quoniam praefectus occulte Cantacuzeno favebat, in unis aedibus, 


HISTORIARUM. ΠΙ. 57. 349 


* fta, , , , ' , t A LE. * 
τῶν ἀναγχαίων χορηγίᾳ, μετὰ τρίτην ἡμέραν, éxov είναι νἀ €. 1342 
ἐνεδίδου αὐτοῖς πρὸς τὸν δρασμόν: καὶ διαδράντες ὁμοῦ 
, 5 , , ᾽ - e ' 3 
πάντες αὖϑις εἰς Διδυμότειχον ἐπανῆκον. 09€» καὶ αἰτίαν 
Li - - - « ^s x 
ἔσχε παρὰ τοῖς πολεμοῦσι βασιλεῖ. οἱ μέντοι ys ἱππεῖς ἀλ- 
δλοι ἄλλοσε διασχεδασϑέντες, οἱ uiv χαὲ φιλανϑρώπου τινὸς 
ἐπέτυχον ξεγίας xai ἀπαϑεῖς κακῶν πρὸς τὰς οἰχίας ἐπανῆκον, 
τῶν βασιλέως φίλων πρὸς τὴν σωτηρίαν συναραμένων" οἱ. 
πλείους δὲ αὐτῶν ὀλίγῳ προσηνέστερον ἐξενίσϑησαν παρὰ τῶν C 
€ t. , » € ^ 2, y , a ' » ! 
ὑποδεξαμένων, ἢ oL περὲ Ὀδυσσέα παρὰ Κυχλωπος, ἄπε- 
τοϑανε μέντοι ἐξ αὐτῶν οὐδεὶς, ἀλλὰ χρόνῳ ὕστερον κατ᾽ ὁλί- 
, m € : ' - 
yovc εἰς zhdvuóretyov αὖϑις ἐπανῆκον γυμνοὶ μετὰ πεῖραν 
- - E , u j 
ἀλγεινῶν πολλῶν. ἔαρος δὲ ἡδὴ ἀρχομένου, οἵ τε ἐκ Ζιδυμο- A.C. 1343 
τείχου ἐπήεσαν ταῖς κατὰ Θράχην πόλεσι καὶ καχῶς ἐποίουν 
ληϊζόμενοι, ὡς καὶ πολλὰς αὐτῶν, πρὸς τὰς συνεχεῖς ἐφόδους 
^, ' , , , m" HV E 20 f! 
τὐὔχαὲ τὰς λῃστείας ἀπειρηκυίας,. τῇ βασιλίδι Εἰρήνῃ ἐϑέλειν 
^V δ) « M , - 
προσχωρεῖν, x&v οἱ ἐν Ζιδυμοτείχῳ μὴ ἐδέχοντο, ἀπολεῖ- 
» * - - 
σϑαι φάσχοντες, εἰ πείϑοιντο. ovrt γὰρ εὐπορεῖν φρουρῶν, 
e $78 F« bj , - , , ΕἸ 
οἱ αὐτὰς φυλάξουσιν, αὐτοί τε λιμῷ ταλαιπωρήσειν, εἰ μὴ 
i »*- ^ € * » At * 
ληΐϊζεσθαι ἐξέσται τοὺς περιοίκους " ἑτέρα γὰρ αὐτοῖς πρὸς 
., -"» - , » 
20:0 ζῇν εὐπορία οὐδεμία nv. οἵ τε ἐκ Βυζαντίου Ζιδυμότεε- D. 
n , , 
Xov ἐκάχουν ὅσα δυνατά. βασιλεύς τε ὃ Καντακουζηγὸς na- 
Li 5 c , r . ᾿ , LD 9e, ^ 
ρεσχευάζετο αὖϑις, ὡς εἰς ΖΔιδυμότειχον ἐπαγήξων, καὶ ὁ 
͵ , * ' , , 24 ἡ * 
Κραλης παρείχετο μὲν στρατιὰν ἐπικουρήσουσαν, ὀλίγην δὲ 
* * ^ - ^ - 1 5 
καὶ φαύλην. καὶ διὰ τοῦτο βασιλεὺς πολλοῖς ἐστρέφετο λο-- 


10. παρ’ M. mg. pro ££. χρόγων P. 


quasi in custodia, conclusis et luculento foco aliisque necessariis re- 
creatis, post diem tertium libens fugiendi copiam fecit: qui simul 
ommes Didymotichum redierunt, Inde hospes ille apud inimicos 
imperatoris in. crimine fuit. Verum equitibus aliis alio dispersis, 
nonnulli et benignum hospitium repererunt et sine noxia domum. 
.revenerunt, amicis imperatoris eorum saluti opitulantibus: plures 
autem paulo humanius, quam illi in Odyssea a Cyclope, accepti 
sunt, Nemo quidem ab iis iugulatus est, sed post aliquod tempus 
pauci, nudi et multa perpessu acerba experti Didymotichum reve- 
nerunt. Vere iam ridente, Didymotichenses Thraciae oppida adoriri 
ac depopulari , ut eorum complura assiduis impressionibus ac de- 
praedationibus fatigata ac desperantia ad imperatricem ]renen trans- 
ire vellent , etsi a Didymotichensibus non reciperentur, sibi per- 
eundum dicentibus, si annuerent, Non enim abundare praesidiariis, 
quos ipsis tutandis darent, et se fame cruciatum iri, nisi vicinos 
depraedari liceret; aliud enim nullum suppetere ad vitam toleran- 
dam subsidium. Byzantii vero urbem, quantum poterant, afllige- 
.bant, et Cantacuzenus imperator iterum eodem redire parabat, cui 
Crales auxilium , sed nec magnum et ignavum, adiuugebat. Quare 


35o CANTACUZENI 


an ; PE 
A.C.1343 γισμοῖς καὶ φροντίδων ἦν ἀνάπλεως, εἰ δεήσει πάλιν ἢ τὴν 
€ , , P 
Ῥωμαίων δείσαντας δύναμιν αὖϑις ἀναστρέφειν εἷς Toifla- 
* » ^ , LÀ 
λοὺς, ἢ μετὰ τοσούτων καὶ οὕτω φαύλων πρὸς πᾶσαν τὴν 
' c , x - - 
ἀρχὴν ῬΡωμαίων διακινδυνεύειν. μεγίστη δὲ zv αὐτῷ vOv 
δυσχερειῶν, ὅτι τῶ : 3? οἴκοϑεν ἦλϑεν & ἐνα-5 
χεφειῶν, or » χρημάτων, ἃ οἴκοϑεν ἤλϑεν ἔχων, dva- 
, ^ 
λωθέντων πρός τε τοὺς συνόντας ὄντας τοσούτους, (πάντες 
* ^ - - 
γὰρ διετρέφοντο ἐκ τῶν βασιλικῶν ἐπὶ δυσὶν ἔτεσιν, ἐν οἷς τῆς 
€ - Ύ 3 , 
P.544 Ῥωμαίων γῆς ἀπελαϑέντες ἦσαν ὑπερόριοι,) καὶ πρὸς Toifla- 
' * - 3 
λοὺς τοὺς τῶν στρατοπέδων ἡγουμένους διὰ φιλοτιμίαν, ἐν 
΄ - , LI » 3 1 4, 
ἀπόρῳ εἴχετο τοῦ τί χρὴ δρᾷν, εἰ μὴ ἐξέσται τὴν πολεμίαντο 
, ^ . ^" 
διελϑύόντας εἰς Ζιδυμότειχον ἐλϑεῖν. οὔτε yag ἐξὴν ἐκεῖϑεν 
, - 
χρήματα μεταπέμπεσθαι, οὔτε παρὰ Τριβαλῶν δανείζεσθαι, 
-᾿ , 
τῶν μὲν πάντῃ δεδουλωμένων καὶ συζώντων ἐσχάτῃ ἀπορίᾳ, 
τῶν ἐχόντων δὲ δανείζειν οὐ βουλομένων διὰ τὸ βασιλέα 
c - ^ 
δρᾷν μείζοσιν dei ταῖς δυσπραγίαις κεχρημένον καὶ ónonitv-15 
ὦ M , J 7, 
&v , μὴ καὶ παντάπασι διαφϑαρείη πρὶν οἴκαδε ἐπανήκειν. 
Ψ- T ' - 4 - 
" οὗ δὴ &vexa ROS: μὲν ἐχυμαίνετο τρικυμίᾳ λογισμῶν τὴν 
2 “ , 4 ^ "» 
ἔνδειαν ἐννοῶν, ὑφ᾽ ἧς περισχεϑήσεται, καὶ τὸν ἄφυχτον κίγ- 
, M € L1 à 
Bóvvov, αὐτὸς xai oi περὶ αὐτὸν. ἐξέφαινε δὲ πρὸς οὐδένα τὰ 
'!"»€ L - xA - - 
ἀπόῤῥητα καὶ μόνου ϑεοῦ ἐδεῖτο, τοῦ λύειν τὰ τοιαῦτα Üv-20 
β , 2 7; : L4 
yauévov. αὐτίχα δέ τις προσελϑὼν "Mounevog ὠνομασμένος, 
2 - , , , , 
ἐκ “λερηνοῦ πρότερον Ῥωμαίοις ὑπηχύου πόλεως, πατρῴαν 
- - M y 
τε ὡμολόγει εὔνοιαν τῷ βασιλεῖ, καὶ αὐτὸς οὐδὲν ἧττον &paoxe 


6. ὄντας om. M. 8. ἀπελθέντες P., ἀπελθόντες V. 16, χαὲ 
add. M. 23. ἄνοιαν P. 


variis distractus cogitationibus , plenus erat dubitationis, ecquid re- 
formidata Romanorum potentia in Triballos rediret, an cum tam 
exiguo timidorum numero toti se imperio obiectaret, Sed praecipua 
quam sentiebat, difficultas erat, quod absumpta iam quam domo 
attulerat pecunia in tam multos, quos ducebat, (omnes enim eius 
impensa vixerant ad duos annos, quibus Romanorum, pulsi finibus 
exularant,) et honoris causa etiam in '"lriballornm duces, quid age- 
ret non videbat, si per hostium loca Didymotichum petere non li- 
ceret, Nec enim inde dabatur afferendam curare pecuniam, mec a 
Triballis foenori sumere: quorum pars omnimodis servirent et in 
summa paupertate viverent; pars etsi non egerent, mutuum tamem 
dare nollent, quod imperatorem maioribus semper cumulari mise- 
riis adspicerent metuerentque , ne in ipso itinere penitus interiret. 
Quocirca curis gravissimis iactabatur, inopiam et inevitabile pericu- 
lum reputans, quae se et suos oppressura essent. Verumtamen 
nulli se aperiens, Deum solum precabatur, qui huiusmodi rebus 
finem dare potis est, Ecce autem quidam Arbenus nomine, Clereno, 
antea Romanis subiecto oppido, oriundus, accedit patrisque sui erga 
imperatorem benevolentiam rememorans, nihilo minus et se aiebat 


HISTORIARUM III. 57. 351 


? € FJ 
βούλεσϑαι νυνὶ χρήσιμον ἑαυτὸν αὐτῷ παρέχειν χαὶ βοηϑεῖν A. CA343 
τρόπῳ ὁποίῳ ἂν δύναιτο δυνατωτάτῳ" ϑαυμαστὴν δὲ οὐδὲν, 
εἰ τηλικούτῳ ὄντι χαὶ ϑαυμασίῳ καὶ μεγάλῳ οὐδενὸς ἄξιος ᾿ 

Qv αὐτὸς χαὶ ἀφανείᾳ πολλῇ συζῶν ἐπαγγέλλεται βοηϑεῖν, 
Bei καὶ μῦς ποτε κατὰ τὸν μῦϑον λέοντα ἐῤδύσατο πολλῶν 
καὶ χαλεπῶν δεσμῶν, συνεβούλευέ τε, ὡς, εἰ βούλοιτο, ἐπεὲ 
πρὸς Κράλη προσπεμφϑείη Βεῤῥοιώταις, διαλεξόμενος αὐτοῖς C 
περὲ παραδόσεως τῆς πόλεως καὶ πείσων ὑποσχέσεσι πολλαῖς, V. 437 
γράφειν καὶ αὐτὸν τοῖς qot καὶ δι’ ἐκείνων xoi τοὺς ἄλ- 
τόλους πείϑειν δέχεσϑαι εἰς τὴν πόλιν, ἣ μεγάλη τε οὖσα xat 
z0Àvüv9gcnog x«i στρατιᾷ xai τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ἐῤ δωμένη, 
, u ^ , LI 
οὐ μετρία γένοιτ᾽ ἄν παραψυχὴ πρὸς τὰς περισχούσας δυσ- 
πραγίας. αὐτὸς γὰρ, καίτοι ὑπὸ Κράλην τελῶν, μᾶλλον 
᾿ Ὁ , * Ma^ € , , Qu ^n 
βούλοιτο Βέῤδοιαν τε xci τὰς ἄλλας ἑσπερίους πόλεις αὑτῷ 
^ » , - 2 , M » ! [4 
15u&AÀo» ἢ Κράλῃ προσχωρεῖν" ἐχείνῳ γὰρ ἀνάγκη doviev- 
- ^ we M - , € : 
ew, βασιλεῖ δὲ μᾶλλον εὐνοεῖν, βασιλεὺς δὲ ἀκούσας, ὑπερ- 4 
5095 μὲν éni τοῖς εἰρημένοις καὶ τῶν πολλῶν ὠνέπνευσε 
φροντίδων, τὸ ϑεῖον αὐτοῦ πρόνοιάν τινὰ πεποιῆσϑαι οἰηϑεὶς 
καὶ τὸν ἄνδρα πρὸς τοιαῦτα. κεκινηκέναι. ἤρετό τε, εἰ τοὺς D 
“οἐν λόγῳ μάλιστα εἰδείη Βεῤῥοιωτῶν καὶ πρὸς οὕστινας αὐτῶν 
συμβουλεύει γράφειν. τοῦ δὲ, πάντας μὲν εἰδέναι, εἰρηκό- 
τος, τοὺς ἀρίστους δὲ ἐκλεξαμένου, ἐπείϑετό τε ὃ βασιλεὺς 
οἰ eEFSQ ς 98 € i , ς᾽ 
ε λῶ A , ' ^A * ad 0 δὲ 
ὡς καλῶς βεβουλευμένῳ, καὶ ἔγραφεν avrixa. zdountvog δὲ 
συνεβούλευεν, εἰ δύναιτο, καὶ Κράλην πείϑειν ἐνδοῦναι αὐτῷ 


velle illi inseryire eique prodesse quantum maxime posset, Nec 
mirandum , si'tam claro genere prognato, tam admirabili et magno 
viro ipse homo abiectus et perobscurus opem promitteret: siqui- 
dem et mus aliquando, ut esset in fabulis, leonem multis durisque 
vinculis liberasset, Suadebat igitur, ut, quoniam ἃ Crale missus 
esset, ut cum Berrhoeotis de urbe tradenda ageret et multis: pro- 
missis eo induceret, si vellet, ipse etiam amicis scriberet, et per 
illos ceteris quoque persuaderet, uti se in urbem reciperent: quae 
ampla et populosa et praesidio militari rebusque omnibus firma et 
munita, in praesentibus malis non mediocri solatio esse queat, Se 
enim, quamvis Crali subiectum, malle Berrhoeam aliasque occidenta- 
les urbes ipsum, quam Cralem, dominum agnoscere, cui nolentes 
pariturae sint, cum contra in eum propendeant, Haec audiens 
imperator, gaudio exsiluit et a tot sollicitudinibus respiravit, divi- 
num numen se respexisse et hominem instinctu suo concitasse, ra- 
tus. Quaerebat autem, num primarios nosset et ad quos scribendum 
hortaretur. Eo aflirmante, se omnes nosse, et optimos quosque de- 
ligeute, ei imperator, ut probe consulenti, obsequens, sine mora 
scripsit. Suasit praeterea Arbenus, Craiem quoque, si possit, eo 
permoyeat, ut sibi eam cedat, aperteque causam eius apud Ber- 


355 CANTACUZENI 


" ^^ € * » - - (5€ , 
A.C. 1342 xad. φανερῶς ὑπὲρ. αὐτοῦ διαλεχϑῆναι Beggororotc* βασιλεῖ 
^ , * - - 
τε γὰρ τὰ μέγιστα λυσιτελήσειν τὸ τοιοῦτο καὶ αὐτῷ τὴν OVY- 
. 1 » ds A 
τυχίαν μηδένα x(rüvrov ὕστερον ἂν ἐπαγαγεῖν, εἰ ἡ πόλις 
, - 2 L , c " » » ^ H 
προσχωροίη βασιλεῖ. ἐπείϑετο τε ὁ βασίλευς αὐτίχα xai πρὸς 
P.545 Κράλην ἐλθὼν ἐπυνϑάγετο, εἰ βούλοιτο πρὸς Βέῤδοιαν πέμ-ϑ 
M uf - δὲ ᾿ 9. , ; λό 35 3 , 
πεῖν “ἴρμπενον. τοῦ δὲ συνθεμένου, ,,ξβουλόμην᾽ sms ,yga- 
5 - - M , 
φειν καὶ αὐτὸς αὐτοῖς xai παραινεῖν εἰς τὴν πόλιν δέχεσϑαι. 
» $ * - 
ἐννοῶν δὲ, οἷα δράσειαν (βεραῖοι τὸν πρεσβεύοντα ἀπεχτονῦ- 
E ' » , ΜΎΤΗ, * 5 Ἢ» B m 
τες, πρὸς τὴν ἐπιχείρησιν ἀμβλύγεσθϑαι, δεδοικὼς μὴ καὶ ἀλ- 
λῳ TQ χακῶν ὁμοίων αἴτιος καταστῇ, συνεβούλευέ τε μᾶλ-ιο 
, ^ € ? - 
λον γράφειν αὐτὸς ὑπὲρ αὐτοῦ" ἅμα δὲ καὶ ᾽“Ιρμπένῳ ἐπι-- 
ΑΝ »c , * ^ , M , 
τρέπειν Βερῥοιώταις τὰς πρὸς ἀλλήλους αὐτῶν συνθήκας 
καὶ τοὺς ὅρχους φανεροὺς ποιεῖν, καὶ ὡς εἴη xai σοὲ πρὸς 
ἡδονὴν τὸ προσχωρεῖν αὐτοὺς αὐτῷ, ὃ δὲ τὰ μὲν γράμματα. 
' c , , » d - € 
ἐπέτρεπεν αὐτὸν ὑπαγορεύοντα γράφεσθαι, ol ἄν δοκῇ αὐτῷιϑ 
“ . , : 
Βσυμφέρειν, "ounevoy δὲ ἐκέλευεν ὑπὲρ βασιλέως Βεῤῥοιώ- 
- - c - 
ταῖς διαλέγεσθαι xal φανερὸν αὐτοῖς ποιεῖν, ὡς οὐδὲν ἡγοῖτο 
, qi - 1 - e * ἊΡ 
διαφέρειν αὐτῷ τὲ προσχωρεῖν καὶ βασιλεῖ, οὕτω μὲν οὖν 
τος s 7 » ; ! e » * » 94 
7 ἐπίνοια αὐτοῖς εἰς τέλος ἤχει. ᾿“Ζίρμπενος δὲ εἰς Béggotav 
ἐλθὼν, τά τε Κράλη γράμματα παρείχετο ἀναγινώσχεσθαιδο 
ἐπ’ ἐχχλησίας καὶ τὰ βασιλέως τοῖς ἐπιτηδείοις χρύφα διεδί- 
2c €-O * ' , * M , c 
δου. Βεῤῥοιῶται δὲ καὶ πρότερον sire βασιλέως rouué- 
u € ^ c M mw , € 
voL OL τὲ ἄριστοι ὁμοίως καὶ ὃ δῆμος ἤσαν, καὶ vOr& δὲ v- 


7. αὐτοῖς om, P. 10, τὼν P. 


rhoeotas agat." Hoc namque et imperatori fore utilissimum , et con- 
gressum hunc sibi periculum nullum creaturum , si urbs ei se ad- 
iunxerit, Amplectens consilium imperator statim ad Cralem adit, num 
Arbenum Berrhoeam mittere velit, percunctatur, Quo aiente, vole- 
bam et ipse ad eos scribere, inquit, eosque orare, uti me in 
urbem admitterent, Sed mecum repetens, quo pacto legatinmm meum 
Pheraei ante tractaverint, quem contrucidarunt, coepto destiti ti- 
muique, ne alium in simile malum coniicerem, | Hortabatur itaque 
Cralem, ut ipse potius pro se scriberet, et nihilo minus Arbeno 
mandaret, ut is amborum inter se foedera sancita palam indicaret: 
et ipsi etiam voluptati futarum, si ad Cantacuzenum se aggrega- 
rint. Crales eo dictante, quas sibi commodas duceret, exarari τὺ 
litteras permisit, Arbenoque praecepit, pro imperatore apud Ber- 
rhoeotas dissereret illosque doceret, Cralem arbitrari, nihil inter- 
esse, ad ipsum, an ad illum se conferrent. Sic illis commentum 
ex animi sententia processit. Arbenus Berrhoeam ingressus, Cralis 
litteras in conventu recitandas exhibet: et alias imperatoris occulte 
per eius fautores spargit. —Berrhoeotae et antea ab imperatore mi- 
nime alieni, optimates aeque ac vulgus, et tunc a Triballis pressi 
(crebro enim continenterque eos incursabant et agrum populationi- 


HISTORIARUM III. 57. 353 


πὸ vov Τριβαλῶν πολέμου πιεζόμενοι, (πολλὰς γὰρ a/rolcA.C.1343 
καὶ συνεχεῖς ἐποιοῦντο τὰς ἐφύδους, καὶ χακῶς ἐποίουν τὴν 
m - "i Rl » 
χώραν ληϊζόμεγοι,) καὶ συνορῶντες ἤδη, ὡς ἐν χρῷ xwóv-C 
ς - , i - » ra P 
vov χαϑεστᾶσι δουλεύειν Τοιβαλοῖς ἀναγκαζόμενοι, ἄλλως τε 
δχαὲ ὑπὸ τῶν ἀρίστων ἐναγόμενοι, (πλὴν γὰρ ὀλίγων τὰ βασι- 
λέως ἦσαν πάντες ἡρημένοι.) ἐψηφίσαντο τὴν βασιλέως 
^" 2 ^ » 
xaJodov* αὐτίχα Ts ἠροῦντο πρέσβεις, ἐκ μὲν τῶν ἀρί- 
, € 2 m ^ 
στῶν 'Aorganzonv, τοῦ δήμου δὲ ““λληλούϊαν, ix τῶν κα- 
τειλεγμένων δὲ τῷ κλήρῳ τῆς ἐχχλησίας Σύρον ὠνομασμέ- 
» ' , , M 
rovov, καὶ ἔπεμπον πρὸς βασιλέα, τάχιστα δεόμενοι ἥκειν πρὸς 
:; 
αὐτούς. οἱ πρέσβεις δὲ ἐπεὶ ἧκον, τήν τε ἀρχαίαν εὔνοιαν 
τῆς πόλεως ἐδήλουν βασιλεῖ καὶ ὡς, τοῦ πολέμου τοῦδε τοῦ 
συγγενικοῦ Ῥωμαίοις κεκινημένου, μετέωροι αὐτοὶ ἦσαν καὶ τὴν 
αὐτοῦ ἐπιδημίαν ἦγον δι’ εὐχῆς καὶ πρόϑυμοι ἦσαν αὐτῷ 
15z900yéust» ξαυτοὺς xai τὸν πόλεμον συγκατεργάζεσϑαι. ἐπεὶ Ὁ 
δὲ ἐκ προδοσίας τῶν συνύντων συμβαίη περὲ αὐτὸν τὰ δυσ- 
^ ^ »^ € , * * , * 
χερῆ xat ἔλθοι ὑπερύριος πρὸς Τριβαλοὺς, μαλιστὰ μὲν fe- 
βουλῆσϑαι εὐθὺς ἐξαρχῆς εἰς τὴν πόλιν προσχαλεῖσϑαι -Υ͂. η38 
, * ^ 1 - , » «} - » 
δεδοικότας δὲ ειἢ διὰ ταῦτα μειζόνων BOUE υνρμμοῤ ον ον. 
207T10L χαταστῶσι, τοῦ Κράλη δια φϑόγον xai τὸ λαβεῖν 
αὐτὸν τὴν πόλιν ἐπιβουλεύσαντος, τῆς πείρας ἀποσχέ- 
x - » * «e Υ᾿ A , M 
σθαι ἄχρι νῦν. καιροῦ δὲ ἥκοντος vuvi xat Κράλη μὴ do- 
χοῦντος δυσχεραίνειν, ἥκειν καὶ αὐτοὺς σὺν ἡδονῇ πολλῇ καὶ 
, , * , 
προϑυμίᾳ παραληψομένους,  cvvefovAevov τε μὴ μέλλειν, 
254502 ὑπερτίϑεσθαι τὸν καιρὸν, μή τι συμβὰν ἕτερον λυμή-Ῥ. 5η6᾽ 
γηται τῇ πράξει. βασιλεὺς μὲν οὖν τῇ τε πόλει πολλὰς ὡ- 


bus infestum reddebant) et intelligentes praeterea , nihil propius 
esse, quam ut Triballorum iugum, qcamvis nolentes, perferant: ad 
haec ab optimatibus impulsi (praeter paucos siquidem omnes impe- 
ratori' adhaerebant) ei reditum deceruunt: ilicoque legatos, de 
primoribus quidem. Asteroperem, de plebe Alleluiam, de ordine 
clericorum Syrum deligunt, ac per eos rogant, uti ad se apprope- 
ret. Legati antiquam civitatis in illum benevolentiam exponunt, 
et eam inter haec arma civilia animi pependisse eiusque adventum 
exoptasse, cui se dedere et ad bellum adiumento esse percupie- 
rint Quoniam autem suorum proditione in haec infortunia inci- 
disset et exul ad Triballos abiisset, cogitasse statim a principio d 
urbem suam illum accersere: sed timore, ne ob id imr calamitatem 
miserabiliorem devolveretur, Crale propter invidiam et occupatam 
civitatem insidias ei instructuro, hactenus quievisse, Nunc quia 
occasio venerit et Crales id approbare videatur, venire ipsos, ut 
eum multo cum. gandio laetitiaque accipiant. Proinde moveat ab se 
moras, neve in aliud tempus differat, ne quis casus rem totam dis- 


Cantacuzenus 1. 23 


354 ^  CANTACUZENI 


- ? . ͵ . ^ 
A.C. 1343 μολύγει τῆς tvvolàc χάριτας καὶ τοῖς πρέσβεσι τῆς εἰς αὖ- 
^ -- ͵ $1 ? ΄ et €« » 94. , 
τὸν σπουδῆς: Κράλῃ δὲ ἀπήγγελλεν, ὁσα ot ἐκ Βεῤῥοίας πρέ- 
. - et 
σβεις εἴποιεν. ϑαυμάσας δὲ ἐκεῖνος, ὅτι μὴ τοὺς περὶ βα- 
σιλέως λόγους, ὡς xol αἵ λοιπαὲ τῶν πόλεων, ἀπαγορεύοιεν, 
rd 1 4. "ἃ Ὕ , » s c , * 
ἐπέχῃινε καὶ αὐτὸς tig πέρας ἄγεσθαι τὸ ἔργον. Ἥλένη i5 
ἡ τούτου γαμετὴ xai πολλὴν εἰσῆγε τὴν σπουδὴν xci παρή- 
γει βασιλεῖ, μὴ τὸν καιρὸν προΐεσθαι, ἀλλὰ πάντα δεύτερα 
ἡγησάμενον, μόνου ἔχεσθαι τοῦ Βέῤῥοιαν ὑποποιεῖσϑαι.  d- 
)J 
γαγχαίαν uiv γὰρ καὶ τὴν εἰς Ζιιδυμότειχον ἐπάνοδον εἶναι. 
^ 5 ^ 
οὐχ ἧττον δὲ λυσιτελήσειν καὶ τὸ Βέῤῥοιαν κατασχεῖν, noÀ-1o 
Βλὰ δυναμένην πρὸς τὸν πόλεμον συνάρασϑαι. cvveflovA&vé 
τε μὴ τὴν παρασχευαζομένην αὐτῷ ξἕπεσϑαι περιμένειν στρα- 
1 , ' "» ' , e 2^ 
τιὰν, ἀλλὰ ερμανοὺυς παραλαβόντα, 0govg Κραλης ve πα- 
ρέξεται καὶ αὐτὴ, ἀεὶ πρὸς τὰς στῥατείας παρεσχευασμένους 
» ^ ' —- s - ? , ᾿ς. 2? 3, 
ὄντας διὰ τὸ μιοϑοφορεῖν, ἅμα τοῖς οἰχείοις σπεύδὲέιν ἐπὲϊϑδ 
Βέῤῥο ἂν μὲν δέχωνται, ὥσπερ ἐπαγγέλλο | δέοιτο 
ὅρρθοιαν. xa» μὲν δέχωνται, ὥσπερ ἐπαγγέλλονται, εἰ δέοιτ 
-"ὉὍ Ld ^ , [uU LESS 
xoi τῆς στρατιᾶς ἐχείνης πρὸς ἐπικουρίαν, ὕστερον ἥξειν πα- 
ρασχευασϑεῖσαν. εἰ δὲ μεταβαλόντες ἀποπέμποιεν, ἄναστρέ- 
- »"- - PA * 
wavra χρῆσϑαι τῇ στρατιᾷ ἤδη παρεσχευασμένῃ καὶ ἀπο- 
πειρᾷν πρὸς τὴν ἐπάνοδον. τοιαῦτα μὲν ἡ ράλη ὑπετίϑετοσο 
(γαμετὴ τῷ βασιλεῖ, καὶ αὐτή τε παρείχετο τοὺς ἰδίους μι- 
' ΄ ' δ » » 
σθοφόρους “ἰατίγους καὶ τὸν ἀνδρα ἔπειϑε. 
γη. Βασιλεὺς δὲ Κραλῃ τε πολλὰς τῆς φιλίας χάριτας 
21. τὲ add. M. 
turbet atque evertat — Imperator civitati de hac erga se voluníate, 
et separatim legatis. de ipsorum erga se studio honorifice gratias 
agit, Cralique summam legationis renuntiat: qui admiratus, non 
etiam Berrhoeam, ut reliquas urbes , verba de imperatore fieri ve- 
tuisse, ipse quoque rem ad exitum deducendam iudicavit. Helena 
vero coniux mire sollicita, imperatorem admonere, ne opportuni- 
tati deesset, sed omnibus postpositis, Berrhoeam sui iuris facere 
solum contenderet. Didymotichum redire, esse id quidem necessa- 
rium; verumtamen Berrhoeam, quae multum bello conductura sit, 
obtinere, haud minus profuturum: suadebatque, ne exercitum ad se- 
que se comparantem exspectaret, sed assumptis Germanis, quot 
rales et ipsa darent, semper ad expeditionem paratis (quod meritorii 
essent) una cum propriis Berrhoeam festinaret. Et si quidem promis- 
s*s stantes eum acceperint et reliqui exercitus ope indiguerit, postea 
iam instructum paratumque venturum esse. Sin immutati eum reie- 
cerint, reversum paratis tum copiis uti et cum eis reditum pericli- 
tari posse. Haec imperatorem Cralis uxor admonebat, Apsaque merce- 
narios suos Latinos suppeditabat et virum idem ut. faceret, permovebat, 


58. Imperator, Crali de amicitia eiusque coniugi tum de illa, - | 
tum de sollicitudine erga se gratiis ample actis, cum mercenariis δὲ 


HISTORIARUM III. 58. 355 


ὑμολογήσας xai γαμετῇ καὶ τῆς φιλίας ἅμα xai τῆς mei A.C. 1343 
αὐτὸν σπουδῆς, τοὺς μισϑοφύρους ἔχων ἅμα τοῖς συνοῦσι 
Ῥωμαίοις, ἧχεν εἰς τὴν Βέῤῥοιαν" καὶ ἐδέξαντο προϑύμως Ὁ 
ἀνοίξαντες τὰς πύλας, παρείχοντό τε ἑαυτοὺς πρὸς τὰς στρα- 
ϑτείας ὑπὸ φιλοτιμίας προϑυμοτάτους καὶ χωρὶς ἀναλωμάτων. 
αὐτίκα δὲ Σέρβιά τε προσεχώρουν ἑχοντὲ περὲ τὰ μεϑόρια 
Θετταλίας χειμένη πόλις, καὶ Πλαταμὼν, ἑτέρα παραϑαλασσία, 
καὶ φρούρια οὐκ ὀλίγα, τὸ μὲν Πέτρα προσαγορευόμενον, &- 
τερον δὲ Σωσχὸς καὶ Σταρίδολα τρίτον. βασιλεὺς δὲ ὡς ἐν 
τοβραχεῖ ἐκ τῶν προσϑεμένων πόλεων στρατιὰν οὐχ ὀλίγην 
συναγαγὼν, μεταπεμψάμενος δὲ καὶ τὸν ἀνεψιὸν " Δγγελον 
᾿Ιωάννην, τὴν Θετταλικὴν ἵππον ἄγοντα, ἐπεστράτευσε Θεσ- 
σαλογίχῃ καὶ ἐστρατοπέδευσεν ἐν Γαλυχῷ ἐλϑὼν, οὐ πολὺ p. 517 
ἄπωϑεν τῆς πόλεως. ἤλπιζε γὰρ αὐτῷ τοὺς ἐπιτηδείως Zyov- V. 43g 
εὔτας καταπράξεσϑαι τὴν εἰς Θεσσαλονίκην εἴσοδον" ἦσαν γὰρ 
αὐτῷ διειλεγμένοι περὲ τούτου. τὸ δὲ οὐχ ἀπήντα, ὥσπερ 
ἤλπιζεν. οἱ Ζηλωταὲ γὰρ καὶ ὃ δῆμος ὑποπτεύσαντες, μὴ 
ἄνευ τῶν éni παραδόσει διαλεγομένων ἀφικέσθαι, πολλὴν 
ἐποιοῦντο σπουδὴν περὲ τῆς πόλεως τὴν φυλαχήν" δι’ ἃ οὐχ 
208/yov οἱ τὰ βασιλέως ἡρημένοι τῶν δοκούντων πράττειν τι. 
ἡ μὲν οὖν Θεσσαλονίκης ἅλωσις οὕτως ἐχωλύετο- βασιλεὺς 
δὲ παρέμενεν ἔτι ἐν τῷ στρατοπέδῳ, πρὸς τὴν πρᾶξιν οὐ παν- 
τάπασιν ἀπειρηχώς. Κράλης δὲ ἐπεὲ Βέῤδοιά τε καὶ αἱ ἄλ- 
λα: πόλεις προσεχώρησαν βασιλεῖ καὶ ἤδη éavrQ ἀμύνειν &-B 


15. χαταπράξασϑαι Μ. 


Romanis suis Berrhoeam veniens, portis apertis hilariter exceptus 
est: obtuleruntque se cives ad militandum suis stipendiis desiderio 
quodam laudis et gloriae promptissime. Mox item Servia ultro se 
dedidit, urbs ad confinia Thessaliae posita, et Platamon, urbs ma- 
ritima, oppidula praeterea non pauca , ut Petra, Soscus, Staridola. 
Imperator,ex deditis urbibus pro temporis brevitate collectis copiis 
non mediocribus, advocatoque nihilo minus consobrino Ioanne An- 
gelo cum equitatu Thessalico, "Thessalonicam se convertit castraque 
ad Galycum flumen non procul ab urbe locavit: quod speraret, sui 
studiosos introitum sibi, de quo iam secum per internuntios ege- 
rant, confecturos: id quod aliter evenit. Zelotae namque ct populus 
suspicati, non illum absque colloquio cum quibusdam super urbe 
tradenda habito adventare, diligentissime eam custodiebant, ut 
amici imperatoris eorum, quae volebant, agere nihil possent, Ergo 
receptio Thessalonicae ad hunc modum impediebatur. Nihilo secius 
imperator, spe non prorsus abiecta, in stativis manebat, Crales 
postquam, Berrhoea aliisque oppidis receptis, ipsum iam sibimet 
opem ferre posse animadvertit, causa nulla intercedente, fidem 


356 τ CANTACUZENI 


x , 3 ^ ; 4 , 
A.C. 1343 ὥρα δυνατὸν, ἐξ οὐδεμιᾶς μεταβαλὼν αἰτίας, τὴν προτέραν φι- 
, c - ᾽ , ^ ' 
λίαν eic πικρίαν μεταμείψας, ξαυτῷ τε ἐμέμφετο τοῦ μὴ βασιλέα 
, , , * , , ^ 
παρακατέχειν χαὶ TAYT& τρύπον τὴν δυναμιν ἐπειρᾶτο χατα- 
λύειν. καὶ πέμψας ἀνεχαλεῖτο τοὺς ἰδίους μισϑοφόρους, οὐ 
τὴν ἀπέχϑειαν ἐχφαίνων, ἀλλ᾽ ἑτέρας τινὰς προφασιζόμενος 
2 " , δ , , ,' $4 9x 
αἰτίας" Πιχαηλ ve Πονομάχῳ μεγάλῳ xovooravAo τὴν a- 
D » , ' x , , 
Sav ὃντι, Θεσσαλονίχης τότε ἄρχοντι, συνεβούλευε πέμψας 
. , - M] M , , » 
xara βασιλέως χωρεῖν καὶ μὴ σφόδρα δεδιέναι, ἀλλὼς τὲ 
ἔτι ὀλίγην κεχτημένον δύναμιν xai τὸ κράτιστον τῆς παρού- 
ασης ὑφαιροίμεγον ὑπ᾽ αὐτοῦ νυνὶ, (τοὺς γὰρ καταφράχτουςτο 
a , [2 » , 27 9. €. 2 ^ ioá x . 
ατίγους, OvG ἀγει, ἀναχεχλῆσϑαι ὑπ᾽ αὐτοῦ, ἰδίους ὄντας ,) 
* ' LU ^ , ' - € 2 1. 3.» 
καὶ μὴ αὐξάνεσθαι ἐᾷν, ἀλλὰ προεπιχειρεῖν ἕως ἐστὶν ἀδύ-- 
γατος. εἰ γὰρ μὴ xovouo vm αὐτῶν, ἀλλὰ σωζόμενοι μό- 
»0v ἀγαπῷεν, τάχιστα ἐπάξεσθαι αὐτὸν, μεγάλην περιβε- 
, , . , A] € » ἌΣ 
βλημένον δύναμιν, ἸΠονομάχος δὲ καὶ οἱ ἂν Θεσσαλονίκῃια 
^ LÀ Li »' - 
τοιαῦτα πεπυσμένοι καὶ οἰόμενοι, βασιλεῖ συνεπιϑήσεσϑαι 
αὐτοῖς x«i Κράλην., éoxénrovro εἰ χρὴ ἐπὶ μάχην ἐξιέναι. 
Τερμανοὲ δὲ ἐπεὶ τὰ παρὰ ΙΚράλη ὠκούσειαν πρόστεταγμένα, 
πολλὴν μὲν ἐχείνου καχοήϑειαν κατεγίνωσχον καὶ τρόπων tU- 
κολίαν, βασιλεῖ δὲ προσελθόντες, ἀπήγγελλόν τε ὅσα προσ-ὸ 
Ὀταχϑεῖεν, καὶ ἐδέοντο μὴ ϑορυβεῖσθαι, ἀλλὰ ϑαῤδεῖν, ὡς 
€ , € τῷ - 
xai αὐτῷ Κράλῃ, ἂν ἐπίῃ, μαχεσομένους ὑπὲρ αὐτοῦ: οὗ- 
τῶ γὰρ εἶναι νόμιμον αὐτοῖς καὲ si πράττοιεν, οὐ καχῶς 
ἀκούσειν παρὰ τοῖς οἰκείοις. εἰ γὰρ ὑπὸ τοῦ τὸν μισϑὸν πα-- 


4. ἀνα καλεῖτο P. 


mutat, praeteritaque necessitudine in amaritudinem conversa, semet 
incusat, quod eum non retinuerit , conaturque modis omnibus eius 
otentiam evertere,  Mercenarios etiam, celato odio et aliis qui- 
usdam praetextis rationibus, revocat, et Michaélem Monomachum 
contostaulum Thessalonicae tum praefectum incitat, uti eum inva- 
dat, neu pertimescat, cum praesertim adhuc invalidus sit, et ipse 
ili robur ac nervum sustulerit, (Latinos enim cataphractos a se ut 
suos revocatos,) neu opes illius crescere sinat, sed adhuc infirmum 
aggrediatur. Nisi enim eum praetruncaverint quodammodo , sed 
se salvos esse contenti fuerint, brevissimo intervallo magnis auctum 
viribus eos oppressurum.  Monomachus et "Thessalonicenses haec 
audientes opinantesque, Cralem una imperatorem invasurum, num 
ad proelium exeundum esset, consultationi permittunt, Germani 
mandata Cralis accipientes, insignis illum malevolentiae levitatisque 
condemnant, atque ad imperatorem accedentes, quid ipsis impera- 
tum sit, narrant; rogant, ne angatur, sed adversus ipsum Cralem 
etiam , si adoriatur, pro ipso dimicaturos confidat. Hoc enim. sibi * 
patrium esse, imperatores defendere, etsi fecerint, non male apud 


HISTORIARUM Ill. 58. 357 


ρέχοντος,, ἔφασαν, ἑτέρῳ τῳ προσταχϑείημεν 8ntxovosty , οἷς ΑΕ. 1343 
xo. μὲν καὶ ἐν ἀσφαλείᾳ καϑεστῶτι, ῥᾳδίως ἀποσταίημεν ἂν, 

τοῦ τὸν μισϑὸν παρέχοντος κελεύοντος: στρατευομένῳ δὲ 

χαὶ πρὸς μάχην παρατεταγμένῳ, οὐχ ἡμῶν εἶναι ἀπολείπειν. 

δπροδοσίαν γὰρ ἄντικρυς τὸ πρᾶγμα εἶναι" οὗ τῶν πάντων 
οὐδὲν ἀτολμητότερον ἡμῖν, οὐδὲ μείζω φέρει τὴν αἰσχύνην. 

δι’ ἃ οὐδὲ σὲ καταλείψομεν ἐνθάδε, ὥσπερ ἐκέλευσεν ἐκεῖνος, P. 548 
ἀλλ᾽ ἐν ἀσφαλείᾳ οἴκοι. καταστήσαντες ἀναχωρήσομεν. συγε- 
βούλευόν τε μὴ μέλλειν, ἀλλ᾽ εἰς Βέῤδοιαν τάχιστα ἐπανή-- 

τοχειν" Κράλην γὰρ δῆλον ἤδη εἶναι ἡρημένον πολεμεῖν. βα- 
σιλεὺς δὲ αὐτοῖς τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας καὶ τῶν τρόπων τῆς 
εὐγενείας ἐπαινέσας, ἐπείϑετό ve καὶ ἀνέστρεφεν, ἧ ἐκχεῖνου 
συγεβούλευον, μηδὲν τῶν μελετωμέγων πρᾶξαι δυνηϑεὶς διὰ, 
τὴν Κράλη μάλιστα μεταβολήν. ἡ δὲ ἐν Θεσσαλονίκῃ στρα- 

ιὐτιὰ, ὡς ἐπύϑοντο βασιλέα ἀναστρέφοντα, τῆς πόλεως ἐἔξελ- 
ϑόγτες, εἵποντο μὲν καὶ παρεῖχον δόκησιν, ὡς προσβαλοῦντες, 
οὐχ ἐτόλμων δὲ συμμίγνυσθαι. τῆς αὐτῆς δὲ ἡμέρας καὶ ἐκ 
τῶν ἐν Θεσσαλογίκῃ φίλων γράμματα πρὸς βασιλέα ἧκχκε,Β 
μηνύοντα ὡς τῆς αὐτῆς ἡμέρας ᾿Απόκαυχος ὃ μέγας δοὺξ 

20vavoiv ἑβδομήκοντα Ῥωμαίων Θεσσαλονίχῃ προσχοίη xaiV.44o 
συμμαχίδας ἄγων Περσικὰς δύο καὶ τριάχοντα, καὶ τοὺς ἐκ 
Βυζαντίου καὶ Θράκης καὶ Πϊακεδονίας ἱππέας οὐ πολλῷ 
ὕστερον zgogdoxiuovg εἶγαι ἥξειν. τοὺς μὲν οὖν φίλους τῆς 


gentem suam audituros. Si enim ab eo, qui stipendia numerat, 
inquiebant, alterum quempiam domi secure sedentem adiuvare ac 
defendere iussi essemus , facile ad eius imperium desisteremus : ab 
€o autem, qui exercitum ducat et ad pugnam acies disposuerit, 
deficere, a nostris moribus abhorret, cum sit manifesta proditio: 
ut proinde nihil ex omnibus minus commissuri simus , quandoqui- 
dem non aliud nobis foediorem dedecoris notam inusserit. Quod cum 
ita sit, nec te hic deseremus, ut ille iussit: sed cum te domi in tuto 
constituerimus, recedemus, Addebant, ne procrastinaret, sed Berrhoe- 
am primo quoque tempore rediret: iam enim satis liquere, Cralem ar- 
ma cogitare. Imperator eos de egregia in se humanitate morumque 
ingenuitate collaudans, quo suadebant redit, propter Cralis mobilitatem 
nihil eorum exsecutus, quae statuerat, Qui erant "Thessalonicae 
milites, ut imperatorem recessisse acceperunt, foras se educentes, 
recedentem insecuti sunt, impressionem, ut apparebat, facturi, 
Ceterum ciere pugnam non audebant. Eodem die ab amicis 'lhes- 
salonica scriptum est, eadem luce Apocauchum septuaginta Roma- 
norum et Persicis subsidiariis duabus et triginta navibus '"lhessalo- 
nicam appulisse: Byzantios item, "Thracas et Macedonas equites 
non multo post venturos exspectari. lmperator amicos de nuntio 
laudavit et ad Axium flumen appropinquans, quod ex largissimis 


358 CANTACUZENI 


A.C. 1343 ἀγγελίας ἕνεκα ἐπήνεσεν ὃ βασιλεύς" αὐτὸς δὲ παρὰ τὸν 
᾿Αξεβιὸν ἐλϑὼν xai πειρώμενος διαβαίνειν, οὐ συνεχωρεῖτο 
πλημμυροῦντος τοῦ ποταμοῦ ἐξ ὄμβρων δαγδαίων ἀϑρόον 
κατενεχϑέντων. ἐδόκει δὲ δεινὸν τῷ βασιλεῖ καὶ πολλῆς ἄξιον 

φροντίδος. τό,τε γὰρ παριέναι τὸν ποτὰμὰν διὰ τῆς ΚΚράλῃ 022-5 
κόου δέοντα, οὐ μικρὰν παρεῖχεν ὑποψίαν, ἐκείνου δοκοῦντος 
ἐχπεπολεμῶσθϑαι, ἄλλως v6 καὶ οὐ μαχρὰν, ἀλλ᾽ ἐγγύς nov 
μετὰ στρατιᾶς ἐστρατοπεδευμένου - καὶ τὸ μένειν ἐστρατοπε- 
δευμένους, τῶν ὑδάτων περιμένοντας ἀμβλυνϑῆναι τὴν δρμὴν, 
οὐ πρὸς αὐτῶν ἔσεσϑαι ὕπώπτευεν. ἐδεδίει γὰρ, μὴ, ὥσπεριὸ 
ἦν εἰκὸς, τῶν τὸ ἐκ Θράκης καὶ Πακεδονίας ἱππέων, πολλα- 
πλασιόγων ὄντων 7] ὧν ἦγεν αὐτὸς, καὶ τῶν ἐκ τῶν τριηρέων 
ὁπλιτῶν καὶ ψιλῶν καὶ Περσῶν τῶν συμμάχων ἐπελϑόντων, 
οὐχ οἷόστε ἢ ἀμύνεσθαι ἐκ παρατάξεως, πολλῷ τῷ μέτρῳ 
καταδεεστέρους ἄγων. συμβὰν δέ τι καὶ ἕτερον μᾶλλον ἐθο-τῦ 
ρύβει. πρὸς γὰρ τὴν ᾿ΑἸξειοῦ περαίαν στρατιὰ ἐλθοῦσα 

D Τριβαλῶν, πέμποντες πρὸς βασιλέα, κατὰ συμμαχίαν μὲν 
ἔφασκον ἥκειν τὴν αὐτοῦ, εἰ δέοιτο αὐτῶν τῆς ἐκ Θεσσαλο- 
γίχης στρατιᾶς ἐπιϑεμένης. ἦσαν δὲ οὐδὲν ἐννοοῦντες δίκαιον, 
ἀλλ᾽ si9? ὑπὸ Κράλη λάϑρα προσπεμφϑέντες, εἶτο καὶ «ag 20 
ἑαυτῶν αὐτοὶ τῆς τοῦ δεσπότου γνώμης στοχασάμενοι, ὡς 
πολεμεῖν ἔγνω βασιλεῖ, γνώμην ἧκον ἔχοντες, ὡς εἰ μά- 
χη συγαφϑείη, προσϑησόμενγοι τοῖς ἔχουσι τὸ πλέον xoci 
τοὺς νενικημένους διαρπάσογτες, ὅπερ καὶ μᾶλλον ἐδόχει τῶν 
δεινοτάτων βασιλεῖ, εἰ παρ᾽ αὐτὴν τὴν συμβολὴν Ρωμαίοιςαϑ 


imbribüs restagnaret, transitum frustra tentavit. Οποά illi grave 
ac molestum accidit. Nam praeterire fluvium per provinciam Cralis 
labentem, non modicam suspicionem dabat, quasi hostiles cum eo 
inimicitias gereret: praesertim cum etiam prope alicubi castra ha- 
beret: et delitere in tentoriis, usque dum aquae subsedissent, id 
vero ne ipsis obesset, verebatur. "Timebat enim , ne, quod erat 
probabile, cum ex Thracia et Macedonia equitatus longe maior 
suo et ex triremibus gravis ac levis armaturae.et socii Persae su- 
pervenissent, ipse tantam paucitatem adversa acie illis opponere 
non posset. Sed casus quidam alius perturbationem graviorem 
attulit. Nam versus ulteriorem ripam Triballorum globus se ferens, 
ad imperatorem mittit: socia arma spondet, si contra Thessaloni- 
censes imminentes eorum auxilio indigeat. Atqui nihil aequum 
cudebant; sed sive a Crale clam submissi, sive per se despotae 
sui mentem coniectantes (bellum scilicet imperatori cogitare) eo 
animo veniebant, ut, conserta iam pugna, victrici parti se adiunge- 
rent victamque diripereut: quod imperatori peracerbum videbatur, 
si iu ipso certamine ad Romanos simul et Triballos utrimque con- 


HISTORIARUM ΠΙ. 58. 359 


τε ὅμοῦ καὶ Τροιβαλοῖς προσέχειν ἀναγκάζοιτο ἕκατέρωϑθενλ. C. 1343 
e 
παρατεταγμένοις. ὅμως οὕτως ἔχοντε δυσκολίας καὶ φροντίδος 
- , “- ? ^ , E 
περὶ τῶν πρακτέων, ἐδόκει δεῖν αὐτοῦ αὐλίσασϑαι τὴν vzta. p. bio 
* " , L4 
τοὺς ἐν τέλει δὲ μάλιστα καὶ Jdyyshoy τὸν ἀνεψιὸν, προσέτι 
593 xai τοὺς υἱοὺς "ἴἥατϑαῖον καὶ Π]ανουὴλ συναγαγών - (ἦσαν 
, * 
yàg οὐδενὸς λειπόμεγοι πρὸς σύνεσιν καὶ εὐβουλίαν, καίτοι 
μήπω τὴν μειρακιχὴν ὑπερβάντες ἡλικίαν, διὰ φύσεως μέγε- 
᾿ 7 M. . ' ' A ' χλλ πε E 
Sog xai εὐφυΐαν τὴν πρὸς τὰ καλὰ, ἄλλως 9’ ὅτι xai 
- E M] * x , . 
βασιλεῖ τῷ πατρὶ πολὺν ἤδὴ συστρατευόμενοι χρόνον, ov 
' , ? * 3 f^ 
τοπερὶ τὰ πολέμια μόνον ἀγαϑοὲ xai εὐψυχίας καὶ τόλμης καὶ 
, - * * ' 2v ΕΣ , »44 ^ * 
χαρτερίας τῆς πρὸς τὰ δεινὰ οὐδὲν ἐλλείποντες, ἀλλὰ xai 
γοῆσαι τὰ δέοντα καὶ καταπράξασθαι ἐν καιρῷ κινδύνων ὀξεῖς 
* , € * & , 5 e« ΠΝ - ^ 
xai βουλεύσασθαι ἑτέροις ἦσαν ἱκανοί" δι’ ἃ xoi ὃ πατὴρ 
αὐτοῖς πρὸς τῶν βουλευμάτων τὰ μάλιστα σπουδῆς δεόμενα B 
LJ - , ? ^ 
τδεχρῆτο xai ἐπείϑετο οὐκ ὀλιγάκις, οὐ χαριζόμενος" οὐ γὰρ 
» ^ , € , ^ 
εἰα τῶν πραγμάτων ἡ ἀνάγκη" ἀλλὰ νομίζων μάλιστα Àv- 
- x - Y 
σιτελεῖν ") μετ᾽ ἐκείνων δ᾽ ovv xai τῶν ἐπιλοίπων ἄχρι πόῤ- 
Qo βουλευόμενοι νυχτῶν, ἐδύχει βασιλεῖ v5 πρῶτον, ἔπειτα 
p » et 5e 
καὶ τοῖς ἄλλοις ἅπασι μὴ μένειν, ἀλλὰ τὸν κουφότερον τῶν 
yv - ^ , * , Li x » 6. m 
20::»0vvov προτιμᾷν xai παριόντας τὸν ᾿«Ἰξειὸν ἄχρις ἄν ἐξῇ, 
, NS T * » , , Pj 
πόρον ζητεῖν y διαβατὸς δσται, βέλτιον λογισαμένους αὖϑις 
- M ud , 
Τοιβαλοῖς περιτυχεῖν, οὖς ἴσως ἂν καὶ δύναιντο τρόπῳ δή 
T 5 -- » , p , 
τινι ἀποσκευάζεσθαι, ἢ Ῥωμαίοις καὶ βαρβάροις τοῖς αυμμά- 
» * j3 ΑἹ - 
χοις. τοῖς μὲν ov» ἐδέδοχτο τοιαῦτα. C 


stitulos attendere cogeretur. Verumtamen difficultate ista et anxia 
cura quid ageret distracto, visum ibi noctem agere. Proceres autem 
et Angelum consobrinum , praeterea Matthaeum et Manuelem filios 
cogens, (qui, quamquam iuvenilibus annis nondum exactis, intelli- 
gentia et consilio propter ingenii magnitudinem virtutisque indolem 
cedebant nemini, Praeterea quod cum patre diu iam militaverant, 
non solum erant bello egregii, nihilque magnanimitatis, fortitudinis 
et in rebus arduis tolerantiae a se desiderari patiebantur: sed etiam 
ad recta perspicienda eademque periculosis temporibus perficienda 
expediti et ad alios consilio iuvandos erant idonei. Hinc et pater 
in deliberationibus gravioribus maximeque seriis eorum sententias 
audiebat easque saepenumero sequebatur: non quod iis gratificare- 
tur; Pure enim id rerum necessitas sinebat; sed quod ita in pri- 
mis conducere existimaret ;) cum his itaque et reliquis deliberatione 
in multam noctem producta, visum primum imperatori, deinde 
aliis omnibus, non illic manendum et periculum minus maiori ante- 
ferendum, aditoque Axio flumine transitum explorandum: reputan- 
do, praestare utique rursum in Triballos, (quos forsitan modo aliquo 
propulsare poterunt, ) quam in HRomanos ct socios corum barbaros 
incidere, Haec igitur illi sentiebant. 


360 CANTACUZENI 


A. C. 1343 )9. Ἔξω δὲ τῆς σκηνῆς προσελϑών τις ἐκ τῆς κατὰ τὴν 
Ὑ.44: περαίαν ““ξειοῦ τ μὴ Ναγαγτιχρυ, ιοῦ ηὐλίζοντο , ἔνϑα xoi 
p Τριβαλῶν Ówvvxrégeve στρατιὰ, Γαυρόβου προσαγορευο- 
μένης, ἐδεῖτο βασιλεῖ συντυχεῖν, ὡς περί τινων ἀναγκαίων 
διαλεξόμενος. ἐπεὲ δὲ εἰσήγετο πρὸς βασιλέα, πρῶτα μὲνϑ 
ἀρχαίας τινὸς εὐεργεσίας χάριτας ὀφείλειν ὡμολόγει βασιλεῖ, 
ἔπειτα ἐμήνυεν, ὡς ἣ στρατιὰ Τριβαλῶν, ἧς ἡγεῖται Maolt- 
κῆς τις προσαγορευόμενος καὶ Στέφανος δεύτερος, ἐκ πεζῶν 
καὶ ἱππέων 5Jgowuérg , πεμφϑείη μὲν παρὰ Κράλη ἐπὲ τῷ 
βλάπτειν βασιλέα, ὅσα δύναιτο. αὐτοὶ δὲ οὕτως εἶναι πα-τὰ 
ρεσχευασμένοι, ὡς, εἰ ἀκατίοις χρῷτο ἥ βασιλέως στρατιὰ 
p.55o πρὸς τὴν διάβασιν, τοῖς πρώτως διαβᾶσιν ἐπιτίϑεσϑαε xoi 
διαφϑείῤειν: ἔπειτα ἀγείργοντας τοὺς ἄλλους πρὸς τὸν πό- 
ρον, αὐτοὺς μὲν διαμένειν ἀπαϑεῖς κακῶν - βασιλέα δὲ μετὰ — 
τῶν συνόντων ὑπὸ τῆς ἐκ Θεσσαλονίκης στρατιᾶς διαφϑεί-τΆ 
ρεσϑανι ῥᾳδίως εὐεπιχείρητον γενόμενον. τὴν μὲν οὖν ἐπι-. 
βουλὴν οὕτως ἔφασκεν εἶναι συνεσχευασμένην παρὰ Τριβα- 
λῶν, αὐτὸν δὲ εἰδέναι πόρον ἀγνοούμενον τοῖς πολλοῖς, $ 
διαβατὸς ὃ ποταμὸς δᾳδίως ἔσται: ὃν ἔφασχεν ὑποδείξειν 
χάριν βασιλεῖ χατατιϑέμενος. ἐπαινέσας δὲ ὃ βασιλεὺς vóvao 
ἄνθοωπον xai ἐπαγγειλάμενος εὖ ποιήσειν, ἐπεὶ καὶ ἢ ἡμέρα - 
ἤδη διεφαίνετο, ἄραντες ἐκ τοῦ στρατοπέδου, διήεσαν τοῦ 
Βποταμοῦ τὴν ὕχϑην, oi ó ἄνθρωπος ἡγεῖτο. ὁμοίως δὲ xai 
οἱ Τριβαλοὲ ἐκ τῆς περαίας ἀντιπαρήρχοντο xoi αὐτοὶ τὸν 


59. Ad tabernaculum autem accedens quidam natus in vico - 
Gaurobo trans Axium , e regione loci, ubi pernoctabant, ad quem 
vicum etiam Triballi manebant, rogabat, ut sibi imperatoris con- 
veniendi copia fieret, de re necessaria cum eo collocuturo. Ad 
quem introductus, primunr quidem antiqui cuiusdam beneficii gra- 
tiam se illi debere confitetur, Post indicat, Triballorum manum 
Bozice et Stephano ducibus, ex peditibus et equitibus constantem, 
missam a Crale, ut imperatori nocerent, quantum possent, Ipsos 
auiem sic esse paratos, ut, si imperatoris cohortes actuariis minutis 
ad traiiciendum uterentur, qui primi transierint, eos adorti interfi- 
ciant: deinde alios transitu arcentes nullo praeterea malo ailiciant: 
imperatorem cum reliquis superatu iam facilem, levi opera ab 
exercitu '"hessalonica affuturo concisum iri.  "Triballos itaque isto 
modo insidias instituisse aiebat; se vero scire, quod multi nesciant, 
qua fluvius vado transiri commode queat. Id vadum se gratiae 
referendae demonstraturum. Laudat hominem imperator et merito 
responsurum promittit. Ubi diluxit, castris egressi, iuxta fluminis 
ripam, qua vir ille ducebat, incedunt. Pariter Triballi e regione 
vieissim δὰ flumen gradiuntur, Ubi ad transitum est perventum, 


HISTORIARUM III. 59. 361 


ποταμόν. ἐπεὶ δὲ sig τὸν πόρον ἦλϑον, Τριβαλοὶ μὲν ἐκ A.C. 1343 
τῆς περαΐας παρετάσσοντο ὡς κωλύσοντες καὶ βέλεσιν ἐχρῶντο 
πόῤῥωθεν. βασιλεὺς δὲ μετὰ τῶν ἀρίστων δρμῇ χρησάμενοι 
παραβόλῳ καὶ σωμάτων ἀφειδήσαντες, διέβαινον βαλλόμενοι 
δχαὲὶ κωλυόμενοι, ὡς ἐνῆν, ὑπὸ τῶν Τριβαλῶν. διαβάντας 
δὲ ὑπέμειναν οὐδ᾽ éni μιχρὸν, ἀλλ᾽ ἔφευγον τραπόμενοι 
κατὰ χράτος. βασιλεὺς δὲ οὔτ᾽ ἐπιδιώχειν sia , οὐτε ἀποχτεί- 
y&w , ἄγνοιαν τῆς ἐπιβουλῆς ὑποχρινάμενος. ἐβούλετο γὰρ μη- 
δεμίαν Κράλῃ πρὺς τὸν πόλεμον πρόφασιν παρέχειν. ἥ δὲ ἄλλη C 
τοστρατιὰ διέβαινε κατὰ σχολὴν μηδὲν ζημιωϑθεῖσα. βασιλεὺς δὲ 
φιλοτίμως ὠμειψάμενος τὸν ἡγησάμενον πρὸς τὸν πόρον, 
πρὸς Βέῤδοιαν ἐπανήει, πολλὰς αὐτοῦ r6 καὶ τῆς στρατιᾶς 
τῆς σωτηρίας ϑεῷ χάριτας ὁμολογῶν" ἐν χρῷ γὰρ εἴπερ ποτὲ 
χατέστησαν κινδύνου, τῆς αὐτῆς δὲ ἡμέρας καὶ 7 ἐκ Θρά- 
15xyc καὶ αχεδονίας στρατιὰ ἅμα τοῖς ἐκ τῶν τριηρέων ὅ- 
πλίταις xai ψιλοῖς καὶ Πέρσαις τοῖς συμμάχοις πρὸς '᾽ΔΑξει- 
ὃν ἧκον ἐπὲ βασιλέα. πυϑόμενοι δὲ, ὡς διαβὰς πρὸς Βέῤ- 
ὅοιαν ἐπανέλϑοι, ὑπέστρεφον εἰς Θεσσαλονίκην ἀνιώμενοι, 
ὅτε ὕστερήσειαν. βασιλεύς v8 τότε μᾶλλον ἀχριβέστερον V. 44a 
«οσυγεώρα τὴν περὲ αὐτὸν πρόγοιαν τοῦ ϑεοῦ. msi δὲ ἐγένετο D 
ἐν Βεῤῥοίᾳ, Γερμανοὺς τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας ὠμειψάμενος 
εὐεργεσίαις, ἀπέπεμπεν εἰς Κράλην xai τοὺς περὲ τὴν διώ- 
βασιν ᾿ΑἸξειοῦ χωλύοντας προσήγγελλεν ὡς ἀδικήσαντας xat 
παρὰ τὰς σπονδὰς καὶ τοὺς ὕρκους αὐτῶν τοὺς εἰς ἀλλήλους 


'riballi trans fluvium ad prohibendum se instruebant et tela procul 
spargebant. At imperator cum fortissimis audaci impetu contem- 
ptisque corporibus, 'Iriballis iaculantibus, quantumque poterant 
prohibentibus, transiit: quos hostes nec ad punctum temporis susti- 
nentes, in fugam se omnibus nervis tradiderunt, Imperator insi- 
diarum ignoratione simulata, nec insequi suos, nec occidere fugi- 
entes sinebat, quod nullam Crali armorum occasionem dare vellet, 
Reliquum. agmen paulatim et nullo cum damno transibat. Tum 
imperator indicem vadi honorifice remuneratus , Berrhoeam se retu-, 
lit, ob suam militumque salutem Deo gratias agens: periculo enim, 
si unquam alias, proximi fuerant. Eodem die etiam e Thracia et 
Macedonia conscripti, simul cum classiariis utriusque armaturae et 
Persis auxiliariis ad Axium adveniunt, imperatorem aggressuri, 
Quem flumine transito Berrhoeam reversum audientes, Thessaloni-, 
cam moesti, quod serius aífuissent, retrorsum abierunt, Imperator 
tum a Deo se non negligi, manifestius cognovit, et Berrhoeae 
Germanos pro eorum in se benevolentia congiario domatos, ad 
Cralem dimisit: quique Axium transituris obstitissent, eos pro in- 
iuriis foederisque inter ambos sanciti violatoribus detulit, Crales 


36» CANTACUZENI 


, x ^ 
A.C. 1343 δἰργασμένους. Κράλης δὲ οὕπω φανερῶς Pevgveyudvoc πρὸς 
τὸν πόλεμον, ϑέλων βασιλέα ϑεραπεύειν, ἐπεὲ μὴ διὰ τῆς 
ἐπιβουλῆς ἐξεγένετο διαφθείρειν, Πποζίκην καὶ Στέφανον 
' € - “Ὁ y ^ 3 
τοὺς ἡγουμέγους τῆς στρατιᾶς ἔπεμπε πρὸς βασιλέα, ὡς δέ- 

; ^ ? [i : ^ o, e ^ - "n ? ^- 

χας τῆς ἀγνωμοσύνης δώσοντας, ὕτι βασιλεῖ τῷ φίλῳ, αὐτοῦδ 
iudi Adnan ἐν. $146 ϑυφέλῳ, un 
(uj ovyetdoroc , noÀsuotev , καὶ énérQene βασιλεῖ τὴν ψῆφον 
τὴν κατ᾽ αὐτῶν, Og δικαίως πᾶν ὅτιοῦν καταψηφισομένῳ. 
* * , - ' 3 ' » U ' € € 
P.551 βασιλεὺς δὲ αὐτοῖς τὴν &yrouocvvgv dvet0ioac καὶ ὡς ἀδι- 
, Ll . - , 
κά τὸ ὁμοῦ xai ἀνάξια τῆς Κραάλη πρὸς αὐτὸν τολμήσαιεν 
φιλίας, ἔπειτα συγγνώμην T6 παρείχετο καὶ ἀπέλυεν, εὖ nouj-1o 
σας. "4nóxavxog δὲ ὃ μέγας δοὺξ, ἐπεὲ τῆς μάχης τε ὕστέ- 
oet καὶ πρὸς Βέῤῥδοιαν ἐλϑεῖν ἐπὲ βασιλέα ἣν ἀδύνατος, Koa- 
λην μὲν, πολλὰ τὰ μὲν πέμπων δῶρα, τὰ δὲ ὑπισχνούμενος, 
-" , , Ὕ , ^ » x ^ - € 
ἐχπολεμοῦν ἐχείγῳ ἐπεχείρει, xoi oixoOty 7,05 πρὸς τοῦτο ὧρ- 

, M / MN , , x 
μημένον" πρὸς βασιλέα δὲ Συναδηνὸν τινα πέμψας ovoua,15 
, ^ ly ^ " * 
ὅρκοις τοῖς φρικωδεστάτοις διεβεβαιοῦτο, μηδεμίαν ἔχειν πρὸς 

M x uut ' * H 
αὐτὸν ἀπέχϑειαν, μηδὲ O,rL φέρει πρὸς αὐτὸν φϑορὰν μήτε 

, , ^ * , * LI ^ - 
Ββουλεσϑαε, une ξηκεῖν ἐλ τρόπου παντός, ἀλλὰ φορᾷ τινέ 
τῶν πραγμάτων καὶ αὐτὸν συνενεχϑῆναι πρὸς τὸν πόλεμον. 
- P , - - La ^ , 
τῶν πραγμάτων δὲ εἰς τοῦτο νῦν ἠχόντων, μαϑεῖν ἐϑέλεινχο 
Y € p" » » , 
0,r. βούλοιτο περὲ ξαυτοῦ, ἢ πρὸς ὅ,τι τρέπεσϑαι ἐσκέψατο. 
βασιλεὺς δὲ αὐτὸν τῆς ἀναιδείας ἐκπλαγεὶς, τοιαύτην ἐποιεῖτο 
D ' * * x 
τὴν ἀπολογίαν πρὸς τοὺς λόγους. τὸ μὲν ὕρκοις, e) παρα- 


7. καταψηφιζομέγῳ P. 52. ἐποιήσατο M. 


nondum aperte bellum capessens imperatoremque aliquo officio sibi 
obligare volens, quandoquidem insidiae , quibus illum perdere mo- 
liebatur, non processerant, Bozicen et Stephanum duces, poenas 
improbitatis , quod nimirum se nesciente cum amico suo bellum 
gererent , luituros ad eum transmisit, permittens, ut quam liberet 
supplicii sententiam in eos pronuntiaret: non enim posse, misi 
iustam pronuntiare. Quibus imperator scelus exprobrans, quod . 
nefaria et Cralis erga se amicitia indigna perpetrassent, veuiam 
dedit atque ita laudabili facto missos fecit. Apocauchus magnus 
dux, ubi pugna frustratus est et Berrhoeam imperatorem infestus 
sequi non potuit, Cralem multa munera partim dando, partim 
pollicendo adversus eum irritare, iam sua sponte eo incitatum, 
studuit: cum interim Synadenum quemdam nomine ad imperatorem 
legaret tremendoque sacramento confirmaret, nullum se eius odium 
concepisse, nec ferre illi perniciem, nec velle istuc, nec ullo modo 
quaerere, sed quodam impetu atque aestu rerum simul se ad hoc 
bellum abreptum esse. Quia vero nunc is status sit, cupere nosse, 
quid de se ipse constituat aut quo se convertere decreverit. Im- 
perator hominis impudentiam obstupesceus, sic respondit.  lura- 
mentis, praefecte cubiculi, velle fidem facere in re qualibet, non 


HISTORIARUM Ill. 59. 363 


χοιμώμενε, πείϑειν περὲ πράγματος ὅτουοῦν, οὐ τοῦ παρόντος A.C, 1343 

χαιροῦ. ἦν ydg mors χρόνος, ὅτ᾽ ἐγὼ πολλὴν περὲ σὲ τὴν 
εὐμένειαν ἐπιδεικνύμενος, καὶ μὴ μόνον τοῖς δι᾽ ὕρκων γενο- 
μένοις λόγοις, ἀλλὰ καὶ τοῖς χωρὶς τούτων ϑαῤῥῶν, ἐλάν- 

53avov ἀχονῶν xav ἐμαυτοῦ καὶ ῥοπὴν μεγάλην προστιϑεὶς C 
τῷ μέλλοντι τῇ δυνάμει χρῆσϑαι κατὰ τοῦ πολλὰ εὐηργετη- 
κύτος" καίτοι ys καὶ κατ᾽ ἐχείνους τοὺς καιροὺς οὐχ ἅπαξ, 
ἀλλὰ καὶ δὶς καὶ τρὶς ἐπιορκῶν ξάλως xai δεινὰ ovoxsvaló- 
μενος xarà τοῦ xoi βλέμματι μόνῳ δυναμένου τῆς u0y9u- 
τορίας κολάζεσϑαι ἀξίως. ἐξ ὅτου δὲ καιροῦ τυχὼν ἐπιτηδείου, 
καὶ πάντα xai ϑεοῦ φόβον καὶ ἀνθρωπίγην ἀπέῤῥιψας αἰδῶ 
καὶ πολλὰς πλασάμενος διαβολὰς, τὸν πόλεμον τουτονὲ κεχί- 
γηκας τὸν πολλῶν αἴτιον κακῶν νῦν τε ἄχρι γεγενημένον xai 
ἔτι πλειόνων ἐσόμενον καὶ δεινοτέρων, ὡς δρῶ, οὐκ ἔστιν 
15070 κέχρησαι μᾶλλον, 7 ψεύδει. καὶ ἐπιορκίαις, αἷς xai τῶν 
συνετωτέρων ἐξηπάτησας πολλοὺς καὲ σοὶ παρέπεισας προσ- 

ἔχειν τῆς ἀληϑείας ἀποστάντας, οὕς καλῶς ποιῶν τῆς τε Ὁ 
σοὶ προσούσης πονηρίας xai τῆς ἐχείνοις ἀβελτηρίας ἀξιώτατα 
ἠμείψω. ὅτε δὲ οὔτε πρὸς ἀπέχϑειαν ἐμοὶ, οὔτε πρὸς τὸ 
20z4*06 παϑεῖν ἢ καὶ ἀποθανεῖν, εἰ οἷόντε, πάντα xai δια- 
γοῇ καὶ πράττεις, οὐκ οἶδα εἴτ᾽ αὐτὸς εἰς τοσοῦτον ἀναισϑη- 
σίας ἥκεις, ὡς μετὰ τοσαύτας ἐναργεῖς τῶν πραγμάτων ἀπο- 
δείξεις, δι’ ὧν ἐμοὲ πολεμιώτατος ἐφάνης, οἴεσθαι καὶ μέ- 


est huius temporis. Fuit, quando ego tui-cupidissimus , sermoni- 
bus tuis tam iniurati, quam iurati fidens, gladium in memet im- 
prudens exacui, magnoque illi adiumento ac praesidio fui, qui 
aliquando potentia sua contra optime de se meritum abusurus erat. 
Quamquam et iam tum non semel,sed bis ter peierasse et pericula 
ei architectari deprehensus es, qui solo adspectu nequitiam tuam 
digue ulcisci potuisset, Ex quo autem tempus nactus opportunum, 
omnino et Dei timorem et hominum reverentiam abiecisti , multis- 
que ementitis in me criminibus hoc bellum commovisti, unde hac- 
ienus tot calamitates exstiterunt et plures gravioresque, ut video, 
exsistent, non est quod tam frequenter, quam mendacium atque 
periurium  usurpaveris: quibus prudentiores etiam in errorem in- 
duxisti multos et persuasione falsa delusisti, «ut deserta veritate 
tibi auscultarent: quibus, ut et tua perversitate et illorum vecordia 
dignissimum fuit, bonam profecto mercedem tribuisti. Iam quod 
. dicis, non odio in me aliquo, nec ut male sit mihi, aut ut vitam, 
si possit, amittam, te omnia cogitare et facere, nescio num tanto 
stupore oppressus sis, ut post tot tamque evidentia argumenta, 
quibus mihi hostis deterrimus apparuisti, te moderatum quemdam 
hominem ac mitem existimes, an ita veteratorie egisse et sic homi- 
mum oculos fascinasse, ut tam multa et tam insignia scelera tua 


364 CANTACUZENI 


A. C. ιϑήβτριός τις εἶναι καὶ ἐπιεικὴς, εἴτε τοσαύτῃ νομέζεις κεχρῆ- 
σθαι πονηρίᾳ καὶ ὀφθαλμῶν ἀπάταις καὶ φενακισμοῖς, ὡς 
πάντας οἴεσϑαι λανϑάνειν τοσαῦτα χαὲ τηλικαῦτα κακχουρ- 
γῶν. περὲ μὲν δὴ τῶν τοιούτων ἔστι δικαστήριον ἕτερον 

P. 582 καὶ κριτὴς ἀδέκαστος καὶ φοβερὸς καὶ μάρτυρες ἄγγελοι 5 
V.443závra τὰ πραττόμενα ἀνθρώποις εἰδότες φανερῶς, κἂν μυ- 
ρίοις τοίχοις ἢ παραπετάσμασιν ἤ ζόφῳ σκοτεινῷ ἢ βαϑείᾳ 
περιχαλύπτωντανι ὅμίχλῃ, ἐφ’ ὧν ὑπὲρ τῶν πρὸς ἀλλήλους 
δικασόμεϑα ἀδικημάτων. ἐκεῖνο δέ μοι τῆς ϑαυμαστῆς σου 
στρατηγίας. ἔπεισι γελᾷν, ὅτι πάντας καὶ τοὺς πάλαι Befon-1o 
μένους ἐπὶ στρατηγίαις παριὼν καινήν τινα καὶ ϑαυμασίαν 
καὶ coL προσήκουσαν ἐπίνοιαν ἐξεῦρες, δι’ ἧς σοι τῶν πολε- 
μίων ὀλίγα πονήσαντι κρατεῖν ἐξέσται, ἣν εἰ Σκηπίων ᾿“φρι- 
καγὸς καὶ Πομπήϊος ὃ μάγνος καὶ Σύλλας καὶ εἴ τις ἄλλος 
ὑμνεῖται στρατηγὸς ἤδεσαν “Ῥωμαίων, οὐκ ἂν ἐχύπτοντο το-τῦ 
Βσαῦτα καὲ πολλοὺς ὑπέμενον πόνους καὶ κινδύνους, ἔϑνη με- 
γάλα χαὶ πολυάνϑρωπα καταδουλούμενοι. εἰ γὰρ ἐξέσταν 
σοι τὴν διάνοιαν τῶν πολεμίων. ἐξ αὐτῶν καταμαγϑάνειν, αὐ- 
τὸς v6 ἀήττητος μέχρι παντὸς διαμενεῖς καὶ τὴν “Ρωμαίων 
βασιλείαν οὐκ ἐν πολλῷ τῷ χρόνῳ μεγάλην τινὰ xoi 9avua-20 
σίαν ἀποδείξεις, ὥσπερ δὴ καὶ ποιεῖς. ἔδει μὲν οὖν πρὸς 
τοσαύτην ἄγοιαν μηδένα ποιεῖσϑαι λόγον. ἐγὼ δέ σοι τὴν 
ἀρχαίαν τάξιν τηρῶν καὶ χαριζόμενος ἐν πᾶσιν, εἰ μέλλοιμι 
καὶ αὖϑις τῆς εὐεργεσίας ὠμοιβὰς ταῖς πρότερον ὁμοίας δέ- 


11. περεὼν P. 21. δῆτα M. 


omnes latere credas. Verum pro istis aliud tribunal nos manet 
et iudex integerrimus ac terribilis, et testes angeli, omnia mortalium 
facta perspicientes, etsi mille parietibus aut peripetasmatis aut cali- 
gine tenebrosa aut densa nebula circumtegantur: coram quibus de 
mutuis delictis et offensis iudicium subibimus. In arte vero tua 
imperatoria sane admirabili illud ridiculum, quod praeteritis uni- 
versis etiam olim fama notissimis belli ducibus, novam quandam et 
eximiam tibique convenientem rationem commentus es, qua parvo 
labore victoriam de hostibus referas, quam si cognovissent Scipio 
Africanus , Pompeius magnus, Sulla et qui praeterea e ducibus 
Romanis praedicantur, non adeo semet defatigassent, nec in magnis 
ac populosis gentibus subigendis tot et tam  periculosos labores 
exantlassent, Si enim hostium sensa ex ipsis licebit tibi percipere: 
€t tu invictus semper eris, et Romani imperii terminos ac maiesta- 
tem brevi tempore admirabiliter proferes augebisque, quemadmodum 
et nunc facis videlicet. Oportebat igitur ad istanc stultitiam tuam 
nec verbum respondere. Ego tamen pristinum. tibi locum servans 
et gratificans in omnibus, si rursum pro beneficio pares prioribus 


HISTORIARUM III. 59. 365 


χεσϑαι, τὴν ἐμὴν διάνοιαν ποιήσω qavegar. ἐγὼ νομίζω AC. 1343 
οὐδὲν εἶναί σοι σπουδαιότερον καὶ λύγου ἀξιώτερον πολ-ἃ 
Ao), ἢ τοῦ πρὸς ἐμὲ πολέμου. τριῶν δὲ ὄντων, οἷς àv 
τις ἐπιχειρήσειε, τούτων οὐδὲν οἴομαι σοὶ λυσιτελεῖν. ἢ 
πγὰρ εἰς Βυζάντιον ἀνάγκη ἀναστρέφειν, ἢ μένειν ἐν Θεσ- 
σαλονίκῃ, ἢ ἥκειν πρὸς ἐμὲ μαχούμενον. τοῦ μὲν οὖν το- 
σαῦτα χρήματα ἀναλωκότα καὶ πολλὰ φυσήσαντα xoi γεανι- 
ευσάμενον xai τὴν Ῥωμαίων πᾶσαν ἡγεμονίαν συγκυκήσαν- 
τα παρὰ τοσοῦτον ἐγγὺς ἐλϑεῖν τῶν πολεμίων, ἔπειτα ὧσ- 
τοπὲρ ἐπιλαϑόμενον τῶν κόμπων τῶν προτέρων, χεναῖς ἐπα- 
γέρχεσϑαι χερσὶ, μηδὲ ϑέαν γοῦν τῶν πολεμίων ὑπομεί- 
vavra , καὶ ταῦτα στρατιὰν ἄγοντα πολλὴν καὶ ἀγαϑὴν καὶ Ὁ 
τῶν πολεμίων πολλαπλασίω, οὐδὲν ἂν εἴη καταγελαστό- 
τερον, οὐδὲ μᾶλλον ἀδοξίαν οὐ “Ῥωμαίοις oicov, (ἐκεῖνοι 
15y&g dei γενναῖοι πρὸς τὰς μάχας xai τόλμης καὶ εὐψυ- 
χίας οὐδὲν ἐλλείποντες.) ἀλλὰ coi τῷ στρατηγῷ. καὶ πάν- 
τες εὐϑὺς τὸ Χαβρίου τοῦ τῶν ᾿ϑηναίων στρατηγοῦ ἐροῦ- 
σιν, ὡς φοβερώτερόν ἐστιν ἐλάφων στρατόπεδον ἡγουμένου 
λέοντος, ἢ λεόντων ἡγουμένου ἐλάφου. εἰ δὲ μένειν ἐν 
“αοΘεσσαλονίχῃ διανοήσῃ, πρῶτον μὲν τὸ κέρδος οὐχ δρῶ τῆς 
διατριβῆς. ἔπειτα μεγάλων ἀναλωμάτων χρεία πρὸς τοσαύ-. 553 
τὴν στρατιὰν, καὶ ταῦτα ναυτικὴν, ἣν ἐκ τῶν δημοσίων τρέ- 
φεσϑαι ἀνάγχη. καὶ τῆς ἠπειρώτιδος δὲ στρατιᾶς τοὺς ἐκ 
Βυζαντίου καὶ τῆς ἄλλης Θράκης τρέφειν δεήσει μισϑοφό- 
21. χρείας P. 


gratias exspectare debeo, cogitationes meas te non celabo. Equidem 
bello contra me nihil abs te studiosius expeti , nihil tanti abs te 
fieri opinor. Cum autem tria sint, quae facias, eorum nullum ra- 
tionibus tuis conducere statuo. ἀπὸ enim Byzantium reverti necesse 
est, aut manere Thessalonicae, aut mecum armis decertare, Eum 
igitur, qui tantam pecuniae vim impenderit, qui tanta inflatus 
superbia tam iuveniliter exsultarit, qui totum Romanum imperium 
permiscuerit atque confuderit, tam prope ad hostes accessisse: de- 
inde prioris iactantiae velut oblitum, vacuis manibus recessisse, 
nec adspectum saltem hostium pertulisse, idque ducentem exercitum 
frequentem ac bellicosum et hostili multo numerosiorem, nihil hoc 
magis ridendum, neque aliud nomine Romanorum tam ignominiosum 
fieri potest: quorum semper fuit ad pugnandum generosus, imper- 
territus et. excelsus animus. Verum tibi tam egregio duci omnes 
statim illud Chabriae, Atheniensium imperatoris, occinent, formida- 
biliorem esse cervorum exercitum duce leone, quam leonum cervo 
duce. Sin apud Thessalonicam residere praeoptabis, primum qui- 
dem quid ex ista commoratione lucrifacias, non. intelligo. Accedit 
impensaram ingentium: 2d tantam multitudinem. eamque navalem 


366 CANTACUZENI 


A.C.134390vc τὸ οὐκ ὀλίγους ὄντας xai τοὺς ἄλλους, ἂν τῶν οἰκιῶν 
ἔξω χρόνον διατρέίβωσι πολύν: ἢ κατεξαγναστήσονταΐ σου, ὡς 
ἑκοντὲ βουλομένου διαφϑείρειν, ἢ τά ye δεύτερα, ἄν μέτριὰα 
δοκιμάζωσι ποιεῖν, οἰχήσονται ἀπολιπόντες, βαλάντια κενὰ 
ἐπιδεικγύντες καὶ τὴν ἀπορίαν προβαλλόμενοι. οὐ μὴν δὲ,5 
εἐλλὰ καὶ οἱ ἐκ ἸΠακεδονίας καὶ Θεσσαλονίκης πάντες χρή- 
ματα αἰτήσουσι καὶ ἄλλας δωρεὰς, ἃς δίκαιον παρέχειν τὸν 
τὴν Ῥωμαίων ἄγοντα ἡγεμονίαν. πρὸς τούτοις δὲ καὲ πρὸς 

BKgaAgv πολλῶν δεήσει δώρων καὶ χρημάτων, ὥστε πείϑειν 
πόλεμον αἴρεσθαι ἐμοί, οὐ γὰρ ἀρκέσουσιν αἱ πόλεις, ἅςτο 
προήσῃ. ἃ πάντα οἴομαι συνορῶντα, εἰ μὴ παντάπασιν ἔξω 
καϑέστηχας φρενῶν, οὐκ ἄν ἐλέσϑαι τὴν ἐπιπλεῖον ἐν Θεσ- 
σαλογνίχῃ διατριβὴν, καὶ ταῦτα μηδὲν μέγα μέλλοντα κατορ- 
ϑοῦν, λείπεται δὴ τὸ τρίτον, παρασχευασάμενον ἥχειν ἐπ᾽ 

V.444 ἐμὲ, ὡς περὲ τῶν ὅλων διακινδυνεύσοντα. τοῦτο δ᾽ εὐχῆςιϑ 
ἔργον εἴη àv ἐμοὲ καὶ μάλιστα x«9' ἡδονὴν, εἰ μόνον περὲ 
Βέῤῥοιαν τρεῖς ἡμέρας διατρίψεις, ἄχρις ἄν παρασχευασά- 
μενος καὶ αὐτὸς ἀπαντήσω πρὸς τὴν μάχην. εἶ γὰρ μετὰ 
ταύτας τὰς ἡμέρας οὐ μαχέσομαι ἐλϑὼν ἐπὲ τὸ στρατόπεδον 

Οτὸ σὸν, αἰσχύνης ἄξιος ἄν εἴην, ὃ πάσης ἄλλης ἐμοὲ flagéze-20 
gov ζημίας. μόνον δέομαι σου στρατηγεῖν αὐτὸν éni τὸν πό- 
λεμὸν xai μὴ ἄλλους ὠϑήσαντα πρὸς τοὺς κινδύνους, αὐτὸν 
ἔξω καϑῆσθαι τῶν ἀγώνων ϑεατὴν, ὥσπερ οἱ τοὺς γυμνικοὺς 


alendam necessitas, quam de publico ali oportebit. Item e Byzantio 
et reliqua Thracia, continentis inquam militibus mercenariis per- 
multis, nec non aliis, si diutius a sedibus suis abfuerint, de victu 
providendum erit: alioqui adversum te, ut eos perdere volentem, 
insurgent, aut certe si mitius egerint, deserto te abibunt, sacculos 
inanes ostentantes et egestatem prae se ferentes. Nec istuc solum; 
sed insuper Macedones et Thessalonicenses singuli stipendia et do- 
nativa flagitabunt, quae in militem distribuere Romani principatus 
gubernatorem aequum est, Ad Cralem insuper contra me concitan- 
dum multis muneribus et pecuniis indigebis: haud enim oppida, 
quae illi dabis, sufficient. Haec omnia te intelligentem (nisi pror- 
sus deliras) Thessalonicae, cum praesertim egregium nihil feliciter 
gesturus sis, diutius mansurum non credo. Superest proinde terti- 
um, ut instructus contra me venias, iacta alea pro summa rerum 
mecum dimicaturus. Quo quid mihi optatius iucundiusque accide- 
rit? si tantummodo iuxta Berrhoeam triduo substiteris, donec et 
ipse comparatus ad conflictum occurram. Nam si post diem tertium 
castra tua proeliabundus non invasero, dedecus admisisse merito 
iudicabor: quod quidem mihi quovis detrimento intolerabilius est: 
tantum, quod te oratum volo, tu ipse ducem te ad pugnam prae- 
beas, non alios discrimini exponens, ipse extra certamen, ui qui 


HISTORIARUM ΠΗ. 59. 367 


ἀγῶνας διατιϑέντες. 00i uiv ov» οὕτω πανταχόϑεν περιέστη- ΝΟ. (343 
χε τὰ πράγματα στενὰ καὶ συμβέβηκέ σοι τὸ τοῦ μύϑου. 
ἰξευτῇ γάρ φασί τινε στρουϑίου κεκρατηκότι, φωνῇ χοησά- 
μενον τὸ στρουϑίον ἀνθρωπίνῃ, προσειπεῖν, ὡς ἄρα πέπρωταν 
δαὐτῷ, δήσαντι μὲν καὶ κατέχοντι, τὸν παῖδα ἀποϑνήσχειν, 
ἀπολελυχότι δὲ, τὴν γυναῖκα, ἀβουλίᾳ δὲ τῇ μεγίστῃ χρησα- 
μένῳ καὶ χτείναντι, αὐτὸν αὐτίκα ὠποϑνήσκειν. τὸν ἐξευτὴν 
δὲ τὴν πανταχόϑεν ἀπορίαν ovvidóvra , μέγα ἐνοιμῶξαι xad 
τὴν ἡμέραν ἐχείνην ἐπαράσασϑαι, ἐν ἡ τὸ στρουϑίον εἷλεν, Ὁ 

row μεγάλων αἴτιον αὐτῷ συμφορῶν γεγενημένην, τοῦτο δ᾽ 
οἶμαι τὸν συντεϑεικότα τὸν μῦϑον διὰ τούτου βούλεσϑαι 
δηλοῦν, ὡς πολλοὲ τῶν ἀνθρώπων, ἐκ τοῦ μείζοσιν ἢ xad 
ἑαυτοὺς πράγμασιν ἐπιχειρεῖν, ἀκουσίοις καὶ μεγάλαις περι- 
πίπτουσιν ἀνάγκαις» ai καὶ σοὶ μάλιστα συνέβησαν ἐκ τοῦ 

αὐτοιούτου. ἐμοὶ δὲ τοὐναντίον ἅπαν πάντα εὔπορα καϑέστη- 
xs». ἄν τε γὰρ πρὸς Βυζάντιον ἐπαγίῃς, σοῦ κατύπιν xai 
αὐτὸς ἐπ’ ἐκεῖνο βαδιοῦμαι" ἄν τὲ μένης ἐν Θεσσαλονίκῃ , 
οὐδεμία τις ἔμοιγε ἔσεται βλάβη ἡ ἀπορία, τῆς ἐμοὶ συν- 
οὐσης στρατιᾶς ἐν οἰχίαις διαγούσης καὶ τρεφομένης ἐκ τῶν 

“οπροσύδων, ὥς ἐτησίους ἔχουσιν. εἰ δὲ xai εἰς χεῖρας ἐμοὶ. 584 
ἰέναι σοὶ φίλον, κἀμοὲ φίλτερον οὐδὲν ἔσται, οὐδὲ μᾶλλον αἱ-- 
ρετὸν, μόνον εἰ αὐτὸς στρατηγοίης πρὸς τὸν πόλεμον. σὺ μὲν 
οὖν ὅ,τι διανοοῦμαι πράττειν ἤρου περὲ ἐμαυτοῦ" ἐγὼ δέ 
σοι καὶ & σὲ δίκαιον ποιεῖν προσέϑηκα, μᾶλλον δὲ ἀναγκαῖον. 

8. τὴν om. P. — 16. γὰρ om. P, 18. 7 M. 


ludos gymnicos instituunt, otiosus spectator sedeas. Tu itaque 
hunc in modum undique urgeris ac premeris, et quod est in fabella, 
tibi usu venit. Aiunt enim, passerem captum aucupi dixisse, in 
fatis illi esse, si se ligatum retineret, mori filium,si liberum di- 
mitteret, interire uxorem, si per summam temeritatem se occide- 
ret, ipsum continuo morte exstingui. Aucupem ex ommi parte diffi- 
cultatem intuentem , altum dedisse gemitum et execratum diem 
illum, quo passerem cepisset: quippe qui singulares sibi calamitates 
apportasset, Hoc. autem puto auctorem huius apologi docere voluisse, 
multos mortales maiora viribus suis audentes, per imprudentiam ad 
inevitabiles necessitates redigi: quod tibi similiter e simili vitio 
contigit. Mihi vero contra plane omnia haec facilia et expedita 
sunt. Sive enim Byzantium redis, te eodem sequar: sive "l'hessalo- 
nicae manes, nullum inde damnum faciam ex inopia, cum milites 
mei domi degentes de annuis suis reditibus vivant. Quodsi ad 
manus mecum venire libet , nihil hoc mihi gratius aut expetendum 
magis: modo tu ipse dux simul venias, Τὰ ergo quid me facere 
meditarer,interrogabas: ego vcro quae te facere iustum, immo ne- 
cessarium est, (praeter haec enim nihil aliud licebit facere,) 


368 CANTACUZENI 


A.C.1343 rovrov γὰρ χωρὶς οὐδὲν ἕτερον ἐξέσται πράττειν." τοιαῦτα 
μὲν ὃ βασιλεὺς πρὸς τὴν ἐρώτησιν ἐχείνου ἀπεχρίνατο. 
Β E. Δοὺξ δὲ ὃ μέγας ἐπεὶ πύϑοιτο παρὰ Συναδηνοῦ 
τὰ εἰρημένα, ἐδυσχέρανε μὲν ἐπιπολὺ, τὴν ἀπορίαν ἤδη 
καὶ αὐτὸς τὴν πανταχόϑεν συνορῶν" ὅμως τῶν περὲ αὐτὸνδ 
τοὺς μάλιστα ἔν λόγῳ συναγαγὼν καὶ πάντα ἔχφορα ϑέμε- 
νος, ὅσα ὃ βασιλεὺς διαλεχϑείη, ἐπέτρεπεν ἕχαστον ὃδιτι 
ἂν δοχῇ συνοίσειν λέγειν. οἱ μὲν οὖν ἄλλοι, καὶ πρὲν Kav- 
ταχουζηνὸν, ἔφασαν, τοιαῦτα εἰρηκέναι, αὐτοὺς πρὸς ἀλλή- 
λους περὶ ὧν πράττειν δέον νυνὲ βουλευομένους, πρὸς τὴντο 
αἴσην ἀπορίαν πανταχόϑεν ἄγεσθαι. πολλῶν γὰρ ἀναλωμάτων. 
χρεία πρὸς τοσαύτην στρατιὰν καὶ οὕτω πολυδάπανον. εἶ 
μέλλοιμεν ἐνταῦϑα διακαρτερεῖν" πρὸς ἃ οὐκ ἐξαρχέσειν τὰ 
Υ, {5 κοινὰ ἡμῖν χρήματα οἰόμεϑα. ἸΠονομάχος δὲ ὃ μέγας xo- 
ψοσταῦλος, συνέσει τε τῶν ἄλλων ὑπερέχων xai πρὸς στρα-τῦ 
τηγίας οὐδενὸς λειπόμενος τῶν τότε, καὶ διὰ ταῦτα xci 
παρὰ βασιλέως ᾿Ανδρονίκου πολλῆς ἀπολαύων εὐμενείας xai 
πόλεων διοικήσεις καὶ στρατοπέδων ἡγεμονίας πιστευόμενος 
ἀεὶ, ,,ιτὸ κολακείαις εἶπε ,,καὶ ἀπάταις χρῆσϑαι καὶ ἕτερα 
μὲν φρονεῖν περὶ τῶν πραγμάτων, ἄλλα δὲ λέγειν, χαριζό-,0 
μενον τοῖς ἄρχουσιν, οὐ μόνον ἀγεννῶν xai ἀνελευϑέρων 
εἶναι νενόμικα ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ τοῖς πράγμασι τὰ ἔσχατα 
Ὁ λυμαίνεσϑαι. πολλοὲ γοῦν Ῥωμαίων καὶ βασιλεῖς καὶ στρα- 
10. πράττεν P. 19. τῷ P. 


libi explicavi. Haec imperator ad Apocauchi interrogationem re- 
spondit. 

6o. Haec ut Synadeno referente magnus dux audivit, perinique 
tulit, videns ipsemet, quibus undique laqueis ac periculis cinctus 
esset. Nihilo minus honestissimis comitum suorum convocatis et 
imperatoris responso exposito , unumquemque quid expedire arbi- 
traretur, edissere iussit. Tum alii affirmare, etiam antequam Can- 
tacuzenus ista diceret, inter se quid nunc agendum foret, quaesi- 
visse et aeque in re tam perplexa consilium reperire nullum. potu- 
isse. "Tantas quippe copias, si hic perduret, sine magno sumptu 
ali non posse: nec iis alendis ex aerario pecuniarum satis suppedi- 
tatarum, Αἱ Monomachus, magnus coniostaulus, prudentia ceteris 
antecellens et illius memoriae ducum nulli postponendus , atque 
idcirco imperatori Andronico eximie carus, cuique urbes semper ct 
exercitus committebantur, Assentari, inquit, et in fraudem impellere 
et aliud conditum in pectore, aliud in lingua promptum habere, 
gratiam principum  aucupantem , non solum hominum parum inge- 
nuorum ac liberalium, sed rebus etiam ipsis perniciosissimum esse 
duco. Qui morbus complures Romanorum imperatores ac duces 
multis nec levibus malis implicuit: unde cum iis, quos in ditione 


HISTORIARUM III. 60. 369 


τηγοὶ πολλοῖς xai μεγάλοις συγεσχέϑησαν δεινοῖς διὰ TrvA.C.1343 
- t , " 
vocor ταύτην χαὶ τῷ ὑπηχόῳ προσδιέφϑειραν καὶ tavrovc.D 
e e ^ c - 
ὅτε τοίνυν οὕτω δεινὴ ἡ ἐκ τῆς κχολαχείας βλάβη, δέον 
^ » 
αὐτὴν καὶ ἡμᾶς Gno9tuévovg, ἄγευ τινὸς περιχαλύμματος, 
" e ὃ. E 
δὰ σφίσι τε αὐτοῖς καὶ τοῖς ἄλλοις ἅπασι Ῥωμαίοις οἰόμεθα 
συμφέρειν λέγειν. εἰ δέ τις ἐκ τῶν λόγων ἕψεται ἀνία, 
οὐ χρὴ τοῖς λόγοις προσλογίζεσϑαι, οὐδὲ τῇ γνώμῃ τοῦ εἶ- 
? - - ^ 
πόντος, ἀλλ᾽ αὐτῇ τῇ φύσει τῶν πραγμάτων. οὐ γὰρ TG 
,' T ΄ - - 
πράγματα πέφυχε γίγεσθαι οἷοίπερ οἱ λόγοι, ἀλλὰ τῇ τῶνΡ. 555 
τοπραγμάτων φύσει ἐξ ἀγαγκης καὶ οἱ λόγοι συνεξομοιοῦνται, 
εἰ γὰρ ἐξῆν, πρὸς ἡδογὴν τῶν λόγων γινομένων, xai τὰ 
πράγματα συμμεταβάλλεσθαι, οὐδὲν ἂν ἦν. ἀνοητότερον τοῦ 
μὴ τοῦτον τὸν τρύπον αἱρουμένου συμιβουλεύειν. νυνὲ δὲ, 
ὡς ὁρῶμεν, οὐ μικρά τις 7) ζημία ταύτης τῆς ἡδονῆς, ἀλλὰ 
τὔϑάνατος τῶν ἑλομένων. τοῦ πολέμου τοίνυν τοῦ ἐμφυλίου 
τούτου χεχινημένου., δύναμιν μεγάλην περιβεβλημένος ὃ Καν- 
^ 2 , * αν Mc - ' e 295 ;. 
ταχουζηνὸς ἐνθαδὲ ἧκεν εὐθὺς ἐξαρχῆς, πρὸς ἣν οὐδὲ cv- 
' 
τιβλέπειν σύμπαντες ἠδυγήϑημεν ἡμεῖς. ἐν Γυγαιχοχάστρῳ 
- 5 , ^ , 
δὲ τῆς περὲ αὐτὸν συμβάσης ἀποστασίας xai τοιαύτης περι- 
᾿ , 
200407056 χαχοπραγίας, οἵα καὶ τὸν μάλιστα χαρτερικώτατονβ 
i ^ ^" * E 
ἐθορύβησεν ἄν δικαίως, ἐκεῖνος ovx ἀπεῖπε πρὸς τὴν ovu- 
^ c4 2 Tam 3 95 ὦ - ^ » , , 
φορὰν οὐδὲ ἐνέδωχεν, ἀλλ᾽ ἅμα volg περιλειφϑεῖσιν ἀπεχώ- 
get πρὸς Τριβαλοὺς συντεταγμένος, ὥσπερ μηδενὸς χαινοῦ 
γεγενημένου, ἡμῶν μάλιστα ἐπικειμένων καὶ ϑορυβούντων 
25uerà τὴν τοσαύτην ταραχὴν xai τοῦ περὲ αὐτὸν στρατοπέ- 
21. ἐθορύβησαν P. 
ac potestate habebant, se ipsos quoque perdiderunt. Quoniam 
igitur tam moxia est assentatio, oportet et nos, illa omissa, citra 
velamentum quae nobis aliisque Romanis omnibus conducere puta- 
mus, in medium proferre: et si dicta nostra duriora minusque 
iucunda fuerint, non dictis id , neque voluntati dicentis, sed ipsi 
rerum conditioni adscribere: non etenim rerum natura sermonem, 
sed naturam rerum sermo necessario imitatur, Nam si ad volupta- 
iem orationis etiam res immutare et accommodare liceret, nihil 
esset insipientius, quam nolle hac ratione consulere. Atqui vide- 
mus, qui se hac suavitate passi sunt deliniri, eam mon quavis 
poena, sed ipso interitu expiare. Bello igitur hoc civili exorto, 
Cantacuzenus cum non mediocri potentia huc statim a principio 
veniebat, quam omnes nos nec intueri sustinebamus. Gynaecoca- 
stri autem cum a suis desertus, tali aerumma fatigaretur, quae 
etiam longe patientissimum de gradu merito deiecisset, ille infractus 
et immutabilis cum reliquiis in '"l'riballos ordinato agmine disces- 
sit, perinde ac si nihil novi accidisset, nobis post tantam pertur- 
Cantacuzenus Il, 24 


370 CANTACUZENI 


- - e 
4.C.1343 δου τὴν διχοστασίαν. ἐπεὲ δὲ ἐγένετο ἐν Τριβαλοῖς, οὕτω 
D - x 
πάντας ἐξήρτησεν ἑαυτοῦ καὶ τοσαύτην ἐπεδείξαντο τὴν εὑ- 
c M ^ - c -- ΕἸ » 3 
γοιαν oí δυνατοὶ τῶν Τριβαλῶν, ὡς δοχεῖν οὐκ ἔπηλυν tivat 
^ ^ 5 ^. EJ 
καὶ συμφοραῖς χρησάμενον πρὸς αὐτοὺς καταφυγεῖν, ἀλλ᾽ 
ἐκ πατρῴου χλήρου τὴν ἀρχὴν αὐτῷ προσήκειν ἐχείγων ,5 
α χαὶ πάντες ὡς δεσπότῃ προσεῖχον xai πάντα ἔπραττον ὑπὲρ 
αὐτοῦ. δῆλον δέ" καὶ γὰρ ἡμῶν πρεσβείαν καὶ ἅπαξ xai 
, * - [i 
δὶς πρὸς αὐτοὺς πεποιημένων καὶ πολλῶν παραχωρούντων 
πόλεων ὑπὲρ τοῦ τοῦτον διαφθείρειν, οὐκ ἐδέξαντο, ἀλλ᾽ 
ὥσπερ ἐκ συγϑήματος χοινοῦ τὴν ἐχείνου σωτηρίαν τοῦ τὴντο 
σφετέραν αὔξειν ἀρχὴν προείλοντο. vv» τε ὀλίγῳ πρότερον, 
? * »c b ? . n, e »' 3 , - 
ἐπεὶ Βεῤῥοιῶται εἰσεδέξαντο, οὕτως ἤύξητο ἐν χρόνῳ βραχεῖ, 
Gov εἰ μὴ σὺ ἐπικαιρότατα ἐγένου πρὸς ἡμᾶς καὲ τὴν φο- 
- - » y , 
ρὰν ἀνέστειλας τῆς εὐτυχίας, πολλῶν ἂν Tv κύριος πόλεων 
ἄχρι νῦν, αἱ γὰρ κατὰ τὴν ἑσπέραν πᾶσαι μάλιστα αὐτῷιτϑ 
' - ? - 
προσέχουσι, xai νῦν μὲν Θετταλία τέ ἐστιν αὐτῷ ὑπήκοος 
ὶ αἱ ^ Βέῤδοιαν πολίχναι καὶ τὰ φρούρια. ἄν δ᾽ αὐτό 
καὶ αἱ περὲ DBégQQ πολίχναι καὶ τὰ φρουρια. ἂν αὐτὸς 
ε , , M , , 
Dom ἀνάγκης &vaycQnonc, (μένειν yag ἡ δαπάνη οὐκ ἐάσειν 
ἐπιπλεῖστον,) ᾿Αἰχαρνανία δᾷστα προσχωρήσει καὶ 7 ἄλλη 
ἤπειρος. πάλαι γὰρ προσδέχονται αὐτοῦ τὴν ἄφιξιν, καῖαο 
' » 
V.446 πολλὴν αἵ περὲ αὐτὸν ἐνδείκνυνται τὴν εὐγοιαν, ὥσπερ οἶδα 
σαφῶς αὐτὸς πολὺν παρ’ ἐκείνοις διατρήψας χρόνον. εἶτε 
3 " “Ὁ — 
μὲν οὖν ἐκείνῳ προσχωρήσαιεν καὶ μὴ Τριβαλοῖς, (δυοῖν γὰρ 
? ' c , 
ϑάτερον ἀνάγκη 2) καὶ ὑπ᾽’ ἐκείνῳ uiv γεγενημέναι ὑπὸ τὴν 
bationem et secessionem militum a tergo enixe instantibus ac tu- 
multuantibus, lam vero apud 'Triballos sic omnes sibi devinxit 
tantaque benevolentia principes eum coluerunt, ut non peregrinus 
et calamitosus ad eos confugisse,sed principatus illi tamquam pa- 
terna hereditas deberi videretur, omnesque ut ipsi despotae ob- 
temperarent et eius causa nihil non facerent. Quod vel inde 
patet. Nam cum nos legatos eo semel iterumque misissemus mal- 
tisque oppidis cedere vellemus, δὲ illum e medio sustulissent, pe- 
titionem repudiarunt et velut de compacto salutem eius p. rk 
suo dilatando praetulerunt, Nuper a Berrhoeotis receptus , brevi 
tempore adeo crevit, ut, nisi tu opportunissime nobis affuisses cur- 
sumque felicitatis eius repressisses, multarum urbium dominus usque 
hodie evasisset Nam occidentales omnes et diligenter parent: et 
iam quoque Thessalia et circum Berrhoeam oppidula atque castella 
ei se subdiderunt, Quodsi tu coactus discesseris, (difficultas enim 
sumptuaria te diu admodum manere nou sinet,) Acarnania et alia 
continens nullo labore accedent. Nam et pridem adventum illius 
miro in eum affectu exspectant, quod ipse diutius apud eos habi- 


taudo certo comperi, Sive igitur in Cantacuzeni, mon in Triballi 
fidem ac ditionem sese contulerint, (alterum enim horum oportebit) 


HISTORIARUM III. 60. 371 


“Ῥωμαίων αὖϑις τελέσουσιν ἡγεμονίαν. àv δὲ KodAgc avtagA.C. 1343 
ὑποποιήσηται, τῷ μεγίστῳ μέρει 5j “Ῥωμαίων ἀρχὴ ἐλάττων 
ἔσται ἑαυτῆς. ὅμως εἰ καὶ τοῦτο γένοιτο, τὸ βέλτιστον δο- 
κοῦν, ἀλυσιτελέστατον ἡμῖν φανεῖται. μέγας γὰρ ἤδη γεγενη- 
Buévog xai πολλὴν ἐκεῖθεν ἄγων δύγαμιν, οὐ μόνον Πακχεδο-Ῥ- 556 
γνίας ἔσται ἄρχων ἐν ὀλίγῳ, ἀλλὰ δέδοικα, μὴ καὶ ἡμῖν ἐπέλ- 
ϑῃ φοβερός. πολλοὲ γὰρ τῶν δοχούντων εὔνων εἶναι βασί- 
λίδι νῦν, ἐκείνῳ προσχωρήσουσι. στρατιᾶς τε γὰρ τὸ πλεῖ- 
στον καὶ οἱ ἄλλοι τῶν Ῥωμαίων ἄριστοι ἐχείγῳ μάλιστα 
τοπρυσέχουσιν, ὥσπερ ἀγγοοῦμεν οὐδ᾽ αὐτοί. ἃ προσήκειν 
οἴομαι σκοπεῖν καὶ μὴ περιμένειν τὴν ἀνάγκην, ἀλλὰ διαλέ- 
γεσϑαι αὐτῷ περὲ εἰρήνης καὶ τὸν πόλεμον καταλύξιν. νῦν 
μὲν γὰρ ἔτει τῶν πραγμάτων ἐπαμφοτεριζόντων καὶ ἀδήλου 
τοῦ μέλλοντος ὄντος ἑκατέροις, πεισϑήσεται ῥᾳδίως, καίτοι 
15xaé πρότερον, ὡς ἀκούω, πρὸς τοῦτο καὲ οἴκοϑεν χεκινημέ- 
voc. ἂν δὲ δυναμίν τινα προσλάβηται καὶ ἐν ἐλπίσι γένηται 
τοῦ πάντως περιέσεσϑαι ἐν τῷ πολέμῳ, δέδοικα, μὴ ξητοῦν-Β 
τες τότε τὴν εἰρήνην, ἀνήνυτα πονῶμεν καὶ σφίσι τε αὐτοῖς 
μεγάλων αἴτιοι κινδύνων xai τοῖς ἄλλοις φαινώμεϑα “Ῥωμαί- 
200,0. ἄν τὲ γὰρ ἡμῶν περιγένηται πάντων αὐτῷ προσχωρη- 
σάντων, πρὸς τῷ αἰσχρῷ xol κίνδυνον οὐ τὸν τυχόντα ἔχει" 
ἄν τε πρὸς τὸν πόλεμον ἀντίσχωμεν, μεγάλας ὑποστήσονται 
συμφορὰς αἱ πόλεις ὕφ᾽ ἑκατέρων πολιορκούμεναι xai ἔξαν- 


iuris illius factae, rursus in Romano imperio numerabuntur: sivé 
Crales eas domuerit, partem maximam Romanus principatus se ipso 
minor erit, Attamen etiamsi istuc fiat, quod optimum apparet, gra- 
vissimo nostro incommodo fiet. lam enim amplificata potentia, - 
magnas inde copiás ducens, non solum brevi Macedoniam tenebit, 
sed male formido; ne et nos horribiliter invadat. Complures enim, 
qui nunc in Augustam videntur properndere, ad illum deficient, cui 
exercitus paene totus et fortissimi quique Romanorum addictissimi 
sunt, quod nec nos latet, Quae. perpendenda, et non exspectata 
necessitate, cum eo de pace agendum belloque finem imponendum 
sentio, Nunc siquidem rebus adhuc utroque versum inclinantibus et 
quid futurum sit, utrisque nescientibus, nullo negotio flectetur : 
quamquam ét ante hoc tempus , üt accepi, suopte impulsu a pace 
non abhorruit, uodsi virium accessione corroboratus, omnino 
bello se potiorem futurum speraverit, timeo, ne tunc pace deside- 
randa frustra laboremus et cum nobismetipsis, tum Bomanis ceteris 
cladem non mediocrem invexisse iudicemur. Seu enim mos vincat, 
id omnibus jam ad eum adiunctis praeter dedecus etiam non 
vulgare periculum habébit: seu armis resistamüs , urbes ab utrisque 
obsessae graviter afflictabuntur , in servitutem redactae scilicet ul- 
timisque cumulaiae miseriis: et Romanum impérium ipsum in sé 


373 τὸν, CANTACUZENI . 


A.C. 1343 δραποδιζόμεναι καὶ τὰ ἔσχατα ὑπομένουσαι, καὶ ἡ “Ῥωμαίων 
ἀρχὴ αὐτὴ ξαυτῇ περιπεσεῖται καὶ διαφϑαρήσεται ὑπ’ ἄνο- 
γήτου φιλογειχίας. εἰ μὲν οὖν παρὰ βασιλίδος καὶ πατριάρ- 
- » - » 

C yov xoi τῶν ἄλλων, ὅσοι τῶν πραγμάτων ἄρχουσιν, ἀνυπεύ- 
- ΄ UE , - 
ϑυγον ἔχεις τὴν ἀρχὴν καὶ πρὸς τὰ φαινόμενα λυσιτελεῖνδ 
»*, ' ἢ y ’ E M ἊΨ P - ' 
ἔξεστι βουλεύεσθαι, πρεσβείαν “ηδὴ πρὸς ἐχεῖνον ποιοῦ περὲ 
- ἀρ M , ^ , , ^ c - ^ 
εἰρήνης xoi μηδέν σε ϑορυβείτω. βελτιστά τε γὰρ ομοῦ xat 
, * , ^ bd ^" ΒΩ - 
λυσιτελέστατα καὶ βασιλίδι καὶ πᾶσι τοῖς ἄλλοις κοινῇ βου- 
λεύσῃ. εἰ δὲ προσχρούειν ἐχείγοις ovx ἐθέλεις, τὴν περὲ 
Ll , ^ » , - ^ , 
τῆς εἰρήνης ἣν ἔχουσι γνώμην ἀγγοῶν, ἀλλ᾽ éuob δέομαιτο 
- ^ 
τριήρη μίαν παρασχεῖν, ὡς ἄν γενόμεγος ἐν Βυζαντίῳ xa 
, e - , y ? » 
συμβουλεύσας, ὅσα μοι δοχῶ βελτίω εἶναι, ολέγων εἴσω 
ἡμερῶν τὴν περὲ τῆς εἰρήνης ἐχείνων ψῆφον φέρων éna- 
χε - : p - 
v5io". Movou&yoc μὲν οὖν τοιαῦτα περὲ τῆς εἰρήνης 
διειλέχϑη μετὰ παῤῥησίας" ἦν γὰρ ἐκ τῶν τρόπων πλεί-τῦ 
- * ^ , « 
Ὥστην παρὰ πᾶσι τὴν αἰδῶ καρπούμενος, καὶ oL μὲν &À- 
« Y» ἣν » 
λοι οἱ παρόντες εὖ μὲν δφασαν ἐκεῖνον βεβουλεῦσθαι, xai 
2 , * * - , M^ * M . |: , 
ἐπείϑοντο" τὴν δὲ τοῦ δέχεσθαι ἢ μὴ τὴν εἰρήνην δυναμιν 
- ' υ 7 , , - * 5 , ' 
τῷ μεγάλῳ ἀγνετίϑεσαν δουχί, ἐκεῖνος δὲ ἦϑος μόνον vovg 
΄ $t , 
λόγους ἐποσειομένου δείξας καὶ, ποία vig àv εἰρήνη yévouc2o 
' 2 * 
πρὸς Κανταχουζηνόν; εἰπὼν, ἄλλο δὲ μηδὲν προσϑεὶς,, διέ- 
^ ^ κ᾿ 
λυσε τὸν σύλλογον, μηδὲν πρὸς Πονομάχον μήτε πρὸς ὀργὴν, 
, ^ Ἵ Κὰρ u , ^ E ^ 
μήτε πρὸς ὕβριν φάμενος, ὥσπερ εἰώϑει πρὸς τοὺς ἄλλους, 
εἴ τις περὲ τοιούτων ποιοῖτο λόγους πρὸς αὐτόν. 
« , 

P.55; . Ee. Πρὸς Κράλην δὲ πρεσβείας ποιούμενος ovyvàc25 
corruet atque ab isto infrugifero dissidio pessum dabitur, Si itaque 
ab imperatrice, patriarcha et aliis, in quorum auctoritae tota est 
res publica, sic habes imperium, ut rationem non reposcaris et quae 
censeas utilia, liceat tibi statuere, legationem ad eum de pace 
securus mitte: nam et imperatrici et reliquis communiter nulla re 
melius utiliusque consulueris, Sin apud eos offendere non vis, 
quia quo animo ad pacem sint ignoras: at mihi, amabo, unam 
triremem indülge, ut, cum Byzantium excurrero et quod in rem sit 
persuasero, paucis diebus eorum calculum reportans, revertar. 
Monomachus ad hunc modum et cum libertate locutus est: erat 
enim propter morum integritatem venerationi omnibus. Et alii qui- 
dem consilium laudabant ibantque pedibus in eius sententiam: pacis 
autem complectendae aut aversandae arbitrium magno duci defere- 
bant. Qui dumtaxat abnutans (qui mos est orationem alicuius re- 
pellentium) et nihil addens praeter haec verba, Et quae tandem 
pax cum Cantacuzeno? conventum solvit, nec quidquam iracundius 
aut contumeliosius in Monomachum iecit, ut in alios solebat, si quis 


super re huiuscemodi mentionem apud se intulisset. 
6:1. Ad Cralem autem oratores missitans ingentemque pecu- 


HISTORIARUM III. 64. 373 


» - , -[ 
ἔπεισε xoi φανερῶς, χρήματα πολλὰ τὰ μὲν διδοὺς, τὰ OPAC 1343 
, , ΒΩ 1 
ἐπαγγελλόμενος, πόλεμον ἄρασϑαι πρὸς Kavraxovügvóv TO» W.447 
, A». - - 5c 
βασιλέα. "MP πρῶτα μὲν πρέσβεις πέμψας εἰς Βέῤῥοιαν,Β 
c " H da - , 
ὁμήρους ἤτει τοὺς παῖδας τῶν ἀρίστων, πρόφασιν uiv, ὡς 
οὖ e 7» NEU ^ 9 3 , 2 2^ 
ide ud b er βασιλέως » μη παρ᾽ ἐχείνων ἐπιβουλευϑῇ, 
- » ὦ EH -"Ἢ ᾿ € 
τῇ δ᾽ ἀληθείᾳ, Βεῤῥοιώτας αὐτῷ ἐχπολεμῶσαι διαγοηϑεὶς, ὡς 
^ ^ 33 ze , - 2f 
xaxOc περὲ αὐτῶν βουλευσαμένῳ καὶ τοὺς παῖδας ἰδίας ἕνεχα 
ὠφελείας αὶ osuévo Τροιβαλοῖ: λέως δὲ πρὸς μὲ ; 
ὑφελείας χαταπροςμένῳ οιβαλοῖς. βασιλέως δὲ πρὸς μὲν τοὺς 
- ' ^ ^ 5 
ὁμήρους φανερῶς ἀπαγορεύσαντος, τῆς. δὲ περὲ αὐτὸν εὐνοί- 
1 AT ; 
τοαςχαὲὶ προνοίας ὡμολογηχότος χάριτας πολλὰς, ϑαῤδεῖν τε 
εἰτιόντος, ὡς οὐδὲν αὐτῷ ἐκ Βεῤῥοιωτῶν ἀπαντήσει δυσχε- 
ρὲς, μιᾷ γνώμῃ σπουδαζόντων ὑπὲρ αὐτοῦ xai πᾶσαν ἐνδει- 
x - - 
χγυμένων εὑγοιαν, ἐχεῖγος ἐτρέπετο πρὸς δευτέραν msipayC 
iJ ^ ν᾿ Ἕ 
καὶ μετεχαλεῖτο βασιλέα πρὸς αὐτὸν, ὡς περί τίνων ἄναγ- 
, , , 
ιϑχαίων βουλευσύμενον μάλιστα διατρίβοντα ἐγγύς. ἔφασχε 
^ , - » Li - 
γὰρ ἐκ Παιόνων τῆς ἀρχῆς νεώτερα τινὰ χεκινῆσϑαι, xai 
* c * , - 
πολὺν αὐτῷ τὸν ϑύρυβον παρέχειν. δι᾽ ἃ quon ἀναγχαῖον 
χοιγῇ σχεψαμένους, (οὐδὲ γὰρ ἕτέ λλ ἐποιϑέ 
7 L 6, γάρ ἑτέρῳ μᾶλλον πεποιϑέναι βασι- 
, ^ — P - 
λέως διά τε τὴν προσοῦσαν εὐγοιαν xoi τὴν περὲ τὰ τοιαῦτα 
, * - - 
2οσύγεσιν πολλὴν xai ἐμπειρίαν.) ἃ δοκεῖ λυσιτελεῖν ἐλέσϑαι. 
Lj , 
βασιλέως δὲ oi φίλοι χρύφα τὴν ἐπιβουλὴν àugvvor , (ἐβου-- 
, " , 
λεύσατο γὰρ, εἰ δύναιτο συλλαμβάνειν ,) καὶ zagnvovr φυ-. 
, € ᾿ * * er , , 
λάττεσϑαε ὡς δύσνουν. βασιλεὺς δὲ, ἵνα μηδεμίαν πρόφασιν 
E , » 
δοχῇ παρέχειν πρὸς τὸν πόλεμον, ἄγνοιαν ἁπάντων ὑπεχρέ- Ὁ 


niam partim dans, partim pollicens, eum.ad bellum adversus Can- 
tacuzenum palam suscipiendum inflammat. ^ Crales primum Ber- 
rhoeam legatos mittens, filios optimatum obsides postulat, simu- 
lans, se curare sedulo, ne quid imperatori ab ipsis insidiarum 
strueretur: cum re vera Berrhoeotas οἱ inimicos et infestos reddere 
studeret, ut qui male de illis mereretur, quandoquidem eorundem 
filios ad privatam utilitatem suam Triballis tradi nihil pes habe- 
ret. Imperatore obsides diserte recusante gratiasque de benevola 
sollicitudine sui amplas agente iubenteque confidere, nihil sibi a 
Berrhoeotis oritarum incommodi, quibus omnibus perinde carissi- 
mus esset, aliam instat viam. Imperatorem, velut de quibusdam. 
magni momenti cum eo disquisiturus, ad se in propiuquum accer- 
sit. Dicebat enim, Paeonas res novas molitos, inde se magnopere 
turbari. Quare mecessarium duxisse, cum 66 consultare: nemini 
enim plus fidere et propter eam qua ipsum prosequatur benevolen- 
tiam et propter eximiam in hoc genere prudentiam exercitationem- 
que videndi et eligendi, quod in talibus negotiis expediat. Cete- 
rum amici, clam detectis eius insidiis, (cogitaverat enim illum ca- 
pere, sí posset, ut pro malevolo homine caveret, admonebant. 


, 


374 CANTACUZENI 


A.C.1343vero. πέμψας δὲ ἸΠανουὴλ τὸν νεώτερον τῶν υἱῶν xai 4y- 
γελον τὸν ἀνεψιὸν, ἐδήλου, ὡς αὐτὸς ἀδύνατος εἴη τὴν πόλιν 
4 * L w 
ἄρτι προσχωρήσασαν χαὶ οὕπω πρὸς τὴν αὐτοῦ εὔγοιαν βε- 
, c , LA ' - 
βαίως ἡδρασμένην καταλείπειν, ἄλλως τε καὶ τῶν πολεμίων 
ἐπικειμένων καὶ προσδοκίμων ὄντων αὐτοῖς ἐπιατρατεύσειν,ἤ 
τὸν υἱὸν δὲ πέμψειε καὶ τὸν ἀνεψιὸν, ἵνα δι’ αὐτῶν πυϑό- 
€ n , , D 
μενος περὶ ὧν αὐτῷ δέοι συμβουλεύειν, γνώμην ἐξενέγχῃ τὴν 
μάλιστα αὐτῷ συνοίσουσαν. ὃ δ᾽ ἐπεὲ βουλεύεσϑαι εἶχε περὲ 
οὐδενὸς, (σκήψεις γὰρ καὶ προφάσεις τὰ τοιαῦτα ἦσαν xci 
-" - ' 2 - - 
Ρ. 558 τῆς ἐπιβουλῆς περικαλύμματα,) περὶ ἄλλων τινῶν αὐτοῖςιο 
διαλεχϑεὶς ἥκιστα συμβαινόντων οἷς ἠξίου πρότερον, οἴκαδε 
Sarees d e * 2 2 , 
ἀπέπεμπεν. ὕστερον δὲ ὀλίγῳ, ἐπεὶ ἐπιβουλεύων ἀνύειν 
2 EE S H ue 
ἠδύγατο οὐδὲν, τὸ προσωπεῖον ἀποθέμενος, κατήγγελλε qa- 
γνερῶς τὸν πόλεμον. πέμψας γὰρ πρεσβείαν πρὸς βασιλέα, 
τὴν πρὸς αὐτὸν εἰρήνην xai τὰς σπονδὰς διέλυε καὶ τοὺς 15 
, , » , 
ὅρχους, βασιλίδι φάσκων συμμαχήσειν, εἴ τι δύναιτο" αὐ-- 
' "dd € ' e » » - 
τὸν δὲ περὶ ξαυτοῦ βουλεύεσθαι ἅττα ὧν λυσιτελεῖν δοκῇς 
t * *j ' - - 
oi μὲν οὖν πολλοὲ πρὸς τὴν ἀγγελίαν τοῦ Τριβαλικοῦ πο- 
V.448Aéuov ἐθορυβοῦντο οὐ μετρίως" βασιλεὺς δὲ καὶ τῶν περὲ 
αὐτὸν oi ἄριστοι πολλὰς ὡμολόγουν χάριτας ϑεῷ τῆς προ-2ο. 
Bvoíag τῆς περὲ αὐτούς. εἰ μὴ γὰρ αὐτὸς ἄνωϑεν διέσωζε 
^ χεῖρα ὑπερέχων, τί ἐκώλυε Κράλην, ἡνίκα ἔχων ἐν χερσὶν 
, M 3€ w , , , -“ 
αὐτοὺς καὶ ῥᾷστα βυγάμεχορ, διαφϑείρειν; καίτοι. γὲ πολλῷ 
πλειόνων ὑπὸ τῶν τὰ “Ρωμαίων διοικούντων xai χρημάτων 
18. πολλοὲ ponit P. post ἀγγελέαγ. 
Imperator,ne causa et origo belli ullo modo a se profecta videatur, 
ignorantiam omnium simulando, Manuelem, iuniorem filium, et An- 
gelum consobrinum mittit, perque eos significat, se urbem, deditione 
adhüc recenti et nondum confirmatis civium erga se studiis , relin- 
quere non posse: praesertim cum hostes vicini sint et obsidio ti- 
meatur,  Mittere autem filium et consobrinum, ut, ubi per eos 
resciverit, de quibus suum expetat consilium, sententiam illi uti- 
lissimam proferat.  Crales, quoniam quid in consultatione poneret, 
non habebat (hoc enim tegumentum et involucrum quoddam tan- 
tummodo insidiarum erat ,) de aliis nonnullis, prioribus nequaquam 
consentaneis, collocutus, domum eos remittit. Breve intercessit 
spatium, cum, quod insidiis nihil promovisset, persona abiecta 
manifestum illi bellum denuntiat. Missis namque legatis, pacem et 
foedus rescindit: Augustae se, si quid posset, opem laturum: ipse, 
quid sibi conduceret, apud animwm cogitaret. — Hac denuntiatione 
belli Triballici plebe non leviter perterrefacta, imperator et opti- 
mates eius de providentia Deo gratias egerunt. Nisi enim is desu- 
per extenta manu eos servasset, quid tandem Cralem, cum eos in 
Iuanibus haberet interficereque facillime — posset, quid, inquam, 


HISTORIARUM IIl. 61. 395 


καὶ πόλεων παρεχομένων, ( ἃ γὰρ αὐτοὶ νυνὶ κατέχουσι ZüGiA.C.i1343 
ἔτι πολλῷ πλείω ἔχειν ἐξῆν, πολυπραγμονήσαντα μηδὲν,) τότε : 
v —- A] Lu « * ^ a ^ 
μὲν οὐδὲν &igyaozo τοιοῦτον, ἀλλὰ καὶ ἅπαξ καὶ δὶς πρὸς τὴν 
πρεσβείαν ἀπηγόρευε τὴν παρ’ αὐτῶν" νυνὶ δὲ ὅτε βλάπτειν 
δδύναιτο μηδὲν, ἐκεῖνα πράττειν ἐπιχειρεῖ, πᾶσαν ἐπίνοιαν κι- 
- e , - » , 3. ^" 3. x T. «e 
γῶν, ἃ τὸτε ϑᾶττον ἡ λόγος αὐτῷ ἐξῆν ανύυττεῖιν. οϑεν 
δῆλον εἶναι, ἔφασκον, ὡς οὐδὲ τό U ἐχείνου ἤϑους ἡ IC 
ῆ , ἔφασχον, ὡς οὐδὲ τότε τοῦ ἐχείνου ἤϑους ἡ περὶ 
5» * - “- ΄ 
αὐτοὺς εὐγνωμοσύνη ἦν, ἀλλὰ τῆς τοῦ χρείττονος ἐπικουρίας. 
γυνὴ δὲ ὅτε ἐν ἀσφαλείᾳ καϑέστασαν αὐτοὶ, τὴν οἰχείαν γνώ-- 
τομὴν φαγερὰν ποιεῖν. "nóxavxog δὲ ὃ μέγας δοὺξ, ἐπεὲ τὴν 
πρὸς βασιλέα μάχην ἀπηγόρευεν, ἀφανῶς ἐπιβουλεύειν, 
e * , 
ὥσπερ xai πρότερον, ἐπεχείρει καὶ παντοίας συνέῤῥαπτεν ἐπι- 
βουλάς. πρὸς γὰρ Βεῤῥοιώτας κρύφα πέμψας, ἔγραφε τοι- 
αὕτα " ὡς εἰδείη μὲν αὐτοὺς οὐχ ξκοντὲ προσχεχωρηκότας 
τ Καντακουζηνῷ, κοινῷ πολεμίῳ τῶν Ῥωμαίων ἀναφαγέντι xod 
τῶν βασιλέως ἐπιβούλῳ παίδων" ἀλλ᾽ ὑπὸ τοῦ Τριβαλῶν 
πολέμου πιεζομένους ὠσϑῆναι ἐπὲ τοῦτο δι’ ἀνάγκην, νομί- 
, E » , , - ^ ' Ü , 
σαντὰς TL ὑπὸ τουτου ὠφελεῖσθαι διὰ τὸ Κράλην πυνϑάνε- 
σϑαι σπονδὰς ἔχειν πρὸς αὐτὸν καὶ συμμαχίαν. τοῦτο δὲ Ὁ 
* 3 » , 
200702» ἕτερον ἦν, ἢ ἀπάτη xoi φεναχισμός. ἸΚράλης γὰρ 
Ψ «. - -- P 
ἤδη φανερῶς ἡμῖν προσϑέμενος, ἐχείνῳ ἔγνωχε πολεμεῖν. εἰ 
* ᾽ , M - - ' , LES 
μὲν οὖν μεταβαλόντες τὰ χοινῇ τε πᾶσι καὶ σφίσιν αὐτοῖς 
- et ^- , , , ^ 
λυσιτελοῦντα ἕλοισϑε, (ταῦτα δέ ἐστι, κατέχειν τοῦτον xa 
X4 - , 
τὸν κίνδυνον μὴ ἐᾷν διαδιδράσκειν" οὐ πολλῷ γὰρ ὕστερον 


prohibuisset? Enimvero, cum 'ab imperii administratoribus multo 
plus pecuniarum et urbium ei offerretur, (quas namque nunc ipsi 
teneant, iis plures citra ullam sollicitudinem laboremque ab eis 
accipere licebat,) tum quidem nihil factum huiusmodi, sed semel 
iterumque eorum legationem réiecisse ; nunc autem, quando nocere 
nequit, tota mente et cogitatione illa moliri, quae tunc dicto ci- 
tius efficere potuisset. — Unde constare, quam tunc probitatem can- 
doremque in ipsos prae se tulisset, non eius ingenii, sed coelestis 
auxilii fuisse. Nunc quando ipsi securitatem invenerint, illum co- 
gitationes suas aperire. Apocauchus, bello contra imperatorem de- 
sperato, cuniculos agere, ut antea, et varie insidias tendere insti- 
tuit: ad Berrhoeotas enim latenter ita scripsit. Scire se, ipsos non 
suopte nutu ad Cantacuzenum, communem Romanorum hostem de- 
claratum et filiorum imperatoris insidiatorem, sed quia Triballorum 
armis premebantur, necessitate adactos accessisse, aliquod inde 
emolumentum sibi promittentes, quod audissent, Cralem foedus cum 
60 societatemque pepigisse. X Verum istuc merum errorem ac ludi- 
brium fuisse: illum quippe iam non dissimulanter a se stantem, 
Cantacuzenum oppugnare decrevisse. Quare si mutata mente com- 


376 CANTACUZENI 


1 , - »* : 
Α.Ὁ. 1343 ἀφιξόμεϑα én' αὐτὸν πανστρατιᾷ.,) ἄριστα βουλεύσεσϑε ὑπὲρ 
^- 5 bd M - 
ὑμῶν αὐτῶν" πολλῶν γὰρ ἀπολαύσετε καὲ μεγάλων τῶν πα- 
- - ^ - i 
ρὰ βασιλέως τὸ τοῦ νέου xai ἐμοῦ εὐεργεσιῶν. ἢν δ᾽ dne 
Ogre καὶ ἐχείγῳ προστιϑέμενοι ταῖς γνώμαις, γνώσεσϑε m0- 
A ONESU A E - εἴς "W^ ἊΝ 4 
P. 559 λεμιεῖν ἡμῖν, εἰς τοσοῦτον ἀβουλίας ἥξετε, ὡς. μετὰ πεῖρανδ 
o S. ν᾿ e ^ Pur 
πολλῶν ἀγιαρῶν εἰσεσϑε, ὡς βέλτιον Tv πείϑεσθαι ἡμῖν, 
* . » Ω - ^ - 
πρὲν εἰς ταῦτα ἥκειν. Βεῤῥοιῶται δὲ φανερὰ τῷ βασιλεῖ 
΄ ^ , * "A 5 
πρότερον ποιήσαντες và γράμματα, οὐδὲν ϑαυμαστὸν," ἀντέ- 
γραφον ο,ἰΠπόκαυχε, εἰ τοῦ πολλὰ εὐηργετηκότος καὶ τρούό- 
LU y * e 
zov τινὰ δεδημιουργηχότος καὶ αὐτὸς κατεξαναοτὰς, ὥσπερτο᾽ 
ὃ τοῦ ψεύδους πατὴρ καὶ σὸς διδάσκαλος κατὰ ϑεοῦ τοῦ 
πεποιηχύτος, καὶ βλασφημίας ἀφίης κατ᾽ αὐτοῦ πολλάς" xal 
- ν - x [i 
γὰρ xaxsivog κατὰ ϑεοῦ, οὐδὲ γὰρ xarà τἄλλα βασχάγου 
καὶ πονηροῦ δαίμονός vivog ἀποδέεις τῶν ἐξητασμένων ἐπὲ 
φϑορᾷ, αἵμασιν ἀνθρώπων χαίρων καὶ στρεβλώσεσι καὶ vgv-15 
ν , ' , "d d 
Βφὴν ποιούμενος τὰς ἑτέρων συμφοράς. ἃ μὲν ov» γέγραφας, 
- ww - , 
ἀκριβῶς ἔχεταε τοῦ φίλου ψεύδους, xai τούτου χάριν, ὡς 
λλ - 2. 9. , 2c; : e δὲ Ü 0 εἰ-- 
πολλῶν ἄξια βαράϑρων, ἀπεῤῥίψαμεν. ἕν δὲ μόνον π 
' - Y ' 1 , E] : 
σϑησομεϑα ἀχριβῶς, οὐ κατὰ τὴν σὴν διάνοιαν, ἀλλ᾽ ὥς 
« EJ , ^ ? , , , NP 
ἡμῖν προσήκει. βασιλέα γὰρ oU μόγον πάσῃ δυνάμει χαϑέ-ο᾽ 
Eousv παρ᾽ ξαυτοῖς, ἀλλὰ καὶ (nig δύναμιν, εἰ οἷόντε εἴ- 
πεῖν: δεῆσαν δὲ στρατεύειν ἐφ᾽ ὑμᾶς, καὶ αὐτοὶ συνεψόμεϑα 


munitati et privatim ^ sibi quisque prospectum velint, (nempe ut 
ipsum detineant, neo discrimen effugere sinant; se enim brevi cum 
tolis copiis in illum moturum,) consultissime facturos: multa enim 
et exquisita tum ab adolescente imperatore Ioanne, tum a se bene. 
ficia relaturos. Si obtemperare detrectent illumque animis complexi, 
secum pugnare voluerint, utique eo amentiae progressuros, ut de- 
mum post multarum acerbitatum experientiam discant, melius fuisse 
auscultare, quam eo miseriarum devenire, Berrhoeotae, epistola prius 
imperatori ostensa, sic rescripserunt. ^ Haud mirum, Apocauche, 
quod contra tam bene de te meritum et quodammodo conditorem 
tuum et ipse, sicut mendacii pater et magister tuus contra Deum, 
fabricatorem. suum , insurgis tamque immodice maledictis eum in- 
cessis: nam et ille Deum. . Neque vero cetera invido aliquo et 
maligno daemone ex iis, qui ad exitium mortalibus importandum 
exercitati sunt, inferior es , sanguine , tortuosis fallaciis gaudens et 
aliorum calamitates pro deliciis habens. Quae igitur scripsisti, 
expresse cum mendacio, quod tibi amicum est, coniuncta sunt: 
ideoque ea, ut multis digna barathris, abiecimus. Unum tantum- 
modo, non quidem ex mente tua, scd ut nos decet, praestabimus. 
Imperatorem siquidem mon solum pro viribus, sed et supra vires, 
si dici potest, apud nos retinebimus, Qui si in vos arma moverit, 
una sequemur pognamque cupide capessemus, ^ Quodsi quando 


HISTORIARUM IiI. 61. ὙΦ ΘΝ 


xai συναγωνιούμεϑα προϑύμως. εἰ δέ ποτε συμβαίη διαστῆναι AC. 1343 

καὶ τοῖς σώμασιν, ἀλλ᾽ οὐ ταῖς διανοίαις καὶ τῷ βουλομένῳ τῆς 

ψυχῆς. ἐκείνοις γὰρ οὕτω συνεσύμεϑα, ὡς καὶ νύχτωρ xai C 

μεϑ᾽ ἡμέραν οὐδὲν ἄλλο μᾶλλον προὔργου ποιησόμενοι, ἢ τῆς X. 449 
5éxelvov πρὸς ἡμᾶς εὐμενείας ἄξιοι φανῆναι. τῶν ἀπειλῶν δὲ 

τῶν σῶν τοσοῦτον ἀπέχομεν ἐπιστρέφεσθαι, ὥστ᾽ αὐτῷ σοι 

παραινοῦμεν μᾶλλον τὴν ἀπὸ ϑεοῦ δίκην δεδοικέναι, καὶ νῦν τε 

μεγάλας συμφορὰς ἐχδέχεσθαι σαυτῷ τε καὶ παισὶν, οὕτως 

ἀδικώτατα οὐ περὲ βασιλέα μόνον, ἀλλὰ κοινῇ περὲ “ΡῬωμαί- 
100vc χαὲ διανοηϑέντι χαὶ πράττοντι ἄχοι νῦν, καὶ μετὰ τε- 

λευτὴν, τὴν ἐν ἄδου χαταδίκην, ἣ λῃσταῖς καὶ ἀνδραποδι- 

σταῖς καὶ φονεῦσιν, οἷος σὺ, ἡτοίμασται. οὐ γὰρ ἐπιλήσεται 

κύριος τοῦ ποιῆσαι ἐχδίκησιν ἐν τοῖς ἔϑγεσιν, ἐλεγχοὺς ἐν 

τοῖς λαοῖς, ἡμεῖς δὲ ὡς δίκαιά τὸ δμοῦ xai συμφέροντα D 
εὔπᾶσιν ἡρημένοι, οὐχ ὅτε τιμωρίας, ἀλλὰ xai ἀμοιβὰς 

τῶν τρόπων ἐχδεχόμεϑα παρὰ ϑεοῦ." τοιαῦτα μὲν ἀντέ- 

yo«qov αὐτῷ οἱ Βεῤῥοιῶται. ἐχεῖνος δὲ ἐπεὶ τῆς πρώτης 

πείρας ἀπετύγχανεν, ἐτράπετο eni δευτέραν, καὶ ᾿Δλουσιά- 

vor τινὰ δεσμώτην χατεχόμεγον, ὡς τὰ Καντακουζηνοῦ τοῦ 
λοβασιλέως ἡρημένον, ἀγαθὸν περὲ τοξείας ὄντα, (ϑήραις 

γὰῤ ἠσχόλητο καὶ ἀχριβῶς ἐξήσχητο περὲ ταῦτα,) ἔπεισεν 

εὖ ποιήσειν πολλὰ ἐπαγγειλάμενος αὐτὸν καὶ γένος, εἰ βέλει 

τρώσειξ λάϑρα βασιλέα δηλητηρίῳ κεχρισμένῳ , οἷς χρῆσϑαι i 

εἴωϑεν ἐπὶ ϑηρία. παρῇήνει τὸ 9ugostv , ὡς Gora καὶ c)vP.560 
αδοὐδενὲ πόνῳ τὸ πρᾶγμα διανύσοντα, ἤκουε γὰρ, βασιλέα 

13. ἐλεγμοὺς P. et M. | ! 


corporibus nos disiungi contigerit, sententiis certe et voluntatibus 
non continget: quibus adeo copulabimur, ut dies noctesque nullum 
maius operae pretium facturos existimemus, quam si nos eius 
amore dignos praebeamus. Tuis autem minis usque eo non move- 
mur, ut te ipsum hortemur potius, divinam ultionem metuas, ct 
Ubi ac filiis tuis insignes in hac vita aerumnas exspectes , qui non 
modo in imperatorem, sed in Romanos universos usque hodie sce- 
leratissimus exstiteris, et post mortem tormenta apud inferos, quae 
latronibus, plagiariis et homicidis, qualis tu es, constituta sunt, 
Nec enim obliviscetur dominus facere vindictam in nationibus et 
increpationes in populis. Nos contra, qui iustitiam cum utilitate 
spectamus in omnibus, non solum poenam nullam, sed recte fa- 
ctorum remunerationem potius a Deo exspectamus. Hactenus Ber- 
rhoeotae.  Apocauchus primo conatu frustratus , alterum adhibuit 
et Alusianum quendam, ut Cantacuzeni partium .vincilis detentum, 
probatum sagittarium , venationi deditum et in ea arte facienda 
excellentem , montes aurcos ipsi ct generi eius pollicitus induxit, 
ut furtim sagitta veneno illita, qualibus inter venandum vti con- 


358 CANTACUZENI 


A,C. 1343. Κανταχουζηγὸν slo9évos μάλιστα ἀρχομένης τῆς νυχτὸς End 
« , - . bd 
τινος ἑστάναι τύπου τὴν ἐσθῆτα ἀποδύντα, εὐφυῶς πρὸς τὸ 
τὴν ἀπὸ τοῦ ϑέρους ἀλέαν χαταψύχειν ἔχοντα, ἐφ᾽ οὗ δύ- 
» » , c , 4 44 M “- " 2 " 
γαιτ᾽ ἄν βάλλεσθαι ῥᾳδίως, ἃ ἐδίδασκε τὸν τοξότην éxsivov, 
᾿ y ARA. ^ - * ' - 
οὐδὲ αὐτὸν τὸν τόπον ἀγνοοῦντα. ὃ δὲ τὸ ὠπολύεσϑαι τῶνδ 
δεσμῶν ποιούμενος περὲ πλείστου xai τῶν εὐεργεσιῶν τὸ 
, , - €^ » "^w , , c , * € 
μέγεϑος ἐννοῶν, ἃς αὐτῷ ἐπηγγέλλετο 0 μέγας δοὺξ, ὑπέσχετο 
* » , L4 
τὴν ἐπιχείρησιν. χαὲὶ γενόμενος ἐν Βεῤῥοίᾳ, νυχτὸς ἤδη 
ἐπιγενομένης, παρὰ τὸν τύπον τὸ ἐγένετο xal βάλλειν ἐπε- 
χείρει βασιλέα συνήϑως ἑστῶτα καὶ τοῖς συνοῦσι προσδιαλε-10 
, , » «€ 4 ' 
Βγόμεγον" καὶ μέλλοντι ἤδη ἔργου ἔχεσθαι καὶ τείνειν τὸ TÓ- 
Eov, τὸ βέλος ἐξέπιπτε τῆς νευρᾶς λαϑύν, éxeivog δὲ μὴ 
» e , , - - 
ἔχων ὕπως ἀνέλοιτο τὸ βέλος, (ἐπὶ τοῦ τείχους yàg τῆς. 
, 3 € M L] ^ , ΕῚ * ? ,ὔ ^ * 
πόλεως ἥν ἑστὼς, τὸ δὲ χατέπιπτεν ἐντὸς.) ἐδεδίει δὲ, μὴ 
- - F » M 
φωραϑείη τοιαῦτα χαχουργῶν, περιμείνας ἄχρι ἱπαρελϑεῖνιϑ 
τὸν βασιλέα, τὸ βέλος ἀνελόμενος, οἴκαδε ἀνεχώρει, γνώμην 
ἔχων, ὡς αὖϑις εἰς τὴν ὑστεραίαν ἐπιχειρήσων. ἐπιγενομέ-- 
* - ' - 3 - 
vnc δὲ χαὶ τῆς δευτέρας νυχτὸς, ἐκεῖνός τε αὖϑις τοῖς ἴσοις 
» M , — - x 
ἐπεχείρει, καὶ τὸ βέλος, τῶν χειρῶν ὅμοίως ἐκπεσὸν, ἄπρακτον 
ἐποίει ἐπανήκειν. ἐπεὲ δὲ καὶ 7 τρίτη ἥκει, ὃ μὲν ἐχώρει πρὸς 1020 
d 3 , ^ * “ 
C&oyov αὖϑις καὶ σπουδὴν ἐποιεῖτο πλείστην, μὴ τὰ ἴσα ταῖς 
, Y » e * M LD » 32€ 
προτέραις vvSi παϑεῖν. ἕλχοντι δὲ τὸ τόξον δὴ ἐῤῥή- 
yvero ἀϑρύον ἡ νευρὰ, ὥσπερ τινὸς αὐτὴν διατεμόντος - 
3 e c » ' o» ' , ' 
ἥν δὲ, ὡς éqaoxe, καινὴ ἔτι καὶ δυσπαϑεστάτη, τούτου δὲ 


sueverat, imperatorem vulneraret, iubens confidere, se negotium 
sine negotio confecturum, Audierat enim, Cantacuzenum sub noctem 
in loco quodam aperto solere consistere, ibique veste posita ab 
aestivo calore corpus refrigerare, in quo posset commode peti. At- 
que haec sagittarium , nec ipsum loci ignarum, docebat. Qui car- 
cere levari vehementer cupiens promissorumque praestantiam bene- 
ficiorum reputans, operam condixit. Berrhoeam ingressus, mocte 
ingruente ad locum accedit, imperatorem pro consuetudine illic 
stantem et praesentes alloquentem tangere parat. lamque arcum 
curvaturo sagitta nervo, imprudente illo, excidit. Cum qui dela- 
psam tolleret non haberet, (stabat namque super muro urbis et 
ielum intra ceciderat,) timeret autem , ne in talis machinatione 
sceleris deprehenderetur, exspectans, quoad imperator praeteriisset, 
sublata sagitta domum concessit, eo animo, ut sequenti nocte faci- 
nus iteraret. Adest nox, opus rursum aggreditur, cum telum simi- 
liter manu elapsum re infecta hominem remittit, "Tertia nocte 
rediens , studiosissime cavet, ne idem sibi, quod antegressis nocti- 
bus, accidat,. Tendenti arcum nervus totus ita aequaliter dirumpitur, 
ut si cultro esset dissectus; et erat, ut aflirmabat ille, movus 


HISTORIARUM ΠΙ. 62. 379 


γεγενημένον, ἔννοιά Tig αὐτὸν εἰσήει, μὴ μάτην τά τε vÜYA.C. 1342 

καὶ τὰ πρότερα γεγενῆσϑαι, ἀλλὰ ϑείαν τινὰ δύναμιν εἶναι 

τὴν φρουροῦσαν βασιλέα, óq' ἧς σφάλλεται αὐτὸς τοιούτοις 

ἀνοσίοις ἔργοις ἐγχειρῶν. αὐτίκα τε τὸ βέλος ἔχων καὶ τὸ 
5róSov, τοῖς βασιλέως προσέπιπτε ποσὲ xai πάντα ὕσα gvu- 

βαίη διηγεῖτο ἀπαρχῆς, τὸ παραπεπεῖσϑαι πολλαῖς ὑποσχέ- 

σεσι παρὰ μεγάλου δουχὸς, εἰ δυνηθείη ἀνελεῖν: τὸ βέλος 

ὡς δὶς ἐχπέσοι τῶν χειρῶν, καὶ τὰ τελευταῖα νῦν τῆς νευ-- 

ρᾶς τὴν ῥῆξιν, ἣν ὑποσταίη κατ’ οὐδένα λόγον, xai ἐδεῖτο D 
τοσυγγγώμης τινὸς τυχεῖν, ὡς οὐ κατὰ βασιλέως μᾶλλον, 7 

κατὰ ϑεοῦ χεῖρα ἄδικον κεχιγηχκώς. εἰ δὲ καὶ τιμωρίας ἄξιος 

κριϑείη, πάντα οἴσειν, ὅσα ἂν βασιλεὺς ἐπιψηφίσαιτο, ὡς 

δίκαια. τοιαῦτα διηγουμένου τοῦ ἀνθρώπου, οἵ τε ἄλλοι oi V. 5o 

παρόντες πολλὰς ἠφίεσαν φωνὰς εὐχαριστηρίους ϑεῷ ἐπὶ τῇ 
τὐπαραδόξῳ τοῦ βασιλέως σωτηρίᾳ " πολλοὶ δὲ καὶ εἰς δάχρυα 

φανερῶς ἐνήγοντο, εἰς ἔγγοιαν ἐρχόμενοι τῆς δικαιοχρισίας 

τοῦ ϑεοῦ, καὶ ὡς οὐδὲν τῶν ὄντων λέληθε τὴν πρόνοιαν 

αὐτοῦ. καὶ βασιλεὺς αὐτὸς μετὰ στεναγμῶν ὡμολόγει χάρι- 

τας πολλὰς ϑεῷ, ὅτι οὕτω φιλανϑρώπως ῥύεται ἐκ τῶν 
20d0/«oc ἐπιβουλευόντων: τὸν δὲ ἄνθρωπον οὐ συγγνώμης P. 561 

ἠξίου μόνον, ἀλλὰ xai δωρεῶν πολλῶν, ὅτι μὴ συνέχρυπτε 

τὰ τοῦ ϑεοῦ παράδοξα, φϑονήσας τοῖς πολλοῖς τῆς ὠφελείας. 

ξβ΄, “οὺξ δὲ ὃ μέγας ἐπεὶ μάϑοι καὶ ταύτην ἐσκαιω- 


16. ἀνερχόμενον M. — 19. φιλαγϑρώπου P. 


plane ruptuque difficillimus. Hic cogitare coepit, inaniter se labo. 
rare , divinam quandam esse virtutem, quae imperatorem tueretur 
quaeque ipsum tam impia audentem frustraretur, moxque cum telo 
et arcu eius pedibus advolutus, rem omnem ab initio confitetur, 
multis promissis a magno duce male persuasum esse, ut eum, si 
posset, interficeret, quo pacto telum bis manu exciderit et ad 
extremum nunc nervus diruptus sit, cuius ratio nulla pateat, veni- 
amque rogat, quandoquidem non magis contra, imperatorem, quam 
contra ipsum Deum manus impie moverit — Si etiam supplicio da- 
mnetur, laturum quidquid imperator meruisse statuerit. aec illo 
narrante, cum alii adstantes pro imperatore admirabiliter conservato 
immensas numini gratias agebant, tum multi etiam in lacrimas 
erumpebant, recogitantes iustum Dei iudicium et quam nihil lateat 
eiusdem providentiam ; ipse quoque imperator suspirans eum lau- 
dabat, quod se tam benigne ab improbis insidiatoribus tutatus es— 
set. Hominem autem non venia solum , sed insuper donis complu- 
. ribus donavit, quod admiranda Dei opera, multis utilitatem inde 

percipiendam invidendo non celasset, 
62. Maguus dux ut et has ab se perverse excogitatas insidias 


380 CANTACUZENI 


A.C. 1343 ρημένην τὴν ἐπιβουλὴν eiuf, ἐβουλεύετο μετὰ τῶν συνόντων, 
ὅ,τι δέοι πράττειν, Μονομάχος δὲ ὃ μέγας κχογοσταῦλος, 
? ^ , M Ὧν LI M ^ » ' , 

B ἐπεὶ πρότερον» περὲ εἰρήνης πολλὰ διαλεχϑεὶς, ἔγνω pup xad 
ἡδονὴν τοὺς λόγους δουκὲ τῷ μεγάλῳ γεγενῆσϑαι, περὲ 
εἰρήνης μὲν τὸ δεύτερον οὐδὲ ἐπεμγήσϑη , συγεβούλευεδ 
δὲ, ἢ καθημένους ἐν Θεσσαλογίχη χρύφα διαλέγεσϑαι. 
καὶ διαφϑείρειν τοὺς συνόντας βασιλεῖ, ἐφ᾽ οἷς πολλοῦ 
τὸ χρύνου καὶ μεγάλων δεήσονται ἀναλωμάτων, ἢ εἰ ταῦ- 
τα δυσχερῆ διὰ τὴν ἔνδειαν τῶν χρημάτων, παρασχευασα- 
μένους ἱέναι ἐπ’ ἐχεῖνον, ὡς ἐν ταύτῃ τῇ μάχῃ περὶ τῶντο 
ὅλων διαγωνισομένυυς πρὸς αὐτόν, ἐκχεῖνον γὰρ εἰδέναι 

αοὐκ &v ἀποστησόμενον τῆς μάχης, οὐδὲ ὑπομενοῦντα τειχῶν 
ἐντὸς πολιορχεῖσθαι, κἂν εἰδείη καὶ σαφέστατα ἐκείνην τὴν 
ἡμέραν μαχόμενος πεσεῖσϑαι, μάλιστα ἐπαγγειλάμενον μετὰ 
τρίτην ἡμέραν ἐπὶ τὸ ἡμέτερον ἥξειν στρατόπεδον μαχούμε-τϑ 
vov. οἱ μὲν οὖν ἄλλοι πάντες συνεπεψηφίζοντο xai οὐδ᾽ αὖ- 
τοί TL τούτων χωρὶς πράττειν ἔφασαν προσῆκον εἶναι. τῷ 
μεγάλῳ δὲ Oovxi ἥ τε μάχη φοβερὰ ἐδόχει, καὶ τὸ διατρί- 
βειν ἐν Θεσσαλονίκῃ χρόνον πολὺν διὰ τὸ τῶν ἀναλωμάτων, 
ὧν ἐδεῖτο, πλῆϑος οὐκ ἀνεχτὸν, καὶ τὸ μηδὲν ὅλως δοκοῦντας2ο 
ἄξιον λόγου πεπραχύτας ἀναστρέφειν αἴσχιστον. ἐβούλετο δὲ 
μάλιστα τό,τε διακινδυνεύειν πρὸς βασιλέα παραιτεῖσθαι, 

Dxaé πρόσχῃμά τι. εὐδοξίας ἔχοντα ἐπανελθεῖν. ἸΠονομάχος 
δὲ τῆς αὐτοῦ διανοίας καταστοχασώμενος καλῶς, ἤρετο, εἰ xai 


1. εἰχῆ add. M. 2. κογντοσταύλος P, 21. λόγον P. 


in irritum cecidisse vidit, cum familiaribus, quid faceret, consilium 
habuit. Magnus contostaulus, quoniam quae de pace ante dispu- 
tarat, parum illi arrisisse intelligebat , ultra cius meminisse super- 
sedit, auctorque fuit, ut vel Thessalonicae sedentes, occulte cum 
optimatibus imperatoris agerent eosque corrumperent, quod alioqui 
longi temporis et immodici sumptus res futura sit, vel si hoc dif- 
ficile videatur, cum pecuniis ipsi destituantur, sese in eum compa- 
rent et uno proelio de summa imperii cum eo dimicent.  Nosse 
enim se, illum pugnam non subterfugiturum, neque se intra muros 
obsideri passurum, etiamsi illo ipso die se casurum exploratissime 
sciat, maxime cum post diem tertium ad eorum castra venturum 
conflicturumque promiserit. Hic alii omnes assentiri et confirmare, 
aliter quidquam agi minime convenire. Magno autem duci et armis 
concurrere horribile, et "Thessalonicae diu haerere magnis ac neces- 
sariis defectum sumptibus intolerabile, et nulla re penitus alicuius 
momenti perpetrata reverti infamiae plenum videbatur. Potius 
lamen declinandum ex conflictu periculum, et cum obtentu quodam 
gloriae revertendum constituebat,  Monomachus cius cogitationes 


HISTORIARUM III. 62. 381 


αὐτὸς αὐτοῖς βούλοιτο συνεῖναι καὶ στρατηγεῖν. τοῦ δὲ &- A.C.1343 
πειπαμένου, ,,»οὐχοῦν᾽ ἔφασκεν ,,εἰ καὶ aoi συνδοχεῖ, τὴν στρα- 
[i L4 
τιὰν ἔχων αὐτὸς, ἐλευσόμεϑα ἄχρι Βεῤῥοίας, καὶ μήτε στρα- 
, LJ ? 
τοπεδευσάμεγοι ἐγγὺς, μήτε τῶν ἵππων ἀποβάντες. ἀλλὰ μι- 
M 2 , , , , ce * , 
πχρὸν ἐνδιατρίψαντες, τάχιστα ἀναχωρήσομεν. οὕτω yàg τήν 
, EU , , M c 
τε μάχην ἡμῖν ἐκχκχλίγειν περιέσται, (οὐ γὰρ ἀρκέσει ye ὃ 
χρόνος τοῖς πολεμίοις παρασχευασαμένοις ἐπιέναι,) τήν τε &- 
δοξίαν ἀποτρίβεσθαι, τοῖς πολεμίοις ἐπελϑοῦσι καὶ ποιή- 
, » c * 3 c j , 5 r0 9^ 
σασι τειχήρεις." οὕτω μὲν οὖν ó lMovouayoc εἶπεν - ἀρίστη P.562 
- , H x 
1002 τῷ μεγάλῳ δουκὲ ἐφαίνετο 7, γνώμη ᾿καὶ ἐπεψηφίζετο αὐ-Υ͂. 451 
- , - , 
τίχα καὶ ἐχειροτονεῖτο 0 Πογομάχος éni πᾶσι στρατηγός. 
« , ^ et * ^ € * c , - Mf 
ὃς τήν ve πεζὴν ἅμα καὶ τὴν ἱππικὴν Ῥωμαίων ἔχων δύνα- 
μιν, ἐγγὺς τειχῶν ἐγένετο Begóoíag, ὅσον μὴ ἀπὸ τοῦ τεί- 
χους βάλλεσϑαι. τὸ Περσικὸν δὲ διεσχέδαστο ἐπὲ λεηλασίαν 
χδχαὲ ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ τὴν περὲ Βέῤῥοιαν ἅπασαν ἐπῆλθε γῆν xad 
AoxoL εν ἡμέρα ut τῇ 9 9c 9 93 209 Xa 
^ ? ' , ^ 
τὰ μέγιστα ἐχάχωσεν. ἀνθρώπους τε γὰρ ηἡνδραποδίσαντο 
i LS , 
xai ἀπέχτειναν πολλοὺς xai βοσχημάτων ἤλασαν ἀγέλας xai 
, ' - » 
οἰχίας ἐνέπρησαν τὰς ἐπὶ τὰς κώμας xai τῶν ἄλλων, ὅσα 
προσήκει πολεμίους, οὐδενὸς ἠμέλουν. βασιλεὺς δὲ ἐχ Βεῤ-Β 
20óofag πρὸς Πονομάχον πέμψας πρεσβευτὴν, πολλὴν αὐτῶν 
ce » 
ἀγνωμοσύνην κατηγύρει, ὅτι τοσαύτην ἄγοντες Ρωμαίων στρα- 
« , ^ 
τιὰν καὶ xaJ ξαυτὴν δυναμένην ἀντιτάττεσθαι αὐτῷ, οἱ δ᾽ 
ὥσπερ οὐκ ἐχείνης ἐξαρχούσης πρὸς τὸν πόλεμον, ἐπήγαγον 
- , bd € 
αὐτῷ καὶ τοὺς βαρβάρους, ἵνα μᾶλλον τὰ Ρωμαίων διαφϑεί- 


8. τε add, M. post τοῖς. 


coniectura bene assecutus, ecquid ipsis adesse et munus ducis fungi 
vellet, percunctabatur. Quo abnuente, Igitur si probas, inquit, 
ego exercitum ducam, et ubi Berrhoeam venerimus , neque propius 
castra locabimus, neque ab equis descendemus, sed paulum ibidem 
morati, statim recedemus: sic enim dabitur nobis proelium declinare, 
(non enim tempus hosti ad se instruendum nosque invadendos suf- 
ficiet;) et ignominiae labem repellere, utpote qui ad hostes accesse- 
rimus et intra muros se tenere coegerimus. Sic Monomachus, cuius 
sententia delectatus magnus dux, eam protinus approbavit et decla- 
ratus est ipse copiarum imperator Berrhoeamque cum peditatu si- 
mul equitatuque Romano tendens, eo usque appropinquavit, ut 
extra teli iactum esset. Persae continuo ad praedam conversi, uno 
die totum agrum circum Berrhoeam maximis cum detrimentis deva- 
starunt, Nam et multis iugulatis , magnos captivorum pecudumque 
greges abegerunt et aedibus pagatim incendium intulerunt, reliquo- 
rum denique omnium, quac hostes solent, nihil neglexerunt. lIm- 
perator, Berrhoea. ad Monomachum et duces misso legato, stultitiam 
illis exprobravit, quod, cum tantum e Romanis solis haberent exer- 


382 CANTACUZENI 


A.C.1343 cct. ἐκεῖνο μέντοι χρὴ σχοπεῖν, ὕπως μηδεμίαν αὐτῷ 
, et » , - -“ : 
μέμψιν ὕστερον ἐπάγωσιν, ἄν τοῖς παρ᾽ αὐτῶν ἠργμένοις 
j , , ' , 
τέλος ἐπιϑήσειεν αὐτὸς. ἐπηγγέλλετό τε παρὲσχευασμένος 
Ύ H ' , » , c e 
εἶναι πρὸς τὴν μάχην, qv μόνον ἡ προϑεσμία 5t ὃ δ᾽ 
* , 3. v u - 
Cánexgíravo , παρ᾽ αὐτῷ εἶναι πράττειν, ὅσα ἂν δοχῇ λυσιτε-5 
^ e - * , * ^w » ^ 
λεῖν, ὥσπερ δῆτα καὶ αὐτοὶ ποιοῦσιν. ἄχρι δὲ μέσης ἡμέρας 
4 - , « a -“ - , P 
ἐχεῖ περιμείνας, ἱστάμενος πρὸ τῶν τειχῶν, ἀναστρέψας 7- 
» MUN m 2 
λαυνεν ὀπίσω τῆς ἡμέρας τὸ λοιπὸν. νυχτὸς δὲ ἐπιγενομέ- 
« ' 
γης, ηὐλίσαντο, ἅμα προσδεχόμενοι καὶ τοὺς βαρβάρους, a- 
γαστρέφοντας ἀπὸ τῆς λείας. καὶ ἐς τὴν ὑστεραίαν τὸν ἔντο 
V ' T 4 , , 
Πύδνῃ πύργον εἷλον ἐξ ἐφόδου φρουρὰν ἐκ βασιλέως ἔχοντα. 
3 T - - 
ἐν οἷς καὶ ἐκ τῶν βασιλέως οἰκετῶν ὃ Πεπαγωμένος ἦν Θεύ-- 
e ^ 
δωρος, ὃν γυμνὸν καὶ τετραυματισμένον ὕπαιϑρον δήσαντες 
Ὕ , , Ὁ , M 
ἐν μέσῳ ϑέρει, TOU μεγάλου. δουκὸς οὕτω προστεταχύτος, 
- ἷ ' - : 
ἐπεὶ ὑπὸ τοῦ ἄγαν ἐχτηκόμενος φλογμοῦ ὕδωρ ἥτει Ófpeu* 
, " ) RN $e τὰ 
᾿ κατεχόμενος ἀσχέτῳ, ὃ μέγας δοὺξ ἐκέλευε διδόναι, εἰ τὸν 
' E ' , RS 
δεσπότην éni πάντων ἀτιμάσειεν. ὃ δ᾽ εἵλετο μᾶλλον ἀπο- 
» - 2 À 
ϑνήσκειν, y παροινεῖν elc βασιλέα.  IMovoua oc δὲ ἐπανήχων, 
» 3 , , ' ^ € NM I bl 
ἄλλα τε ἐπήγγελλε μεγάλῳ δουκὲ, καὶ ὡς Kavraxovirvog αὖ-- 
- A ^ - € 
T πρὸ τῶν τειχῶν Βεῤῥοίας ἱσταμένῳ πέμψειε μηνύσας ,αο 
» « , 
ὀνειδίζων ἄλλα τε καὶ ὃτι Πέρσας ἀγάγοιμεν συμμάχους 
ἐπ’ αὐτόν: ἠπείλησέ τε τέλος αὐτὸς ἐπιϑήσειν τοῖς ἠργμέ- 


citum, quique per se ipsis opponi posset, quasi eo haud sufficiente, 
etiam barbaros ad atrociorem Romanis rebus cladem iniungendam 
sibi adduxissent. Illud tamen viderent, ne se postea criminarentur; 
si ipse ab illis inchoata absolverit, promittebatque ad certamen 
paratum fore, cum primum dies praestituta affuisset. Respondit , 
Monomachus, ín eius arbitratu situm esse, facere quae sibi condu- 
cere putet , | Hic nimirum et ipsi faciant, Porro cum illic us- 
que in meridiem ante muros constitissent, reliquum diei in redeundo 
posuerunt, et nocte illa quieverunt, simul barbaros a populatione 
redituros praestolantes. Postridie castellum iuxta Pydnam, cui im- 
perator praesidium imposuerat, primo impetu capiunt, in quo re- 
pertus est etiam Theodorus Pepagomenus e ministris imperatoris, 
quem iussu magni ducis vestibus exutum et vulneribus concisum, 
sub dio media aestate alligarunt, Eidem solis ardore nimio tabe- 
scenti et ad sitim intolerabilem restinguendam haustum frigidae 
petenti magnus dux dari praecepit, si in dominum coram omnibus 
probra iaceret, Qui mori, quam velut per temulentiam temere ac 
stolide contra imperatorem loqui maluit. Monomachus reversus et 
cetera magno duci renuntiavit et quemadmodum  Cantacuzenus ipsi 
ante Berrhoeae moenia stanti cum alia exprobratum miserit, tum 
quod Persas quoque socios in illum adhibuerint minatumque se 
absoluturum , quae ipsi inceptassent. Quae perpendenda sint; mon 


HISTORIARUM III. 63. 383 


γοις ὑφ᾽ ἡμῶν. ἃ σκέπτεσθαι ngoozxov: οὐ μάτην γὰρ cU- A.C.1343 
τῷ ἠνίχϑαι τὰ τοιαῦτα" σχεπτομένοις δὲ οὐδὲν ἕτερον ἐκ 
- d , : 3 , Ἂ c , M » ὦ m τ " 
τῶν λύγων ἀνεφαίνετο, ἡ ὡς BovAorro xat αὐτὸς &mt συμμα-Ῥ.563 
χίᾳ ᾿“μοὺρ τὸν φίλον καλεῖν καὶ διὰ τοῦτο τὰ τοιαῦτα προ- 
" ΕΠ 5» € » , ' » , - - 
δειπεῖν, ἵν’ ὕστερον ἔχῃ δήπου καταφυγὴν, εἴ τις αἰτιῷτο τῆς 
ι ε , - , P] - ε 2. « 
ἐπὲ τοὺς ὁμοφύλους τῶν βαρβάρων ἐπαγωγῆς, ὡς αὐτῶν 
T 
προτέρων τούτοις ἐπ’ ἐχείνων χρησαμένων. οὗ δὴ ἕνεκα 
ἐδόκει δεῖν τριήρεις πέμψαντας τὴν ϑάλασσαν φρουρεῖν παρα- 
πλεούσας, (ἀπέστησαν γὰρ καὶ οἱ ἐν Πλαταμῶνι βασιλέως, 
, ^ c M , * c - , ? , 
τοδείσαντες μὴ ὑπὸ μεγάλου δουχὸς ἁλῶσι στόλῳ ἐπελθόντος.) 
^ Mew bd , , 1 , ΕῚ , 
iva μὴ ἐξῇ Καντακουζηνῷ πρεσβείαν πέμπειν πρὸς uovg. 
- - M , 
xai ἐτελεῖτο κατὰ τὰ βεβουλευμένα. Β 
Ey. Βασιλεὺς δὲ ἐπεὶ πύϑοιτο τὰς τριήρεις παραπλε-Υ͂. 452 
s 
οὐσας, Πρίγγυπί τινε ὠνομασμένῳ τὴν πρὸς L4uovg πρε- 
τἤσβείαν ἀναϑεὶς, μηδενὸς ἑτέρου συνειδότος, καὶ χελεύσας 
οἰχίας ἔνδον ἀκάτιον κατασχευασάμεγον, ἵνα μὴ πολλοὲ Gvy-C 
εἰδεῖεν, εἰς Σμύρναν ἀποπλέειν ἐξέπεμπε, γράμμασι κελεύ- 
σας ᾿Δμοὺρ τάχιστα παρασχευασάμεγον ἥχειν πρὸς αὐτόν, 
j3 
Πρίγγυψ μὲν οὖν ἐποίει κατὰ τὰ χεκελευσμένα καὶ τὸ Gza- 
2ort0» ἔνδον οἰχίας κατασχευασάμενος, ἱστία τε ἐνθέμενος xai 
* x ? ^ » H -»ε !« 8178 , 
τὴν ἄλλην ἀποσχευὴν , ἔπειτα νυχτὸς ἐφ᾽ ἁμάξης emi ϑαλασ- 

, , - - 
σαν καταγαγὼν, ὡς ποῤῥωτάτω μάλιστα τῶν φρουρουσῶν 
γεῶν xai τῶν αὐτῶν κατειλεγμένων, ἀνήγετο ἐμβάς - καὲ 
πνεύματι χρησάμενος ἐπιφύρῳ, τὰς τε φρουρούσας διέλαϑε 


13. Πρίγγιπι M. 21. φρουρῶν P. 


enim haec illum frustra sub quodam verborum velamine dixisse. 
Excutientibus autem verba illa, nihil apparuit aliud, quam ipsum 
quoque velle Amurium, amicum suum, vocare auxilio, ac propterea 
praedixisse, ut postmodum scilicet perfugium habeat, si propter 
barbaros contra suae gentis homines superinductos reprehendatur, 
quoniam ipsi prius eorumdem opera adversus illum usi fuerint. Ob 
hanc causam missis triremibus, quae littora legerant, mare custodien- 
dum videbatur,(defecerant autem et Platamonenses ab imperatore, 
quod timerent, ne a magno duce cum classe superveniente subige- 
rentur, ne posset Cantacuzenus legationem ad Amurium mittere. 
Atque ita factum , ut complacuerat, 

63. Imperator ubi oras legi a triremibus cognovit, cuidam 
Principi nomine legationem ad Amurium mandans, nemine praeter- 
ea conscio, eum domesticos intra parietes, quo res magis lateret, 
parvam naviculam compingere δὲ cum litteris, quibus Amurius 
cum paratis copiis celerrime adesse rogabatur, Smyrnam navigare. 
Facit imperata Princeps, fabricatoque domi suae navigiolo et velis 
atque aliis armamentis impositis, noctu id in curru ad mare deve- 


384 CANTACUZENI - 


,' 1 1 σ 
A.C.1343 τριήρεις xai εἷς Σμύρναν κατήγετο ὀλέγῳ ὕστερον, τοῦ πνεύ- 
ἊΝ , € 4 
Ῥματος ἀεὲ κατὰ πρύμναν ἱσταμένου.  uovg δὲ ἐπεὶ τὰ 
βασιλέως γράμματα δέξαιτο καὶ τὴν πρεσβείαν, κόνιν μὲν 
, m b ' "- ^ c , MEN 
κατεχέατο τῆς χερρλῆξ χαὶ ϑεῷ πολλὰς ὡμολόγει χαρίτας 
Led 3 , , M &£ 
τῆς ἀγγελίας. ἣν γὰρ πρότερον ἀχηχοὼς, ὡς Kavroaxovig-5 
γὸς ὃ βασιλεὺς τελευτήσεις διατρίβων περὲ Τριβαλούς" οὕτω 
* 5 n c ^ * 7 s ' LI Rh] * LU 
γὰρ ἣν προστεταγμένον ὑπὸ μεγάλου δουχὸς, τοὺς imi τὴν 
3 , U , 2 , , , » Ζ 
“σίαν διαβαίνοντας ἐκ συνθήματος πάντας λέγειν. αὐτίχα 
τε παρεσχευάζετο στόλον γεῶν, ὀλίγῳ δεουσῶν διακοσίων, 
- c δε - i 
xai ὃ μέγας δοὺξ ἐπεὲ ἀγνοεῖν τὰ γεγενημένα οὐχ ἐνῆν, πολ-ῖο 
λῶν ᾿Ασίαϑεν τὴν παρασχευὴν τοῦ στόλου ἀγγελλόντων, πρε- 
σβείαν ἐκ Θεσσαλογίκης ἐποιεῖτο πρὸς ᾿ΑἸμοὺρ, καὶ χρήματα 
τὰ μὲν ἐδίδου, τὰ δὲ xai ἐπηγγέλλετο, εἰ μὴ πόλεμον κι- 
hot , KO, Ἐπ AREE , Un ARE u 
, H “Ὁ 5 
P.564vo/g πρὸς αὐτὸν, μηδὲ συμμαχοίη Κανταχουζηγνῷ. ὃ δ᾽ ἀ- 
πεπέμψατο τὴν πρεσβείαν, ἀδύνατα φάμενος αἰτεῖν. αὐτὸν 
γὰρ παντὲ σϑένει συμμαχήσειν βασιλεῖ, δεομένων δὲ τῶν 
πρέσβεων τὰ δῶρα δέχεσθαι, οὐ κατεδέξατο, ἀνελευθέρου 
y , ^ Ü 
φήσας εἶναι καὶ χρήμασι ÓsdovAcuérov νῦν μὲν φιλίας ἕνε- 
κα δῶρα φαίνεσϑαι δεχόμενον, ὕστερον δὲ ὀλίγῳ πολεμοῦν- 
τα. παρασχευασάμενος δὲ ἐν βραχεῖ καὶ χρήματά τε πολλᾶϑο 
» » E 
ταῖς ναυσὶν ἐνθέμενος καὶ τὰ ἀλλα ἐπιτήδεια, ὡς χρονίσων 
εἷς τὴν βασιλέως συμμαχίαν, ἀνήγετο ἐκ Σμύργης x«t προ- 
^ 2 E , - Ὕ ei ἝΞ 
ἦλθεν ἄχρις Εὐβοίας καιροῦ τυχων ἐπιτηδείου. ἀνέμων δὲ 
Β ἐχεῖ πγευσάντων ἐναντίων, ἔμεινεν ἐπὲ συχνὰς ἡμέρας. δοὺξ 


hit, quam longissime ab illis triremibus custodibus, eoque con- 
scenso, clam iisdem, vento secundo et a puppi semper prosequente, 
paulo post Smyrnam allabitur. Amurius, acceptis litteris, pulverem 
de capite excussit Deoque ob nuntium gratias prolixe egit, Audie- 
rat siquidem, Cantacuzenum in Triballis vita excessisse: quia vide- 
licet a magno duce imperatum erat, ut qui in Asiam transirent, ex 
composito omnes eum rumorem spargerent, Mox paulo minus 
ducentas naves instruit atque ornat. Magnus dux, quod latere non 
poterant quae fiebant, cum, multi ex Asia venientes de apparatu 
illo narrarent, Thessalonica legatos ad Amurium mittit, pecunias 
alias in praesens offert, alias in futurum spondet , si armis contra 
se et societate cum Cantacuzeno abstineat. Hespondet Persa, petere 
illos quae fieri nequeant, se omnibus nervis imperatorem adiutu- 
rum, hRogantibus legatis, ut munera acciperet, recusavit, quod ho- 
minis esse illiberalis et pecuniae servientis diceret, nunc quidem 
amicitiae causa dona accipere, et non multo post donantem armis 
petere. Brevi autem instructus, grandique pecunia et commcatu 
in naves impositis, utpote diu cum imperatore opis ferendae per-, 
-mansurus, Smyrna solvit, et secunda tempestate Euboeam devenit 


HISTORIARUM IIT. 63. 385 


δὲ ὃ μέγας ἐπεὶ μάϑοι τοὺς βαρβάρους ἐπιόντας, δύο τῶν A.C.1345 
τριηρέων ἐν Θεσσαλονίκῃ καταλιπὼν, ἀπέπλευσε ταῖς ἐπι- 
λοίποις εἰς Βυζάντιον, δείσας μὴ ὑπό re τῶν βαρβάρων xai 
βασιλέως ἐν Θεσσαλονίκῃ πολιορκοῖτο. ᾿“μοὺρ δὲ Εὐβοίᾳ ἐνδια- 
δερίβων διὰ τῶν ἀνέμων τὴν ἀντίπνοιαν, ἐδυσχέραινεν οὐχ ἀ- 
ψεχτῶς. συμβὰν δέ τι καὶ ἕτερον οὐ μετρίως ἔπειϑεν ἀγανακτεῖν. 
ἐκ γὰρ Πτελεοῦ πλοίου συλληφϑέντος καὶ τῶν αἰχμαλώτων ἀ- 
γομένων πρὸς αὐτὸν, ἐπυνθάνετο, εἴ τι εἰδεῖεν περὲ βασι- 
λέως. οἱ δ᾽ ἔφασαν, ὅτι τινῶν ἐκ Θεσσαλονίκης ἀφιγμένων 
τοπρὸς αὐτοὺς πύϑοιντο, ὡς Ó μέγας δοὺξ πολλὴν ἄγων 
δύναμιν ἱππικήν τε ἅμα καὶ πεζὴν καὶ Πέρσας κατὰ συμι- 
μαχίαν, βασιλεῖ τῷ Καντακουζηνῷ ἐπιστρατεύσειεν ὄντι y C 
Βεῤῥοίᾳ" πλέον δὲ μηδὲν εἰδέναι. ὃ δὲ ἐκ τῶν λεγομένων 
στοχαζόμενος ἐν ἀγῶνε εἶναι βασιλέα, μᾶλλον ἐδυσχέραινεν, 
τϑῦτι μὴ ταχέως εἶχε βοηθεῖν. ἐκ τῶν ἀρίστων δὲ τῶν Περ- 
σῶν ἐκχλησίαν συναϑροίσας καὶ παρελϑὼν αὐτὸς eig μέσους, 
ἔλεξε τοιάδε. ,,πολλὴν ἄνοιαν ἐγὼ καὶ ἀνανδρίαν ἐκείνου χα- 
ταψηφισαίμην ἄν, ὅστις ἐπί τι ὡρμημένος, μὴ πάντα δεύ- 
vega ἡγοῖτο, μηδὲ πᾶσαν φαίνοιτο σπουδὴν ἐπιδεικνύμενος, 
«οὦστε ἄγειν εἰς ἔργον τὰ βεβουλευμένα. εἰ γὰρ μέλλοι τοῖς 
μὲν ἐκ τοῦ δάστου περιγινομένοις ἐπιχειρεῖν, ἂν δέ τι συμ- D 
βαίνῃ κώλυμα, ἢ παντάπασιν ἀπαγορεύειν, ἢ ἀμελεῖν μα- 
λακιζόμενον καὲ περιμένειν τὴν ἀπὸ τῶν πραγμάτων ἐχβα- 


10. αὐτὸν καὶ πύϑοιντο P. 


ubi, ventis contrariis surgentibus, per dies non paucos substitit. 
Magnus dux, infesto barbarorum adventu ad se perlato, formidans, 
ne et ab illis et ab imperatore Thessalonicae obsideretur, duabus 
illic triremibus relictis, cum ceteris Byzantium traiecit. Amurius 
vero ventis adversis in Euboea retentus, mirificam animo tristitiam 
capiebat , quem eventum quoddam non mediocri indignatione com- 
plevit, E Pteleo namque capta nave et captivis ad eum adductis 
sciscitatus est, si quid de imperatore nossent. llli memorant, se 
de advenis Thessalonicensibus audisse, magnum ducem ingenti equi- 
tum peditumque numero, adiunctis item Persis, in Cantacuzenum 
apud Berrhoeam profecturum ; nihil amplius comperisse. Amurius 
hinc colligens, iam eum in medio versari certamine, vehementius 
indoluit , quod ei mature succurrere non posset. Deinde optimatum 
suorum conventum egit atque in medium progressus, hac oratione 
usus est, Meo quidem iudicio perquam amens et ignavus sit, qui 
rei cuiuspiam suscepta voluntate, non ommia ei postponit, neque 
ad deliberata perficienda summam contentionem adhibet. Nam si 
factu quidem facillima aggressurus sit, impedimento autem aliquo 
oblato, aut omnino desperet, aut emollitus negligat et rerum: exi- 


Cantacuzenus 11. 25 


386 CANTACUZENI 


A. C. 134301». ἀποχνοῦντα πρὸς τοὺς πόνους, οὐδὲν διοίσει τῶν πολλῶν, 
οὐδὲ μέγα τι καὶ λόγου ἄξιον κατορϑώσειεν ἄν ποτε. ἂν δὲ 
καὶ περί τινῶν μεγάλων ἢ ἡ ἐπιχείρησις καὶ ἡ παρασκευὴ 
ϑαυμασία καὶ μεγάλη ἡ δαπάνη, ἔπειτα ἀὠβουλίᾳ τοῦ στρα- 
τηγοῦ χαὶ ἀτολμίᾳ μηδὲν ἄξιον ξαυτῆς ἡ στρατιὰ ἐχείνηδ 
πράττῃ, οὐ παρὰ τῶν ἄλλων μόνον, ἀλλὰ xoi παρ᾽ αὐτῶν, 
ὧν ἄγει, πολλὰ δίκαιος λοιδορεῖσϑαι καὶ περιυβρίζεσϑαι » 
ὅτι τῇ σφετέρᾳ ἀτολμίᾳ τῶν ἐκ τῶν ἔργων ἐπαίνων καὶ τῶν 
ἄϑλων τῶν ἀπὸ τῶν πόνων αὐτοὺς ἀποστερεῖ. ἡ μὲν οὖν 

Ῥ.565 ὑπόϑεσις τῆς ἡμετέρας στρατείας ταυτησὶ οὐδεμία τίς ἔστιντο 
ἑτέρα, ἢ βασιλεῖ τῷ Καντακουζηνῷ ἥκειν ἐπὲ συμμαχίᾳ, ὑπὸ 
“Ῥωμαίων κοινῇ πολεμουμένῳ διὰ φϑόνον, καὶ πρότερον μὲν 
χρόνον ἤδη πολὺν ἐπὲ Τριβαλοὺς ὑπερορίῳ διατρέψαντι, νυνὲ 
δὲ ἤδη ϑεοῦ τοῦ μεγάλου πρὸς τὴν Ῥωμαίων ἐπανήκοντι συν- 
αἰρομένου, καὶ πόλεις πολλὰς καὶ χώραν οὐχ ὀλίγην, ὡς d-15 
κούομεν, ὑφ᾽ ξαυτῷ πεποιημένῳ. συμβαίνει δὲ, ὥσπερ δρῶ- 
μιεν, ἐκεῖνόν τ οὐδὲν ἡμῶν ἀπολελαυχέναι τῆς δυνάμεως, xa 
ἡμᾶς six] χαὶ μάτην τὸν τοσοῦτον πλοῦν καὶ τὴν δαπάνην 
πεποιῆσϑαι. τὸ μὲν οὖν ὑπὲρ ἐκείνου κινδυνεύειν, ὡς ὅᾳ- 

Βστώνης πάσης ἥδιον καὶ πολλὴν ἡμῖν οἴσει τὴν εὐδοξίαν καῖχο 
τὸ ϑαυμάζεσϑαι παρὰ πάντων, καὲ ὑμεῖς ἔργοις αὐτοῖς ἐμοὲ 
συμμαρτυρεῖτε. προϑυμότατα γὰρ συνεστρατεύσατε καὶ οὐκ 
ἀναγκαζόμενοι ὑπ’ ἐμοῦ, ἀλλ᾽ εἰ δεῖ τι χαὲ μεῖζον εἰπεῖν, 


tum exspectans, laborem reformidet, nihil a vulgo differet , neque 
magnum quippiam et memorabile unquam prospere geret. Si vero 
ardua quaedam, insigni apparatu, nec parva impensa tentanda 
sint, stultitia ac timiditate ducis nihil se dignum exercitus ille fa- 
ciat, non ab aliis modo, sed ab ipsis etiam militibus conviciis at- 
que probris multis non immerito appelatur, quod imbellis et ef- 
feminatus et laudibus. et praemiis factorum eos privaverit. Materia 
igitar et quasi argumentum huius mostrae expeditionis alia nulla 
est, quam imperatori Cantacuzeno communibus armis ex invidia a 
Romanis oppugnato et ante diu apud "Triballos profugo, munc 
divina adiuvante potentia in solum Romanum, multis urbibus et 
spatio non modico, ut fertur, in potestatem suam redactis rever- 
tenti, subvenire atque opitulari. Contigit autem, quod videmus, 
illum e nostra virtute nullum cepisse subsidium, et nos incassum 
ac frustra tantam navigationem cum tanto impendio instituisse. Pro 
il igitur dimicare, quomodo quavis animi remissione iucundius 
et egregium decus nobis admirationemque longe lateque conciliatu- 
rum sit, vos quoque facto ipso attestamini: cupidissime enim, haud 
coactu meo profecli mecum, imo, ut maius quid dicam, me ad 
hanc profectionem ipsi cohortati estis. Equidem quod ad me at- 


HISTORIARUM III. 63. 387 


ἐπὲ τοῦτό μὲ αὐτοὶ παρακαλοῖντες. ἐγὼ δὲ τόγε εἰς ἐμὲ ΑΕ. 1343 
ἦχον, οὔτε εὐδοξίας χάριν, οὔτε χέρδους τινὸς ἐπιϑυμίᾳ τὸ 
ὑπὲρ ἐκείνου πονεῖν καὶ κινδυνείειν ἥρημαι, ἀλλ᾽ ἀνάγκην 
£yo πάσης βιαιοτέραν, ὥσπερ ὑπὲρ ἐμαυτοῦ ἀμύνεσθαι τοὺς 
δέπιόντας xà( τῆς φίλης ἀντέχεσθαι ζωῆς μέχρι καὶ τοῦ δυ- 
γατοῦ. οὐ γὰρ ὥσπερ οἱ πολλοὲ r0 βασιλέως φίλος προσα- ἃ 
γορεύεσθαι εἱλόμην μόνον, ἀλλ᾽ οὕτως αὐτῷ συντέτηχα, ὥστ᾽ 
εἰ συμβαίη τῶν ἀνηκέστων ἐχεῖνόν τι παϑεῖν, ἀβίωτον ἡγη- 
σόμενος τὸν βίον καὶ αὐτός, καὶ διὰ ταύτην τὴν φιλίαν βα- 
τοσιλεῖ τε τῷ ᾿Ανδρονίκῳ πρὸς τὸν κατὰ “έσβου καὶ Φωκαίας 
πόλεμον συγνεπολέμησα χρόνον οὐκ ὀλίγον, καὶ πρότερον ὃ- 
γὸς ἔτους ὀγδοήκοντα xai τριακοσίαις vavol διέβην ἐπὲ Θράᾷ- 
χὴν, γνώμην ἔχων, ὡς πᾶσι μαχούμενος ἀνθοώποις xai πᾶ- 
'σὰν κάχωσιν οἷἴσων καὶ αὐτὸς, ἄχρις ἄν πρὸς τὴν οἰκείαν 
τὐἐπαναγάγω, ὥσπερ ἴστε χαὲ αὐτοὶ συστρατευόμεγοι.. Yvvi 
δὲ ἐν τούτῳ καϑέστηκε τὰ πράγματα ἡμῖν, ὥσϑ᾽ ἡμᾶς μὲν. ἠδή 
ὑπὸ τῶν ἀνέμων ἐνταῦϑα κατεχομένους, ἀπράχτους εἶναι, 
ἐκεῖνον δὲ ὑπὸ Ῥωμαίων, ὡς ἀχούομεν, πολιορκεῖσθαι. δέ-Ὁ 
δοιχα δὲ, μὴ καί τι τῶν ἀνηκέστων συμβῇ περὲ αὐτόν. εἰ- 
20x0g γὰρ καὶ χρημάτων ἀπορεῖν καὲ στρατιᾶς ἀξιομάχου πρὸς 
τοὺς ποῤεμίους, ἄρτι ἐκ τῆς πλάνης ἐπανήκοντα, xoi ovx ἐξ-- 
αρχοῦντος τοῦ χαιροῦ πρὸς τὸ δύναμιν κτήσασθαι βεβαί- 
αν. οὗ πολέμιοι δὲ καὶ ὅπλοις βιάζεσθαι δύγαιντ᾽ ἄν, ὃν- 


15, ἐξαρχοῦτος P. 


tinet, neque gloriae causa, neque amore quaestus pro eo labores 
ac pericula adire volo: sed me potentissima quaedam necessitudo 
urget, ut ab eo non secus atque a me ipso hostes propulsem, et 
quantum in me est, pro illius vita mihi carissima propugnem. Non 
enim ut multi, imperatoris amicus audire contentus sum, sed ita 
sum ei conglutinatus , ut si eum quippiam infandum pati continge- 
ret, vitam ego quoque sine illo insuavem mihi et acerbam putarem. 
Atque huius amoris ergo imperatori Andronico, bello Lesbio et 
Phocacensi , non pauco tempore cum auxiliis affui, et anno proxime 
superiore trecentis octoginta navibus in Thraciam transmisi, bella- 
turus quibusvis mortalibus et damna illaturus omnia, quoad illum 
in sedes suas reducerem , quemadmodum vos recordamini, quos 
tunc commilitones ducebam. Nunc ea est rerum conditio, ut nos 
quidem a ventis hic detenti feriemur: ille a Romanis, ut aiunt, 
obsideatur. Vereor autem, ne quod ei malum insanabile contingat. 
Credibile enim est, illum et pecunía egere et hostibus imparem 
esse, quippe qui recens vagus et exul esse desierit, et cui ad con- 
trahendas copias genere numeroque firmas spatium sufficiens non 
concedatur, Hostes autem propter multitudinem et armis eum pos- 


388 CANTACUZENI 


A. C.1343r6c πολλοὶ, xoi χρήμασι τοὺς συνόντας διαφϑείρειν, τῶν xot- 
γῶν Ῥωμαίοις χρημάτων ὑπ’ ἐξουσίαν ᾿Α“ποχαύχῳ τῷ μεγά- 
Aq δουχὲ κειμένων, καὶ πάντα ἀναλώσοντι ἀφειδῶς, ἵνα μό- 

P.566 vov βασιλέως περιγένοιτο. οἶδε γὰρ σαφέστατα, ὥς, ἕως μὲν 
ἂν ἐχεῖνος περιῇ, ἄπιστος αὐτῷ τῶν Ῥωμαίων 5 ἡγεμονίαῦ 
καὶ ἀμφίβολος, πάντων τῶν ἀρίστων ὑπ᾽ ἐχείνου μᾶλλον ai- 
ρουμένων ἄρχεσθαι. ἂν δ᾽ ἐχεῖνος τρόπῳ δή τινι ἐξ dv9oo- 
πων οἴχοιτο, βεβαίαν εἰς τὸν ἔπειτα αὐτῷ ἐσομένην χρόνον 
τὴν ἀρχήν" δι’ ἃ συμπάντων χρημάτων ἀφειδήσει. ἃ πάντα 
ἐγγοοῦντας, ταχεῖαν ποιεῖσϑαι τὴν βοήϑειαν προσῆκον. ἄν τεῖο 
γὰρ ἀπόληται βασιλεὺς ὑπὸ τῶν πολεμίων περισχόντων, ov- 
δεμίαν ἡμῖν ἀϑυμίας καὶ λύπης ὑπερβολὴν ἐλλείψει πρὸς τῷ 
καὶ xaxdc ἀχούειν ὑπὸ πάντων, ὅτι ἀνανδρίᾳ xai μαλακίᾳ 
τῇ περὲ τοὺς πόνους χκαταπροδέδοται τοῖς πολεμίοις ἡμῖν Ó 

Β φίλος. ἄν τε περιγένηται ἡμῶν χωρὶς, τὸ μεῖζον τῆς φιλο-τῦ 
τιμίας παρῃρήμεϑα. τὸ μὲν οὖν πρὸς ἀνέμους ἀντιπνέοντας 
καὶ ϑάλασσαν ἐξοιδοῦσαν καὶ μαινομέγην ἀπομάχεσθαι, με- 
λαγχολώντων σαφῶς καὶ ϑανατώντων ἐπ’ οὐδεμιᾷ φιλοτιμίᾳ. 
ὅϑεν οὐδὲ πρὸς τοσοῦτον κίνδυνον ἀποδύεσθαι ὑμᾶς κελεύω. 
ἑτέραν δὲ ὑφηγήσομαι αὐτὸς, πόνον μὲν ὀλίγον ἔχουσαν, εὔ-0 
κλειαν δὲ καὶ εὐδοξίαν ἀκροτάτην. τριῶν γὰρ τῶν μεγίστων 
δείγματα ἡμῖν ἐξενεγκεῖν ἐξέσται, ἀνδρίας καὶ δικαιοσύνης 
καὶ φρονήσεως: τὸ μὲν γὰρ ὑπὸ τῶν ἀνέμων καὶ ϑαλάσσης 
CxoLvouévovg ἑτέραν ἐξευρεῖν ὅδὸν, δι’ ἧς ἡμῖν ἀνυσϑείη τὸ 


sunt cogere et pecunia exercitum eius transversum agere, cum aera- 
rium in Apocauchi manibus sit, qui ut imperatorem evertat, pro- 
fuse largitiones faciet: novit siquidem exploratissime , illo salvo 
infidum. et incertum . sibi Romanorum dominatum fore: quod. opti- 
mates universi ab illo. quam ab se regi mavolent. Sin ille quacum- 
que tandem ratione e vivis sublatus fuerit, firmum et stabile se 
regnum de cetero habiturum ; qua de causa totum aerarium prodige 
exhauriet. Quae omnia nos ante oculos ponentes, auxilium matu- 
rare par est. Sive enim hostibus cinctus perierit imperator, nihil 
erit quod ad tristitiam doloremque nostrum addi possit, praeter hoc, 
quod passim nobis male dictitabitur, quasi ignavia et effeminata 
quadam mollitie ad. labores sufferendos amicum inimicis prodide- 
rimus: sive sine nobis victor evaserit, maiorem gloriae partem amit- 
temus. Cum ventis itaque. contrariis et tumido insanienteque pe- 
lago pugnare, aperte furentium et mortem ingloriam quaerentium 
est, . Quocirca nec vos ad tantum periculum adeundum adhortor, 
sed aliam demonstrabo viam, quae cum parvo labore summam no- 
minis celebritatem splendoremque continet. Trium namque virtu- 
tum maximarum .documenta nobis edere licebit, fortitudinis , iusti- 


HISTORIARUM ΠΙ: 63. 389 


προχείμενον, φρονήσεως δικαίως ἄν τις τιϑείη" δικαιοσύνης AC. 1343 

δὲ, τὸ πάντα χρήματα ἡγήσασθαι δεύτερα τῆς τοῦ φίλου 

σωτηρίας" ἀνδρίας δ᾽, ὅτι οὔϑ᾽ ἣ περὶ τὴν ὅδοιπορίαν oU- 
σαν μαχρὰν ταλαιπωρία, ovJ' ὅτι διὰ πολλῶν ἐθνῶν, οἵ μέλ- 
δλουσιν ἡμῖν μαχεῖσθαι, διιέναι μέλλοντες, ἀπέστημεν τοῦ 
δέοντος καταπλαγέντες. τί οὖν ἐστιν ὃ λέγω; ὡς ἐπεὲ ταῖς 
γαυσὶν ἀδυνατοῦμεν εἰς ΠΠακεδονίαν ἔρχεσϑαι, ταύτας μὲν 
ὡς ἀχρήστους ἐνταυϑοῖ πυρὲ καταπιμπρᾷν, αὐτοὺς δὲ τὰ 
ὅπλα ἔχοντας, ἰέναι διὰ τῆς ἠπείρου πρὸς βασιλέα. τοῦτο 
τογὰρ ἐκείνῳ τε μεγάλην οἴσει τὴν ὠφέλειαν καὶ ἡμῖν τὴν εὖ-᾿ 
δοξίαν οὐ μικράν. οὐ χρὴ δὲ τὰ ἐν μέσῳ σχῶλα καὶ προσ- 

χύμματα λογιζομένους ἀποκχνεῖν πρὸς τὸν ἀγῶνα. οὐδεὶς Ὁ 
γάρ more ἀναχείμενος καὶ ῥέγχων τρόπαιον ἔστησεν ἀπὸ τῶν 
πολεμίων" ἀλλὰ πρὸς φὸ τῶν πόνων τέλος ἀφορᾷν, ὡς πολ- 
155v οἴσει xai μεγάλην τὴν φιλοτιμίαν. ταῦτα μὲν οὖν ἐμοὲ 
δίκαιά τε ἔδοξε xai συμφέροντα ὅμοῦ καὶ αὐτός τε. ποιή- 
σω πρῶτος καὶ τοῖς ἄλλοις συμβουλεύσω. εἰ δέ τισιν ὑμῶν 
πρὸς τὸ τῶν πόγων καὶ τῶν κινδύνων ἀφορῶσι μέγεϑος, ov 
μάλιστα δοκεῖ τοιούτοις ἐπιχειρητέον εἶναι, ἀλλ᾽ ἐγὼ πρῶτος 
βοτήν τε ναῦν ἐμπρήσω xai τὰ ὅπλα ἔχων βαδιοῦμαι" συνέ- 

ψεται δὲ καὶ ὅστις εἵλετο ἐμοὲ συγκινδυνεύειν. οἱ δὲ λοιποὶ, P. 567 
τὰς ναῦς ἔχοντες, ὅ,τι φίλον ὑμῖν καὶ λυσιτελὲς δοκεῖ, ποιεῖ-" 
ι. ἀγτιστιϑείῃ P, . 


tiae atque prudentiae. Nam a ventis et mari interclusos , aliud iter 
invenisse, quo ad finem nobis propositum perveniamus, prudentiae 
optimo iure adscribatur. Iustitiae autem, res omnes prae salute amici 
' contempsisse. Fortitudini, quod nec itineris longi molestia ac defati- 
gatione, nec transitu per multas gentes, quae nobis se oppositurae es- 
sent, perculsi atque consternati, a recto tramite officioque deflexeri- 
mus, Quid igitur tibi vis? dicet quispiam: ut quoniam in oras Mace- 
doniae navibus deferri non possumus, eas hic tamquam inutiles con- 
crememus, ipsi cum armis per continentem ad imperatorem gradiamur, 
quod illi perquam fructuosum, nebis vero gloriosum acciderit. Nec im-- 
pedimenta et offendicula in medio occurrentia perpendentes, ab hoc 
labore deterreri oportet. ^ Quis enim unquam recubans supinus et 
stertens, de hostibus trophaeum erexit? Sed finis laborum ante 
oculos habendus est, quem plurimus cet eximius honos comitabi- 
tur. Haec ego iusta et utilia censui, factoque ipso me ducem et 
suasorem aliis exhibebo. Quod si quibusdam vestrum magnitudi- 
nem laborum periculorumque considerantibus, minime istuc aggre- 
diundum videtur, ego sane primus navim ílammis exuram et arre- 
ptis armis iter invadam; sequetur, quicumque adversus casus par- 
ticipare mecum voluerit; ceteri salvis navibus, quod placuerit et ex 
usu iudicaverint, faciant licet, Sic Persas primores affatus Amu- 


390 CANTACUZENI 


Ἱ ; - ^ ? 
A,C. 134316." οὕτω πρὸς τοὺς ἐν τέλει τῶν Περσῶν L4uo$g διαλε- 
V. 455 χϑεὶς, πάντας μὲν ἔπεισεν ὡς δίκαιά τε ὁμοῦ καὶ λυσιτελοῦν- 
n D , 
τα συμβουλεύει. εἵλοντο δὲ ἑξήκοντα μόγον ναύαρχοι gvy- 
^ , x 
κιγδυγεύειν μετὰ τῶν πληρωμάτων. οἱ δὲ &AÀor ἰοχυρίζοντο, 
, - , , 
ὡς ὀλίγῳ ὕστερον οὐρίων τυχόντες τῶν ἀνέμων ἐλείσονταιθ 
ν *5 - , e 
tig τὴν lMaxsÓovíav αὖϑις τῷ σατράπῃ συνεσόμενοι. οὕτω 
* y ^ - 
μὲν οὖν ἐδέδοχτο κοινῇ, καὶ ἐκ τῆς Εὐβοίας εἰς τὴν “οκρί- 
. 2 - 
doc παράλιον ἐλθόντες, οἱ ἄλλοι uiv ἡσύχαζον ἐν ταῖς vav- 
MJ 2 4, ^ ^A € €«. t , [4] » * ^ 
oiv, "uovg δὲ καὶ οἱ ξξήχοντα ναύαρχοι, οὖς éÓtL πρὸς τὸ 
, , - 
Βτόλμημα συναίρεσθαι ἐκείνῳ, ἀνελχύσαντες τὰς ναῦς xao 
e ? , e ^w , ' » 
ὅπλα τε ἀναλαβύντες καὶ ἄλευρα ἐπιφερόμεγοι, οἷς ἔμελλον 
' ^ “- x 
διατραφήσεσθϑαι πρὸς τὴν 000v, καὶ Luovg αὐτὸς τοῖς ἀλ- 
- , ^ ' , 1 ' 
λοις ὁμοίως πᾶσιν, ηὐλίσαντο αὐτοῦ τὴν νύχτα παρὰ τὸν Gi- 
' - ' - | 
γιαλὸν, ὡς ἅμα ἕῳ τὰς γαῦς ἐμπρήσαντες, τῆς εἰς Βέῤ- 
ῥοιαν ἔχωντανι φερούσης. τῆς νυχτὸς δὲ ἐκείνης τῶν évav-15 
τίων πνευμάτων παυσαμένων, οὐρίων δὲ ἐπιπνευσάντων, τὰς 
? / 
ἀνειλχυσμένας καϑελκύσαντες καὶ Gua πάσαις ἄραντες ἱστία, 
εἰς τὴν ὑστεραίαν προσέσχον οὐ μακρὰν Θεσσαλονίχης ἐν λι-- 
μέγι τοῦ Κλωπᾶ προσαγορευομένῳ, τοῦτο μὲν οἰόμενοι xai 
, - 2 , 5 ^ , ΕῚ , 
Cuéyav δοῦχα ἐν Θεσσαλογίχη εἶναι xai βουλόμενοι εἰ τύχοιλο 
' ᾽ - -— - ' 
πρὸς ἐχεῖνον ναυμαχεῖν, τοῦτο δ᾽ ὅτι καὶ ἡ ἀντιπέραν παρά- 
^ ^ , —- 
λιος τῆς Βοτιαίας ἀλίμενος τὰ πολλὰ ἐστι xai τοσοῦτον ἂν 
ταὐτῷ στόλον ὑποδέχεσθαι μὴ δυναμένη. 
D E). Τὸ uiv οὖν Περσικὸν αὐτίκα, ἐπεὶ ἐπύϑοντο τὸν 


rius, fidem fecit se aequum et utile consulere, At enim non plus 
sexaginta navarchi cum classiariis remigibus illi se associare insti- 
tuerunt: reliqui brevi spatio ubi ventum propitium essent nacti, 
in Macedoniam cursum directuros rursumque cum eo futuros asse- 
verarunt, Postquam inter illos communiter ita convenit, ex Euboea 
ad Locridis littora delati, alii in navibus permanserunt: Amurius 
autem et sexaginta navarchi , quos tanti facinoris consortes illi esse 
oportebat, subductis navigiis et armis assumptis, commeatuque in 
viam deprompto, iuxta littus pernoctarunt, ut mane exustis illis 
Berrhoeam iter capesserent. Nocte porro illa, cum venti luctantes 
posuissent et secundi spirarent, deductis denuo, quas subduxerant, 
navibus et sublatis velis, omnes simul die sequenti portum non 
procul Thessalonica Clopam appellatum , tenuerunt, partim quod 
magnum ducem "Phessalonicae degere arbitrarentur vellentque cum 
eo, si possent, navale praelium miscere, partim quod adversa ora 
Botiaeae importuosa esset tantamque classem eodem loco nequiret 
recipere. 

64. Persae, simul ut magnum ducem Byzantium vela fecisse 
audieruut, Thessalonicensecm agrum universum incursantes, magnas 


HISTORIARUM III. 64. 391 


uéyay δοῦκα ἀποπεπλευκχκέναι εἰς Βυζάντιον, τὰ περὶ Θεσσα- A.C. 1343 
λονίκην ἅπαντα ἐπιδραμόντες χωρία ἐληΐζοντο καὶ ἠνδραπό- 
δισαν οὐκ ὀλίγους. ᾿“μοὺρ δὲ εἰς τὴν ὑστεραίαν πεντήκοντα 
γαῦς ἀπολεξάμενος, ἔπεμψεν εἰς Πύδναν, ὡς ἐκεῖϑεν τοὺς μὲν 
δήμίσεις ἥξοντας εἰς Βέῤδοιαν, ὡς ἅμα βασιλεῖ ἐλευσομένους εἰς 
Θεσσαλονίκην, τοὺς ἐπιλοίπους δὲ ἐπανήξοντας ταῖς ναυσί. βα- 
σιλεὺς δὲ ἐπεὶ πύϑοιτο τοὺς βαρβάρους Πύδνᾳ προσχόντας, 
διὰ σπουδῆς μὲν ἐποιήσατο πάσης τὴν ὑπὸ ΙΚράλην τελοῦ- 
σαν χώραν μηδὲν ζημιωθῆναι, καὶ πέμψας ἐκέλευε πάντας Ρ. 568 
τοείς τὰς πόλεις xai τὰ φρούρια εἰσάγεσθαι, τὴν ἔφοδον μηνύων | 
τῶν βαρβάρων. xai ἠνδραποδίσϑη ys ἐξ ἐκείνων οὐδὲ εἷς" 
οὔτε μὴν ἐκ τῆς ὑπὸ βασιλέα τελούσης χώρας. αὐτὸς δὲ 
Θετταλῶν τε τοὺς ερίστους καὶ Βεῤῥοιωτῶν τῆς sig αὐτὸν 
εὐνοίας ἀξίαις v6 ἀμειψάμενος καὶ εὐεργεσίαις ταῖς προσηκού-- 
15getg, ἔπειτα καὶ τὴν ἄλλην στρατιὰν προγοίας τῆς δεούσης 
ἀξιώσας, καὶ Π]ανουὴλ τὸν νεώτερον τῶν υἱῶν Βεῤῥοίας xa 
τῶν ἄλλων πολιχνίων, ἃ προσεχώρησαν αὐτῷ, ἀποδείξας ἄρ- 
χοντα, συστήσας δὲ αὐτῷ καὶ “Ἄγγελον τὸν ἀνεψιὸν, ὃς Θετ- 
ταλίας πρότερον ἐνεχειρίσϑη τὴν ἀρχὴν, καὶ κελεύσας, ἤν τι 
Δοδέωνται, ἑκάτερος ἀλλήλοις ἐπιμαχεῖν, τύπον τε ἐχϑέμενος Β 
αὐτοῖς ἡμέρου καὶ ἀνεπαχϑοῦς ἀρχῆς, καὶ τὰ ἄλλα εὖ διοι--Υ. 456 
χησάμενος, πρεσβείαν ἐποιεῖτο καὶ πρὸς Κιράλην. ἐδήλου τε, 
cc, εἰ καὶ ἐκείνῳ αἱ πρὸς αὐτὸν ἀπαγορευϑεῖεν σπονδαὶ καὶ 
ἡ συμμαχία, ἀλλ᾽ αὐτὸς μεμνημένος τῆς τιμῆς καὶ τῆς φι- 


20. δέονται P. 


hominum pecorumque praedas egerunt. Amtrius altero die delectas 
nayes quinquagenas Pyduam mittit, ut. inde pars militum dimidia 
Berrhoeam — vadat et cum imperatore Thessalonicam proficiscatur, 
altera pars cum navibus redeat. LlImperator, barbaris Pydnam appul- 
sis, diligentissime cavit, ne quid Cralis provincia detrimenti acci- 
peret, circummissisque nuntiis infestum eorum adventum significa- 
vit et monuit, ut in urbes et castella se omnes reciperent. Nemo 
tamen inde, ut neque e locis imperatori subiectis, in servitutem 
abreptus est. Qui Tbhessalorum δὲ Berrhoeotarum optimates pro 
studio erga se diguitatibus et donis remuueratus et exercitum qua 
par erat cura dignatus, et Manucle filio iuniore Berrhoeae aliisque 
oppidulis recenter ad auctoritatem suam adiunctis praefecto , eique 
Angelo consobrino, cui ante "Thessaliae gubernatio commissa fuerat, 
coiumendato, cum mandatis, ut, si opus esset, alter allerum defen- 
derent, forma insuper mansucti ac minime molesti imperii prae- 
Scripta , et ceteris quoque probe constitutis: oratores ad Cralem 
misit, qui indicarent, quamvis foedus secum percussum et inita 
societas ab eo dissoluta esset, nihilo minus imnemorem se honoris 


39a CANTACUZENI 


A.C.1343 Aoc , ἧς ἀπέλαυσε διάγων παρ᾽ αὐτῷ, μήτε xexivzo9as πρὸς 
ὀργὴν, μήτε διαλελυχέναε τὰς σπονδὰς, ἄτοπον εἶναι ἥγη- 
σάμενος, μὴ ἔργοις αὐτοῖς ϑέσϑαι φανερὸν, εἰς οἷον ὄντα περὲ 
τὸ ἀμείβεσθαι τοὺς φίλους εἵλετο αὐτὸς ἐπιδείξασθαι τοσαύ- 
τήν εὔγτοιαν. καὶ νῦν μὲν τῆς Περσικῆς στρατιᾶς ἐλϑούσηςδ 
πρὸς αὐτὸν καὶ δυναμένης βλάπτειν, αὐτούς τε χωλῦσαι x&- 

αλεύσας μὴ κακοῦν τὴν χώραν, ὡς φιλίαν οὖσαν καὶ συμμα- 

; Y e Ne? 3 , Psi REPRE UR aec 
χίδα * καὶ ὕστερον OyrL ἂν δύναιτο ὠφελήσειν. ἐπ᾽ αὐτῷ δὲ 
εἶναι 7) εὐγνωμογεῖν περὲ αὐτὸν φίλον ἀγαθὸν μάλιστα ἐσό- 
μενον, ἢ αἱρεῖσθαι πολεμεῖν ἐπ’ οὐδεμιᾷ προφάσει εὐλόγῳτο 
χαὶ δικαίᾳ. ἐπὲ τούτοις δὲ καὶ προσηγόρευεν αὐτὸν τε xai 
Ἑλένην τὴν γυναῖχα, ὡς ἅμα στρατιᾷ τῇ Περσικῇ βαδιούμε-- 
voi εἰς Διδυμότειχον. ταῦτα δὴ πάντα ἐφ’ ἡμέραις πεντε- 
καίδεχα διαπραξάμενος, τὴν ἐκ Θετταλίας xoi Βεῤῥοίας &- 
χων στρατιὰν ἅμα τοῖς ἄλλοις, οἱ αὐτῷ συνῆσαν πρότεροντϑ 
καὶ τῶν Περσῶν συνεπομένων, ἧκεν εἰς Θεσσαλονίκην. ἐν 
δὲ ταύταις ταῖς ἡμέραις ἡ ἐν ταῖς vavoi τῶν Περσῶν ov- 
σα στρατιὰ, ἄλλα τε ἐκάκου τὴν χώραν, ὅσα εἰκὸς βαρβά- 
ρους καὲ πολεμίους, καὶ δύο κώμας τετειχισμένας xoi nog- 

Dyovc ἐχούσας διεπόρϑησε, τῶν ἐχόντων ταύτας γεωργῶν ὑπὸϑο 
δέους παραδεδωκότων σφᾶς αὐτοὺς καὶ ἀνδραποδισϑέντων. 
᾿Αμοὺρ δὲ ἐπεὲ ἐπύϑετο ἐγγὺς εἶναι βασιλέα, αὐτὸς μὲν &- 
φιππος μετὰ ὀλίγων τῶν ἀρίστων, (οὐ γὰρ εὐπόρουν ἵππων,) 
πᾶσα δὲ 7 στρατιὰ πεζῇ ἑπόμενοι, sig ὑπάντησιν τοῦ faoi- 


12. βαδιούμεγος M. 14. διαπραξάμενον P. 24. τοῦ om. P. 


el humanitatis, quam apud ipsum commorans expertus esset, neque 
ad iram commotum esse, neque foedus temerasse ; quod absurdum 
duceret, non opere ipso palam ostendere, quem in gratia amicis 
referenda virum ipse tam benevole tractare voluerit. Et mnunc 
missa sibi Persarum auxilia, quae damnum dare possint, ab eius 
regione , ut amica et socia, vexanda prohibuisse, et de cetero quo- 
que quantum efficere possit, ei commodaturum. In eo autem situm, 
aut bonam fidem optimi et constantis amici agnoscere, aut rationi 
et iustitiae adversantem, bellum facere, Posthaec ipsum et coniugem 
Helenam , ut cum Persicis copiis Didymotichum abiturus, valere iu- 
bet. His igitur omnibus quindecim dierum spatio transactis, cum 
Thessalico et Berrhoeensi delectu et quos prius habebat, et cum 
Persis praeterea "lhessalonicam venit. Per dies illos Persae , qui in 
navibus erant, cum aliis modis Thessalonicae vicina deformarunt, 
ut barbari nimirum iidemque hostes, tum vicos duos munitos cum 
turribus devastarunt, agricolis, qui se prae metu dedebant, servitute 
multatis.  Amurius ut imperatorem appropinquare cognovit, cum 
paucis optimatibus in equis (non enim his abundabant) toto agmine 


HISTORIARUM III. 61. 393 


λέως ἤεσαν. ἐπεὶ δὲ ἦσαν ἤδη οὐ μαχρὰν ἀλλήλων, τοῦ iz-A.C.1343 
που ἀποβὰς ὃ ᾿ἥμούρ, προσεκύνει τε τὸν βασιλέα xat ἐβάδιζε 
πρὸς αὐτὸν πεζός, πέμψας δὲ ὃ βασιλεὺς, ἐχέλευε τοῦ 
ἵππου ἐπιβαίγειν xai ἐπείϑετο πολλὰ πρότερον περὲ τοῦ Ρ. 569 
πεζὸς ἐλϑεῖν φιλονειχήσας. προσαγορεύσαντες δὲ ἀλλήλους, 
ἤεσαν εἰς τὰς σχηγνὰς καὶ ἐστρατοπεδεύσαντο οὐ πολὺ 
ἄπωϑεν Θεσσαλονίκης ἐν ἑπτὰ ἡμέραις. πρεσβείαν δὲ 4- 
μοὺρ πρὸς τοὺς ἐν Θεσσαλονίκῃ πεποιημένου καὶ παραιγοῦν- 
τὸς προσχωρεῖν ἑχόντας βασιλεῖ xai τὴν πόλιν παραδιδόναι, 
Ιοτούς τε αἰχμαλώτους ἀπολύσειν αὐτοῖς, εἰ πείϑοιντο, ἐπαγ- 
γελλομένου, ἀπεχρίναντο οὐδὲν ἐπιεικές. δείσαντες δὲ οἱ Ζη- 
λωταὶ, μὴ οἱ τὰ βασιλέως ἔνδον ἡρημένοι, καιροῦ λαβόμενοι 
ἐπιτηδείου καὶ τὸν δῆμον ἀναπείσαντες, τεϑορυβημένον ὑπὸ 
τῶν βαρβάρων, ἄλλως τε xai ἐλπίσαντα τοὺς αἰχμαλώτους 
χϑδαὐτοῖς ἀπολυϑήσεσθϑαι, ἐπίϑωνται καὶ χρατήσωσιν αὐτῶν, 
ἔγνωσαν ἐπὲ ὠμύτητα καὶ φύγους χωρεῖν, ἵνα δι’ αὐτῶν xciB 
τοὺς ἄλλους ἐχφοβῶσι. καὲ Παλαιολόγον τέ τινὰ ἐκ τῶν 
ἀρίστων, οἴχοι σχολάζοντα διὰ τὸ ὑποπτεύεσϑαι καὶ μηδε- 
μίαν αἰτίαν τοῦ ἀποθανεῖν παρεσχημένον, ἐξαρπάσαγτες ἀπέ- 
“οσφαξαν ἐπὲ τῆς δημοσίας ἀγορᾶς, xai τὴν κεφαλὴν ἀποτεμόν- 
τες, ἔπειτα καὶ τὸ σῶμα διελόντες τετραχῆ, τὰ μὲν τμήματα 
ἐν ταῖς πύλεως πύλαις ἀπηώρησαν ἑχάστῃ τμῆμα" τὴν κε- 
φαλὴν δὲ δόρατι ἐνθέμενοι καὶ τὰ ἔγκατα σύροντες ἀνηλεῶς 
περιήεσαν τὴν πόλιν, Γαβαλᾶν δέ τινα ἐκ τῶν μέσων πολι- 


10 ἀπολήσειγν P. 15. ἐπέϑονται P. 18. x«i om. P. 


pedibus prosequente, ei se fert obviam. Parum inter se distanti- 
bus, Amurius ab equo descendens eum adorat et pedibus propius 
accedit, quem imperator per nuntium rursus equum conscendere 
iubet. Consalutatione peracta, in tabernacula concedunt, castraque 
non procul Thessalonica diebus septem locant, Amurius per legatos 
hortatur oppidanos, uti imperatori urbem seque tradant, . Si faxint, 
captivos donaturum pollicetur, Illi aequi bonique nihil respondent. 
Zelotae metuentes, ne, qui intra moenia erant imperatoris partium, 
tam bella occasione utentibus, incitatoque ab iisdem populo a bar- 
baris turbato et captivos sibi dimissum iri sperante, invaderentur 
opprimerenturque, ad saevitiam et caedes procedendum censue- 
runt, quo per illos aliis quoque terrorem incuterent. Et Palaeolo- 
gum quendam ex optimatibus domi delitentem , quod in suspicio- 
nem venerat, et qui cur moreretur nihil meruerat, raptum in foro 
publice peremerunt, amputatoque capite et corpore in partes dis- 
secto, eas per portas suspenderunt, Caput antem hastili praefixum 
cedem et viscera crudelem in modum distrahentes, urbem obam- 

ulabant Tum Gabalam queudam sortis mediae civem , prius au- 


394 CANTACUZENI 


- M 3, , b ^" v 
A.C.1343 τῶν τὰ ὦτα πρότερον ἐχτεμόντες καὶ τὴν ῥῖνα, xai τὰ ἄλλα 
, , y 
C μέλη διαλωβησάμενοι. ἔπειτα ἀπέχτειναν. ἑτέρων δὲ ovx ὁ- 
, - * , 
λίγων τοιούτων Qivag xci ὦτα ἐχιεμόντες, ἔπειτα. κατεδί- 
κασαν ἀειφυγίαν, καὶ ἀνοίξαντες τὰς πύλας, ἐξήλαυνον τῆς 
1 - δὲ ) δ᾽ ' ^ 3 , 2 5 
πόλεως. τῶν δὲ ὀδυρομένων καὶ τὴν αἰτίαν δεομένων ἐχδι- 
, ^ - 
Ὑ. 45η δάσκεσϑαι, δι ἣν τοιαῦτα ὑπομένειν χκατεχρίϑησαν, οὐδὲν 
, 2 ; € M » c 2t .ν b] ^ ^ 
πλέον Gntxgivavro οἱ Ζηλωταὶ, ἡ ὅτι εἰδεῖεν αὐτοὺς τὰ Kav- 
- 3 
ταχουζηνοῦ σαφέστατα ἡρημένους. oi uiv οὖν οὕτως ὀδυρό- 
E] M , [x] - E 
μενοι, ἐπεὶ πρὸς οὐδὲν ἕτερον εἶχον χρῆσϑαι ξαυτοῖς, εἰς τὸ 
- , ? , , ^ 
τῶν βαρβάρων ἀπεχώρουν στρατόπεδον πρὸς βασιλέα, βασι-ῖο 
λεὺς δὲ ἐπεὶ τὸ προσάγεσϑαι τὴν πόλιν ἄπορον toga, Πῆα- 
* * 1 € i» 1 ΕῚ 1 , ᾽ 
γουὴλ μὲν τὸν υἱὸν καὶ Ζγγελον τὸν ἀγεψιὸν τὴν τε ἐκ Θετ- 
, M 5c , » ^ ΣΕ Ὕ ^ γε, 
ταλίας καὶ Βεῤῥοίας ἔχοντας στρατιὰν, ἐκέλευεν εἰς τὰς ἰδίας 
, ^ 2 δὲ 9? 4 δὲ , A 9. ^ 9 T Y » 
ἀρχὰς ἀποχωρεῖν. αὐτὸς δὲ ἀπολειφϑεὶς ueO' ὧν vysv οἱ-- 
DxoSev, καὶ Περσῶν τοῖς ἀρίστοις διαχοσίοις ἵππους 7.6000 40-15 
$3 A - » - «- ? " 
μενος, xai ἐκ τῆς GÀÀgg στρατιᾶς ἑξακισχιλίους ἐπιλέχτους 
πεζοὺς παραλαβὼν, ἅμα ᾿“μοὺρ ἐκ τῆς ἠπείρου εἰς Θράκην 
, ' * » ᾿ » - 
ἀπεχώρουν, τὴν δὲ ἀλλὴν στρατιὰν ἐκέλευον ἐν ταῖς ναυσὲν 
εἰς Περιϑεώριον ἐλϑεῖν, ὡς ἐκεῖ συμμίξοντας ἀλλήλοις. | &- 
zt δ᾽ οἱ μὲν ἐκ ϑαλάττης, οἱ δ᾽ éx τῆς ἠπείρου πάλιν év20 
ταὐτῷ ἐγένοντο, Περιϑεώριον ἐπολιόρκουν περιστρατοπεδευ-- 
, 3 - i - € ' . , ? , 
σάμεγοι. ᾿“ἰβδηρῖται δὲ προσῆλϑον ἑκοντὲ δεσμώτην &yayorv- 
AJ M! ^ ^- , » » , ev , M 
τες καὶ lovóéAgv vov τῆς βασιλίδος “ίννης οἰνοχόον, ov ὃπὲ 
τῆς ἀρχῆς αὐτῶν κατέστησεν ὅ μέγας δοὺξ μετὰ τὴν βασιλέ- 


21. ἐπιστρατοπεδευσάμεγον P. 


ribus, naso ceterisque membris mutilatum occiderunt. Alios item 
complures eiusdem ordinis naribus et auribus truncatis, urbe in 
sempiternum exilium expulerunt. Quibus lamentantibus causamque 
sciscitantibus, ob quam talibus suppliciis damnati essent, hoc tan- 
tum Zelotae responderupnt, constare sibi, ipsos apertissime Canta- 
cuzeno favere. Sic igitur lamentantes, quoniam se inutiles iam. 
videbant, ad barbarorum castra, imperatorem conventuri, adierunt. 
Is cum non videret, quo pacto urbem in potestatem adduceret, 
Manuelem filium et Angclum consobrinum cum copiis, quas 6 Thes- 
silia et Berrhoea ducebant, ad illorum praefecturas remisit: ipse 
rclictus cum iis, quos per se adduxerat, ducentis Persarum optima- 
libus equis suppeditatis, et de reliquo exercitu sex electorum pe- 
ditum millibus ascitis, socio Amurio e continenti in Thraciam 
recessit: reliquum copiarum navibus Peritheorium venire, ut ibi 
coniungerentur, praecepit, Navali iam pedestrique in unum conflato. 
exercitu, Peritheorium obsidione circumdederunt. Abderitae autem 
sponte se dediderunt, Gudelem, qui erat Annae imperatrici ad 
cyathum , simul vinctum adducentes, quem magnus dux post impe- 


HISTORIARUM Ill. 64. 395 


oc εἰς Τριβαλοὺς ὑπερορίαν προσκεχωρηκότων δέει. ἐπαι- A.C. 1343 
γέσας δὲ αὐτοὺς ὃ βασιλεὺς καὶ τοῦ τότε τῷ καιρῷ mpogr-P. 579 
χοντὰα πεποιηχέναι μὴ φιλογεικήσαντας ἐπιχειρεῖν τοῖς ὑπὲρ 
δύναμιν, καὶ τοῦ αὖϑις ἐπαγήκοντι προσχεχωρηχέναι μελή- 
ὅσαντας μηδὲν, ἐκείνοις μὲν ἄρχοντα ἐπιστήσας, οἴχαδε ἀπέ- 
nsunt* Γουδέλῃ δὲ τά τὸ ἴδια κελεύσας ἀποδοϑῆναι xoi 
οἴκοϑεν πλείω παρασχὼν, ἔπειτα xoi ᾿ἰάκωβον τὸν Βρουλᾶν 
ὄντα ἐκ τῶν οἰχετῶν καὶ Σαλατίνην ἐκ τῶν Περσῶν ἕνα ἅμα 
ἐχείνῳ ἐξέπεμπεν εἰς Βυζάντιον πρὸς βασιλίδα πρέσβεις. 5 
χοπρεσβεία δὲ ἣν περὶ εἰρήνης. καὶ πρῶτα uiv ἐμαρτύρετο 
τὸν ϑεὸν, ὡς οὐ μόνον αὐτῇ οὐκ ἐπιβουλεύσειεν ἔργῳ ἢ βασι- 
λεῖ τῷ vig , ἀλλ᾽ οὐδὲ μέχρε λογισμῶν αὐτῷ τι περὶ αὐτὴν 
προσκεχρουχότι συνειδείη. αὐτὴν δὲ ὑπὸ συχοφαντῶν ἀνθρώ- B 
πων καὶ οὐδὲν ὑγιὲς, οὔτε ποιεῖν, οὔτε λέγειν μεμελετηκότων 
τὐπαραχϑεῖσαν ἔφασκε τὸν ἐμφύλιον τουτονὶ πόλεμον χεχινηκέ- 
vaL, ὃς ἄχρι νῦν πολλῶν τε xai μεγάλων αἴτιος Ρωμαίοις 
κατέστη συμφορῶν καὶ ἔτι μειζόνων ἔσεται, ἂν μὴ καταλυϑῇ. καὶ 
αὐτὸν δὲ μεγάλαις μὲν χρήσασϑαι συμφοραῖς διὰ τὸν πόλε- 
pov, xai κινδύνοις φοβεροῖς περισχεϑῆναι ϑάνατον ἀπειλοῦσι" 
«αοτοῦ ϑεοῦ δὲ ὅμως ἵλεω τυχόντα, τῶν κινδύνων τε ἐκείνων 
ἀπηλλάχϑαι, καὶ νῦν ἐπανήκειν τοῦ κρείττονος συναιρομένου. 
συνορῶντα δὲ ὡς rà τὸ μέλλοντα κακὰ ἐκ τοῦ πολέμου nà- C 
σαν ὑπερβήσεται ὑπερβολὴν, καὶ τὰ ἐκ τῆς εἰρήνης ἀγαϑὰ 
ἃ καὶ τοῦτό τὰ P. 3. ἐγχειρεῖν M. 11. τὸν add. Μ. i14. 
οὐδὲ P. 


ratoris ad "Triballos discessum timore sese tradentibus pracfe- 
ctum attribuerat. Laudatos imperator, tum quod tempori se ac- 
commodassent et supra vires quidquam audere noluissent, tum 
quod ad reducem sine cunctatione aliqua se adiunxissent, praefecto 
illis creato, domum dimittit, Gudelae sua restitui iubens et ultro 
ei plura suppeditans. Deinde lacobum Brulam e ministris dome- 
sticis et Salatinen e Persis Byzantium ad imperatricem de pace le- 
gat. Àc primum quidem Deum testatur, se non solum illi aut 
filio imperatori non insidiatum re: sed nec cogitatione tenus iu 
eum collatae alicuius offensionis sibi esse conscium , verum ipsam 
a calumniatoribus, qui neque facere, neque dicere quidquam pro- 
bum ac sincerum statuissent, circumventam , hoc civile bellum exci- 
tavisse , quod hactenus multas et saevas clades Romanis peperisset 
et nisi finirelur, saeviores pariturum «esset, Et se quidem huius 
belli causa gravibus infortuniis pressum, periculisque horribilibus 
€t mortem ipsam intentantibus cinctum fuisse , verumtamen Deo 
bene favente, et illa depulisse, et nunc eodem bene iuvante, post- 
liminio reverti. (Cum autem perspiciat, quae mala ex bello istoc 
emanatura sint, modum nulium habitura, et vicissim bona ingentia 


6,  - ΟΑΝΤΑΟΘΌΖΕΝΙ. 


ΑΕ. ι343 ὁμοίως μεγάλα τὸ χαὲ δυνάμενα τὴν Ρωμαίων ἡγεμονίαν 
κινδυνεύουσαν ἀναχτᾶσϑαι, τὴν πρεσβείαν πεποιῆσϑαι τὴν 
περὲ τῆς εἰρήνης ταύτην xai δεῖσϑαι αὐτῆς, μὴ περιορᾷν: 
διὰ τήν τινων μοχϑηρίαν καὶ ἀγνωμοσύνην τὴν Ῥωμαίων ἣΞ 
γεμονίαν διαφϑειρομένην. καὶ ἐξαρχῆς γὰρ ἄχρι νῦν πολλὰδ 
συμβεβηκέναι τὰ δεινὰ xod χαλεπὰ, xai τὴν χώραν ἅπασαν 
καὶ τὰς πόλεις διεφϑάρϑαι ὑπ᾽ ἀλλήλων πολιορκουμένας xai. 
διαφϑειρομένας ἐπιδρομαῖς καὶ λεηλασίαις" μέτρια δὲ ὕμως 
εἶναι, οἷα δὴ Ῥωμαίων Ρωμαίοις ἐπιόντων καὶ oizvóv. τινά 
ποτε χαὶ τῶν ἀτυχούντων λαμβανόντων. τὰ προσδοκώμενατο 

Ὁ δὲ τοσούτῳ καὶ δεινότερα xai φοβερώτερα, ὡς τὰ παρελ- 
ϑόντα, πρὸς αὐτὰ παραβαλλόμενα, εὐτυχίας τόπον ἐπέχειν 
πρὸς ἀκροτάτην κακοπραγίαν. βάρβαροι γὰρ ἤδη εἶναι Hég- 
σαι οἱ τὸν πρὸς Ῥωμαίους ἐπιτετραμμένοι πόλεμον κἀκείνῳ 

V.4580vupaygcorrec, οἷς τὸ φογεύειν τρυφὴ xai τὸ ἐξανδραπο-τῦ 
δίζεσϑαι καὶ ἀποδίδοσθαι ἐπὲ δουλείᾳ κέρδους ἥδιον παντὸς, 
καὶ οἶχτος οὐδὲ εἷς, οὐδὲ ἔλεος τῶν ἀτυχούντων, οἷα δὴ φύ- 
σει πολεμίων ὄντων διὰ τὴν περὲ τὸ σέβας ἀκροτάτην évav- 
τιύτητα. χαὶ τούτου ἔλεγε τοῦ καχοῦ οὐχ ἐχεῖνον ἦρχϑαι 
πρῶτον, ἀλλ᾽ ᾿Απόχαυκον τὸν παρακοιμώμενον, ὃς αὐτῷ sigao 
Βέῤῥδοιαν ἐπιστρατεύσας xai πολλὴν καὶ ἀγαϑὴν ἄγων στρα- 

P.571 τιὰν Ῥωμαίων, οὐχ ἀγαπητὸν φήϑη, εἰ. μὴ καὶ Πέρσας ἔπα- 
γάγοι, οἱ πολλὰ ἐχάκωσαν τὴν χώραν ἐκείνην, χτείγοντες xat 
ἐξανδραποδιζόμενοι. τοὺς προστυχόντας xai πυρὸς ἔργον πά- 


ex pace oritura, quaeque aegram ac labantem Romanam rem publi- 
cam sustentare ac recreare possint, hanc legationem de pace mit- 
lere voluisse rogareque, ne eam propter nonnullorum malignitatem 
atque stultitiam , imperium Romanum evertentem , despiciat, Nam 
ct ἃ principio usque ad illum diem multa dira et acerba evenisse, 
totamque regionem et urbes alternis obsidiis, impressionibus ac 
depopulationibus afflictatas esse: attamen censenda videri mediocria 
(utpote Romanis in Romanos incurrentibus et aliquando miseris 
misericordiam tribuentibus) prae illis, quae tanto tetriora et horri- 
biliora erunt, ut propter eorum immensitatem praeterita cum ipsis 
comparata felicitatis nomen obtinere queant. Barbaros enim Per- 
Sas, ut socios suos, contra Romanos esse praeliaturos, quibus ho- 
miues iugulare ludus et captos abducere atque in servitutem ven- 
dere quovis lucro dulcius: mec in aerumnosos ullus humanitatis 
sensus ullave commiseratio, natura nimirum hostibus propter sum- 
mam in divino numine colendo discrepantiam. Atque illius mali 
non se, verum sacri cubiculi praefectum Apocauchum auctorem 
extitisse, qui Berrhoeam, adversus illum' Romanos multos ac stre- 
nuos duciare non salis existimasset, nisi et Persas adiecisset , qui 


HISTORIARUM III. 6/. 397 


- T ' ' 
vac χώμας πεποιημένοι. ᾧ διδασκάλῳ χεχρημένος ἐπὲ τὴν A.C. 1.348. 
E - : , 7 
τοιαύτην τετράφϑαι πεῖραν, καὶ μηδεμιᾶς διὰ ταύτην εἶναι 
δ Ν c bd 
ἄξιος. αἰτίας, εἰ μὴ δυνάμενος πρός τε βαρβάρους ὁμοῦ xat 
- ' , 
“Ῥωμαίους ἀντιτάττεσθαι, τοῖς ὁμοίοις καὶ αὐτὸς ἐχρήσατο 
συμμάχοις. ἃ συνορῶσαν καὶ αὐτὴν ὡς δεινὰ xai τὴν τε 
ἀρχὴν διαφϑεροῦντα καὶ πρὸς τὸ μέλλον ἐχεῖ χριτήριον με- 
γάλην οἴσοντα τὴν χαταδίχην, εἰ διὰ φιλονεικίαν καὶ ψευ- 
» -» Y “- 
δεῖς συχοφαντίας καὶ διαβολὰς τὸ Χριστιανῶν αἷμα προΐε- 
i - ' - * 
μένη φαίνοιτο χεῖσϑαι ὑπὸ τῶν βαρβάρων, πεισθῆναι πρὸς B 
᾿ [4 ^ - , , ᾿ 
«οτὴν εἰρήνην, πρὲν ὑπὸ τῶν βαρβάρων τι διεφϑάρϑαι. ium et 
- ^ - 4, 
μενοῦσι γὰρ Ρωμαίων οὐδένα ἀδικοῦντες, ἄχρις ἐπαγήξουσιν 
, ε , ' ^ 2-.937& , - , ? "- 
καὶ οἱ πρέσβεις. τὸ δὲ ἐφ᾽ ὅποίοις δεῖ ytvécJat, οὐ τοῦ 
παρύντος εἶναι καιροῦ δηλοῦν, ἀλλ᾽ εἰ μόγον πείθοιτο, πρέ- 
* D , ^ ? —- 
σβεις πέμπειν πρὸς αὐτὸν, of διαλέξονται, ὅσα ἄν αὐτῇ xai 
» ς » » - , » 
τδπατριάρχη καὶ τοῖς ὑπολειφϑεῖσιν ἔτι τῶν πραγμάτων ἀρ- 
- , € M 
χουσι βέλτιστά τε εἶναι δοχῇ καὶ λυσιτελέστατα ξαυτοῖς. πε- 
, ^ $3. € w - , , , f« 
ποιϑέναι δὲ αὐτὸν, ὡς τοῦ ϑεοῦ διδόντος χαίροντες énavrsovot 
καὶ τὰ πᾶσι κοινῇ Ῥωμαίοις συνοίσοντα κατωρϑωχότες. τοι-- 
8 jy - - 1 
αὐτὴ μὲν ἣν ἡ βασιλέως τοῦ Καντακουζηγοῦ πρεσβεία πρὸς α 
20-4»vav τὴν βασιλίδα. ᾿Αμοὺρ δὲ καὶ αὐτὸς ἰδίᾳ συνεβούλευεν 
- 5 
ἔχεσθαι τῆς εἰρήνης, ὡς τὰ μέγιστα λυσιτελούσης. αὐτὸς 
^ , 5 - - 
μὲν. γὰρ καὶ πρότερον φίλος εἶναι βασιλεῖ τῷ Kavraxovir- 


12. χαὲ add, M. 


loca illa latrociniis implevissent, obvios partim trucidantes, partim 
captivos abripientes et omnes vicos in cineres redigentes. Eo ma- 
gistro se tale quippiam experiri, nec culpam commereri , si, cum 
barbaris et Romanis simul resistere non possit, similes et ipse so- 
cios asciverit. Quae quoniam et ipsa intelligat quam atrocia et 
imperio pestifera quamque gravem damnationem ei apud tribunal 
illud. allatura sint, si nempe propter contentionem falsasque ca- 
lumnias et obtrectationes Christianorum sanguinem a barbaris ef- 
fundi patiatur, ad pacem inflecti debere, priusquam pernicies ab 
ilis importetur: tantisper enim nulli Romano illaturos iniuriam, 
dum legali revertantur. In quas porro conditiones pacem fieri opcr- 
leat, non esse praesentis temporis indicare : sed si modo inducat 
in animum per legatos ad se missos exponere sibi quae illa et 
patriarcha ceterique Árchontes ut optima atque commodissima pro- 
bent, confidere se, eos divino munere cum gaudio reversuros, fe- 
liciter confectis , quae Romanis omnibus in commune conducant. 
Huiuscemodi fuit Cantacuzeni ad Annam imperatricem legatio , quam 
seorsum Amurius quoque hortabatur, uti pacem acciperet, quo 
nihil posset facere utilius. Nam et alioqui pluribus abhinc annis 
sibi cum Cantacuzeno amicitiam intercedere, in cuius gratiam An- 
dronico imperatori non solum bello contra Phocaeam auxilium tulc- 


308 CANTACUZENI 


A.C.1343( ἐκ πολλῶν ἐτῶν, καὶ διὰ τὴν αὐτοῦ φιλίαν βασιλεῖ τε 
τῷ ᾿ΑἸνδρονίχῳ οὐ μόνον εἰς τὸν κατὰ Φωκαίας πόλεμον συμ-- 
, ^ ? ^ MR LÀ ? 15 ^ , * 
μαχίαν παρεσχῆσϑαι, ἀλλὰ καὶ ὕστερον éni “λβανούς. xat 
ἐξ ἐχείγων τῶν χρόνων εἰς τὴν Ρωμαίων οὐδέποτε ἐμβεβλη- 
, c ' ' 
κέναι, Ρωμαίους πάντας ἡγούμενος ὑπὸ Καντακχουζηνὸν τελεῖνϑ 
τὸν βασιλέα, καὶ ἔτι τὴν ἰδιώτου τύχην στέργοντα. νυνὶ δὲ 
δι. ἃ , 5 , 2 U € D a 
οὐχέτι φίλος εἶναι βασιλέως, ἀλλὰ δοῦλος, x«i οὕτω παρε- 
, c 3 , , M Ὕ , »' 
σχευάσϑαι, ὡς οὐ πέμπων στρατιὰν βοηϑεῖν, ἀλλ᾽ αὐτὸς πα- 
M ^ « Ν * 
Dosirat καὶ τὴν ἴσην ἐπιδείκνυσϑαι σπουδὴν, ἣν ἀν καὶ ὑπὲρ 
ἑαυτοῦ τὸν πόλεμον αἱρούμενος ἐποιεῖτο. δι’ ἃ συνεβούλευεντο 
αἱρεῖσθαι μᾶλλον τὴν εἰρήνην, τοῦ βασιλέως μάλιστα τὰ εἰς 
αὐτὸν γεγενημένα πρότερον διὰ τῶν ἀρχόντων τὴν ἀγνωμοσύ- 
γ E A γΧΩ. 1 » 
γὴν ἀφιέντος xat τὸν πόλεμον κατατίϑεσϑαι ἐθέλοντος. οὐ 
, - , 
μόνον γὰρ εἴ τι τῆς Ῥωμαίων ἡγεμονίας κατελίπετο, ἀκέραιον 
διασωθήσεται, ἀλλὰ καὶ rà διεφϑορότα ὑπὸ τοῦ noÀ£uovi5 
δυνατὸν πάλιν ἀναχτᾶσϑαι. αὐτὸν δὲ ἀντὶ πολεμίου σύμμα- 
xov ἐξέσται καὶ φίλον ἔχειν. τοιαῦτα μὲν καὶ ὁ Vuovg 
διεπρεσβεύετο. 
P. 572 E&. 'O μέγας δὲ δοὺξ ἐπεὶ πύϑοιτο τὰ τῆς πρεσβείας, 
V. 459 Σαλατίνην μὲν τὸν ᾿“μοὺρ πρεσβευτὴν φιλοτίμως τε ὑπεδέ-30 
« ' t f, - , - * 
baro xGi μετὰ μικρὸν ἐξέπεμψε δῶρα παρασχών. ρουλᾷ δὲ 
Y * ^ d * 
τὸ γένειον περικείρας xai τὴν κεφαλὴν, ἔπειτα καὶ τοὺς 
» " , ' , 
Βμυχτῆρας διαῤῥήξας καὶ τὰς κνήμας, ἀσβόλῳ τε τὸ πρύσω- 
- - €i 
70» περιχρίσας, εἵλκυσε διὰ τῆς ἀγορᾶς ovrog vqutuov. 


rit, sed etiam postea contra Albanos, et ex illo Romanos nunquam 
incursarit, cum omnes Cantacuzeno, quamvis adhuc privati fortuna 
contento , subesse arbitraretur, Nunc eiusdem imperatoris non 
amicum modo, sed insuper servum profiteri et sic animo affectum, 
ut non alios ei auxiliatum mittat, sed ipsemet coram praesens ad- 
sit , nec minus studii ac diligentiae pro eo usurpet, quam si pro 
se ac fortunis suis bellum gereret. Quare tanto magis pacem 
admittendam , maxime cum et imperator principum iniquitate in se 
commissa condonare et ab armis discedere paratus sit. Non enim 
tantummodo si quid rei Romanae supersit, integrum et incolume 
permansurum, sed et bello imminuta ac devastata reparari atque 
instaurari, et se pro hoste socium et amicum haberi posse. Haec 
per legatum: etiam Amurius. i 

65. Caeterum magnus dux audita legatione, Salatinen Amurii 
legatum honorifice accepit pauloqué post donatum dimisit. Brulam 
mento et capite rasis, naribusque et tibiis confractis , fuligine op- 
pleta facie, sic cruentatum. per forum trahendum curavit. Ad lega- 
tionem autem sic respondit. Dedit ad Amurium litteras, quibus 
acerbas in imperatorem contumelias acervavit: ipsum Persam mode- 


HISTORIARUM ΠΙ. 65. 399 


πρὸς δὲ τὴν πρεσβείαν οὕτως ἀπεκρίνατο. ᾿Αμοὺρ μὲν A.C. 1343 
ἔγραφε πολλὰς κατὰ βασιλέως ὕβρεις καὶ χαλεπάς" αὐτοῦ 
δὲ χαϑήπτετο μετρίως, ὅτι Καντακουζηνῷ ἀχολουϑεῖν αἱἷ- 
᾿ροῖτο, ἀνάξια ποιῶν τῆς σφετέρας εὐδοξίας" πλέον δὲ οὐδέν. 
πβασιλεῖ δὲ ἔφασκεν, ὡς οὐ δέοιντο αὐτοῦ, οὔτε συμβασιλεύ-- 
εἰν τοῖς βασιλέως παισὲ καὶ Ῥωμαίων ἄρχειν, ovr αὐτοῖς 
ὁμοίως δοῦλον εἶναι. ἔτι γε μὴν οὐδ᾽ αὐτῶν εἰ βούλοιτο 
δοῦλον εἶναι, καὶ δουλείαν τὴν αἰσχίστην εἰς ἱπποχόμους 
xa μαγείρους τεταγμένον, ἀλλὰ πολεμήσειν ἄχρι παντὸς καὶᾳ 
τοτάχιστα διαφϑερεῖν. καὶ γὰρ τὸ περιεῖναι μέχρι νῦν, οὐχ 
ἡ σύνεσις, οὐδ᾽ ἣ στρατηγία "περιέσωσεν, ἀλλὰ τὸ πόῤῥω 
ποῦ ἐν Τριβαλοῖς πλανήτην διατρίβειν, νυνὶ δ᾽ ἐπεὲ ἐγένετο 
ἐγγὺς, εἴσεσθαι τὴν ταχίστην, ὅτι βέλτιον ἦν αὐτῷ ϑητεύ- 
εἰν παρὰ Τριβαλοῖς, ἢ ἐγγὺς τῆς Ῥωμαίων γενόμενον βασι- 
τϑλείας 5 ἀμφισβητεῖν περὲ αὐτῆς. Βρουλᾶν δὲ μετὰ τὰς ποι- 
γὰς ἐχείνας τὰς ἀνημέρους τῷ ἐν τοῖς Κωνσταντίνου βασι- 
λείοις τοῦ μεγάλου δεσμωτηρίῳ καϑεῖρξαν. ὃς xai μικρὸν 
ὕστερον ἀνῃρέϑη μετὰ τῶν ἄλλων συνδεσμωτῶν, τοῦ δήμου 
τῶν Βυζαντίων ἐπιϑεμένου μετὰ τὴν ᾿Αποχαύχου τελευτὴν 
οὕσπερ ὕστερον εἰρήσεται ὀλίγῳ. ταῦτα δὲ αὐτῷ ἐπράττετο, 
ἐκ παντὸς τρύπου τὸν πόλεμον κατασχευάζοντι xat fovAo-D 
μένῳ βασιλίδα τε ὅμοῦ διὰ τὸν φόβον τῶν τολμωμένων ἀπά- 
γειν τῆς εἰρήνης καὶ Κανταχουζηνὸν τὸν βασιλέα πρὸς &x- 
3. ἀχολουϑεῖναιν P. 


rate obiurgavit, cum aliud non scriberet, quam sua claritate rem 
indignam committere, qui Cantacuzenum sequeretur: in imperato- 
rem haec illius maledicentia fuit, haud opus esse illo, neque ut 
loco collegae cum liberis imperatoris Romanos moderetur , neque 
ut cum ipsis aeque subditus sit. Quin etiamsi ipsis servire velit, 
quamquam in ministerio sordidissimo et abiectissimo , inter equisones 
et cocos videlicet, nolle eius operam , sed oppugnaturos eum sem- 
per et brevi admodum ad oreum demissuros. Nam quod usque in 
hunc diem fruatur spiritu, mon prudentia aut arte imperatoria 
servatum esse, verum quia procul apud Triballos erro vixerit. 
Nunc quia piopius adsit, primo quoque tempore experturum, me- 
lius ipsi fuisse apud eosdem Triballos mercedi dare operas, quam 
regressum in fines Romani imperii , illud sibi asserere. Brulam au- 
tem post immania illa supplicia in carcerem , in Constantini magni 
palatio incluserunt, qui et paulo post cum aliis vinctis, populo 
Byzantino post mortem Apocauchi , ut infra non longe docebimus, 
irruente interfectus est. — Haec ille agebat, ut modis "omnibus bel- 
lum strueret, et imperatricem huiusmodi facinorum terriculamentis 
a cogitationibus pacis avocaret: Cantacuzenum vero ad implacabile 
odium ultionemque provocaret, Noverat siquidem planissime, si 


άοο CANTACUZENI 


A.C. ι343ϑραν ἄσπονδον καὶ ἄμυναν ἐκχαλεῖοϑαι. ἤδει γὰρ σαφέστα- 
| τα τὴν εἰρήνην αὐτὸν ἀπάξουσαν τῶν πραγμάτων τῆς ἀρχῆς, 
καὶ οὐχ ὅτι πρῶτον εἶναι, συγχωρήσουσαν “Ῥωμαίων, ἀλλ᾽ 
οὐδὲ πολλοστὸν ἀπὸ τοῦ πρώτου. διὸ καὶ πολλῶν αἱμάτων 

καὶ ἀνδραποδισμῶν καὶ φϑορᾶς ἀμυϑήτου τῶν '"Pouat-5 
Ρ, δηγϑων τὴν τοιαύτην ηλλάώττετο ἀρχήν. βασιλέα δὲ οὐδὲν ἐχώ- 
Àvos τῶν παρανόμων ἔργων τουτωνὲ τῆς εἰρήνης ἀποσχέ- 
σϑαι, ἀλλὰ πᾶσαν ἐπίνοιαν ἐκίνει, ὥστε κατατίϑεσϑαι τὸν 
πόλεμον. ἤδει γὰρ οὐδὲν ἐπιεικὲς ἐκ τούτου συμβησόμενον 

“Ρωμαίοις. ἐπεὶ δὲ ὃ L4uovg ἐπανῆχε πρεσβευτὴς, ἀπήγ-το 
γελλε μὲν ὅσα συμβαίη περὲ Βρουλᾶν καὶ τὰς παρὰ τῶν 
ἀρχόντων “Ῥωμαίοις πρὸς τὴν πρεσϑείαν ἀποχρίσεις, παρεί- 
χετο δὲ καὶ τὰ γράμματα τὰ πρὸς ᾿Αμούρ. ὃ δὲ ὡς ἦσαν 
ἐσφραγισμένα ταῦτα ἔχων, ἧκεν ὡς βασιλέα" μεμφομένου 

δὲ ἐκείνου, εἰ περὲ αὐτοῦ τι φαῦλον ὠήϑη ὑποπτεύειν ,15 
V.46o0U τοιαύτην ἔφασχεν ἐκεῖνος γγώμην ἔχων μὴ AsÀvxévat 
Βτὴν σφραγῖδα" ἀνόητος γὰρ ἂν εἴη παντάπασιν, εἰ τὴν βα- 
σιλέως περὶ αὐτοῦ διάνοιαν ἀγνοοίη" εἰδὼς δὲ ὡς τοῖς 
παρὰ “Ρωμαίοις ἄρχουσιν ὥσπερ τι τῶν ἀναγκαιοτάτων αἱ 

πρὸς βασιλέα ὕβρεις ἐπιτηδεύονται, τούτου χάριν μὴ ἐτέρῳξο 
παρασχέσϑαι ἀναγιγνώσχειν, ἵνα μὴ εἰς πολλῶν ἐμπέση τὸ 
βλάσφημα ἀκοὰς, ἀλλ᾽ ἀγαγεῖν πρὸς αὐτὸν, ἵν’ εἰ μέν τι 
χρήσιμον ἐγγεγραμμένον ἦ, λόγον τινὰ ποιήσωνται αὐτοῦ" 


18. ἐναγνοοίη P. 


pax iniretur, se amissis rerum gubernaculis non solum primum Ro- 
manorum, sed nec a primo quotumcumque tandem futurum. Id- 
circo per multum sanguinem, quem fundebat, per plagiatum et 
quanta dici non potest, Romanorum labem atque perniciem, ad 
excelsum hunc gradum grassabatur. At imperatorem nihil horum 
nefariorum operum a desiderio pacis abstinebat, qui totam mentem 
in eo defixerat, quomodo bellum exterminaretur, cum ex eo ad 
Romanos nihil. aequi redundaturum sciret, Ubi legatus Amurii 
redit, et quid Brula factum esset renuntiavit , Archontum responsum 
exposuit, litterasque ad Amurium conscriptas porrexit; ille obsi- 
gnatas ut erant ad imperatorem detulit. Quo factum eius culpante, 
interroganteque , num sinistrum aliquid de se suspicaturum puta- 
visset, subiicit Amurius, non ea de causa epistolam se non resi- 
gnasse; stultum enim fore prorsus, si eius de se iudicium ac volun- 
tatem nondum perspectam et exploratam habeat. Sed cum non 
ignoret Archontas Romano imperatore conviciis et maledictis lace- 
rando perinde atque negotio cuipiam etiam atque etiam necessario 
deditos, idcirco non alteri legendam tradidisse, ne probra illa ad 
mnltorum aures pervenirent , sed ad ipsum obsignatam afferre, ut 


HISTORIARUM III. 65. άοι 


εἰ δὲ τὰ συνήϑη ταῦτα, ὕβρεις xai λοιδορίαι, ἐπὲ τὰς τῶν Δ.6. 1313 
γεγραφότων τρέπωνται χεφαλάς. ἐπαινέσαντος δὲ αὐτὸν τοῦ 
βασιλέως ἐπὲ τούτῳ, ἔπειτα ἀνεγινώσχετο τὰ γράμματα, 
καὶ ἦν οὐδὲν ὑγιὲς ἐγγεγραμμένον, ἀλλὰ πρός τε βασιλέα 
δύβρεις αἰσχραὲ xai ἀγεννεῖς xai μέμψεις πρὸς uos, ὕτια 
αὐτῷ ἀνέχοιτο ἀχολουϑεῖν καὶ τὴν εὐγένειαν περιυβοίζοι. 
βασιλεὺς δ᾽, ἐπεὲ οἱ ἐν Βυζαντίῳ οὐδεμίαν ἐλπίδα παρεί- 
χοντο εἰρήνης, ἀναγκαίως καὲ αὐτὸς ἐχώρει πρὸς τὸν πόλε- 
μὸν zai ἡνάγχαζεν αὐτῷ τὰς πόλεις προσχωρεῖν 7 ἑχούσας 
107 βιαζομένας. βασιλίδε δὲ Εἰρήνη ἐν Ζιδυμοτείχῳ μηδὲν 
ἕτερον περὲ βασιλέως πεπυσμένῃ, ὅτε μὴ πρὸς Βέῤῥδοιαν 
διατρίβει προσχωφήσασαν, ἀπήγγελλεν ὃ ἀρχιερεὺς ΖΔιδυμο- 
τείχου, ὅτε ὃ βασιλεὺς ἤδη τῆς Χαλκιδέων εἴη ἐπιβὰς, 
καὶ ἐπιστεύετο αὐτίκα. ἦσαν γὰρ οὐδὲν μικρὸν περὲ ἐκείνου 
15uenvouérot, ἀλλ᾽ ὡς πάντα τὰ ἐσόμενα εἰδότι προσεῖχον 
ἀκριβῶς. χαὶ ἦσαν εὐθὺς ἐν κρότοις xai ἑορταῖς, xai τῆς 
ἐπανόδου βασιλέως πολλὰς ϑεῷ προσῆγον τὰς εὖ χαριστίας. 
μετὰ τρίτην δὲ ἡμέραν ἐξ ἐχείνγου xai ὃ Πουζάλων ἧκε παρὰ D 
βασιλέως xai ἀπήγγελλε πάντα ὡς ἐγένετο: xai πάλιν 
20504» ἐν ταῖς ὅμοίαὶς ξορταῖς ἤδη βεβαιότερον. Γλάβας δὲ 
n εώργιος, ὃς τῶν εἰς “Ζιδυμότειχον τεταγμένων ἄρχειν εἷς 
ἢν, ἐλθὼν πρὸς τὸν ἀρχιερέα, εὐχὴν ἥτει παρ᾽ αὐτοῦ, ὡς 
εἰς βασιλέα ἀφιξόμενος" δεδοικέναι γὰρ, μὴ πρὲν ἐκεῖνον 
6. περιυβρίζειν P. — 13. ó add. M. ἤδη om. P. et εἴη ponit 
ante τῆς X. 


si quid utile ibi scriplum fuerit, id minime parvi ducat: sin con- 
sueta, puta contumeliae et maledicta, in eorum, qui scripserunt, ca- 
pita recidant. Commendat consilium imperator, leguntur litterae, 
nihil ibi probum, sed adversus imperatorem turpia et infanda 
convicia  Amuriique reprehensio, quod non sine summo dedecore 
nobilitatis suae cum illo se coniunxisset. Imperator, quoniam 
Byzantii nullam spem pacis faciebant, necessario et ipse ad bellum 
administrandum et urbes ad deditionem volentes nolentesque cogere. 
i1mperatrici vero Didymotichi, cum aliud de imperatore marito nihil 
comperisset, nisi apud Berrhoceam, urbem dedititiam, esse, episcopus 
nuntiavit, iam Chalcidicen pervenisse, cui statim adiuncta fides, 
quandoquidem nihil non. magnum de eo sentiebant et ut venturo- 
rum omnium provido diligenter attendebant. Aguntur mox feriae, 
plausus edunt et reditam imperatoris deo impense gratulantur. Post 
diem tertium Muzalon ab imperatore adveniens, omnia ut gesta 
erant recensuit; rursumque feriae et quidem constantius celebratae, 
Georgius autem Glabas, unus praefectorum praesidii Didymoti- 
chensis, episcopum conveniens, ut sibi ad imperatorem profecturo 
bene precaretur, petebat, quod se timere diceret, ne ante illius 


Cantacuzenus II. à; 26 


4o2 CANTACUZENI 


1 ΄ » ε » 
A.C. 1343 ἐπανήχειν τελευτήσας, τῆς ἡδίστης oweoc βασιλέως ἀποστε- 
- * , P , 
ρηϑῆ. ὃ δ᾽ ἐπέτρεπε μὲν πρὸς ἐχεῖνον ἀφικέσϑαι" παρῇ- 
* TM c 2r 
γει δὲ ϑαῤῥεῖν, ὡς ὄψεται βασιλέα xai εἰς τήνδε τὴν πόλιν 
[4 £ , 
P. 574 ἐπανήκοντα καὶ πρός τινας ὑπηρεσίας χρήσιμος ἐχείνῳ ἔσται. 
LI , 9" LINE; ^ * 9 » * LI ΕἸ 
μιδτὰ δέ τινα. χρόνον, ἡνίκα καὶ αὐτὸν ἰδῃ πρὸς τὰ ἐκχεῖϑενδ 
διχαιωτήρια κληϑέντα, παρασχευάζεσϑαι xai αὐτὸν, ὡς μετὰ 
Σ E - ci D 
μικρὸν ἀπολείψοντα τὸ ζῇν" οὕτω γὰρ εἶναι δεδογμένον ma- 
* - - "i u cet 
gà ϑεῷ. ταῦτα μὲν οὖν, ὥσπερ εἴρηται, ὕστερον ἀπέβαινε. 
βασιλέως δὲ Περιϑεώριον πολιορχοῦγτος καὶ κλίμαχας xod 
μηχανὰς καταοχευάζοντος πρὸς τὴν τειχομαχίαν, τὰ ἐν τῇτο 
΄ , ea L , 
ἸΠερόπῃ φρούρια προσεχώρησαν, ἢ τὲ ta Εἰρηνη προσα- 
Ao NE , A2 H 
γορευόμενον χαὶ ὃ Ποβισδὸς. xot ἔλθοντες πρὸς βασιλέα, 
ἡγεμόνα ἐδέοντο αὐτοῖς παρασχεϑῆναι" σὺν τούτοις δὲ xai 
E] - 2 
ἕτεροι νομάδες τὸ αὐτὸ οἰκοῦντες ὅρος ἐν κώμαις drtiy(- 
e ^. ' A , » ΕἸ M ' 
oro. , οἱ διὰ τὴν πρὸς βασιλέα  svvoixv (ἦσαν γὰρ xci5 
Β πρότερον ὕπ᾽ ἐκεῖνον τεταγμένοι, βασιλέως ᾿Ανδρονίκου ἔτει 
^ x €- P 
περιόντος.) τῶν ἄλλων πρῶτοι παρεγένοντο καὶ παρεῖχον . 
ξαυτοὺς éxóvreg βασιλεῖ. σχεπτομένῳ δὲ περὶ αὐτῶν πρὸς 
΄ ^ ? , » ^» 
διτι χρήσαιτο καὶ τίνα ἐπιστήσειεν ἄρχοντα αὐτοῖς, ἐδό- 
^ ^ * ? - 
κει δεῖν Πομιτζίλῳ τὴν ἀρχὴν αὐτῶν παρέχειν, οὐ μόγοναο 
διὰ τὸ ὁμόφυλον νομίσας διαχείσεσϑαι αὐτῷ εὐνοϊκῶς τοὺς 
, Hd E , 
γομάδας ἐκείνους, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ εὐψυχίας καὶ τόλμης πρὸς 
τὰς μάχας οὐδὲν ἐγέλιπε καὶ πρὸς λῃστείας καὶ ἄρπα- 
* x Met * ' δὴ c E € ^ 
γὰς ἄριστα ἐξήσκητο. ἣν yag δὴ ὃ ΠΠομιτζίλος οὗτος τὸ 
γένος μὲν lMvoóc, διὰ δὲ ληστείας καὶ ἁρπαγὰς ἐκεΐϑεναν 
5. ἔδη Μ., ἤδη P. 22. νομίδας P. 
reditum mortuus, suavissimo eius adspectu privaretur. Episcopus 
eum proficisci permisit , hortatus bono esset animo, visurum impe- 
ratorem et quidem in ea ipsa urbe et in quibusdam functionibus 
utiliter ei inserviturum,  Interiecto autem nonnullo tempore, ubi 
se viderit ad illud coeleste tribunal evocatum , praeparet animum, 
ut paulo post ipse quoque mortalitatem expleturus: sic enim visum 
Deo. Haec ut pronuntiata sunt, ita evenerunt, Imperatore autem 
Peritheorium obsidente scalasque et machinas ad muros oppugnandos 
comparante, Sancta Pax et Pobisdus, castella Meropes, se tradiderunt, 
quorum incolae venientes praefectum sibi dari rogabant. Dedide- 
runt se cum illis alii quidam agrestes, ad eundem montem vicos 
sine muris habitantes, qui propter propensionem erga imperatorem 
(sub eo enim antea, vivo adhuc Andronico imperatore , militave- 
rant) prae ceteris ad eum venerunt. Cui cogitanti, quid eis negotii 
imponeret et quem praeficeret, Momitzilum praeficere placuit, non 


solum quia propter communionem gentis rusticani illi eum comple- 
xuri essent , sed quod etiam in proelio nullum a se magnanimitatis 


HISTORIARUM III. 66. 403 


ἐλαϑεὶς, πρὸς Ῥωμαίους τε ἐγένετο xai ὑπὸ βασιλέως ᾿,4Ἵν- A. CAM 
, - , , , * 3.31 
δρονίχου sole στρατιώταις κατελέχϑη.- χαίρων δὲ ἀεὲ λῃ- ἃ 
, ^ * 
στείαις xat πολλὰ τὴν Πυσίαν κακουργῶν διὰ τὸ μάλισταν. δι 
ἔμπειρον τῶν τόπων εἶναε, παρῃνεῖτο μὲν πολλὰ ὑπὸ τῶν 
^ , - bd Me - , c , , , 
5r« μεϑόρια τῆς Πυσών xat “Ῥωμαίων ἡγεμονίας ἀρχύντων, 
μιὴ τοιαῦτα χαχουργεῖν, σπονδῶν οὐσῶν, xai πόλεμον κινεῖν. 
ὃ δὲ οὐ πάνυ πείϑεσϑαι ἠδύνατο, ἀλλ᾽ ἐπί τινα χρόνον 
ε , » c 7 , 2 , , 4 » 
ἡσυχάζων, τοῖς ὁμοίοις πάλιν ἐπεχείρει. μέλλων δὲ ἤδη 
τῆς καχουργίας διδόναι δίκας, ἐπεὶ Πϊυσοῖς τε ἀπηχϑάνετο 
* , 
τοδιὰ τὰς λῃστείας καὶ Ῥωμαίοις οὐκ ἐθάῤῥει βουλομένοις 
' * , , M ^ , 
συλλαμβάνειν, ἀπεχωρῆσεν εἰς Τροιβαλοὺς zai διέτριψεν 
ἐχεῖ χρόνον τινὰ συχνόν. ἔπειτα ὡς βασιλεὺς ὃ Kavraxov- 
N ' , , LJ , 
ζηνὸς εἰς Περιϑεώριον ἐκ Βεῤῥοίας ἐπανῆχκε, πρότερον ὀλέ- 
yov χρόνον Κράλῃη ἀποστὰς, προσεχώρησε rore βασιλεῖ, εἶ- Ὁ 
150dg δὲ αὐτὸν ὄντα ἐπιτήδειον πρὸς τοιαύτην ἡγεμονίαν, τά 
τε φρούρια ἐγνεγείρισε xai τὰς κατὰ τὴν Περόπην ἄλλας 
? E T LH 
κώμας οὐχ ὀλίγας οὔσας. ἔξ ὧν οὐκ ὀλίγῃ χεὶρ συνελέγετο 
3 ' c » Χ ᾽ 
λῃστριχή" ἤσαν γὰρ ἱππεῖς μὲν τριακοσίων ὀλίγῳ πλείους, 
^ * U , c , - 
πεζοὶ δὲ ὑπὲρ τοὺς πεντακισχιλίους" ὧν ἁπάντων αὐτῷ ἐνε- 
^ ^ € 
ὡὩοχείρισε τότε τὴν ἀρχὴν καὶ προσέταττε καχοῦν τὰς πόλεις, 
αἵ μὴ προσχωροῖεν βασιλεῖ. 
Eg. Ἐχεῖνος δὲ ἐπεὶ Περιϑεώριον οὐδὲν ἤνυε πολιορ-Ῥ 5η8 
κῶν, τὰς μὲν παρεσχευασμένας μηχανὰς ἐνέπρησε mvgi,B 
9. ἐπὲ P. 
ac fortitudinis officium desiderari pateretur, ad praedandum rapien- 
dumque exercitatissimus, Erat enim genere Moesus,et propter eas 
quas dixi artes profligatus, ad Romanos se applicaverat eumque 
Andronicus Imperator in album militum retulerat. Qui cum prae- 
dis agundis semper delectaretur et Moesiae, utpote locorum peritis- 
simus, non parum incommodaret, saepe monebatur ab iis, qui Moe» 
sorum Romanorumque confiniis tuendis praeerant, ne in foedere 
huiusmodi maleficia designaret et bellum irritaret, Quorum vocibus 
ille non penitus expugnabatur, sed ad tempus quiescens, inter- 
missa repetebat, lamque scelerum suorum pretium laturus, quo- 
niam et Moesis propter latrocinia invisus erat, et Romanis eum 
comprehendere volentibus non fidebat, in "Triballos secessit , ubt 
diu vitam egit. Postea Cantacuzeno Peritheorium Berrhoea redeunte, 
nuper a Crale cum descivisset, ad eum se contulit. Sciens igitur 
illum huic praefecturae idoneum, et castella et vicos praeterea 
Meropes non paucos ei commendavit, e quibus non exigua praedo- 
num manus colligebatur, Numerabantur etenim equites paulo am- 
plius trecenti , pedites supra quina millia, quorum omnium prae- 
fecturam tunc illi commisit, cum mandatis, ut urbes, quae se Can- 


tacuzeno dedere nollent, infestas haberet. 
66. Quia autem Peritheorium frustra obsidebatur, machinas 


ἀοά ^. CANTACUZENI 


K.C.1343 τοῦ δὲ or0Àóv παντὸς εἰς τὴν οἰχείαν ἀποπλεύσαντος, αὐτὸς 
ἅμα ᾿Αμοὺρ ἑξακισχιλίους ἐπιλέχτους ἄγοντες Περσῶν, ἧκον 
εἰς Ζιδυμότειχον. οἱ δὲ ἐν ΖΙιδυμοτείχῳ ἑορτὰς ἦγον δημο- 
'σίας τῆς βασιλέως ἐπανόδου xai παντοῖοι ἦσαν $q' ἡδονῆς. 
ἐδόχουν γὰρ ὡς ἐξ ἄδου τοὺς περὲ βασιλέα αὖϑις εἰς τὸνϑ 
βίον ὑποδέχεσθαι. ὀλίγας δὲ ἡμέρας ἐνδιατρίψας Ζιδυμο- 
τείχῳ, ἐξῆλθεν εἰς "Podóngv* καὶ τὰ κατὰ τὴν Moggav πο- 
λίχνια πάντα προσεχώρησαν εὐϑὺς, πλὴν ἑνὸς, ᾿Εφραὶμ προσ- 
ayogevouévov. τὰ μὲν οὖν προσχωρήσαντα οὐδὲν δυσχερὲς 
ὑπέμενον παρὰ Περσῶν, Eggoi δὲ ἐκάκωσαν οὐκ ὀλίγα.10 

Coig ἐπιστήσας ἄρχοντα τὸν γυναικὸς ἀδελφὸν ᾿Ασάνην τὸν 
᾿Ιωάγνην, αὖϑις ἀνέστρεφεν εἰς Ζιδυμότειχον. πρὸς δὲ τὰς 
ἐν τῇ Θρᾷκῃ πόλεις πέμψας στρατιὰν ἅμα Ῥωμαίων xat 
Περσῶν, ἠξίου προσχωρεῖν" ὡς δ᾽ οὐ προσεχώρουν, ἐχάκου 
ὅσα δυνατὰ, καὶ κῶμαι πᾶσαι ἐπορϑοῦντο καὶ οἱ GvÓgeno-t5 
διζόμενονι ἐπιπράσχοντο πρὸς τοὺς οἰχείους" ἀπέθνησκον δὲ 
καὶ πλεῖστοι, βασιλεὺς δὲ ἠνιᾶτο μὲν πρὸς τὰ τοιαῦτα οὐκ 
ἀνεχτῶς, θεραπεία δὲ τοῦ καχοῦ οὐδεμία ἐξευρίσχετο, ovre 
γὰρ αἱ πόλεις προσεχώρουν, ὥστε αὐτῶν ἀποσχέσϑαι τοὺς 
βαρβάρους, οὔτε ἀποχρῶσαν πρὸς τοὺς πολεμίους εἶχε δύ-20 
γαμιν ἔκ Ῥωμαίων, ὥστε ἀποπέμπεσθαι τοὺς Πέρσας, ὡς 
ἅμα τοῖς συνοῦσι Ρωμαίοις τὸν πόλεμον διοίσων. διὸ χαὲ 

V.462 ἄχων uiv xoà ἀχϑόμενος ἐπὲ τῇ τῶν “Ρωμαίων συμφορᾷ j 
D κατεῖχε δὲ ὅμως δι’ ἀνάγκην. ἔτι δὲ ἐν Podóng ἑτέρας οὔσης 


fabricatas incendit, totaque classe in Asiam reversa, ipse et Amu- 
rius sex millia selectorum Persarum ducentes, Didymotichum ingre- 
diuntur, Didymotichenses publice diem festum agitare et variis iu- 
cunditatibus sese dedere, quod sibi ab inferis redivivum imperato- 
rem excipere viderentur. Aliquot diebus Didymolichi consumptis, 
Rhodopen exiit omniaque Morrhae oppidula confestim se subiece- 
runt, uno exempto, Ephraem nomine. Persae illis aliis mihil 
molesti fuerunt, Ephraem misere afflixerunt, Ceteris loanne Asane, 
uxoris fratre, praeposito, Didymotichum se recepit et adversus Thra- 
ciae urbes ex Romanis Persisque confectum agmen mittens, postu- 
labat, uti se dominum agnoscerent: detrectantes , quantum poterat, 
male multabat. Vici omnes diripiebantur, capti propinquis suis 
pretio reddebantur. Plurimi occidebantur. Imperator hinc mirum 
in modum contristabatur, nec ullum mali se remedium ostendebat : 
neque enim urbes in ditionem veniebant, ut barbari illis vexandis 
abstinerent, neque ille contra hostes ex Romanis copias satis ma- 
gnas habebat, ut Persas, quasi cum solis Romanis bellum toleratu- 
rus, dimitteret, Quocirca quamquam invitus et propter calamitatem 
Romanorum aeger animi eas occupabat, necessitate coactus scilicet. 


HISTORIARUM III. 66. 405 : 


ἐπαρχίας “Ῥωμαίοις ὑπηκόου Xreviua zov καὶ Τζεπαίγης προσ- A.C. 1343 
ἀγορευομένης, αἷς ἦσαν ἱππεῖς χιλίων οὐκ ἐλάσσους μαχι- 
μιώτατοι xoà πλῆϑος πεζῶν, ἐδόκει δεῖν στρατεύειν ἐπ᾽ αὖ-- 
τούς. καὶ ἄραντες ἐκ “Πδυμοτείχου, ἦλϑον ἄχρι Πόῤῥας. 
δέχεϊ δὲ νοσήσαντος L4uovg, περιέμενον εἴ πως γένοιτο óoi- 
σαι. ὡς δὲ ἐφαίνετο αὐξάνειν μᾶλλον τὸ κακὸν, καὶ ἀπορία 
ἦν οὐχ ἰατρῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν πρὸς τὴν νόσον ἀναγ- 
καίων, ἀνέστρεφον sig Ζ[ιιδυμότειχον. οἱ δὲ ἐν Βυζαντίῳ 
φανερῶς μὲν ἀντιτάττεσθαι πρὸς τὴν στρατιὰν τὴν Περσι- 
τοχὴν οὐκ ἦσαν δυνατοί, πέμψαντες δὲ στρατιὰν πρὸς τὴν Ρ.5η6 
Αδριανοῦ, ἐφρούρουν, ὧν ἦρχεν ὃ Σφραντζὴς, μάλιστα 
τῶν ἐν τῇ Θράκῃ πόλεων μείζω χαὲ ἀναγκαιοτέραν οὖσαν. 
καὶ τῶν ἄλλων ἐποιοῦντο πρόνοιαν ὅση δυνατὴ, ὥστε μὴ 
ἀποστῆναι πρὸς Κανταχουζηνὸν τὸν βασιλέα dm αὐτῶν. 
152poarrbzc οὖν πυϑύμενος περὲ βασιλέως, ὡς ἐπιστρατεύ- 
σειε Στενιμάχῳ, xai νομίσας ὡς εἴη δυνατὸν ἐκείνου ἀπόντος 
ἄχρις ἐπανήξῃ τὰ περὲ ΖΔιδυμότειχον κακώσαντα αὖϑις εἰς 
᾿ΑΙδριανούπολιν ἐλθεῖν, παραλαβὼν ὅσους ἦγεν, ἦλϑεν ἐπὲ 
Δῖιδυμότειχον. συνέβη δὲ τῆς αὐτῆς ὥὦρας καὶ βασιλέα ἐκ 
2orzc Πύῤας ἐπανήκειν μετὰ τῆς στρατιᾶς, καὶ γενομένης 
συμπλοκῆς, οἱ πλείους μὲν τῶν ἐπελθόντων ἔπεσον xoi ξά- 
λωσᾶν τινες ὀλίγοι. ἀπέϑανε δὲ καὶ Ó στρατηγός. ᾿Αμοὺρ δὲΒ 
καὶ αὐτὸς ἦλϑεν ἐν χρῷ κινδύνου κατ᾽ ἐκείγην τὴν μάχην. 
ἐχεῖνος y&Q , καίτοι μιχρὸν τῆς νόσου δαΐσας, ὡς ἐγένετο 7j 
5. ῥαῦσας P. 22. ὃ om. P. 


Praeterea cum Rhodopes praefectura esset Romana, Stenimachi et 
Zepaenes appellata, in qua equites non pauciores mille, iique bel- 
licosissimi et multitudo peditum, visum eo movendum. Itaque 
Didymoticho egredientes Morrham venerunt. llic delapso in 
morbum Amurio consident, si forte haberet meliuscule. Verum 
augescente malo, cum et medici et medicamenta deessent, Didymo- 
tichum reverterunt. Byzantii Marte aperto cum Persis depugnare 
non valebant. Missa autem eum duce Sphranze Adrianopolim prae- 
sidiaria manu,(quod ea urbs ceteris Thraciae urbibus maior et ma- 
ioris momenti esset, eam muniebant, aliis pro facultate consule- 
bant, ne ab ipsis ad Cantacuzenum deficerent. Sphranzes itaque 
ut imperatorem Stenimachum tendere intellexit, ratus se posse, eo 
absente, agrum Didymotichensem depraedari et Adrianopolim reverti, 
eo quantumquantum habebat militum adduxit. Eadem hora im- 
perator fortuito ex Morrha cum suis redit, factoque conflictu, 
plures de praedatoribus caeduntur, aliquot capiuntur, dux ipse in- 
terficitur.  Amurius tum in extremo discrimine versatus est. Nam 
etsi e morbo parum adhue se confirmasset, pugua coepta arma induit et 
in primam aciem processit ac tribus contis petitus , praeter opini- 


406 CANTACUZENI 


Ἂν ' a ' - 
A.C. ι343 συμπλοκὴ τῶν στρατοπέδων, ὅπλισάμενος ἐχώρει μετὰ τῶν 
- ^ ^ * 
προτάχτων" κοντοῖς δὲ τῶν πολεμίων τρισὶ περιτυχὼν, παρὰ 
€ , Ly - ü ? , 
δόξαν διεσώϑη, πρὸς τὰς πληγὰς τῶν ὅπλων ἀντισχόντων, 
᾿ ' c ͵ rm , m , , 
xat πολλᾶς ὠμολόγει βασιλεῖ χαρίτας τὴς σωτηρίας. εἰῶώ- 
' / * 34 ^^. 
ϑύτα γὰρ ὅπλων μάχεσθαι χωρὶς, ὃ βασιλεὺς ἡμέραις 03155 
^ ' L4 , , 
yeig πρότερον τῆς μάχης. παρήνδι μὴ ἄφραχτον εἰσιέναν 
εἰς τὰς μάχας, εἰ μὴ βούλοιτο ϑαγνάτου αἴτιος καταστῆ- 
^ * ) . ? , Á, 
CvaL ξαυτῷ" ὅσῳ γὰρ ἄν τις ἀγωνίζοιτο εὐψύχως, TOgOU- 
τῷ πεσεῖται δᾷστα πληγῇ τινι περιτυχὼν καὶ κατεργα- 
» ^ , 
σϑεὶς ῥᾳδίως. ᾧ καὶ πειϑόμενος, καίτοι ἄνοπλος τὸν in-ro 
ἐπιβὰ jug ἃ : wed ἡ ὅπλα, τῶν 
zov ἐπιβὰς, αὖϑις ἀναστρέψας, ἀνελάμβανε τὰ y 
, , , , * -» M 
βασιλέως παραινέσεων μνησϑείς. βασιλίδι δὲ τῇ “ἴννῃ καὶ 
' ' ^ x - 
πατριάρχῃ καὶ μεγάλῳ Óovxi καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς ἐν τέλει 
, mw « »" M 
ἐδόκει δεῖν πρὸς AhéSavOgov πρεσβείαν ποιεῖσϑαι vov lMv- 
- , »Ἢ TASSE . 1 
σῶν βασιλέα, ὥστε συμμαχεῖν αὐτοῖς ἐπὶ Καντακουζηνοντῦ 
. - - ^ 
τὸν βασιλέα, ἐκάχου γὰρ ἡ τῶν Περσῶν στρατιὰ xai τὴν 
ἐχείγου, ὃ δὲ ὑπέσχετο, ἂν μισϑὸν αὐτῷ παρέχωσι τῆς συμι- 
' " ^ M , , ' 
μαχίας τὰς xarà Στενίμαχον καὶ Τζέπαιναν πόλεις καὶ μεί- 
ζους καὶ ἐλάττους καὶ τὴν ταύταις ἐγκαϑιδουμένην στρατιάν. 
ἦσαν δὲ ἐννέα, ἡ Ἰζέπαινα καὶ ὃ Κροτζιμὸς, ἡ Περιστίτζα, 720 
"Ayta Ἰουστίνα, ἡ Φιλιππούπολις, πόλις ϑαυμασία xat μεγάλη, ὃ 
Στενίμαχος, ὃ ᾿Δετὸς, ὃ Ππέαδγος, ὃ Κόσνικος. στρατιὰ 
T , £. ^ 
δὲ πρότερον μὲν ὑπὲρ τοὺς πενταχοσίους ταὶ χιλίους ἦσαν" 
τότε δὲ ὑπὸ τοῦ “Ῥωμαϊκοῦ noléuov κἀκείνων διεφϑαρμένων, 
ὀλίγῳ πλείους χιλίων ἦσαν, πάντες μαχιμώτατοι χαὶ οὐδέ-»Ἄ 
γῶν ἄλλων τῶν παρὰ Ῥωμαίοις στρατευομένων λειπόμενοι 


onem, armis videlicet vulneri resistentibus, servatus est, singula- 
resque imperatori de salute gratias egit. Solitum enim pugnare 
nou obarmatum, imperator paucis ante diebus admonuerat, ne non 
munitus certamini se crederet, nisi mortem sibi accersere vellet, 
Quanto enim quis armis non tectus generosius dimicaverit, tanto 
facilius lethali plaga occubiturum. ^ Cuius admonitionis memor, 
tametsi equum nudus ascendisset, reversus sese obarmavit. Anna 
vero imperatrix et patriarcha, item magnus dux reliquique princi- 
pes legatos ad Alexandrum, Moesorum regem, mittendos, eumque ad 
suppetias contra Cantacuzenum ferendas invitandum —iudivarunt. 
Persae siquidem etiam illorum fines incursabant.  Spopondit, si 
sibi Stenimachi et Zepaenae maiores minoresque urbes cum earum 
praesidiis mercedem darent; erant autem novem: Zepaena, Croetzi- 
mus, Peristitza, Sancta Iustina, Philippopolis, urbs eximia et am- 
pla, Stenimachus, Aétus, Beadnus, Cosmicas. Numerus militum 
per hoc dispertitorum prius fuit mille quingenti: tum vero bello 
Romano plurimis deletis, paulo infra mille numerabantur, omnes 


HISTORIARUM III. 66. 407 


5 x , U , 
εἰς εὐψυχίαν. οἱ δὲ, ὡς ἐπύϑοντο τὴν ἀξίωσιν ᾿“λεξάνδρου, A.C. 1343 
" , , 
παρείχοντο προϑυμότατα τὰς πόλεις, δείσαντες, ὡς ἔοιχε, 
μὴ Κανταχουζηνῷ τῷ βασιλεῖ κἀχείνων προσϑεμένων, πολε- 
» * , $-.€ , 
μίους ἔχωσιν ἀντὲ συμμάχων καὶ ὑπηχόων" καὶ ὡς ἐν ovy- 
ὄχρίσει προτιμήσαντες ᾿Αλέξανδρον μᾶλλον ἔχειν σύμμαχον 
ἐσόμενον, ἢ τὸν πολεμοῦντα Κανταχουζηνὸν τὸν βασιλέα. 
οὕτω πᾶσαν ἐπεδείκνυντο σπουδὴν καὶ προθυμίαν ὑπὲρ τοῦ, 577 
b. , - 2 M , M 
Ῥωμαίων τὴν ἀρχὴν μὴ ἐλασσοῦσϑαι, ἐπεὶ μέντοι τὰς πό- 
λει εἶ: E c ? AA ^ Ó 0 3»: τ L ' , 
ς εἰχὲν ὁ ἑξαγύρος, ἀπήτουν οὗτοι τὴν PUMHORUME xa- V. 463 
LI ν᾿ , € , Y LI , » » 
lora τάς συνϑῆχας. ὃ δ᾽ ἔφασχε μὴ dvvacJat, ἄχρις ἂν οἱ 
, j 7, - , » da , ^ 
Πέρσαι ἐνδιατρίβωσι τῇ Θρῴκῃ ἂν δέ τινε τρόπῳ Ó)rovrat 
πείϑειν ἀποχωρεῖν εἰς τὴν vdotuv, τότ᾽ ἤδη Κανταχουζηνῷ 
᾿ TO Q I , ?] " : "t 
- ^ , 3 M 
ἐπιστρατεύυσειν προϑυμότατα,. τοῦτο μὲν οὖν ἑτέρας ἐδεῖτο 
- ν », - , 
παρασκευῆς xai πραγματείας οὐ τῆς τυχούσης. ὅμως οὐχ 
, , LJ , j; ^^ 
15éyovrtg, ὅτῳ χρήσονται ἑτέρῳ, ἐτράπησαν ἐπὲ τοῦτο, καὶ 
d - , ^ , , 
κρυφὰ προυσπέμποντες διελέγοντο ᾿“μοὺρ, χρήματα δώσειν 
? , * , » -- » ν᾿ EJ 
ἐπαγγελλόμενοι πολλὰ, εἰ πειϑόμενος αὐτοῖς οἴκαδε ἀναχω-Β 
, € * »** - , »€97 P , 
ρήσειεν. ὡς δὲ οὐδὲν τῶν βεβουλευμένων ἠδύναντο ἀνύειν, 
, , , M » , ? 
τὰς τοιαύτας ὑποσχέσεις ψόφους κενοὺς ἐκείνου λογιζομένου, 
δοέφ᾽ ἑτέραν ἐτράποντο ἐπιβουλὴν xai ἸΠαυρομμάτην τινὰ ἐκ 
P P Ὡς J 
(ιλαδελφείας ὄντα, ὃς ὑπὸ Κανταχουζηνοῦ τοῦ βασιλέως 
, M , , - » - 
προσετέταχτο τὴν καϑ' ἡμέραν τῶν ἐπιτηδείων χρεΐαν τῷ .Ζ4- 
' ? "Ὁ Ld 3J » € , - , 
R0VQ ἀποπληροῦν, τοῦτον δὴ ἔπεισαν ὑποσχέσεσε μεγάλαις 
8. ἐλασσοῦμαε P. — 20. αυρομάτην M. 
viri fortissimi , vb nulis Romanis, quotquot militarent, animi 
magnitudine quidquam concederent. Petitioni Alexandri promptis- 
sime satisfactum est: timebatur enim, ne et illis oppidis Cantacu- 
zeno adhaerentibus, hostes pro adiatricibus et subiectis paterentur: 
et velut ex comparatione Alexandrum socium, quam bellantem  ad- 
versus se Cantacuzenum imperatorem futurum malebant. Sic etiam 
atque etiam laborabant, si superis placet, ne de imperio Romano 
diminutio fieret. Postquam Alexander urbes accepit, illi eum ex 
pactis conventis opem poscunt. Rex aílirmare, se non posse suc- 
currere , quamdiu Persae in 'lhracia versarentur, quos si quo modo 
ad Asiam repetendam perpulissent, tum demum infestis signis in 
Cantacuzenum cupidissime iturum, Hoc autem aliam molitionem et 
non vulgare studium postulabat. Verumtamen cum quid aliud age- 
rent non viderent, in eius voluntate conquieyerunt et clam submi- 
serunt, per quos cum Ámurio colloquentes, immanem ei pecuniam pol- 
liciti sunt, si ipsis obsecutus domum renavigaret, | Ubi quod vo- 
lebant non impetrarunt, illo talia promissa inanes verborum stre- 
pitus reputante, alias insidias occoeperunt, et Maurommaten quen- 


dam Philadelphiensem, quem Cantacuzenus ad dimensum in dies 
Amurio praebendum constituerat, promissis urberrimis agressi sunt, 


408 CANTACUZENI ) 


&.Ci343z7y Περσῶν στρατιὰν τρόπῳ δή τινι πείϑειν ἀναχωρεῖν 
* M 2 , ς * 2 ς. E] , , 3 , 
πρὸς τὴν οἰχείαν. ὃ δὲ ἤδη ἐπιτήδειός τὲ εἰναι Πέρσαις 
- M » í cl ' 
δοχῶν διὰ τὴν vz50t0(a» , ἄλλως 9'Ort xol Περσιστὲ διαλε- 
2 "n - , » * 
yousvoc svyovg αὐτοῖς ἐδόχει, στοχαζόμενος ὡς ἄχϑοιντο διὰ 
- - 5 - c 
C vzv χρονίαν τῶν οἰχιῶν ἀποδημίαν, συνεβούλευε τοῖς zyovué-5 
Dd L7 e - 
γοις μάλιστα τῆς στρατιᾶς, ὡς οὐ δέον οὕτω τοσοῦτον χρόνον 
“᾿ - € 5 , ^ , 
ταλαιπωρεῖν ἐπὶ τῆς ξένης, ἀμελήσαντας τῶν οἴκοι, ἀλλ᾽ 
^ - , 
ἅμα πάντα; προσελϑόντας τῷ Zuovo δεῖσθαι περὲ ἐπανόδου" 
» - * 
ἐἰσχυρίζεσθαί τε ὡς οὐχέτι δύναιντ’ ἂν ἐπὲ τῆς ξένης δια- 
^ v ^ 
τρίβειν, τῶν οἶχοι μάλιστα ἐπιμελείας δεομένων, οὐ γάρτο 
' - U dl - 
ini τούτοις ἐνταῦϑα ἀφικέσθαι, ὥστε μέχρι παντὸς συνεῖναι 
» ' 1 Ej 
βασιλεῖ, ἀλλ᾽ ἐπιμαχήσαντας ὅσον ἔξεστιν, αὖϑις ὠγαστρέ- 
* * 
φειν. γυνὲ δὲ εἶναι o) μετρίαν τὴν διατριβὴν ἐπὶ δέκα μη- 
B - ᾿ γ - ^ 3 
civ ἂν τῇ “Ρωμαίων γεγενημένην. zv δ᾽ ἐπιχειρῇ xat αὖϑις, 
- 2 , 
Dégpaoxs, κατέχειν, ἀλλ᾽ ὑμεῖς μὴ πείθεσθε, ἀλλ᾽ ἀπαγορεύ-τϑ 
- ' « 
σατε φανερῶς τὴν ἐπιπλέον διατριβήν. ᾿Δμοὺρ γὰρ οὕτως 
- 5A » » 
ἔγνωκεν, ὡς ἐνταῦϑα ovyscóusvog βασιλεῖ͵, ἕως ἂν τῶν πο- 
U 
λεμίων παρασχευάσῃ περιγεγέοθαι, καὶ τούτου μόνου πολλὴν 
b t ? τ 
^- * ^ ^ * - 
ποιεῖται τὴν φροντίδα" σωτηρίας δὲ ὑμῶν xai ἀνακωχῆς 
- ^ * - 
τῶν πόνων λύγος οὐδείς. ἂν δὲ νεῶν ἀπορίαν προφασίζηται,5ο 
3 ry "E , ^ 
ἐν αἷς ἀποπλεύσητε εἰς ᾿Ασίαν, ἐγὼ ὑμῖν xal ταύτην τὴν 
ἀπορίαν λύσω. ἐκ Βυζαντίου γὰρ ἐλεύαονται πολλαὶ, ἐν 
αἷς περαιώσεσϑε. πρὸς τῷ καὲ χάριν ἐκείνους ὑμῖν εἰδέναι, 
^ , - , 
καὶ χρήματα παρασχέσθαι τῆς ἀναχωρήσεως. τοιαῦτά τὸ 
6. τῆς M., τοῖς P. : 
ut aliqua ratione Persis reditionem in Asiam persuaderct, cum pro- 
pter eam functionem ipsis iam familiaris videretur, et quod Per- 
sice loquebatur, etiam ab iisdem pro benevolo haberetur. Hic diu- 
turnam a patria absentiam illis molestam esse coniiciens , ducibus 
potissimum exercitus consilium dat, non oportere tam longinquo 
tempore domesticis neglectis, peregre vitam miseram exigere , sed 
simul omnes Amurium convenire ab eoque reditum flagitare asse- 
verareque,se in exteris locis ultra non posse vivere, cum domestica 
procuratione maxime indigeant. Haud enim ea conditione huc pro- 
feclos, ut imperatorem. perpetuo assectarentur, sed ut, cum ei quan- 
ium liceret. subsidio fuissent, domum remearent. Nunc non parum 
diu , totos scilicet decem menses in solo Romano haesisse. — Quodsi 
- H Β ia ἐν 
cos diutius retinere conaretur, me obtemperarent ulterioremque 
moram libere aversarentar.  Amurium quippe statuisse tamdiu hic 
apud imperatorem perseyerate, quoad eum hostibus superiorem 
effecerit, et in hoc solo multam curam consumere, salutem. suorum 
militum laborumque levationem mihil pensi. babere, Si penuriam 


navium, quibus in Asiam traiiciant, obtendat, se illos ex ista difli- 
cultate explicaturum ; Byzantio etenim complures affore, quibus 


4 


HISTORIARUM III. 66. 409 


παρήνει xa) ἔπειϑε, κατὰ γνώμην ὄντα xai αὐτοῖς. καὶ τῷ A.C.1343 
σφετέρῳ σατράπῃ προσελθόντες ᾿Δμοὺρ, περὲ τῆς ἐπανόδου Ρ.578 
διελέγοντο, ὥσπερ ὑπὸ Παυρομμάτου ἐδιδάχϑησαν. L4uovo 
δὲ πρῶτα uiv ἐξεπέπληκτο δεινῶς τοὺς λόγους xoi ἐθαύμα- 
Lev ὅϑεν εἰς τοιαῦτα προαχϑεῖεν " ἔπειτα ἐπεχείρει πείϑειν, 
ὡς δέον ἔτι περιμένειν ἐπικουροῦντας βασιλεῖ. ἀναγκαίαν 
γὰρ εἶναι τὴν αὐτῶν παρουσίαν, πολλῶν αὐτίκα ἐπικχεισο-- 
μένων πολεμίων, ἄν αὐτοὶ ἀγαχωρῶσι, μάλιστα ÓU αὐτοὺς 
ἀμυνομένων" ἦνυε δὲ οὐδέν. ἔφασαν γὰρ ἀναφανδὸν, ὡς, 
τοεὶ μὴ βούλοιτο σὺν αὐτοῖς κἀκεῖνος οἴκαδε ἀναχωρεῖν, ἀλλ᾽ 
αὐτοὶ πρὸς Βυζάντιον ἐλθόντες, (πίστεις γὰρ λαβεῖν ἐκεῖϑεν 
τοῦ μὴ ἐπιβουλευϑῆναι ὑπ’ αὐτῶν ,) περαιώσονται πρὸς Βι-Β 
ϑυνίαν- εἶτα διὰ Φρυγίας καὶ “υδίας ἀφίξονται εἰς Ἰωνίαν. 
ἐρομένου δὲ αὐτοῦ, τίγε χρώμενοι διαλλαχτῇ τὰς πρὸς Βυζαν- 
χδτίους ποιήσαιντο συγϑήχας, οὐκ ἔφασαν χατάδηλον ποιήσειν 
ὁμωμοχότες ἀποχρύπτειν. ἐπὲ πεντεχαίδεχα μὲν οὖν ἡμέραις Υ. ἠδή 
ὃ ᾿Αμοὺρ τοῖς Πέρσαις διετέλεσε διαλεγόμενος καὶ πείϑειν 
ἐπιχειρῶν μὴ ἀπαίρειν εἰς ᾿Ασίαν. ἐπεὲ δὲ ἀνήνυτα πονῶν 
ἑώρα, ἀπήγγελλε πάντα βασιλεῖ μετὰ πολλῆς τῆς ἀϑυμίας 
2o*&i ἐμαρτύρετο ϑεὸν, ὡς αὐτὸς μὲν τοιαύτῃ γνώμῃ πρὸς 
αὐτὸν ἀφίκοιτο, ὡς αὐτῷ συνδιατρίψων ἄχρις ἄν τι τοῦ 
γυγὶ πολέμου πέρας γένοιτο, καὶ ὡς ἐχείγους ἐκλέξοιτο συν- 
εἴγαι οἷς μάλιστα ἐθάῤῥει, ὅτι πάντα κίνδυνον ὑποστήσον-Ο 


13. Καρίας P. et M. mg., textus. “υϑίας. 


mare transmittant, Ad haec gratiam illis habitum et pecuniam quanto 
opus sit suppeditatum iri, Hi erant hortatus Maurommatis , qui 
nec Persis displicebant. Ad satrapam igitur suum adeunt, super 
reditu suo, quemadmodum a Maurommate edocti fuerant, verba fa- 
ciunt, Amurius principio eo sermone vehementer obstupescere et 
mirari, qui ista eos cogitatio subiisset, Deinde eniti, ut illos zd 
imperatorem porro adiuvandum retineret: necessariam enim eorum 
esse praesentiam, qui si recesserint, per quos praecipue defende- 
retur, hostes mox confertim impetum in eum facturos. Sed hoc 
erat nebulas diverberare; palam namque profitebantur, nisi cum 
ipsis patriam repeteret, se Byzantium profectos, (unde iam accepis- 
sent fidem publicam, quo securi essent,) inde in Bithyniam soluturos, 
post perPhrygiam et Lydiam in Ioniam venturos. Interrogati, quo- 
nam usi arbitro seu pacificatore cum Byzantiis foedus pepigissent, 
eius nomen se edituros negaverunt, quando ei silentium iuraverint, 
Ad quindenos ommino dies Amurius cum Persis continenter agendo 
laborandoque, ne in Asiam cogitarent, consumpsit, Ubi se mortuis 
concionatum vidit, perquam tristis imperatori omnia exposuit, Deum 
testatur, se quidem ad ipsum eo scopo venisse, ut ante exitum 
belli huius ab eo mon discederet, et eos delegisse, quos in primis 


410 CANTACUZENI 


A.C.1343 ται τῆς εἰς αὐτὸν tUvolag. wvvvi δὲ τοὐναντίον ὅπαν γεγξ-- 
γῆσϑαι. τὸ γὼρ στρατόπεδον ὑπό τινων ἐνταῦϑα τὰ βασιλίδος 
φρονούντων διεφϑάρϑαι xol πρὸς τὴν οἰκείαν ἀναχωρεῖν 
πεπεῖσϑαι. πολλὰ δὲ ἐν πεντεκαίδεκα ἡμέραις περὲ τοῦ μέ- 
νεῖν αὐτοῖς διαλεχϑέντα, μηδὲν πλέον ἡνυχέναι, πάντων» 
ὁμιοῦ πρὸς τὴν ἐπάνοδον δρμῇ τινι κατασχεϑέντων παραβόλῳ" 
ἐξετάσαντα δὲ πολλὰ περὲ τοῦ τοιαῦτα πεπεικότος, μηδαμῶς 
δυνηϑῆναι ἐξευρεῖν. τὸ μὲν οὖν αὐτὸν μόνον παραμένειν, 
ἐπελθούσης τῆς στρατιᾶς, ἀσύμφορον ἡγεῖσϑαι. οὐδεμία γὰρ 
ὠφέλεια τις ἔσται τῆς παρουσίας τῆς αὐτοῦ. εἰ δ᾽ αὐτῷ λυσι-τὸ 
τελέστερον δοκεῖ καὶ ἐπιψηφίσαιτο καὶ αὐτὸς, τὸ νῦν μὲν ἔχον 

D εἰς τὴν οἰκείαν ἐπαγνελϑεῖν μετὰ τῆς στρατιᾶς ἐκεῖ δὲ δίκας τὰς 
ἐσχάτας παρ᾽ αὐτῶν τῆς εἰς αὐτὸν καὶ βασιλέα λαβόντα προ- 
δοσίας, (μάλιστα γὰρ ἐκεῖ τοῦτο εἶναι ἀνυστὸν αὐτῷ ,) ἔπει- 
τὰ ἑτέρους ἔχοντα τοὺς μάλιστα πιστοτάτους καὶ μέχρι παν-τῇ 
Tóc αὐτῷ βουλησομένους συγκινδυνεύειν, κατὰ τάχος ἐπανή- 
xt», εὖ διαϑέμενον τὼ κατὼ τὴν οἰχίαν, ἐπιτρόπους κατα- 
στήσαντα τῆς ὠρχῆς καὲ διαδόχους μετὰ τελευτὴν, ὡς eU 
ταχέως αὖϑις ἐπανήξοντα, ἀλλ᾽ ἢ συγκατεργασόμενον τὸν 


φΦ » - P] - 
πόλεμον, ἢ ἐνταῦϑα ἐν τῷ μάχεσϑαι πεσούμιενονγ. CCr239 
. , ^ "A ^ * ^ , 
P.579 $5. .Baoihevg δὲ ἠνιᾶτο uiv πρὸς τὴν ἀναχώρησιν 


ἐκείνου" ἤδει γὰρ ἐπιϑησομένους πανταχόϑεν πάντας. ὁρῶν 

δὲ ὡς ἀδύνατον τὴν Περσῶν παρακατέχειν στρατιὰν, πρὸς 

τὴν ἐπάνοδον ἤδη ὡρμημένην, ᾿ΔΙμοιὺὶρ μὲν τῆς εἰς αὐτὸν 
20. ἐνταῦϑα add. M. 


propter animorum in se propensionem cuivis periculo pares futuros 
speravisset. Nunc prorsus contra evenisse. Exercitam enim a clan- 
destinis quibusdam imperatricis fautoribus corruptum et ad patrias 
sedes repetendas impulsum esse. Cumque per dies quindecim eos 
retinere annixus fuerit, satius nihilo fecisse, universis ad reditum 
audaci quodam ac temerario impetu concitalis , nec se auctorem 
huius consilii, quantumvis serio inquirentem, invenire ullo modo 
potuisse. Se itaque solum restare, carentem exercitu , ineptum ne- 
gotium existimare, Quid enim sua unius praesentia conduxerit ? 
Sin ipse utilius censeat suoque suífragio approbet, se domum in 
praesens cum copiis discessurum, ibique quod facillime possit, poe- 
nas sui et imperatoris proditi quam severissimas expetiturum.  Post- 
ea domo sua bene composita et ordinata , praefeclis provinciae et 
successoribus post mortem suam institutis, (non enim intra breve 
lempus in Asiam reversurum , sed aut bellum cum eo confecturum, 
aut hic in acie occubiturum,) cum aliis longe fidelissimis semperque 
secum militare volentibus celeriter reventurum. 

67. Wlmnperator de hoc discessu indoluit, quod se undique ap- 
petitum iri cerneret. Intelligens autem Persas ad reditum tanlopere 


HISTORIARUM III. 67. άιτι 


: : 5 * M 
εὐνοίας πολλὰς ὡμολόγει χάριτας " ovvsfovAeve δὲ, émet μὴ ΑΕ. 1343 
, 
πείθειν οἷόστε ἐγένετο, πρεσβείαν πρὸς βασιλίδα πέμπειν Β 
- - 2c 2 
εἰς Βυζάντιον καὶ ὁμοίους τοῖς προτέροις περὲ τῆς εἰρήνης 
- , * * 5 , , » - eV 
ποιεῖσϑαι λόγους καὶ τὴν ἀβουλίαν ὀνειδίζειν αὐτοῖς, Ott 
, , - € ΄ € , - » , 
δδιὰ ταύτην "f Ῥωμαίων ἡγεμονίᾳ πολλῆς αἴτιοι γεγέγηνταν 
- , , 
φϑορᾶς, καὶ ἔτι πλείονος, ἄν μὴ πείϑωνται, γεγήσονται- 
- 5 ^ 1 
παραινεῖν τε αὖϑις τὸν πόλεμον καταλύειν, καὶ μὴ διὰ qu- 
, » LEES e. τῷ - c ' ' € 
λονεικίαν ἔχουσαν οὐδὲν ὑγιὲς περιορᾷν ὁσημέραι τοὺς Opc0- 
, * » 
φύλους ἐξανδραποδιζομένους καὶ κτεινομένους καὶ τὰ ἔσχατα 
»" 3 e 
τοὑπομένοντας. ἐχεῖνοι δὲ (xai γὰρ οὐδένα αὖϑις, ὥσπερ. xal 
πρότερον, ποιήσονται τῆς εἰρήνης λόγον.) eni τὸ πείϑειν αὐ- ἃ 
τὸν αὐτίκα τρέψονται ἀφίστασθαι ἐχείνου, καὶ πέμψαντες 
?. , ^ - 
ἀξιόχρεών τινα, ὃν οἷήσονται τοῦτο κατεργάσεσϑαι δυνή- 
'* , ^ - , 
σεσϑαι, παρέξονται xal χρήματα πολλὰ τῆς ἀναχωρήσεως 
^ M - T , * ^ ' ' - 
1544090» καὶ γαῦς, αἷς χρήσεται πρὸς τὴν διάβασιν. καὶ τῇ τε 
—- d , » Ψ ^ , 
στρατιᾷ τὸ σπουδαζόμεγον ἔσται ἡνυχῶς, καὶ τὰ χρήματα 
' J [i ?, ' 
λαβὼν ἀμείψεται τοὺς προϑύμως συστρατευσαμένους. οὐ yuQ 
M € - - * 
δίκαιον ὁμοίως πᾶσιν ὀργίζεσθαι καὶ δίκας ἀπαιτεῖν, «AÀXa V. 465 
τοὺς μὲν αἰτίους τῆς αὐϑαδείας μέτρια κολάζειν, ἵνα μὴ 
- » 
«οπαράδειγμα τοῖς ἄλλοις γίνωνται ἀναισχυντίας, τοὺς δὲ Aot- 
ποὺς ἀξίως ἀμείβεσθαι τῶν πόνων, ἵνα τῇ τε κολάσει τῶν 
, - - 
ἀγνωμόνων ἐχφοβῆ, καὶ τῇ περὲ τὰς εὐεργεσίας φιλοτεμίῳ 
» 5 - 
πρὸς εὔνοιαν ἐφέλκηται. ὃ μὲν οὖν ἐπείϑετο αὐτίκα καὶ τῆς Ὁ 
παραινέσεως εὐχαριστήσας βασιλέα, πρεσβείαν ἔπεμπε πρὸς 
5, πολλοῖς Ρ. 
inflammatos, ut cohiberi non possent, Amurio de tam prolixa erga 
se voluntate gratias agit amplissimas suasitque, ut, quoniam militem 
suum flectere nequivisset , oratores Byzantium ad imperatricem mit- 
teret, qui similiter, ut antehac, de pace dissererent illisque demen- 
liam exprobrarent, per quam Romano principatui exitium magnum: 
invexerint ac nisi in viam redeant, maius invecturi sint.  Hortare- 
tur autem ruzsus, bellum missum facerent, neu ob insipientem 
istam contentionem quotidie suae gentis mortales in servitutem 
abripi, trucidari et ad aerumnas redigi sinerent. lllos vero, ut 
alias, nullum de pace verbum locuturos, sed persuadere enixuros, 
uti quamprimum a Cantacuzeno se disiungat, et misso quopiam 
huic muneri idoneo, magnam pecuniae vim, discessus mercedem, ac 
praeterea classem suppeditaturos. Sic et quod exercitus usque adeo 
contenderet, perfectum fore, et illum accepta pecunia libenter sub 
se militantes remunerari posse. Non enim aequum, irasci pariter 
omnibus, sed superbiae et contumaciae incentores modice punien- 
dos, ne alios impudentiam exemplo suo doceant; reliquis conveni- 


enter laborum meritis praemia persolvenda, ut et supplicio impro- 
borum terreat, et beneficentiae studio alios ad se diligendum 


412 CANTACUZENI 


A.C. 1343 βασιλίδα καὶ διελέγετο περὶ εἰρήνης αὖϑις. ᾿Απόκαυχος δὲ 
ὁ μέγας δοὺξ μετὰ τῶν συναρχόντων περὶ μὲν τῆς εἰρήνης 
οὐδένα λόγον ἐποιήσαντο, ἀλλὰ πρῶτον μὲν ἐκείνου χατηγό- 
Qov», ὅτι σατράπης ὧν xai δύναμιν τοσαύτην κεχτημένος 
καὶ παρὰ Ρωμαίων καὶ βαρβάρων τιμώμενος τοσοῦτον, ὥσπερϑ 
ἀνδράποδον ἕποιτο Καντακουζηνῷ τοσοῦτον χρόνον ini ξένης 
ταλαιπωρῶν ἐπὶ κέρδει μὲν οὐδενὶ, ἀδοξίᾳ δὲ ἐσχάτῃ, ἧπερ 

Ρ,ὅ80 περιβέβληκεν αὐτὸν ἑκών" τὸ δὲ δὴ μέγιστον, ὅτι xai δο- 
θυφύρου τάξιν ἐπέχειν οὐκ ἠσχύνϑη πρὸς Καντακουζηνὸν, 
ἀλλ᾽ ἐπὲ τὴν ἐκείνου σχηγὴν ἐρχόμενος, ἀγρυπνοίη νύχτωρ,το 
ὡς ἄν ἐκεῖνος δέγχῃ μηδὲν ὑφορώμενος δεινόν. ταῦτα μὲν 
οὖν εἰς τοσοῦτον ἀδοξίας ἄγοντα αὐτὸν, εἰ φίλον ἐκείνῳ 
τοιαῦτα ὑπομένειν, οὐδ᾽ αὐτοῖς μελήσειν περὶ τῆς ἐχείνου 
ὕβρεως. wvvrà δὲ εἰ ἀρκοῦσα ἔδοξεν ἡ ἐπὲ τοσοῦτον χρόνον 
ἐπὲ τῆς ξένης ταλαιπωρία xai δέοιτο ἐπανελθεῖν πρὸς τὴντὔ 
οἰχείαν, ξυλλήψεσϑαι ovx ὀλίγα xal αὐτούς. sire γὰρ διὰ Βι- 
ϑυνίας καὶ Φρυγίας ἐπὲ τὴν Ἰωνίαν βούλοιτο ἐλϑεῖν, ἀδεᾶ τὸν 
πόρον παρασχεῖν αὐτοὺς ἐπὶ τὸν “Ἑλλήσποντον ἢ τὸν κατὰ τὸ 
Βυζάντιον πορϑμόν" εἶτε ναυσὲ πρὸς τὴν οἰχείαν ἀποπλεῦσαι, 

Βτριήρεις παρασχέσϑαι καὶ ναῦς ἑτέρας, τὴν στρατιὰν δυνησο-:0 
μένας ὑποδέξασϑαι. ἐπεὶ δὲ χρεία καὶ χρημάτων αὐτῷ ἀμείβε-- 
σϑαι τοὺς ἐπὲ τοσοῦτον αὐτῷ χρόνον συστρατευομένους,, παρέ- 
ξειν ὅσα ἂν συμβῶσι. τοιαῦτα μὲν ὃ μέγας δοὺξ ἀπεκρίνατο 
πρὸς τὴν πρεσβείαν. 0 βάρβαρος δὲ πρὸς τὴν κατὰ τοῦ δεσπό-- 


7.j P. ι8. τὴν Ἑ. P. ar. ὑποδέξεσϑαι M. — 23. dy M., GP. 


alliciat.. Amurius extemplo paret et de admonitione imperatori 
gratias agit, legatos ad imperatricem denuo de pace actum mittit. 
Apocauchus magnus dux et collegae de pace silent penitus, Amu-. 
riumque primum reprehendunt, quod satrapa et tam potens atque 
apud Romanos iuxta ac barbaros in tanta admiratione , mancipii 
instar Cantacuzenum sequatur, tamdiu iu terris peregrinis miser, 
nullo lucro, cum ignominia autem summa, quae illum scientem 
volentemque cooperuit. lam illud turpissimum esse, quod et satel- 
litis locum. apud Cantacuzenum tenere non erubuerit, ad cuius 
praetorium noctu excubarit, ut ipse ommi metu solutus sterteret. 
Haec igitur tanti plena dedecoris si ipsi grata sint, nec sibi, quid 
ci foedum atque indignum accidat, curae futurum. — Nunc si tam 
longi temporis in extero solo incommodis satiatus, ad sedes suas - 
reverli concupiscat, se quoque ipsum in hoc non leviter adiuturos.. 
Sive enim per Bithyniam et Phrygiam in loniam ire paret, tutum 
iter per Hellespontum aut per fretum Byzantinum praestituros : 
sive recla in suam provinciam abnavigare, triremes et alia mavi- 
gia daturos, quae exercitum  deportent. Et quia necesse habeat, 


HISTORIARUM III. 67. 413 


rov χατηγορίαν βουλόμενος ἐνίστασϑαι, δοκεῖτέ μοι ἔφη ,,πο-Α Ὁ. 1343 
λέμιοι μόνον εἶναι πολλῶν, φίλοι δὲ οὐδενός. εἰ γὰρ μὴ τοῦτο 
ἦν, οὐκ ἂν οὕτως ἦτε πόριμοι μηχανὰς μὲν καὶ ἐπιβουλὰς ἐξευ- 
οἴσκειν κατὰ τῶν πολεμίων, τῇ τε γλώττῃ χρώμενοι ἀφειδῶς 
δπρὸς ὕβρεις, ὥσπερ διὰ τοῦτο ταύτην κεχτημένοι, xai πᾶσαν 
ἄλλην ἐπιδεικνύμενοι πονηρίαν, τῶν δὲ φίλοις προσηκόντων C 
ἐπιστάμενοι οὐδέν. ὅϑεν ὑπὸ τῆς ἄγαν περὲ ταῦτα ἀπειρίας καὲ 
τοῦ ἐμοῦ δεσπότου κατηγορήχατε ἀδοξίαν, ὅτι πρὸς τὴν βα- 
σιλέως σκηνὴν ἐλθὼν, ἀπὸ τῶν ἐπιβουλευόντων πολλῶν ὄντων 
τοἀγρυπνῶν ἐφύλαττεν, ὑπὸ τῆς περὲ βασιλέα ἡττώμενος εὐ-- 
γοίας καὶ πάϑει μόνῳ τῶν πάντων παϑῶν ἡδίστῳ τε ἅμα 
χαὶ ζηλωτῷ δεδουλωμένος. ἐρωτήσω δὲ ὑμᾶς, τίς βέλτιον 
περί τε τὸ προσῆκον καὶ τὸ δίκαιον καὶ πρὸς φιλοτιμίαν ἐβου- 
λεύσατο, σατράπης ὃ iuóg δεσπότης, ὃς τῆς εἰς βασιλέα ἕνε- 
15x« φιλίας τοσοῦτον εἵλετο πόνον xai ἀδοξίαν, ὡς ὑμεῖς φα- 
τε, ἢ ὑμεῖς; οἱ πολλῶν xai μεγάλων ἀπολελαυκότες βασιλέως 
εὐεργετημάτων, ἔπειτα πάντων ὥσπερ ἐπιλελησμένοι xat πολ- Ὁ 
λὴν ἐπιδειξάμενοι ἀγνωμοσύνην καὶ ἀχαριστίαν, διαβολαῖς 
χρησάμενοι καὶ συχοφαντίαις, τὸν πόλεμον κεχινήχατε τὸν 
20H£y0t τε νῦν πολλῶν καχῶν αἴτιον γενόμενον ὑμῖν xoi ἔτι 
μειζόνων, ὡς ὁρῶ, ἐσόμενον" xai οὐδ᾽ αὐτὸ τοῦτο γοῦν αἷ- 
σϑανόμενοι, ὥσπερ οἱ μαινόμενοι, ὅτε τὰς ἰδίας σάρχας χα- 
τεσϑίετε. ἢ δῆλον, ὡς ἐκεῖνος μὲν γενναίου xai μεγαλόφρο- 


etiam stipendia suis tamdiu militibus solvere , quantum debeatur 
largituros. Haec magnus dux legato respondit, Verumenimvero 
barbarus domini reprehensionem non ferens, Videmini mibi, inquit, 
tantum odisse multos, diligere neminem. Quod si secus esset, non 
ita ad machinas et insidias contra hostes excogitandas expediti es- 
setis, lingua largi ad contumelias, acsi ideo eam possideretis, et 
omne genus nequitiarum exercentes, amicorum autem oflicia fundi- 
tus nescientes. Prae horum magna imperitia dominum meum rei 
cuiusdam servilis et ingloriae accusastis, quod imperatorem, ante 
eius tabernaculum excubans, ab insidiatoribus, qui multi erant, 
custodierit, victus scilicet amore illius et affectione sola omnium 
affectionum iucundissima et ab omnibus expetenda subactus. In- 
terrogabo autem vos, uter melius de decoro et de iusto et hono- 
rifico sensit, satrapa dominus meus, qui ex amicitia tantum pro 
imperatore laborem et dedecus capessivit, ut dicitis, an vos, qui 
compluribus et excellentibus beneficiis ab eo affecti, deinde omnium 
velut obliti, per improbitatem et ingrati animi vitium, immo et 
per calumnias et sycophantias bellum excitastis, quod usque hodie 
tot malis vos cumulavit, et quantum auguror, pluribus cumulabit. 
Nec hoc saltem animadvertitis , ut insani videlicet, quomodo carnes 
vestras ipsi devoretis. An clarum est, ipsum quidem ingenuum 


414 CANTACUZENI 


, ! ; 
A.C.1343 voc καὶ νόμους φιλίας ἀνδρὸς εἰδότος ἔργα εἵλετο ποι- 
- ς » ij: - , 

V.466tiv, ὑμεῖς dà πονηροτάτων καὶ σχαιῶν τοὺς τρύπους͵ xai 
[4] -“»“ὦ , - ^" 
ὃν τοῦτο μόγον χαλῶς εἰδότων, πολεμεῖν καὶ διαφϑείρειν 

᾿Ὶ ' , ^» ^ 5er ' 

P. 581 τοὺς προστυχόντας, ὠφελεῖν δὲ οὐδένα; ὃ μέγας δὲ δοὺξ 
2* , ΑΨ. ' ΄ bd 
ἐξ ἀγχινοίας δῆϑεν συγχέειν τὸν βάρβαρον ἐθέλων, ,,0UzoO»5 
c - y) , » 
ὁμολογεῖς εἶπε, ,,τὸν σὸν δεσπότην δοῦλον εἶναι Kavraxov- 

-» ε , 3 - 
ζηνῷ;" 0 δὲ , καὶ μαλιστα" sins ,, καὶ τὴν ἀχριβῆ δουλείαν, 

e L3 ^ - - 

xoJ' ἥν οἱ ἀγαϑοὲ τοὺς τρόπους ἡττῶνται τῶν καλῶν xai 
2 -» - 
ἄχϑονται ἀποσπώμενοι τοῦ δουλεύειν τοῖς τοιούτοις, ὥσπερ 
καὶ ὑμεῖς μοχϑηρίας καὶ φϑύνου καὶ πανουργίας πεφύκατετο, 
ὃ - , - ' ' 3 , c - 5 
οὔλοι ἀκριβῶς. ταύτην γὰρ κἀγὼ δουλείαν ὁμολογῶ εἰναι 
ἀληϑῶς, καϑ’ ἣν δουλοῦται ἡ 1. τὴν δὲ éx τῶ í 

ηϑῶς, ἣν δουλοῦται ἡ ψυχή" τὴν δὲ éx τῶν χρημά- 

^ ? 5 “ ys: 
των καὶ αἰχμαλωσίας, οὐ ψυχῆς εἶγαι, ἀλλὰ σώματος Bua- 
, , LJ 
Couérvov ἀχουσίως. διόπερ ἐκείγην πάντες τε μισοῦμεν ἐπί- 
, Ll 
onc xai παντὲ vQO0nQ ἐπιχειροῦμεν διαφεύγειν." ϑαυμά-τϑ 
Βσαντες δὲ ἐκεῖνοι τῆς συνέσεως τὸν βάρβαρον, ,, ἀλλὰ ταῦτα 

piv? εἶπον ,,ἐῶμεν. οὐ γὰρ αὐτοῦ δεῖσϑαι τῆς πρὸς τὰ 
βελτίω παραινέσεως" ἐφ᾽ ἃ δὲ μάλιστα τρεψώμεϑα 7j σπου- 
δή." xai αὐτίχα τὸν “ουχᾶν Γεώργιον ἡροῦ 
5. E t Qy ηροῦντο πρεσβευτὴν 

^ ^ 5 UJ LÀ » ' * 
πρὸς τὸν ZuovQ, εὐφυῶς τε ἔχοντα πρὺς τὰς πρεσβείας xoi20 

P €- , 

ἄλλως ἐπιτήδειον ὄντα τῷ σατράπῃ" ἦν γὰρ xai πρότε- 
ρον ὡμιληχὼς καὶ δοχῶν ἐν συνηθείᾳ εἶναι. ἐπεὶ δὲ ἧκον 
πρὸς ἐκεῖνον καὶ ἀπήγγελλον τὰ τῆς πρεσβείας, ᾿Αμοὺρ μὲν 
ἀκκίζεσϑαι ἐδόκει καὶ ἀπηγόρευεν ἐπιπολὺ" ἔπειτα ὡς ἐπι- 

ἡ. ὠφελεῖν δὲ οὐδένα om. P. ᾿ : 


et magnanimum gerendaeque amicitiae non imperitum imitari vo- 
luisse, vos autem improbissimorum ac stolidorum mores, et unum 
dumtaxat non male scientes, quosvis oppugnare et interficere, nulli 
autem prodesse. Hic magnus dux argutari volens et barbaro pudo- 
rem incutere, Quid? faterin' ergo, dominum tuum Cantacuzeno ser- 
vire? Ego vero fateor, respondet legatus, et quidem perfecta ser- 
vitute, qua boni viri vincuntur a bonis, nec sine molestia inde 
abstrahuntur: quemadmodum et vos ad servitutem pravitati, invi- 
diae, calliditati diligenter serviendam natura comparati estis. Hanc 
quippe et ego servitutem veram esse autumo, qua se animus subii- 
cit: illam autem, quam venditi et captivi patiuntur, non animi esse, 
sed corporis , quod animo repugnante subesse cogitur. Quam idcirco 
omnes aequaliter odimus et velis remisque effugere nitimur. Illi 
prudentiam barbari admirantes, Sed haec quidem, aiunt, mitta- 
mus; non enim tua ad virtutem cohortatione egemus , sed quid po- 
tissimum agamus, id quaerimus ; statimque Georgium Lucam legatum 
ad Amurium deligunt, accommodatum ad hoc munus et alioqui 
eiusdem satrapae amicum, et ut ex priori consuetudine apparebat, 
eliam familiarem. Ad eum ut venit legationemque explicavit, Amu- 


HISTORIARUM ΠΙ. 68. 415 


πιλεῖον ἐγίνοντο oi λόγοι xai ἐδεῖτο ὃ “ουκῶς, ἐπηγγέλλετο A.C. 1342 

ἀναχωρήσειν, βασιλίδι τε χώριν πολλὴν κατατιϑέμενος ἐν 

τούτῳ καὶ αὐτῷ, ὕντι τῶν ἐπιτηδείων" ἄλλου γὰρ πρεσβεύ- 

ovrog ἔφασχεν οὐκ &v πεισϑῆναι. καὶ συνέβησαν εἰς 4ivov 
5rág τριήρεις ἐλθεῖν, αἷς χρήσεται πρὸς τὸν ἀπόπλουν, ἀγού- 

σας καὶ τὰ χρήματα, ἃ ἐπηγγείλαντο αὐτῷ. “ουχᾶς μὲν 

οὖν τὰ μέγιστα κατεργασάμενος, ὡς ἐδόχει, ἐπανῆκεν εἰς 

Βυζάντιον, καὶ παρεσκευάζοντο αἵ τε νῆες xai τὰ χρήματα. 

novo δὲ μετὰ Καντακουζηνοῦ τοῦ βασιλέως εἰς τὴν Τρα-. 
τοϊαγούπολιν κατεσχαμμέγην οὖσαν éx πολλῶν. ἐτῶν στρατοπε- 

δευσάμενος παπὰς ἐκ Βυζαντίου περιέμεγε τριήρεις. βασι- 

λεὺς δὲ, ολίγῳ πρότερον τῶν Κουμουτζηνῶν προσχωρησάνγ- 

των, ατϑαῖον ἔπεμιψε τὸν πρεσβύτερον τῶν υἱῶν κατέχειν 

τὴν πολίχνην" ἐλθόντι δὲ xai ἄλλα φρούρια προσεχώρησαν 
τὔπερὲ ἐχείνην ὠχισμένα, τό,τε προσαγορευύμενον ᾿Ασώματος Ὁ 

xai 7 Παραδημὼ, τό,τε Κρανοβούνιον καὶ Στυλάριον, ἃ 

καὶ μεγάλην ὕστερον πρὸς τὸν πόλεμον ὠφέλειαν εἰσήνεγκε. 

Ey. Towe δὲ νοσηλευομένου τοῦ υἱοῦ, ἐδόχει δεῖν ἐν Ῥ. 585 

ὅσῳ διαμέλλουσιν αἱ τριήρεις παραγίγεσϑαι πρὸς ἐκεῖνον 
“οχαὶ τῆς τε νόσου ἕγνεχα ἐπισχεψάμενον καὶ περὶ ἄλλων ὧνΒ 

ἐδεῖτο ὅμιλήσαντα, αὖϑις ἀναστρέφειν. καταλιπὼν οὖν τὴν 

στρατιὰν ἐπὲ τοῦ στρατοπέδου, πεντήκοντα μόγους ἔχων Ῥω- 

μαίων καὶ δύο τῶν Περσῶν, ἐβάδιζεν εἰς Κουμουτζηνὰ διὰ V.46; 

τὸ μηδεμίαν ἐν τῷ μεταξὺ πολεμίων ὑποπτεύειν  éqoóor. 
αὐἐπεὲ δὲ ἐπεγένετο ἣ νὺξ, ηὐλίσαντο ἐπί τινε χώμῃ ἀοικήτῳ, 


8. xai παρεσχευάζοντο — χρήματα om. P. 9. τὴν om. P. 


rius per simulationem tergiversari ac recusare. Deinde ubi Lucas 
preces longas addidit, recessurum sese et in hoc imperatrici atque 
adeo ipsi familiari suo gratificaturum promisit; ab alio enim se 
huc adduci minime potuisse. Et convenit inter eos, ut triremes 
cum promissa pecunia Aenum mitterentur. Lucas itaque, re omnium 
opinione maximi momenti transacta, Byzantium rediit, ubi naves et 
pecunia comparabantur,  Amurius cum Cantacuzeno ad 'lraianopo- 
lim iampridem dirutam castrametatus, Byzantinas triremes exspecta- 
bat. Imperator ad Cumutzena oppidulum, quod nuperrime se dedi- 
derat, in fidem accipiendum, Matthaeum filium seniorem mittit, cui 
praesenti alia item finitima oppidula se dediderunt, nempe Asoma- 
tus, Parademo , Cranobunium, Stylarium, eaque non mediocre post- 
€a bello adiumentum attulerunt. 

68. Filium aegrotantem sententia fuit interea dum nmaves in 
exspectatione sunt, visere habitisque cum eo sermonibus necessa- 
riis reverti. Hhelicto igitur in castris exercitu , cum solis quinqua- 
ginta Romanis et duobus Persis Cumutzena versus abiit, quod ni- 


H 


416 CANTA CUZENI 


^ 5 
Α.Ὁ. ι343 λείψανα τῆς ἀρχαίας συνοικίας ὀλίγα τινὰ ἐχούσῃ, συνέβη 
Ἢ - - M] lod 
δὲ τῆς αὐτῆς νυχτὸς καὶ στρατιὰν Περσῶν πεζὴν ἄρτι πε- 
" - 5 - M » 
ραιωθεῖσαν ἐκ τῆς “σίας ἐπὲ λείαν, τοῖς ἐκεῖ αἰγιαλοῖς προ- 
σχεῖν, ἀποβᾶσαν δὲ ἐπὲ μὲν τῶν νεῶν τὴν φυλακὴν ἑχατὸν 
» ' 3 , x 4 
καταλιπεῖν, vovg ἐπιλοίπους δὲ, ὄντας περὲ χιλίους, ἐπὲ viv 
, Jie ^ , » 
CAenAactav ἐξελθεῖν" γενομένους δὲ ἔνϑα ηὐλίζετο ὃ βασιλεὺς, 
ἔν /^»€C € , A 26! 2 - 2 A] * , 
xü 7.09 QO9€v ἡμμένην πυρὰν ἰδόντας, ὀλϑεῖν ἐπὶ τὸ χωρίον, 
nd ; , , m €i 
πᾶσαν ioni pagiqo- z90vyot&y ἀγνοηϑῆναι, ὥστε χατασχέψα- 
" « » - x 
σϑαι, οἵτινες εἰεν οἱ χρώμενοι ἐχείνγῃ τῷ πυρί" οὕτω γὰρ 
L] - €i 2 ᾿ 2 , LI j 
αὐτοὶ διηγοῦντο ὕστερον. ἐπεὶ δὲ ἐγένοντο ἐγγὺς, στρατιάντο 
ν ὦ , Ὡς. «€ ^ 
ἰδεῖν πλήϑει ὑπερέχουσαν, ὡς ἔδοξεν, αὐτῶν πολύ. εὐϑὺς 
bj , » 
μὲν οὖν εἰσήει δέος, μὴ αἰσϑομένοις αὐτοῖς. τοσούτοις οὖσιν 
Ej - - 
οὐχ oioírs ὦσιν ἀντισχεῖν, ἀλλὰ διαφϑαρῶσι κρατηϑέντες. 
ἔπειτα ὡς ἠσϑάγοντο ἀγνοηθέντες, ἐβουλεύσαντο διελόμενοι 
- Ἢ y, ' , 3 ͵ 
τετραχῇ καὶ περιελϑόντες τὸ στρατόπεδον, προσβάλλειν ἀπροσ-τῇ 
"n , - D! 1 * 5 , 
δοκήτοις πανταχύϑεν, οἰηϑῆναι γὰρ διὰ τὸ ἀπροσδόκητον 
- Ἅ 
Ὁ καταπλήξαντας περιγενέσϑαι, καὶ πλειόνων ὄντων. οἱ βάρ- 
βαροι μὲν οὖν ἐποίουν χατὰ τὰ βεβουλευμένα, καὶ περιεχά- 
, .] , bd 
Suvro τὸ στρατύπεδον, ἀναμένοντες τὸ σύνϑημα. τῷ στρα- 
ὦ - γε Α * , * € 
τηγοῦγντι δὲ αὐτῶν ἐδόκει, μὴ πρὸς τοσαύτην στρατιὰν 00-20 
' Dd U 
τω διακινδυνεύειν, ἀγνοοῦντα ὅϑεν τε εἴη xai τὸν dotJuoy* 
^ ^ lo. P4 
καὶ πέμψας δύο τῶν βαρβάρων πρὸς τὸ ὕδωρ, (ἤἥδεσαν γὰρ 
ὟΝ 3 - » - 
οὖσαν ἐχεῖ πηγὴν,) ἐχέλευεν, εἰ δύναιντο, τῶν ἐκ τοῦ στρατο- 
2. καὶ add. M. 53. ἐχέλευον P. et M, 
hil hostilis incursionis per viam metueret, Nocte in vico deserto 
paucis adhue viciniarum parietinis exstantibus manserunt. Fadem 
nocte Persarum peditum manus ex Asia ad eadem littora populatio- 
nis ergo appellitur. Egredientes ad custodiam navium centenos 
relinquunt , alii circiter mille raptum vadunt, Cum eo processissent, 
ubi imperator pernostabat, foco luculento procul conspecto, propius 
ad locum pedetentim ct summo silentio, ut laterent , accedunt: 
speculatum videlicet, quinam ad pyram illam mortales essent, id 
quod ipsi postea narraverunt, Et ecce vident exercitum, suo, ut 
putabant, multo numerosiorem. Illico timore corripiuntur, ne, illis 
tanto pluribus rem sentientibus, cum ipsi ad resistendum infirmi 
essent, victi conciderentur, Post ubi se nondum sentiri animadver- 
terunt, quadripartito agmine castris circumdatis, undique de im- 
proviso in illos irruere constituunt. Credebant enim impetu inopi- 
nato consternatos, quamvis plures forent, superaturos. Barbari igi- 
tur consilium explicantes, castra cingunt, ad invadendi signum in- 
lenti. At vero dux arbitrari, cum tantis copiis non ita temere 
dimicandum, quando nec unde, nec quantae tandem sint, satis 


constet, Duos ad propinquum et notum illis fontem aquatum mit- 
tit, simulque mandat, ut e castris aliquem , si possint, captivum 


HISTORIARUM III. 68. , 413 


πέδου συλλαμβάνειν τινὰ, ὥστε παρ᾽ αὐτοῦ τι βέβαιον negl A.C, 1343 
τῆς στρατιᾶς μαϑεῖν. οἱ μὲν οὖν οὕτως ἐνήδρευον πρὸς τῇ ^ ^ 
πηγῇ, παιδίου δὲ ἑνὸς τῶν βασιλεῖ συνόντων ἐλθόντος ἐπὲ τὸ 
ἀρύσασθαι, ὥρμησαν μὲν oi βάῤβαροι χατασχεῖν: μὴ δυγη- P. 583 
δϑέντες δὲ διὰ τὸ διαδρᾶναι φυγῇ χρησάμενον, πρὸς τὸν στρα- 
τηγὸν ἐλϑόντες, ἀπήγγελλον τὸ συμβὰν, ὡς ἤδη éyyoouévov, 
τοῖς βαρβάροις δὲ τότε μᾶλλον ἔδοξεν ἡ στρατιὰ πλήϑέει τε 
αὐτῶν ὑπερέχουσα πολλῷ καὶ ἀπὸ μόνης φοβερὰ τῆς ὄψεως, 
ὥστε xai ἀπεγίγωσκον τὸ διὰ μάχης αὐτοῖς ἰέναι, ἀγαπητὸν 
τοἡγούμενοι, ἂν ἐχεῖϑεν ἀπαϑεῖς κακῶν ἀπαλλαγῶσι, καὶ ἧσύ- 
χαζον, τὴν ἀναχώρησιν περιμένοντες τῆς στρατιᾶς. βασιλεὺς 
δὲ ἐπεὶ τὸ παιδίον τεϑορυβημένον ἐλϑὸν ἀπήγγελλεν, ὡς πρὸς 
τῇ πηγῆ διώχοιτο ὑπό τινων, Πέρσας δὲ τοὺς διώκοντας 
εἶναι οἰηϑῆναι, τὸ μὲν ἀπεπέμψατο ὡς ὕπο φάσματός τινος 
τοἐχπεπληγμένον, ἐκέλευε δὲ τοὺς ἑωθινοὺς ὕμγους ἄδειν ϑεῷ" p 
ἤδη γὰρ περὲ ὄρϑρον ἦν 7 νύξ. ἐπεὲ δὲ ἐχεῖνοι ἐτελοῦντο, 
τῶν ἵππων ἐπιβάντες ἀνεχώρουν τοῦ χωρίου, μηδὲν τῶν. πε- 
ρισχόντων xaxGv εἰδότες, ἤδη δὲ ὄντες οὐ μακρὰν, ϑορύ- 
βου ἤκουον xai ἀλαλαγμοῦ Περσῶν iq? οὗ ἐστρατοπεδεύοντο 
«“οχωρίου, βασιλεὺς δὲ πέμψας τοὺς συνόντας δύο Πέρσας, 
ἐκέλευε πλησίον γενομένους μανϑάνειν, οἵτινες εἶεν, παρ᾽ αὖ- 
τῶν. τῶν δὲ ἐπιδραμόντων ἅτερος μὲν ξάλω τῶν περι-. 
φϑέντων, ὃ δὲ λοιπὸς τετραυματισμένος ἐπανελϑὼν, ἀπήγ- 
γελλεν, ὡς εἴη στρατιὰ Περσῶν πολλὴ, ἀγνοουμένη ὕπ᾽ αὖ- 


6. ἐγνωσμένον P. 10. ἀπαϑεῖν P. ^ 22. ὃ ἕτερος P. 


adducant, ex quo certi quippiam de eo exercitu exsculpant. Militis 
cuiusdam servulus ad hauriendum accedit, barbari propter fontem 
in insidiis latentes ad eum tenendum prosiliunt. Quo fuga elapso, 
duci quod acciderat, ut iam proditi, memorant, . Tum vero bar- 
baris multis partibus numero superiores et solo adspectu formidabi- 
les apparuerunt. Qauare etiam nequaquam |adoriundos sentiebant, 
boni consulturi, si inde corpora integra auferrent. Itaque. nihil 
attentantes abitum Romanorum exspectabant, Imperator caculam 
ilum metu attonitum | occurrentem. et quo pacto apud fontem 
ipsum quidam insecuti essent referentem  aflirmantemque, Persas 
esse, ut spectro aliquo exagitatum dimisit, iubens. Deo matutinos 
hymnos depromere, siquidem iam dilucescebat. | lis absolutis, equos 
conscendunt, loco excedunt, quibus malis proximi fuissent, pror- 
sus iguorantes. Haud multim progressi tumultum | clamoresque 
Persarum e tentoriis exaudiunt, lmperator de comitatu suo- duos 
Persas mittit, qui propius pedem ferant, et quinam sint, ex: ipsis 
cognoscant. .Illis in hos incurrentibus, alter capitur, alter vulne- 
ratus redit ac nuntiat, multitudinem esse Persas, et. quidem ma- 


' Cantacuzenus Il. 27 


418 CANTACUZENI 


Á.C.1343 τῶν" οἱ μέντοι βάρβαροι παρὰ τοῦ χρατηϑέντος γνόντες, 
Cóg εἴη βασιλεὺς ὃ Ἱαντακουζηνὸς πεντήκοντα μόνους ἄγων 
στρατιώτας, ἐξεπλήττοντό τε τὸ γεγενημένον καὶ ϑεὸν ᾧοντο 
αὐτοῦ χεῖρα ὑπερέχειν καὶ δύεσϑαι οὕτω κινδύνων χαλεπῶν- 
βασιλεὺς δὲ οὐδὲν πλέον μαϑεῖν δεδυνημένος, ἢ ὅτι Περσικὴϑ 
V.4680r9o«rià ἡ ἐπελθοῦσα ἦν, ἦλθεν εἰς Κουμουτζηνὰ πρὸς τὸν 
υἱὸν, καὶ ὁμιλήσας 05a ἔδει, ταχέως ἐπαγνέστρεφεν εἰς τὸ 
στρατόπεδον. ἐπανιόντι δὲ ἠγγέλλετο, ὡς ἐκ Βυζαντίου ψι- 
Aoi τοξόται ἐν πεντηχοντύροις τέσσαρσιν ἐλθόντες, καὶ ἑτέρων 
ἐκ τῆς Θράκης ἐπιγενομένων πεζῶν, ᾿Ασώματον τὸ φρούριονιο 
πολιορχοῖεν, ἐδόχει δὴ οὖν ἅμα τοῖς συγοῦσι πεντήκοντα 
βοηϑεῖν ἐπὲ τοὺς τὸ φρούριον πολιορκοῦντας. ἐκεῖνοι δὲ 
Ὁ ἐπεὶ ἐπιοῦσαν εἶδον τὴν στρατιὰν, ἐπὲ γεωλόφου τινὸς ἡμύ- 
»oyro γνελϑόντες: καὶ οἱ περὶ βασιλέα δὶς καὶ τρὶς ἐπιχει- 
Qoavreg, ἐκείνου ἀπαγορεύοντος διὰ τὸ μὴ μάχεσθαι μετὰτϑ. 
συνέσεως πρεπούσης στρατιώτῃ, οὐκ ἠδυνήϑησαν χρατῆσαι 
διὰ τὴν ἐκ τοῦ τόπου ὀχυρότητα xai τὸ ἀμύνεσθαι αὐτοὺς 
τοῖς βέλεσι συχνοῖς. ὡς δὲ ἐτραυματίζοντο οἵ τε ἵπποι καὲ 
οἱ στρατιῶται, ἐκέλευεν ὃ βασιλεὺς ἕπεσϑαι αὐτῷ, εἰ βού-- 
λοιντὸ χρατεῖν τῶν ἀντιτεταγμένων. καὲ ἐδόχουν ἀναχωρεῖνξο. 
καταλιπόντες" ἐκεῖνοι δὲ οὐ συνιδόντες τὴν ἀπάτην xai vo- 
μίσαντες, ἀπειπόντας τὴν πρὸς αὐτοὺς μάχην ἀναχωρεῖν, τοῦ 
λόφου κατελθύντες, ἐχώρουν ἐπὲ τὰς ναῦς. οἱ δὲ αὐτίκα 
ἐπιδραμόντες, ἐπεὶ πρὸς τὸ πεδίον ἦσαν, ἀπέχτεινών τε ovx ὦ- 
λίγους καὲ τοὺς πλείστους αὐτῶν εἷλον, ὀλίγων τινῶν διαφυγεῖναῦ 


gnam, quod nescissent. Barbari, cum de captivo didicissent , Can- 
tacuzenum illic quinquaginta dumtaxat militibus stipatum fuisse, 
obstupescentes divina eum protegente dextera tam exitiali periculo. 
ereptum censuerunt. Imperator cum plus comperire non potuisset, 
quam Persas. et praedones esse , Cumutzena ad filium venit, quicum: 
quae tempus: monebat collocutus , castra mox repetiit. In itinere 
certior fit, Byzantio levis armaturae sagittarios, '"Threicio adiuncto: 
peditatu, ad Asomatum castellum expugnaudum quinquaginta remo- 
rum actuariis quatuor advenisse, Statuit igitur Asomatensibus cum 
suis quinquaginta comitibus succurrere. Hostes, viso appropinquan- 
tium globo, in collem confugientes se tuebantur. Imperatoris cohors 
bis ter impetu facto, (illo vetante , quod adversus prudentiam mili- 
tarem pugnarent, quoniam adversarii natura loci muniebantur et. 
subeuntes crebris telorum iactibus repellebant,) iis potiri non vale- 
bant, Cum igitur et equi et milites vulncrarentur, edixit impera- 
tor, se sequerentur, si vellent vincere. Ergo se illis relictis abire: 
simulant, Hostes, non intellecta fallacia, ratique eos pugnae de- 
sperantes discedere, colle degressi, naves petunt, Tum qui abi- 


HISTORIARUM ΠΙ. 68. 419 


"^ , * 2 ^ , PE ; «-- - 
δεδυνημένων. βασιλεὺς δὲ εἰς τὸ στρατόπεδον πρὸς Tooia-A.C.1943 
2122. ÀJ ^ * € 
vovmoli ἐπανελθών, ἐπεὶ καὶ 7) στρατιὰ ἐκείνη ἡ περικαϑὴη-Ῥ. 584 
€ Ἁ ' , ' 
μένη τῆς νυχτὸς, ὥσπερ εἴρητο, ἧκε πρὸς ᾿άμοὺρ, γνωρίσας 
c PR ᾿ , - s 
οἷα συμβαίη περὲ αὐτὸν xat ὕπως ἐκ κινδύνων φανερῶν ὕπο 
- ^ z ? * * » *' Vv, 
ὀϑευῦ δυσθείη αὐτός te xal oi περὲ αὐτὸν ἅπαντες, πολλὰς 
ΓΕ al , - - ὶ Σ - dos 
ὡμολόγουν χάριτας ϑεῷ τῆς σωτηρίας καὲ τῆς προνοίας τῆς 
^ , , * ^- ^ , 
7604 αὑτούς. παρῆγει τε ὃ βασιλεὺς τοῖς συνοῦσι μηδέποτε 
ἀμελεῖν τῆς φυλακῆς μάλιστα νυχτὸς, τοῖς συμβεβηκόσι πα- 
ραδείγμασι χρώμενος. εἰ γὰρ μὴ ϑαῤῥοῦντες αὐτοὶ τοῖς τὲ 
roév Τραϊανοῦ στρατοπεδευομέγοις xai τοῖς ἐν Κουμουτζηνοῖς 
M - c ^ * - , €- LE 
μετὰ τοῦ υἱοῦ, τὴν z9007x0vGXY ἑαυτῶν ἐποιοῦντο qvAaxmv, 
Wd " , , 2 ' ' , » 
οὐκ ἄν τοιούτοις περιέπιπτον χινγδύγοις, ὧν εἰ μὴ ϑεὸς ἐῤῥύ- B 
" , y - 
ετὸ φιλαγνϑρώπως, κἂν πεπογϑύτες ἦσαν ἄξια δαχρύων. ταῦ- 
* 3 ' , - , 
τὰ μὲν οὖν τὸν τρόπον τοῦτον συνηνέχϑη. ᾿“μοὺρ δὲ, ἐπεὲ 
, LT d - 
τϑαΐ,τε Βυζαντίηϑεν τριήρξις ἧκον καὶ τριάχοντα ἐκ τῶν σφε- 
, j ' ὧδ' ν , , ἃ 
τέρων εἰς τὴν γον, βασιλεῖ ἐπαγγειλάμενος ἐν πεντεκαίδεχὰ 
ἡμέραις πέμψειν στρατιὰν, αὐτὸς τε ἐπαγήξειν μετ’ ὀλίγον 
καταστησάμεγος τὰ οἴκοι, καὶ μέχρι παντὸς αὐτῷ συνδιατρί-: 
x » , - a “- 
ψεῖν ἄχρις ἀν ὃ πόλεμος καταλυϑῇ, καὶ συνταξάμενος sv- 
: ' d 2 » * € ' , c - e 2 
208vc ἀπέπλευσεν. εἴσω δὲ τριῶν καὶ Ófxa ἡμερῶν, ἣν ἐπηγ- 
ι » * , , ^ Ἢ 
γείλατο στρατιὰν ἔπεμψε πρὸς βασιλέα. τότε μὲν οὖν δυσ- 
, » * ΕΝ c RJ , 5 * - nM I 20 , " 
χερξίας ἔδοξε πολλῆς 5 ἀναχώρησις .duovg αἰτία γεγονέναι G 
βασιλεῖ: ὕστερον μέντοι τῆς περὲ αὐτὸν τοῦ ϑεοῦ κηδεμονίας 
, M iU e S j? , , , 
οὐ QuxgOY χαὶ αὐτὴ δεῖγμα ἐφαίνετο γεγενημένη. τριήρεις 
9. χρωμένοις P. et M; 
bant convérsi in eos aequo campo statim incurrunt, multos occidunt, 
paucis terga dantibus, maiorem partem capiunt. Imperator in castrà 
Traianopolim reversus, postquam et manus illa, a qua noctu, ut 
dictum est, obsessi fuerant, ad Amurium se contulit, quae sibi eve- 
nissent et quomodo cum suis universis, Deo secundo, manifestum 
discrimen evasisset, narravit, Omnes pro eorum salute divinae pro- 
videntiae gratias egerunt.  Hortabatur autem suos imperator, né 
unquam vigilias, praesertim nocturnas, negligerent, recentissimoque 
exemplo ad confirmationem utebatur. am si ipsi non confisi ad 
Traianopolim  metantibus, neque iis, qui Cumatzenis erant cum 
filio , pro $e, ut par fuerat , excubias egissent, in casum huius- 
cemodi deventuros non fuisse, quo nisi Deus benigne eos respexis- 
set, digna lacrimis pertulissent. Atque haec isto modo contigerunt. 
Amurius, üt Byzantio triremes ad Aenum cum triginta de suis affue- 
runt, pollicitus imperatori, quindecim diebus subsidium missurum; 
et se quoque brevi, domesticis ordinatis atque compositis, reversu- 
rum, semperque cum eo , donec bellum finiatur, mansurum, dicta- 


que salute , illico solvit. Intra dies tredecim adsunt copiae, quas 
promiserat, Amurii discessio multa impcratori incommoda generassé 


420 "CANTACUZENI 


1 V : € , 
A. Ὁ. ι3,3γὰρ τέτταῤες xal εἴκοσι “ατινικαὶ ἔκ τε Ῥοδίων καί vtvov πα- 
Ἄρα Ἂς - ΩΝ * - : 
ρεσχευασμέναι, ἐπέπλευσαν τῇ “Σμύρνῃ καὶ τὸ ngog τῷ λιμένι 
- 2 , - 
φρούριον εἷλον, καὶ ναῦς ἐνέπρησαν οὐκ ὀλίγας Περσιχάς. ᾿4- 
, -Ὁ- ? » 
μοὺρ δὲ παρὼν καὶ ἀμυνόμενος, ὡς μάλιστα ἐνῆν, οὐκ ἰσχυσε 
- - , P ^ NE 4 .,25 , 
πέριγενέσϑαι τῆς «Τατινγικῆς δυνάμεως. ἄχρε γὰρ vvyt ὑπ᾽ ἐχεί-ὅ 
€ ' c EJ , 
vov ὃ Σμύρνης ἔχεται λιμήν. ἔλεγε δὲ 0 βασιλεὺς, ὡς, ei ovvé- 
. € M , 
βαινεν ᾿“μοὺρ κατὰ τὴν Θράκην διατρίβοντος ἁλῶναι Zuvgrvav, 
M , » - , ü 
οὐκ αὐτὸς μόνον, ἀλλὰ καὶ πάντες ἄνϑρωποι τῆς εἰς βασιλέα ὃ- 
u 
γεχα εὐνοίας τὴν πόλιν ᾿“΄μοὺρ ἀπολωλεχέναι av ὑπώπτευσαν- 
^ r - € E. - , M 
D γυγὶὲ δὲ ἐχείνου μετὰ τῆς στρατιᾶς exei παρόντος, μηδεμίαν z90cto 
2 ^ 2-4 » " vb e 4 δι “Δ λλὰ » διὸ, 
αὐτὸν αἰτίαν εἰναν τῆς GÀOOtOC. U.& πολλὰς ἀπεδίδου 
p» ! NE S WW 
ϑεῷ εὐχαριστίας τῆς nsgl αὐτὸν κηδεμονίας, ovt καὶ ἃ δοχεῖ 
᾿ g -- ' ^ c , 
συμβαίνειν δυσχερῆ, πρὸς τὸ λυσιτελοῦν ὕστερον ἀποδεί- 
- u , 
V.469 xverat οἰχονομούμενα, ἀλλὰ ταῦτα μὲν ὀλίγῳ ὕστερον. τότε 
δὲ ᾿“μοὺρ ἀναχωρήσαντος, εὐθὺς ὑπὸ πάντων τῶν περιοίχωνιϑ 
LI ce M , ^ 
πόλεμος δεινὸς βασιλέα mtguoraro. 0,16 γὰρ ραλης τὸ 
- - x - ἀνε Ωὴ 
κράτιστον ἄγων τῆς οἰχείας στρατιᾶς ἄχρι Ζιχνῶν ἀφῖχτο, 
, ^ , , ^ € 
γνώμην ἔχων, ὡς κατὰ Θράκην ἐπιϑησόμενος βασιλεῖ. καὶ ὃ 
τῶν lMeoóv βασιλεὺς ᾿Αλέξανδρος ἧκεν ἐπὶ Στίλβνον παν- 
^ , - , , - [Lu - 
p.585079a11& , Παλαιολόγῳ τῷ νέῳ συμμαχήσων βασιλεῖ, ὥσπερ20 
, ? , Ψ , 
ἣν ὑπεσχημένοςς. πατριάρχης τε ἐχχλησίαν ἀπὸ πάντων Βυ- 
ζαντίων ποιησάμενος χαὶ πολλὰ Μανταχουζηνοῦ τοῦ βασι- 
ν ^ , - 
λέως καϑαψάμεγος, ὡς ἀδίκως xci παρανόμως τοῖς παισὶὲν 
19. Στέλπνον P. 
visa est, quae tamen ipsa postmodum, quam is Deo curae esset, 
non levi documento fuit, "lriremes namque quatuor supra viginti 
Latinae cum HBhodiorum et aliorum quorundam instructae Smyr- 
nam adnavigarunt, castellumque. in portu ceperunt et naves Persi- 
cas complures exusserunt.  Amurius praesens ac totis viribus pro- 
pugnans, Latinos depellere nequivit, qui usque hodie Smyrnae 
portum obtinent.  Aiebat autem imperator, si Amurio in "Thracia 
versante Smyrnam occupari contigisset, non semet tantummodo, sed 
omnes mortales Ámurium prae nimio erga imperatorem amore eam 
perdidisse suspicaturos fuisse, Nunc quoniam ipse cum suis copiis 
praesto fuerit, nullam se captae civitatis culpam sustinere. Quo- 
circa Deo expertae procurationis gratias singulares agebat, qui 
etiam quae molesta atque odiosa videntur accidere, tempore la- 
bente ad utilitatem constituta et administrata fuisse demonstrat. 
Sed de his paulo post dicemus. Post discessum Amurii ab omnibus 
finitimis gravi et periculoso bello urgetur. Nam Crales cum robore 
exercitus sui Zichnas usque progressus est eo consilio, ut eum in 
"Thracia adoriretur, et Moesorum rex Alexander, quidquid habebat 


copiarum, Stilbnum adduxit, Palaeologo iuveni imperatori , id quod 
spopouderat, auxilio futurus. Patriarcha autem,vocato in concio- 


HISTORIARUM III. 68. 421 


τ - 
ἐπιβουλεύοντος βασιλέως, οὗ πολλῶν ἀπέλαυσε καὶ μεγίστων A.C.1343 
RJ - » € . , M , 
εὐεργεσιῶν, ἔπειτα ξαυτὸν πατέρα καὶ χηδεμόνα τοῦ véov 
?Í * ^ , 
βασιλέως ἀναχηρύξας, καὶ ὡς διὰ τὴν ἐκείνου σωτηρίαν κιν- 
, Ἁ P ^ v 
δύνοις xai μάχαις χαὲ αὐτὸς ἔγνω παραβάλλεσθαι xai xa- 
. : 1 
5ralvsi» τὸν χοιγὸν πολέμιον, πάντας παρώρμησε πρὸς τὸν 
Ἱανταχουζηνοῦ τοῦ βασιλέως πόλεμον, τοὺς μὲν éxóvrac, 
» Δ 1 , ΄ 1 
ἔστε δ᾽ οὕς xai δι᾿ ἀνάγκην, δείσαντας τὸ ὑποπτεύεσϑαι, χαὲ 
, * 2 , « - 
πάντες κοιγὴν ἐχστρατείαν ἐποιήσαντο πεζοί τε καὶ ἱππεῖς" Β 
— —- - N 
παρῆσαν. δὲ καὶ τῶν συγχλητιχῶν ὅσοι ἦσαν ἔτι ἄδετοι. 
τοτοὺς πλείους γὰρ αὐτῶν ὃ μέγας δοὺξ, τοὺς μὲν ἐν δεσμω- 
, 5 E i - , T * , 5 , c 
τηρίοις εἶχεν ὑπὸ χλοιοῖς, ἐν oig xai ΑἸνδρόγικος ᾿ἡσάγης ὃ 
ἹΚαντακουζηνοῦ τοῦ βασιλέως ἐξητάζετο πενϑερός" ἔστι δ᾽ 
^ ' 2 - 2 *" ^ * 
οὺς xoi iv ταῖς οἰχίαις ἐφρούρει ἀπροΐτους. αὐτὸς δὲ ἣν 
τῆς στρατιᾶς αὐτοχράτωρ στρατηγός. οἵ xai βασιλέα τὸν 
15»éoy ἔχοντες Toc ic "Hoe ἧς Θράκης" 
ἔχοντες Ἰωάννην, ἧκον εἰς Ἡράκλειαν τῆς Θρᾷχης 
, * ^ e bd * , 
πέμψαντες δὲ καὶ πρὸς ἸΠομιτζίλον, ὃς τῶν κατὰ εροπην 
φρουρίων καὶ τῶν ἄλλων νομάδων ὑπὸ Κανταχουζηνοῦ τοῦ 
βασιλέως ἐνεχειρίσϑη τὴν ἀρχὴν, ἔπεισαν ὑποσχέσεσι πολ- C 
λαῖς πόλεμον πρὸς ἐκεῖ! ἄρασϑαι. ἦν γὰρ ἤδη ἐν λό 
C uo» πρὸς ἐχεῖνον ἄρασϑαι. ἣν γὰρ 705 γῳ 
* c , ^ , , * ' Ll 
2oz»i ὃ Ιομιτζίλος xai δύναμιν περιβεβλημένος txav5v. ου- 
* 3 , 
vo μὲν οὖν ὃ πόλεμος πανταχόϑεν βασιλέα περιΐστατο xai 
ὑποπτεύειν δεινὰ εἰσήει. αὐτὸς δὲ, ὥσπερ εἴωϑεν, dei πρὸς 


nem universo: populo, in Cantacuzenum, ut filiis defuncti impera- 
toris, a quo plurimis amplissimisque beneficiis ornatus esset, impie 
et scelerate insidiantem invectus est. Deinde se patrem et tutorem 
adolescentis imperatoris promulgans, et pro eius salute nulla discri- 
mia, nullas dimicationes declinaturum bellumque commune finitu- 
rum profitens, omnes ad arma contra Cantacuzenum exstimulavit, 
alios quidem per se propensos, alios necessitate eodem trahente, 
uippe qui alioqui suspicionem non evitarent, Et omnes se expe- 
ditioni pedites equitesque aecingebant. Dabant item nomina proce- 
res, quotquot adhuc a vinculis immunes erant: partem enim maio- 
rem magnus dux, alios in carceribus attinebat collariis inieetis, in 
quibus et de Andronico Asane, Cantacuzeni socero, quaestio habe- 
batur, quosdam in ipsorum aedibus interdicto aditu custodiebat : 
eratque cum plena et absoluta potestate summus exercitus impera- 
tor. Atque hi adolescentem loannem imperatorem secum ducentes, 
Heracleam "Thraciae venerunt, mittentesque etiam ad Momitzilum, , 
castellorum Meropes et aliorum agrestium a Cantacuzeno commis- 
sam praefecturam gerentem, multis promissis ad arma in eundem 
capessenda pellexerunt. lam enim ora hominum pervolabat, nec 
illi poteutia deerat. Sic itaque Cantacuzenus belle ex omni parte 
petebatur εἰ metuere cogebatur. Nihilo minus pro perpetua con- 
suetudine sua in periculis mentem excelsam retinens et ingruentia 


Áá22 CANTACUZENI 


A. C.1343ro)c κινδύνους μεγαλοψυχῶν χαὶ τῶν δεινῶν τὰς ἐπιφορὰς 
ὁμαλῶς καὶ πρᾷως διαφέρων, πρὸς μὲν ᾿Αλέξανδρον τὸν Mv- 

σῶν βασιλέα πρεσβείαν ἐποιεῖτο καὶ παρήνει ἡσυχίαν. ἄγειν, 

ὡς οὐ πολλῷ ὕστερον ἐκείνῳ αἰτίου συμφορῶν πολλῶν τοῦ πρὸς 
αὐτὸν πολέμου γενησομένου. αὐτὸς δὲ γενόμεγος πρὸς ri 
Χαλχιδικὴν, τὴν Γρατιανοῦ πόλιν ἐπολιόρκει οὖσαν οὐ μεγά- 

D Ag», ὀχυροτάτην δὲ ἔκ v& φύσεως τοῦ τύπου xai τῶν τειχῶν 
τῆς κατασχευῆς, ἄλλως δὲ εὐφυῶς πρὸς πάντα ἔχουσαν 
xci ὥσπερ μητρόπολιν οὖσαν τῆς Χαλκιδικῆς. πρὸς μὲν 
οὖν τειχομαχίαν οὐκ ἐπεχείρει " ἤδει γὰρ ἀνάλωτον ὅπλοιςτο 
καὶ χειρῶν βίᾳ ἐσομένην. δεσμωτῶν δὲ οὐκ ὀλίγων ἐκ τῶν 
πολιτῶν ἐν τῇ ταύτης ἀκροπόλει φρουρουμένων διὰ τὴν πρὸς 
ἐκεῖνον εὔνοιαν, πέμψας κρύφα διελέγετο αὐτοῖς, ei δύναιντο 
χρατήσαντες τῆς ἀκροπόλεως, παραδιδόναι τὴν πόλιν. xoi é- 
πηγγέλλοντο χαὲ αὐτοὶ προϑύμως ὑπελϑεῖν τὴν ἐπιχείρησιν, 15 
καὶ σύνϑημα τῆς ἐφόδου ἔδοσαν, νυχτὸς μὲν φρυχτὸν ἀνί- 

Ρ. ὕδθσχειν, ἡμέρας δὲ καπνὸν δεικνύειν τῆς ἐπιχειρήσεως σημεῖον. 
διὰ ταύτην μὲν οὖν τὴν αἰτίαν ὃ βασιλεὺς, καίτοι περιῤῥεό- 
μένος πανταχόϑεν ὑπὸ τοῦ πολέμου, οὐκ ἀνίστατο ix τῆς πο- 
λιορχίας, ἀλλ᾽ ἐφιλονείχει πρὸς πώντα ἀντικαϑίστασϑαὶ 0-20 
μοίως. ὑφ᾽ ὃν δὲ ταῦτα χρόγον ἐτελεῖτο, xai ἡ “Τατιγικὴ 
δύναμις, 3] ὀλίγῳ ὕστερον Σμύρνῃ ἐπελϑοῦσα ἐχράτησε τειχο- 
μαχίᾳ, ἐν τέσσαρσι καὲ εἴκοσι τριήρεσι, negl. Παλλήνην πε- 
πυσμένοι πρός τινα λιμένα .1ογγὸν ἐγχωρίως προσαγορευό- 


22. Σιὐρνῃ om. P. 


mala aequabili ace leni animo tolerans, ad. Alexandrum, Moesorum 
regem, legatos mittit, eum .hortans, uti hoc negotio supersedeat, 
quandoquidem hoc adversus se comparatum bellum breve multas ei 
clades daturum sit. Ipse in Chalcidica Gratianopolim,non illam qui- 
dem amplam, ceterum cum natura loci, tum moenibus munitissi- 
mam urbem et alioqui omnimodis commodam et Chalcidices tam- 
quam metropolim obsidet. Ab oppugnatione igitur temperabat, quod 
manu et armis inexpugnabilem sciret, In cuius arce cum multi 
cives, quod illi bene vellent, vincti tenerentur, per internuntium 
clam cum iis egit, ut, si possent, arce potiti , urbem sibi traderent. 
Promittunt impigre se conaturos, et tesseram sive signum, unde et 
ipsos iam opus aggredi et se accersiri nosset , noctu quidem subla- 
tam facem, interdiu autem fumum constituunt. . Hac de. causa im- 
erator quamquam hostibus undique instantibus obsidionem conti- 
nuat et omnibus aeque resistere contendit. Circa idem tempus 
paulove post,quo haec fiebant, Latini Smyrnam quatuor δὲ viginti 
triremibus invaserunt et expugnarunt. Et cum apud Pallenen, ad 
portum quendam indigenis Longum appellatum, naves Persicas se« 


HISTORIARUM IIl. 69. 423 


μενον γαῦς ἑξήκοντα ἐφορμεῖν Περσικὰς, ἐπέθεντό τε καὶ A.C.1843 
ἐκράτησαν αὐτῶν κενῶν. τὸ γὰρ Περσικὸν, μὴ δυνάμενον, 479 
ἀντιχαϑίστασϑαι πρὸς ναυμαχίαν, τὰς ναῦς καταλιπόντες 
διεσώζοντο εἰς τὴν γῆν, «Τατῖνοι δὲ ἀνελκύσαντες τὰς ναῦς 
5xai πυρὲ παραδόντες ἀνεχώρουν. οἱ Πέρσαι δὲ ἀπολειφϑέν-Β 
τες ἀπορίᾳ νεῶν, ἔγνωσαν δεῖν ini Χεῤῥόνησον τῆς Θράκης 
διὰ τῆς ἠπείρου ἀναχωρεῖν, ὡς ἐκεῖϑεν εἰς ᾿Ασίαν περαιω- 
, , , - 
σόμενοι εὐπορήσαντες νεῶν. 
E9'. Κράλης δὲ ἐν Ζίχνᾳ ἐστρατοπεδευμένος, ὥσπερ αὶ 
τοέφημεν, ἐπὶ τῷ Καντακουζηνῷ τῷ βασιλεῖ πολεμεῖν, ἐπεὶ πύ- 
ϑοιτο τὸ περὲ τοὺς Πέρσας συμβὰν καὶ ὡς διὰ τῆς αὐτῆς 
ὁδοῦ ἐπὶ Χεῤῥόνησον μέλλουσιν ἰέναι, τὸ κράτιστον τῆς περὲ 
αὐτὸν ἀπολεξάμενος στρατιᾶς καὶ στρατηγὸν αὐτοῖς ἐπιστή-- 
σας τὸν εὐψυχίᾳ καὶ τόλμῃ καὶ ἐμπειρίᾳ τῶν παρ’ αὐτῷ 
150vvaràv» δοχοῦντα ὑπερέχειν Πρεάλιμπον ὠνομασμένον, ἐχέ- 
λευσε συμπλέχεσθϑαι vo; βαρβάροις, οἶπερ ἂν συντύχωσι. 
xai πρός τινα τόπον Στεφανιανὰ λεγόμενον περιτυχόντες, xa- 
ϑίσταντο πρὸς μάχην. οἱ Πέρσαι δὲ, ἐπεὶ πεδίον ἦν, ἐφ᾽ οὗ 
Τροιβαλοῖς ἔμελλον ἰέναι ἐς τὰς χεῖρας, δείσαντες τὴν ἔφοδον 
οτῶν ἱππέων, ἀνεχώρουν πρὸς τὸ ὅρος καὶ τὰς δυσχωρίας" 
ἦν γὰρ ἐγγύς. δρῶντες δὲ οἱ Τριβαλοὶ δυσπρόσοδον τὸ χω- Ὁ 
οἷον καὲ νομίσαντες, εἰ διὰ τῶν στενῶν εἰσωϑοῖεν ξαυτοὺς ; 
ἵππους τε ἀπολεῖν πολλοὺς, περιτοξευομένους ὑπὸ τῶν βαρβά- 
ρων, xai αὐτοὺς τραυματισϑήσεσθαι, ἀποβάντες τῶν ἵππων, 
αὐέβάδιζον πεζοὶ ἐπὲ τοὺς πολεμίους, δυσέργως καὶ μετὰ βίας 


xaginta delatas rescissent, in eos cursu directo, vacuis potiti sunt. 
Persae siquidem navali proelio imbelles, terrae se credentes, naves 
in solo destituerant, quibus Latini subductis ct crematis recesse- 
runt. Persae navibus carentes, Chersonesum Thraciae per conti- 
nentem eundum et inde, navium facultate suppeditante, in Asiam 
sibi traiiciendum existimarunt, 

69. lam vero Crales, fixis apud Zichnas tentoriis, quo cum 
Cantacuzeno confíligeret, ut demonstratum est, ut de Persarum 
eventu et illac in Chersonesum iter facturos audivit , delectis de ex- 
ercitu suo fortissimis datoque illis duce , qui praestanti animo et 
usu inter proceres Triballorum eminere videbatur, Prealimpum vo- 
cabulo, cum barbaris obviis pugna decertare iussit. Itaque loco 
quodam Stephaniana dicto in eos incidentes, ad pugnam aggredi- 
untur. Persae, ut in planitie, equitum limentes incursum , in mon- 
iem vicinum et loca impedita secedunt.  "friballi difficiles aditus 
cernentes ratique, si per angustias penetrando sese impellerent et 
coarctarent, equos complures hinc inde sagittis confixos a barbaris 
perituros, seque nihil nisi vulnera reportaturos, de equis desccn- 


424 CANTACUZENI 


A.C. 13432zd τὸ ἄναντες ἰόντες διὰ βαρύτητα τῶν ὕπλων. οἱ. Πέρσαι. E 
δὲ ἰδόντες οὕτω πεζοὺς ἐπὲ τὴν ἄνοδον βιαζομένους, περιξρ- 
γότερόν τε μᾶλλον. ἔγνωσαν, ἢ ἀνδρειότερον, ποιεῖν, xai ὕπο- 
χρινάμενοι φυγὴν, μᾶλλον ἀνεχώρουν πρὸς τὸ ὅρος, οἱ δ᾽ ἐ- 
φείποντο μὴ συνιδόντες τὴν ἀπάτην. ἐπεὲ δὲ ἀπέστησαν ὃ-ὅ 
κάτεροι τῶν ἵππων οὐκ ὀλίγον, οἱ Πέρσαι συστραφέντες évav- 

P. δϑητίον μὲν οὐκ ἐχώρουν. Τριβαλῶν, ἀλλ᾽ ἐχπεριελϑόντες ξκατέ- 
ρωϑεν, ἔϑεον ἐπὲ τοὺς ἵππους. ἄνοπλοι δὲ καὶ κοῦφοι ὃν- 
τες, φϑάσαντες τοὺς Τριβαλοὺς, ἐκράτησαν τῶν ἵππων καὶ 
ἐπέβησαν αὐτοί: Τοιβαλοὲ δὲ, τῶν ἵππων ὠφῃρημένων, ἕτοί-το, 
μοι. ἦσαν πρὸς σφαγῆν. ἔπεσον γὰρ οἱ πλείους χτειγόμενοι 
ὑπὸ τῶν Περσῶν, ξάλωσάν τε οὐκ ὀλίγοι" οἱ λοιποὲ δὲ μό- 
Aug, διεσώϑησαν πεζοὶ éni τὸ ὕρος διασκεδασϑέντες. ΙΚράλης 

/ δὲ ἐπεὶ ἐπύϑετο τὴν ἧτταν τῆς οἰχείας στρατιᾶς, δείσας d- 
γεχώρει καὶ αὐτὸς, τοῦ πρὸς βασιλέα πολέμου ἐπιλελησμένος y^ 

"διὰ τὴν συμβᾶσαν συμφοράν. οὐ μὴν ἠμέλει ye, ἀλλὰ καὶ 
οἶχοι καϑήμενος ἐπολέμει. οἱ Πέρσαι δὲ μετὰ τὴν νίκην mv- 

B ϑόμεγοι Kavraxoviünvóv τὸν βασιλέω τὴν Τρατιαγοῦ. πολιὸρ- 
xcv , πρεσβείαν πέμψαντες τόν τε ἐμπρησμὸν τῶν νεῶν ἐδή- 
Aov» τῶν σφετέρων καὶ τὴν ἧτταν Τριβαλῶν, καὶ ὡς αὐτοΐχο 
φιλίως διακείμενοι. πρὸς αὐτὸν. ἐπὲ Χεῤῥόνησον ἐγνώχασε 
χωρεῖν, ἵν᾽ ἐχεῖϑεν περαιωϑῶσιν εἰς ᾿Ασίαν. ἠξίουν τε μη- 
δὲν αὐτοῖς παρενοχλεῖν μέλλουσι διὰ τῆς ἐκείγῳ ὑπηχόου δει- 

V.421évat, εἰ δέ τι δέοιτο αὐτῶν κατὰ τῶν πολεμίων, προϑύμους 

6. ὀλίγων Μ. 


dentes, pedibus per acclivia operose ac difficulter, armorum pondere 
retardati, in-hostes ibant. Videntes Persae Triballos adeo per invia 
eluctantes, quiddam curiosum máàgis, quam generosum, facere decer- 
nunt et: fuga simulata montis ulteriora petunt. | '"Tribali fraudis 
ignari sequuntur, Qui postquam ab equis iisque non paucis desti- 
terunt, Persae denuo agglomerati directe quidem contra eos non 
contenderunt, sed ab altera parte circumventis, ad equos illorum 
cucurrerunt, et quia armis non gravabantur, antevertentes Triballos 
conscenderunt: qui equis spoliati, ad caedem opportuni erant ce- 
cideruntque complures,.nec pauci.capti sunt, reliqui per montem 
huc illuc fugientes, aegre. 86. morti subduxerunt. Crales, de suorum 
clade accepto nuntio, etiam ipse recessit, propter. calamitatem 
belli: in imperatorem jimmemor. Non tamen rem penitus neglige- 
bat, sed.et domi sedens bellaturiebat, Persae victores δ Cantacu- 
zenum  Gratianopolim obsidentem legatos mittunt, naves suas in- 
flammatas. et Triballos ab se victos indicant et se illius cupidos 
Chersonesum petere, ut inde in Asiam mavigent,. Orant etiam, ne 
quid «sibi per cius regionem. ambulaturis molestiarum - exhibeatur. 
Quodsi quid. ipsis. contra. hostes egeret, promittere se promptam 


HISTORIARUM III. 69. 425 


“ ᾿ : ^ , E A , ; er » E 
εἶναι συμμαχεῖν, εἰ χρήματα παράσχοιτο, ὅσα ἄν συμβῶσιν" A.C. 1343 
rH ' » * x , » 
ἦσαν δὲ τρισχίλιοι καὶ ἑκατόν. βασιλεῖ μὲν οὐν.ἐδόχει d- 
͵ Ὕ - - - : 
γαγχαιοτάτη εἶναι ἡ τῆς Περσικῆς συμμαχία στρατιᾶς xac 
εἱάλιστα ini καιρὸν γεγενημένη, τοσούτων πολεμίων ἐπιόντων 
* - €- 2v: " x 
δπάντοϑεν καὶ οὕτω δυνατῶν: οὐδέπω γὰρ ἤδει Kan C 
πρὸς τὴν οἰκείαν ἐξ Ζιχνῶν ἀνακεχωρηχότα. χρημάτων δὲ 
οὐχ εὐπορῶν, οὐ μετρίως ἠνιᾶτο: ὅμως τοῖς πρεσβεύουσι 
δῶρα παρασχόμενος, ἔπεισε συνϑέσϑαι ἐπὲ χρήμασι δητοῖς 
^ ἐξ - * ' a ' ' 
συμμαχεῖν αὐτῷ τὴν στρατιὰν ἡμέρας τεσδαράχογτα. τὰ 
Li ^ 3 ^ * ^ . , 
τοχρήματα δὲ μὴ αὐτίκα ἀπαιτεῖν, ἀλλὰ μετὰ πεντεχαιδεχάτην 
τῆς ἀφίξεως ἡμέραν" γνώμην δὲ εἶχεν, ὡς ἔν ταύταις ἐκ 
΄ ? ^ 3 ^ bd 
Zhóvuors(yov μεταπεμψόμενος. οὕτω μὲν ov» μετὰ τῶν ngé- 
, ^ 4, , 
σβέων συμβάσεις ϑέμενος, ἔπεμπεν εἷς τὸ στρατόπεδον xoi - 
τῶν οἰχείων συνεχπέμψας ἕνα, ὥστε κατὰ τάχος ἀγαγεῖν πρὸς 
ιϑαὐυτὸν τὴν στρατιάν. εἰς τὴν ὕστεραίαν δὲ μετὰ τῶν πρέ- 
^ , , b] , t€ , EJ , - 
σβεων τὴν éx βασιλέως ἀναχώρησιν οἱ ἐν ἀχροπολει τῆς Ὁ 
Τρατιανοῦ δεσμῶται τοῖς φυλάττουσι μέσης ἡμέρας ἐπιϑέ- 
μεγοι καὶ χρατήσαντες, ἐκάλουν βασιλέα καπνὸν ἐπιδειζγύγτες, 
3 : ' ' ὌΝ ' y 
ὥσπερ ἦν συντεϑειμένον. βασιλεὺς δὲ ἐπεὲ τὸ σύνθημα εἰ- 
, ' - x 
200zv, ὀξέως ἐπιβοηϑήσας εἷλε τὴν πόλιν ἐκ τῆς ἄχρας. xot 
, » et lu , 5 2 ^ ' M 
τὰ 1E ἄλλα 7095 OovrO πόλιν καλὴν ἀπονητὲ καὶ χωρίς κιν- 
δύνων κατασχὼν, καὶ χρημάτων εὐπόρησεν οὐκ ὀλίγων, ὧν 
' 3 x 2 4 Lj ,' » - , . 3 
μάλιστα ἐδεῖτο. ᾿“γγελίτζῆς yag τις x τῶν φαύλων xoi ἀ- 
σήμων πολιτῶν, πρότερον ὑπωπτεύετο ϑησαυρὺν χρημάτων 
4. πολεμίως P. 


operam, si stipendia pacta numerentur: erant autem ter mille et 
centum, Imperatori subsidium hoc perquam opportunum summopere- 
que necessarium videri, cum hostes tam multi tamque potentes 
incumberent: nondum enim Crales Zichnis domum discesserat, | Pe- 
cunia autem non suppetente, haud parum cruciabatur. Attamen 
donatis legatis eos adduxit, ut in stipendium certum exercitus illius 
commilitium secum paciscerentur, usque ad dies quadraginta. Quod 
ne statim peterent, sed post lucem decimamquintam , ex quo ad se 
accessissent: volebat enim interea Didymoticho curare pecuniam. Sic 
igitur cum legatis pactione confecta, eos ad castra remisit, cumque 
iis unum de suis, qui illas copias celeriter adduceret. Postridie in 
arce Grstianopolitana vincti, custodibus meridie impetu facto iugu- 
latis, imperatorem fumi signo ex composito advocant, quo viso con- 
festim. cum auxilio accurrens, arcem totamque urbem capit, et ce- 
tera laetatus , quod. urbem tam pulchram nullo labore periculoque 
obtinuisset, etiam grandem pecuniam , quam maxime indigebat, in- 
venit. Angelitzes enim quidam, abiectus et obscurus civis, antea 
thesauri reperti suspicione laborabat, cui, re nondum certa, nego- 
tium nemo facessebat. | At vero tempore huius saevi belli rebus omnibus 


426 CANTACUZENI: 


“ ᾽ς. » ον $7» 
A.C.:343 εὑρηκέναι, ἀδήλου δὲ ὄντος τοῦ πράγματος, οὐδεὶς ἠνώ- 
χλει. κατὰ δὲ τὸν χρόνον τούτου τοῦ δεινοῦ πολέμου, εἰς 
τοὐναντίον ἅπαν τῶν πραγμάτων περιτραπέντων, xai τῶν μὲν 
Ρ, ὅϑϑάρίστων ἐκχβληϑέντων xai εἱργομένων ἁπανταχοῦ, ἀρχόντων 
-" , EJ L4 - ΡΞ 
δὲ τῶν φαύλων καὶ οὐδὲν ἄμεινον τῶν πολλῶν διακειμένων ,5 
, T » 5 € J - -“ 
καὶ ὃ ᾿“γγελίτζης οὗτος ἄρχων ἀπεδείχϑη τῆς Γρατιανοῦ 
διὰ τὸ πρὸς Κανταχουζηνὸν τὸν βασιλέα ἔχϑος. καιροῦ δὲ 
LI ^ -" L ri u 
τυχὼν ἐχρῆτο τῷ πλούτῳ καὶ φανερὸς ἦν ἔχων, ὥσπερ 
4, , ^ , * ^ , 
ὑπωπτεύετο, τὸν ϑησαυρόν, κατασχόντος δὲ τὴν πόλιν βασι- 
λέως, ἐπεὶ μὴ ἐξῆν ἀρνεῖσϑαι, τοῦ πράγματος οὕτω φανεροῦτο 
^ M] , [τ ΩΣ - 
γεγενημένου, μετὰ τὸ πάντα ὅσα ἤν ἐν τῇ οἰκίᾳ ὠφαιρεϑῆναι 
ὄντα οὐκ ὀλίγα xai περὶ τῶν κρυπτομένων ἠρευνᾶτο xai παρέ- 
, [4] έν - , » , 
07610 πολλά. αἱ ξξήρκεσε βασιλεῖ πρός τε ἄλλας δαπάνας 
» * ' ^ , ? Ld 
ὠναγκαίας καὶ πρὸς τὸ Πέρσαις τοῖς συμμάχοις ἀποδοῦναι 
ὃν ὑπέσχετο μισϑόν. ὑπὸ δὲ τὸν χρόνον τοῦτον xai ὃ Zhi-15 
, j, , ,? , , * c , - * 
Β δυμοτείχου ἐτεϑνήχει ἀρχιερεύς" πέμπτῃ δὲ ἡμέρᾳ μετὰ τὴν 
2 ’ ' ' , c x , » ᾿ ct 
éxetvov τελευτὴν xat λαβας ὁ Zxovréogiog ἐτεϑγήκει, ὥσπερ 
3 ' " , ? ' 
ἦν ὃ ἀρχιερεὺς προειρηκὼς, ὃ μάλιστα ἐλύπησε τὸν βασιλέα. 
» 1 ^ ' 2 ^ ^ ^? - 
ἥν γὰρ περὶ éxelyov πολλὴν τὴν αἰδῶ καὶ τὸ σέβας κεχτημέ- 
γος. ᾿ἡλέξανδρος δὲ ὁ υσῶν βασιλεὺς, ἐπεὶ οἱ Kavraxov-a20 
" - ! L4 3 
ζηνοῦ τοῦ βασιλέως πρέσβεις ἧκον πρὸς αὐτὸν καὶ ἀπήγ- 
γελλον τὰ τῆς πρεοβείας, λόγον μὲν οὐδένα ἐποιήσατο πρὸς 
^ , , Ü ' δὲ » d 249. x M *»»c€ LI 
τά εἰρημένα" στρατιὰν δὲ ἔχων ἦλθεν ἄχρι Πόῤδας, τὰ 
P 2 , , , » 
ἐκεῖ πολίχνια, εἰ δύναιτο, παραστησόμενος ὑπήκοα ὄντα Ba- 
σιλεῖ. ὃν δὲ αὐτῶν Ὑπερπυράώκιον ὠνομασμένον, καὶ noiva5 


8. ἁπάντων M. 5, οὐδὲ P, 2. ἔϑος P. 


jn contrarium mutatis et optimatibus quidem ubique pulsis in carce- 
remque coniectis, praefectis autem improbis ac nihil a vulgi conditione 
ditferentibus, etiam Angelitzes iste praefectus Gratianopolis propter o- 
dium, quod in Cantacuzenum gerebat, designatus est. lum occasionem 
nactus, divitiis suis uti frui coepit et quod prius suspiciosum erat de 
thesauro, tunc plane verum apparuit, Imperatore autem urbe potito, 
quia rem adeo iam vulgatam megare non licebat, ablatis omnibus 
copiis eius familiaribus iisque mon modicis, insuper de occultata 
pecunia examinatus, eam et multam quidem protulit: quae impe- 
ratori tum ad alias impensas necessarias, tum ad solvenda Persis 
promissa stipendia suffecit. Sub idem tempus episcopus Didymoti- 
chensis animam amisit, δὲ die quinto post Glabas Scuterius, ut 
ille praedixerat. Ex obitu episcopi imperator magnum animo  dolo- 
rem accepit; plurimum enim virum reverebatur et sancte venera- 
batur. Alexander, Moesorum rex, ut oratores Cantacuzeni quid 
veuisseut exposuerunt, nihil respondit: cum exercitu autem Mor- 
rham ingressus cst, oppidula illic imperatori subiecta, si posset, 


HISTORIARUM III. 70. . 423 


ἐχεῖνον ἥκειν, ἄρχοντα εἰσεδέξαντο πεμφϑέντα παρὰ ᾿Αλεξάν- A.C. 1343 
dgov: ἔμελλον δὲ καὶ φφουράν. ἃ παρὰ τῶν πρεσβέων Me- C 
* ϑὼν ὃ βασιλεὺς, ἐπεὶ καὶ ἡ στρατιὰ παρῆν 7 Περσικὴ καὶ 
περὶ τοῦ Κράλη ἐπυνϑάνετο, ὡς ἀναστρέψειεν εἰς τὴν οἰχείαν 
δδιὰ τὴν πληγὴν τῆς στρατιᾶς, εὔϑυμος γενόμενος καὶ Π1ατ- 
ϑαῖον τὸν υἱὸν ἄρχοντα τῆς τε Γρατιανοῦ καὶ τῶν ἄλλων, 
αἵ ὑπήκοοι ἦσαν ἐν τῇ Χαλκιδικῇ, καταλιπὼν, ὡς εἶχε τά- 
χους, πρὸς lMógdgav ἐπὲ τοὺς ΠΠ]υσοὺς ἐχώρει. αἰσϑύμενος 
δὲ ᾿“λέξανδρος, ἐπεὶ μὴ ἀντικαϑίστασθϑαι ἠδύνατο πρὸς μά- 
τόχην, σπουδῇ πολλῇ διέβαινε τὸν Ἕβρον ἀτάχτως καὶ πεφυρ-Υ͂. ήγ 
μένως, καὶ | ἐστρατοπεδεύετο ἐχεῖ, ὡς τοῦ ποταμοῦ κωλύσοντος 
βασιλέα μὴ συμπλέχεσϑαι αὐτοῖς. ἀπώλοντο δὲ χατὰ τὸν 
πόρον στρατιῶταί τε ὀλίγοι καὶ ἵπποι πλεῖστοι xai Gno-D 
σχευαὶ, οὐ μόνον ὑπὸ τοῦ δείϑρου, ἀλλ᾽ ὅτι καὲ oL ἐν προ- 
τὔτάχτοις ὑπὸ βασιλέως τεταγμένοι, ἔτε τῶν ΠΠυσῶν διαβαινόν- 
των, ἐπέκειντο αὐτοῖς. Ὑπερπυράκιον δὲ αὖϑις ἀνεσώσατο ὃ 
βασιλεὺς, τοῦ παρὰ ᾿Πλεξάνδρου ἄρχοντος διαδρᾶναι δυνη- 
ϑέντος ἅμα τῷ πυϑέσϑαι βασιλέα ἥκοντα. ᾿Αλέ ξαγὄρος δὲ 
τοῖς βασιλέως πρέσβεσιν αὐτίχα χρηματίσας καὶ ϑέμεγος 
200z0»0ácg, ἐξέπεμψε, μηδὲν ἠδικηκέναι εἰρηκὼς, δι’ 0 δικαίως 
ἀμυγεῖται βασιλεὺς, καὶ ἀνέστρεφεν εἰς τὴν οἰχείαν. 
o. Βασιλεὺς δὲ ἀσμένως ἀποσκευασάμενος xai ᾿,Α1λέ-Ῥ. 589 
10. πεφυρμένος P. 


subacturus, | Unum porro de illis, Hyperpyracium nomine, etiam 
ante Alexandri adventum praefectum ab eo missum susceperat et 
erat quoque praesidium suscepturum, Imperator, ut hoc ex legatis 
didicit, quia et Persicum subsidium habebat, et Cralem propter 
plagam. acceptam in provinciam reversum audierat , hilaratus, Mat- 
thaeo filio ^ Gratianopolis aliarumque urbium in Chalcidica sibi 
parentium praefecto relicto, in Morrham contra Moesos quantum 
potuit properavit. Eo intellecto Alexander, quoniam acie resistere 
nequibat, mira. festinatione et incomposite atque confuse Hebro 
transito , castra fecit, tamquam ílumine imperatorem impedituro 
scilicet , ne illos secum conserere manus compelleret. Summersi 
sunt in transitu milites aliquot et equi complures , sarcinae item 
et impedimenta non in flumine modo, sed hac ctiam de causa amis- 
sa, quod in principiis ab imperatore locati Moesos adhuc transe- 
untes, a tergo ipsis instantes, perurgebant. Hyperpyracinm autem, 
praefecto , quem Alexander instituerat, simulac imperatoris adven- 
tum audivit, fugae, quia poterat, se mandante, receptum est. Ale- 
xander porro legatos mox,responso dato factoque foedere, dimittens, 
addensque nihil se per iniuriam commisisse, quod imperator me- 
rito ulciscatur, in regnum suum se recepit. 

70. Imperator cum et Alexandrum submotum 6856 gauderet, 
Heracleenses imperatoris adolesceutis studiosos invadere parabat, ciun 


4238 CANTACUZEND ^ 


4 , c - 
A. Οἱ ιϑήβξανδρον, παρεσχευάζετο ὡς τοῖς εἰς Ἡράκλειαν ἐπιστρατεύ- C 
1 - - - x * Ld 
cov ἅμα τῷ νέῳ συνοῦσι βασιλεῖ, ΠΠομιτζίλος δὲ ὑπὸ τῶν 
Βἐν Βυζαντίῳ πεπεισμένος πόλεμον ἄρασθαι πρὸς βασιλέα, 
2 ^ » y 
ἐπεὶ εἰς Ζιδυμότειχον ἤσϑετο ἀφιγμένον, ABürgrsorg ἐπε- 
, » T c - t , * » * 
στράτευσεν, ἐν oig ὡρμίζοντο αἱ πρότερον παρά Lduovg5 
n - ^ UJ ,? 
πεντεκαίδεκα νῆες πρὸς βασιλέα κατὰ συμμαχίαν ἀφιγμέναε, 
^ , LI - 
ἃς ἐφύλαττον πεντήκοντα xai διακόσιοι Περσῶν - οἱ λοιποὲ 
. hd ὦ D T ^ " 
δὲ συνῆσαν βασιλεῖ. ἐξ ὧν ὃ ἸΠομιτζίλος κατὰ τὴν ἔφοδον 
- - LA - - 
ἐχείνην ἐνέπρησε Toig, τῶν ἄλλων περισωϑεισῶν: Περσῶν 
. , ^ M 
δὲ ἀπώλετο οὐδείς; πρὸς δὲ τοὺς βασιλεῖ ουνόντας τις ἔλ-το 
c - . 
Jor, ὡς ναῦς τε συμπάσας ἐμπρήσειε ἸΠομιτζίλος ἐπελϑὼν 
καὶ τοὺς φύλαχας ἀποχτείγνειε, διαδρᾶναι δυνηϑέντος μηδε- 
: ' 5 ' d Y - 
αγὸς, ἀπήγγελλεν. οἱ δ᾽ ἦσαν ἐν voi; ὅπλοις εὐθὺς καὶ dg- 
μηντο ἸΠομιτζίλῳ ἐπιέναι. βασιλέως δὲ κωλύειν πειρωμένου, 
ὡς μετὰ τὴν ἐξ Ιρακλείας ἐπάνοδον ἐπιστρατεύσοντας ἐχεί-τ5 
^ Dd - 
γῳ μετὰ τῆς προσηκούσης ἐπιμελείας καὶ σπουδῆς, καὶ dvuy- 
' ^ - , 
καιοτέραν τὴν tig ράκλειαν στρατείαν ἐκ πολλῶν ἀποδει- 
, 1 —- mw. 349 ' 
κγύντος, οὐδὲν ἀναγκαιότερον ἔφασαν ἐκεῖνον τοῦ ἀμύυνεσϑαι 
énig τοῦ φόνου τῶν ὁμοφύλων. δρῶν δὲ Ó βασιλεὺς, ὡς 
, * 4 
μὴ δύναιτο κατέχειν, καὶ τὴν Ῥωμαίων συνεξέπεμπε or9a-20 
, [uu * L H e - 
τιὰν, ἅμα μὲν καχώσουσαν τὰ Μίομιτζίλου 305 φανερῶς 
? , [4] » 
ἀφεστηχότος, ἅμα δὲ καὶ περὲ τῶν βαρβάρων δεδοιχὼς, μὴ 
ν - πὰ M 
D διαφϑαρῶσιν ὕπ᾽ ἐκείνου, ἀξιόμαχον στρατόπεδον 705 χεχτη- 
μένου χαὶ πρὸς τόλμαν καὶ εὐψυχίαν οὐδενὸς τῶν τότε 
' 

3. πεπυσμένος P. 4. “υδηοίταις P. 18. οὐδὲ P. 
Momitzilus a-Byzantiis in cum irritatus, ut Didymotichum revenisse 
cognovit, Abderitas invasit, ubi quindecim naves ab Amurio ad 
imperatorem suppetias missae stabant in littore, quas ducenti quin- 
quaginta Persae custodiebant, reliquis imperatorem sequentibus. 
Ex his Momitzilus illo impetu hostili tres incendit, nemo tamen 
Persarum interiit. 'Tum reliquis, qui apud imperatorem erant, Per- 
sis nescio quis nuntiavit, Momitzilum naves ad unam exussisse et 
custodes ad unum obtruncasse, neminem effugere potuisse. Qui 
protinus arma capientes, eum adoriri gestiebant, et imperatori 
contra venienti dicentique post reditum ab Heraclea in eum qua 
par esset cura et studio pugnari posse, et expeditionem Heracleen- 
sem multis de causis magis videri necessariam ostendenti, illi con- 
ira respondebant, nihil tam necessarium se putare, quam suorum 
civium necem ulcisci. Perspiciens imperator, eos cohiberi non posse, : 
una manipulos Romanos mittit, simul ut regiunculam Momitzili, 
velut. aperti desertoris, depraedarentur, simul quia barbaris metue- 
bat, ne ab illo iustum iam habenti exercitum et ducibus illius 


aetatis: audacia et animi celsitudine nihil concedente , delercatar. 
Momitzilus id, quod evenit, suspicione praecipiens , eam nimirum 


HISTORIARUM ΠΙ. 70. 429 


κ , , M c 
λειπομένου. Ηομιτζίλος δὲ, ὅπερ ἐγένετο, ὑπωπτευχὼς , ὡς A.C. 1343 
, » » 0! ' e € ' , , » 5 ἀν χα 
οὐχ ἄν ἀνάσχοιτο τὴν ὕβριν ὁ βασιλεὺς, ἀλλ᾽. ἐπ᾽ avrov 
πέμψοι στρατιὰν, τήν τε χώραν συνέστειλεν εἰς τὰς πόλεις 
καὶ τὰ φρούρια xci αὐτὸς παρεσχεύαστο ὡς ἐπὲ μάχην. 
€ - ^ ^ - c , ' , 
δόρῶν δὲ τὴν Περσῶν καὶ Ῥωμαίων στρατιὰν δυνατωτέραν 
t ' ' - 2, 
οὖσαν, ἢ ὥστε διακινδυνεύειν πρὸς αὐτὴν, τὸ νῦν μὲν ἔχον V.473 
ἔγνω ἡσυχάζειν. καὶ ἐπὲ λεηλασίαν τρέπεσθαι. ἐᾷν, ἀνα- 
στρέφουσι δὲ ἐπιτίϑεσθαι xai βλάπτειν, ἤν τι δύνηται. P. 5go 
καὶ τὴν στρατιὼν ἔχων, zar& τὸ Περιϑεώριον ὑπὸ βασιλέί- 
» - , , * * ^ » [E € , 
τοδὰ ἐτὲ τελοῦν διέτριβεν éAJov xai τὴν ἀνάζευξιν asgié£usve 
τῆς στρατιᾶς. βασιλεῖ δὲ τῷ Κανταχουζηγῷ ἐν Κουμου- 
t- a ' D - - - ΄ 
«τζηνοῖς τὴν ἐπάνοδον τῆς στρατιᾶς χαὶ αὐτῷ ἐχδεχομένῳ, 
» - , ' » ' 
ἐδόχει δεῖν προελϑεῖν ἐπὶ μιχρῦν, εἴ πως ἐγγένοιτο παρά 
» “ ᾿ ma , 
TOv Tt περὲ τῆς στρατιᾶς πυϑέσϑαι. καὶ προῆλϑεν ἄχρι πό- 
τὔλεως εσήνης παλαιᾶς, ἐκ πολλῶν ἐτῶν κατεσχαμμένης,, 
ὅσον ἑξήκοντα ἔχων ἑπομένους στρατιώτας. ἐχεῖ δὲ τοῦ ἵπ- 
που μετὰ τῶν συνόντων ἀποβὰς, σχοποὺς μὲν ἔπεμπε πρότε- 
Li /!»€ - * M e 
ea φυλάττειν n09g ay. . γυσταγμῷ δὰ ληφϑεὶς j^ Vaya ré 
éni μικρόν" ὑπνώττοντι δὲ ἠχούετο λέγουσα φωγή" .»ἐγειραι 
"e , € - * 
200 χκαϑεύδων χαὲ ἀνάστα ἐκ TOV VEXQOY, καὶ ἐπιφαῦσει σοι 
«ε - E apu M p *  j » E A - - 
ὁ Xgioroc." ἀνέστη μὲν οὖν αὐτίχα ὑπὸ τῆς φωνῆς ϑορυβη-Β 
Sec, xai τοῖς παροῦσι διηγεῖτο. ἅμα δὲ xai οἱ σχοποὲ ἀπήγ- 
, , € ^ , , ,? -" M ? 
γελλὸον ἐλθόντες, ὡς προσελαύγει στρατιώ" ἀχριβῶς δὲ ovx 
n ovt ce » ^ * ^ H M 3 
εἶχον εἰδέναι ὅϑεν εἴη. βασιλεὺς δὲ xai οἱ περὲ αὐτὸν 
- , - 
ὔφήϑησαν μὲν εἶγαι τὴν οἰκείαν, ὑποστρέφουσαν éx τῆς λεηλα- 


iniuriam imperatorem inultam non passurum, sed. manum contra 
se missurum, sparsos per regionem agrestes in oppida et castella 
contraxit seseque ad proeliandum instruxit. . Verum ubi animadver- 
tit, ex Persis et Romanis constantem . exercitum validiorem esse, 
quam ut ei se deberet cum periculo obiicere, in praesentia coeptis 
supersedendum eorumque direptioni indulgendum, recedentibus au- 
iem inhaerendum et si quo possit damno mactandos duxit. Cum 
suis porro copiis Peritheorium , quae adhuc in fide imperatoris 
manebat, illic hostium discessum exspectaturus concessit. Ceterum 
imperatori et ipsi Cumutzenis reditum suorum. praestolanti visum 
aliquantum progrediendum, si forte quampiam de illis auditionem 
acciperet, et usque ad urbem antiquam Mesenen, iam olim diru- 
tam, cum comitatu circiter sexaginta militum vectus est, Ibi cum 
ab equis descendissent, missis prius speculatoribus, qui procul 
observarent, somno obrepente dormivit aliquamdiu atque inter dor- 
miendum hanc vocem audiit: Expergiscere qui dormis et resurge a 
mortuis et illuminabit te Christus. Qua voce confusus animi , re- 
pente surrexit et rem praesentibus indicavit. Adsunt item specula- 


430 CANTACUZENI 


tl € 8 - * ; ; ? ἢ 
-A.C.13430íac , ὅμως ὑπὸ τῆς κατὰ τοὺς ὕπνους τεϑορυβημένος φώ- 
^ , , ΕῚ ^ - - 
γῆς, τούς τὲ νεμομένους ἵππους ἐχεῖ τῆς στρατιᾶς ἐχέλευξ 
τοὺς νομέας ἀπάγειν εἰς Κουμουτζηνὰ, καὶ ἸΠανουὴλ τὸν 
Ταρχαγειώτην ἐκ τῶν παρόντων ὀλίγους ἐχέλευεν ἀπολεξά- 
μένον, εὐϑὺ τῆς ᾿ἐρχομένης στρατιᾶς χωρεῖν xoi κατα-ὅ 
1 * 4 ' 
ασχέπτεσϑαι ὅϑεν εἴη" αὐτὸς δὲ ἀνελάμβανε τὰ ὅπλα μετὰ 
Ld , » c - 
τῶν συνόντων. οὕπω δὲ ὡπλισμένων παντελῶς, τεϑορυβημέ- 
᾽γ - c , * 
- γὸς ἐπανῆχεν ὃ Ταρχανειώτης, πολεμίους εἶναι φάσκων τοὺς 
, x - 14 ^ , ^f 
ἐπιύντας. οὕπω δὲ πᾶν εἴρητο ἔπος, καὶ oi πολέμιοι παρῆ- 
σαν, ἦν δὲ ὃ ἸΠομιτζίλο λίους ἄγων ἐπιλέ ταράτο 
PT ᾿ LATGLA0G ,— χιλίους ἀγὼν EnLASXTOUG , παρᾶατο 
€ » ^ ^ , 
τινῶν κατασχύπων, OUG ἔπεμψεν αὐτὸς, negl βασιλέως πεπυ- 
, e , , ^ - » , * ^ ,? , 
ouévog, ὅτε ἐν Πεσηνῃ τὸ νῦν &yov διατρίβει. ἦν yag ὁλί- 
hl a - 1 * 
yov ἐν ᾧ διεῖχε Περιϑεώριον Πεσήνης. βασιλεὺς μὲν οὖν. 
' * ἥν} ᾿ ? , 3o ^ ' 
τοὺς περὲ αὐτὸν συναγαγὼν, ἐβάδιζεν εὐτάκτως διὰ lMeon- 
» - P1 
γῆς τὴν ἄγουσαν εἰς Kovuovrigva. ὁρῶν δὲ ὃ ἸΗΠομιτζίλοςτβ 
οὐκ εὐϑὺς ἐπὲ φυγὴν τραπέντας, ἀλλὰ βάδην καὶ τεταγμένως 
ἀπιόντας, ἔδεισε μή, τινων ἐνεδρευόντων ἐν τοῖς δρειπίοις τῆς 
Ὁ πόλεως, τροπὴ γένηται περὶ αὐτὸν, ἀτάκτοις καὶ διεσχεδασμέ- 
γοις ἀϑρόον ἐπελϑόντων, καὶ συνεῖχε καὶ αὐτὸς τὴν στρατιὰν 
σχολαίως πορευομένην àv λόχοις τρισίν. ἐπεὲ δὲ βασιλεὺς xoia0: 
« Y c - 35 , 
οἱ περὲ αὐτὸν ἔξω τῶν ἐρειπίων ἦσαν xai ἐνέδρας ὑποψία 
" Y 2 
οὐδεμία ἢν, ἤλαυνον οἱ περὲ ΠΠομιτζίλον ἐπ᾽ ἐκείνους ἀκρα- 
τῶς. τραπομένων δὲ ἁπάντων εἷς φυγὴν, ἐπεὶ οἱ προδοαμιόν- 
- , » ' T - ΒΩ ^ ^ 
τες τῶν πολεμίων ἐγγὺς ἦσαν βασιλέως, (τῶν ἄλλων γὰρ αὐτὸς 


tores, narrantes exercitum adventare: nec certo noscere potuisse, 
undenam adventet, Imperator cum comitibus proprium esse et a 
pues redire censet: verumtamen voce in somnis audita tur- 

atus , et equos praesidiariorum illic pascentes reducere Cumutzena 
pastoribus mandavit, et. Manuelem "archaniotam ex praesentibus 
paucos deligere, venientibus recta occurrere, unde venirent, specu- 
lari iussit: ipse interim arma cum sociis induit. Sed necdum his 
plane armatis, "Tarclaniota trepidus revertitur, hostes advenire 
ait. Vix finierat, et ecce adsunt. Ducebht autem Momitzilus se- 
lectos mille, per exploratores suos certior factus, imperatorem in 
praesentia ad Mesenen sedere, siquidem Peritheorio Mesene parvo 
intervallo aberat, Collectis igitur suis ordinatoque agmine, via per 
Mesenen ducente Cumutzena redit. Cernens Momitzilus non extem- 
plo fugisse, sed gradatim et ordinatim discedere, timensque nme, 
quibusdam inter rudera et parietinas urbis insidiose latentibus, 
densataque caterva in suos nec ordinatos et sparsos irruentibus, fuga 
fieret, cos etiam ipse tripartito distributos lento passu incedere 
fecit. At ubi iusidiarum suspicio cessavit, impotenter se in rece- 
dentes intulerunt, Quibus omnibus in fugam se effundentibus, cum 
qui ex hostibus primi accurrebant, imperatori appropinquarent,. 


HISTORIARUM ΠΙ. 70. A31 


^ 2 , ^ , , 
τελευταῖος ὑπελείπετο,) συστραφεὶς ἡμύγετο τοῖς πρώτως q3u- A.C. 1343 
, — , 
σασι, xai ἔπιπτεν ὃ βασιλέως ἵππος τοῖς πολεμίοις συμβαλόντος. 
- - ' , x - 
τῶν οἰχετῶν δὲ εἷς παρὼν, “αντζαρέτος ὄνομα, τοῦ ἵππου 
Ὑ » ^ 4 , 
ἀποβὰς, παρείχετο τὸν ἵππον βασιλεῖ, ἅμα δὲ καὶ συνήρατο 
δέἐπιβῆναι. ἐπιβαίνοντα δὲ ξίφει τις ἔπληξεν ἐπιστὰς κατὰ P.59i 
τῆς κεφαλῆς, ἔβλαπτε δὲ οὐδὲν, τοῦ κράνους πρὸς τὴν πλη- 
5 H j i , 
γὴν γενναίως ἀντισχόντος, ἐξ ἐχείνου δὲ διὰ πάσης ἀμυνό- 
μενος τῆς ὁδοῦ καὶ πλήττων χαὶ πληττόμενος, (παρῆλϑον 
^ * - Ἴ ν᾿ 
γὰρ αὐτὸν πολλοὲ τῶν πολεμίων,) ἤλϑεν εἰς Κουμουτζηνα, 
τοπαραδόξως διασωθεὶς, “Ταντζαρέτον δὲ ξίφεσι καὶ δόρασι 
, 
κατατραυματίσαντες xai γομίσαντες ἀπεχτογέναι, (δεκάκις 
γὰρ ἐτραυμάτισαν ngog τοῖς ὀχτὼ,) ἀπέλιπον ἐμπνέοντα. βα- 
€ , * » 
σιλεὺς μὲν οὖν οὕτως £x τοῦ τοσούτου κινδύνου, μηδενὸς «v 
προσδοκήσαντος, διεσώζετο, xai ὃ Πϊομιτζίλος οὐδὲ βραχὺ 
15z900u&(vag ἀνεχώρει. “Ἰαντζαρέτον δὲ πέμψας ὃ βασιλεὺς 
» , AL, , » ^ ^ - 2c 9. ' 
ἤγαγεν εἰς Κουμουτζηνὰ ἐμπνέοντα ἔτι" xai πολλῆς ἀξιωϑεις 
2 , 2 34 ἡ , c , ' - 3 Ύ 
ἐπιμελείας, ἐν oÀCym χρόνῳ υὑγιῆης τὲ καὶ σῶος αὐϑις ἣν 28 
^ - -» ς ^ - bd - 
μηδὲν τῶν μελῶν ὑπὸ τῶν πληγῶν ἀποβαλών, πολλῆς vt V. 474 
^ * , 
εὐμενείας καὶ τιμῆς ἀπέλαυε παρὰ βασιλέως, καὶ μειζόνων, 
207 ἐτύγχανε, δοχῶν εἶναι ἀξιώτερος διὰ τὴν ἐπιδεδειγμένην 
M -" ν * LÀ L4 
πρὸς éxeivov εὔνοιαν. ἔπεσον δὲ xai τῶν ἄλλων τέτταρες, 
T ἜΝ “ἃ , * 3 - - , » 
ὧν εὶς 0 Βρυέννιος Miyar ἣν, ᾧ πεσεῖν μαχόμενον éuzgo- 
σϑεν βασιλέως ὃ Φιδυμοτείχου ἀρχιερεὺς πολλῷ χρόνῳ πρό- 
ς d X ox o $ . AX D 9 
- ΠΝ, - , 
τερον προεῖπεν" ξάλωσαν δὲ καὶ ἕτεροι τοσοῦτοι. Πομιτζί- 
25Àog δὲ μετὰ μιχρὸν, τῆς αὐτῷ ἐπελϑούσης στρατιᾶς ἀνακεχω-: 


8. xai πλήττων om. P. — 18. ἐπιβαλὼν P. 


(ultimum enim agmen claudebat,) agglomeratus cum paucis se tue- 
batur, Cumque sub eo equus confossus cecidisset, unus e famulis, 
Lantzaretus vocabulo, suum praebuit atque in eum sustulit. Adscen- 
dentem quidam advolans ense in caput ferit, sed firmitate galeae 
ictus inanis fuit. lude toto itinere multis irruentibus et caedens 
et caesus Cumutzena mirabiliter servatus venit. Lantzaretum vero 
gladiis et hastis occidendi causa consauciatum, (octodecim  enimi 
, vulnera ei inflixerunt,) spirantem adhuc reliquerunt. Imperator 
itaque e tanto discrimine praeter omnium exspectationem emersit et 
Momitzilus sine mora discessit.  Lantzaretum imperator semiuecem 
Camutzena vehendum curavit, qui brevi tempore sedulitate medi- 
corum sospes et incolumis, nulla parte corporis amissa, est reddi- 
tus, et maiore eliam, quam ob: declaratum erga dominum amorem 
meruisse videbatur, apud eum gratia honoreque floruit, Ceciderunt 
autem: quatuor , quorum. unus Michaél Bryennius , cui ante impera- 
turis pedes puguantem occubiturum , multo ante. Didymotichi epi- 
Scopus praedixerat; totidem capti.  Moimitzilus paulo post, quam 


432 - CANTACUZENI 


t ν « , , , ^ , 
A.C. 1343 05jxvíac , τῶν ξαλωχύτων δύο, τόν τε 'Anthusrà καὶ Oró- 
' , » 
δωρον τὸν Καβαλλάριον, πρὸς βασιλίδα τὴν A4vvav πέμψας, 
Α - Ld * * 
αμισϑοὺς ἥτει τῆς συμμαχίας καὶ τῆς πρὸς τὸν πολέμιον, αὐὖ- 
τῷ γεγενημένης μάχης. ἡ δὲ ἀσμένως τε ἐδέχετο τὴν αἰτη- 
σιν xai δεσπότην ἀπεδείκνυ. πρεσβείαν δὲ καὶ πρὸς βασιλέαδ᾽ 
πέμψας ἐδεῖτο τυχεῖν συγγγώμης, ἀγνώμων οὕτω φανεὶς 
-" ? , ^ , , , * 
χαὲ καχῶς ἀμειψάμενος τὸν εὐεργέτην" éxmyéÀhtro τε μηδὲν 
? M * , TM 
ἀγνωμογήσειν ἔτι. βασιλεὺς δὲ τό,τε τιμωρεῖσϑαι ὡς ἀμή- 
χανον δρῶν xai τὸ πολέμιον ἔχειν ΠΠομιτζίλον βλάπτειν 
u Ὕ ^ , 
δυνάμενον ὡς ἀλυσιτελὲς, διηλλάττετό τ xui παρείχετοτο 
, , - - τ 
συγγνώμην, προσήκοντα ὑπομένων τῷ καιρῷ. πεπυσμένος δὲ 
' ' M , ' d 
αὐτὸν xai παρὰ βασιλίδος δεσπότην γεγονέναι) τὴν σέβαστο- 
, 3. X .- DEA « ' ' -» 
Ὦ χράτορος αὐτὸς παρείχετο ἀξίαν, καὶ ἔδοξε τὰ τούτου μᾶλ- 
» M ' - 
λον ἢ τὰ βασιλίδος προελέσϑαι, xai ἔστεργε τὸ ὑπὸ βασιλεῖ 
' dd , , ^ , Ν , 
τετάχϑαι δῆϑεν ἐπ’ ὀλίγον χρόνον. τοῦ ygcvov δὲ ἐν τούὐύτοιςτϑ 
, V , ; 
παρῳχηχύτος, ὃν oi βάρβαροι ἐπηγγείλαντο συμμαχήσειν βα- 
σιλεῖ, ἐμέμνηντο ἐπανόδου. βασιλεὺς δὲ καὶ αὖϑις ἐπεχείρει 
συνεῖναι. πείϑειν' μὴ πειϑομένους δὲ ἀπέλυε, «ai ἐπεραιοῦντο 
εἰς Motay δι’ “Ἑλλησπόντου. 

P.592 ox. Koi βασιλεὺς ὃ νέος Παλαιολόγος ἐνόσησεν &v20 
, Ld , ^ M c , , M [4] » 
conia τῷ: χφόνῳ κατα. τῆν ΤΙράκλειαν νόσημα δεινὸν, ov ἔχων 

^ P] ,' 
Bó πατριάρχης μετά vivov συγκλητικῶν εἰς Βυζάντιον avé- 
στρεφεν.  Vinóxavxog δὲ Ó μέγας δοὺξ μετὰ τῆς στρατιᾶς 
5, ἀπεδεέχγυε P. 10. ὥς M., ἤδη P. 


manus illa praedatoria, de qua supra, discessit, duos de captivis, 
Apelmenem et "Theodorum Caballarium ad Annam imperatricem le- 
gat, societatis et proelii cum eius hoste commissi praemium petit. 
Quae, petitione libenter admissa, despotam illum creat. lpse quo- 
. que, misso ad imperatorem oratore, huius stoliditatis suae et 
male benemerito suo relatae gratiae veniam petit ac de cetero me- 
liora promittit. Imperator intelligens, et vindicta punire Momitzi- 
lum quam esset difficile, et hostem habere, qui obesse graviter 
posset, quam parum utile, tempus idoneum exspectans, se reconci- 
liari passus est et.ignovit, audiensque ab imperatrice renuntiatum. 
despotam , sebastocratoris honore eius dignitatem cumulavit. Et 
visus est huius, quam imperatricis, studiosior, bonique consulere, 
sub imperatorem redactum esse, sed non diu, ut mox dicetur. 
Elapso interea spatio, quo se barbari imperatori militaturos spo- 
ponderant, mentionem reditus fecerunt, Quibus imperator ut ultra 
manerent, cum non persuaderet operamque luderet, cos dimisit, 
Jta per Hellespontum in Asiam renavigarunt. 
71. Per idem tempus imperator Palaeologus Heracleae morbo 
ancipiti laborabat, quem patriarcha et nonnulli proceres Byzantium 
reduxerunt,  Apocauchus autem magnus dux cum exercitu, summus 


HISTORIARUM IIl. 71. £492 


ὑπελείπετο αὐτοχράτωρ στρατηγὸς, καὶ παρεσκευάζετο, ὡς ΑΕ. 1343 
τοῖς χατὰ “ιδυμότειχον ἐπιϑησόμενος. ἐπύϑετο γὰρ Κανταχου- 
ζηνοῦ τοῦ βασιλέως ἀποχωρῆσαν τὸ Περσικόν: ἅμα δὲ xai 
ὁ τῶν Πυσῶν βασιλεὺς ὑπέσχετο συμμαχήσειν τὰς πρὸς βα- 
δσιλέα διαλύσας σπονδὰς, xai ἔπεμιπε μετ᾽ οὐ πολὺ τὴν συμι- 
μαχέίαν. βασιλεὺς δὲ τῶν γιγνομένων ἀγνοῶν οὐδὲν, ὡς ἐνῆν 
zai αὐτὸς πρὸς τὴν ἔφοδον παρεσχευάζετο, xai Πατϑαῖον μὲν 
τὸν υἱὸν émi τῆς Χαλκιδικῆς καταλιπὼν μετὰ στρατιᾶς ὅσης 
ᾧετο ἀρχέσειν, εἴ τινες αὐτῷ ἐπίοιεν, ᾿Ιωάννην δὲ ᾿Ασάώνηνα 
τοτὸν γυναικὸς ἀδελφὸν τοῖς ἐν Πὐῤὅῳᾳ πυοσχωρήσασι πολι- 
χνίοις ἄρχοντα ἐπιστήσας καὶ φρουρὰς ἀφεὶς, αὐτὸς εἰς ΖΊ-: 
δυμύτειχον μετὰ τῶν. ἐπιλοίπων ἐπανῆκε. δοὺς δὲ ó μέγας, 
σύμπασαν ἔχων τὴν Ῥωμαίων στρατιὰν, ἐξ ἫἭρακχλείας εἰς 
᾿Ἐμπυϑίου τὸ φρούριον ἧχε, κχαὲὶ περιστρατοπεδευσάμενος 
τδέπολιόρχει, xai τειχομαχίας ἐποιεῖτο xai προσῆγε μηχαγάς. 
ἐν αἷς πολλοὲ τῶν ἔξωϑεν μαχομένων ἔπιπτον" ἦν γὰρ καρ-Υ, 425 
τερώτατον τὸ φρούριον ἐκ τῶν τειχῶν τῆς κατασκευῆς. δρῶν 
δὲ ὡς οὐχ ἂν tim βίᾳ ἁλωτὸν, ἀπεγίνωσχε xai τὴν πολιορ- 
κίων. τῶν γὰρ ἐπιτηδείων οἱ πολιορκούμενοι εὐπόρουν. τού- 
20r0» δὲ πραττομένων, καὶ ὃ ἸΠομιτζίλος αὖϑις ἐπολέμησε p 
πρὸς βασιλέα καὶ τὰς ἐν Χαλκιδικῇ ἐκάκου πόλεις, ὅσα δυ- 
γατὰ, τὴν &x βασιλίδος προελέμενος ἀξίαν xai δεσπότην ξαυ- 
τὸν προσαγορεύσας. ὃ μέγας δὲ δοὺξ πέμψας πρὸς βασιλέα 
τὸν Συναδηνὸν πρεσβευτὴν, ὃς πρότερον xai Βεῤῥοίᾳ ἐνδια- 


2. ὡς τῆς (sic) κατὰ 4. ἐπιϑησόμενος M., εἷς εἰς 4. ἐμβαλών P. 


imperator relictus, ad Didymotichenses oppugnandos sese compa- 
rabat, siquidem Persas Cantacuzenum deseruisse acceperat. Moe- 
sorum item rex, soluto foedere, auxilium ei pollicitus, non multo 
post misit. lmperator nihil horum nesciens, pro facultate se quo- 
que ad hostem excipiendum praeparabat, relictoque in Chalcidice 
Matthaeo filio cum. manu, quantam rebatur satis esse, Ioanne autem 
Asane, uxoris fratre, oppidulis in Morrha dedititiis praefecto instituto 
cum praesidiis, ipse cum ceteris Didymotichum inivit. Magnus 
dux potens totius Romani exercitus, Heraclea excedens, Empythium 
castellum obsidione circumdedit, et muris. tormenta machinasque 
admovit, in qua oppugnatione multos suorum amisit. Erat siquidem 
castellum | illud murorum structura longe munitissimum. idens 
igitur, vi capi non posse, (nam et victus obsessis abunde suppete- 
bat,)-obsidionem solvit Dum haec geruntur, Momitzilus dignita- 
tem, qua ab imperatrice insignitus fuerat, potiorem ducens et de- 
spotam se nominans, instaurato adversus imperatorem bello, urbes 
in Chalcidica vexat. pro viribus.. Magnus autem dux Synadenum 
legatum ad imperatorem mittens, quem ct antea Berrhoeam ad 


Cantacuzenus 1I. 28 


434 CANTACUZENI 


A.C. 1343 τρίβοντε ἐπέμφϑη, ἐμήνυεν, ὡς, ei καὶ δοκοίη πολιορχεῖν xad 
᾿ τειχομαχίας ποιεῖσϑαι πρὸς τὸ Ἐμπυϑίου φρούριον, ἀλλ᾽ 
, , » » - 2 , ᾽ , » E] [Ls 
οὐ βούλεσϑαι λαβεῖν, ἔτι τῆς ἀρχαίας εὐγοίας ἴχνη ἀποσώ- 
" ^ ^ 
ζων" βουλομένῳ γὰρ Gora ἄν ἡλίσκετο, wvvvi δὲ βούλεσϑαι 
αὐτῷ συγγίνεσϑαι καὶ περί τινων διαλέγεσϑαι ἀποῤῥήτων ,5 
Βιδρβδιῶν οὐκ ἔξεστι χρήσασϑαι ἑτέροις μηνυταῖς, εἴγε καὶ αὐτῷ 
, ' 3 , » » 
βέλτιον δοκοίη. τὸ μὲν οὖν οὕτως, ὡς ἔχει, βασιλικῶς &oxtv- 
- AD. » d 
ἀσμένῳ συντυχεῖν, οὐ δάδιον αὐτῷ" τὸ δ᾽ αὖϑις ἰδιωτικὴν 
Y dci da Me 5 » »* » , À Η͂ 
μεταλαβεῖν ἐσθῆτα, οὐκ ἂν αὐτὸν οἴεσθαι βουλήσεσϑαι. περὲ 
4 , γε." e ἀν: ἢ » ^ ^ ^ 
ὧν σχέπτεσϑαι ἐδήλου 0ncg ἑκάτερα ἔσται. βασιλεὺς δὲ πρὸς το 
τὰ τοιαῦτα πλάσματα ἀχϑεσϑεὶς ὠντεμήνυεν, ὡς οὐ δέον πρὸς 
* ay. D - 3 idi 
αὐτὸν ἐπιπλεῖον ψεύδεσι χρῆσϑαι καὶ ἀπάταις" πεῖραν γὰρ 
αὐτοῦ ἤδη ἐσχηχέναι ἐν πολλοῖς, ὅϑεν xai παντάπασιν ἀπι- 
» 3445 h] - ' € » " , X. 
στεῖν. ἀλλ᾽ εἰ μᾶλλον δύναιτο ἑλεῖν τὸ φρούριον, uz ἐμε-: 
P^ , * » » - -- 5 L3 
Atv. οὐ y&Q ἂν εἴη λυσιτελῶς βεβουλευμένος τῇ ἀρχῇ, εἰ,τΆ 
^ . ^ , ? , ,? 
Bzagov vovg πολεμίους βλάπτειν, ἀπόσχοιτο &x0Y. ἀλλ᾽ οὐκ 
ἂν οἴεσϑαι τοῖς συνοῦσι φίλον εἶναι τὸ τειχομαχεῖν, πολλοῖς 
ὁσημέραι ἀποθνήσκουσιν, ὅτι δὲ βουλομένῳ συντυχεῖν οὐ 
ῥάδιόν ἐστιν ὁρᾷν βασιλικῶς ἐσκευασμένον, καὶ αὐτὸν εἰδέναι 
' *. - - » 
μάλιστα: οὐδὲ yag οὐδὲ τοῖς ὀφϑαλμιῶσιν εὔκολον zQÓcao 
« , ΕἸ » € , ες" M] M , M ? 
ἥλιον ἀτενίζειν, ἀλλ᾽’ ὃ ζόφος ἡδὺ καὶ τὸ χκαμμύειν τοὺς Ó- 
φϑαλμοὺς ἀδυνάτως ἔχουσιν δρᾷν τὸ φῶς. τοῦ δὲ μάλιστα 
vy - E] - 
ἐν ἐπιϑυμίᾳ εἶναι τῆς εἰρήνης, δρῶντα τὰς περισχούσας τοὺς 
, 1 » ^ ^ Ν ᾿ 
Ῥωμαίους συμφορὰς, οἴεσϑαι δὲ μὴ πρὸς μηδὲν τὴν συντυ- 
19. ὁρᾷν om. P, 
eundem miserat, significat, tametsi Empythium castellum obsidere 
et oppugnare cogitarit possitque, si velit, occupare facillime, tamen 
veteris adhuc benevolentiae in illum memorem, nolle, Nunc si etiam 
ipsi probetur, velle eum convenire et de quibusdam secretioribus 
neminique committendis sermonem conferre. "Verumtamen impera- 
torio schemate, ut erat, praeditum convenire, sibi esse diflicile : 
cultum vero privati sumpturum non putare,  Consideraret igitur 
utrumque. Imperator commentum istuc indigne ferens, contra illi 
renuntiari iubet, nihil esse, cur apud se fraudibus et mendaciis de 
cetero uteretur: iam enim multoties ingenium eius cognovisse ; quare 
nec tantillam ei fidem haberet. Si castellum subigere possit, me 
omittat: non enim melius imperio consulturum, si, cum hostium 
laedendorum facultas sit, ipse illis sciens ac volens parcat. Sed 
putare se, illam oppugnationem ; militibus eius compluribus quo- 
tidie intereuntibus, parum gratam esse. Porro illi secum colloqui 
volenti diflcile esse imperatoriis ornamentis nitentem adspicere, se 
quoque minime ignorare: neque etiam facile esse lippientibus solem 


ac lucem obtueri, sed iucundum potius connivere et in tenebris 
versari Quoniam vero pacis conficiendae desiderio incredibili ca- 


HISTORIARUM III. 71. 435 


, v *. ^w 3cy , ' a 

χιαν φέρειν ἄλλο τὴν αὐτῶν, ἐπίγοιαν τινα ἐξευρήσειν, δι᾿ A.C. 1343 

» $2. * - 
ἧς αὐτός τε οὐχ ὄψεται αὐτὸν βασιλιχῶς ἐσκευασμένον, xaiC 
^ y 4 ^ y .Ψ ᾽ 
αὐτὸς οὐδὲν ἧττον ἢ πρότερον ἔσται βασιλεύς. ταύτην δὲ 
, “Ὁ 
εἶναι τὸ καταφράκτους ἀλλήλοις συντυχεῖν, ὥστε τοῖς ποσὲ 
5ulv κνημῖδας περιχεῖσϑαι, κράνει δὲ τὴν κεφαλὴν περικα- 
' L4 - 
λύπτειν, καὶ τὸ ἄλλο εἶναι ὡπλισμένον σῶμα, ὥστε ἀγνοεῖσϑαι 
v ^ - » » » »5 " 
εἴτε βασιλικὴν ἐσθῆτα ἔνδον ἔχει, ἡ ἰδιωτιχήν. ἐπῇνει μὲν 
ε , ID ' ' * , : 
οὖν ὃ μέγας δοὺξ τὴν γνώμην, καὲ ἐπηγγέλλετο ποιήσειν κα- 
, , - , ^ , 
τὰ τὰ συντεϑειμένα. ἐν τούτῳ δὲ τῷ χρόνῳ xai πρωτοστρά-- 
ε ^ ' » ὦ - 

10109 6 γαμβρὸς ἀπεπνίγη πρὸς τῷ Ἕβρῳ πολιορχοῦσι τὸ Ἐμ- 
πυϑίου φρούριον. xara γὰρ μεσημβρίαν, ϑέρους ἤδη λήγον- 
τος, διανηχόμενος τὸν ποταμὸν ἐν παιδιαῖς, ἀπεπνίγη τῷ Ὁ 
ῥεύματι συναρπασϑείς. μεγίστην μὲν οὖν ἐνόμισε συμφορὰν 
τοῦ γαμβροῦ τὴν τελευτὴν καὶ ἐπένϑησεν ἐφ᾽ ἱκανόν. ὀλί- 

τὔγῳ δὲ ὕστερον ἀναστήσας τὴν στρατιὰν, ἐπορεύετο εἰς Zh- 

, " Lu ὁ Α ᾿ ^ , , , * 
δυμύότειχον. πρὲν δὲ &yyuc sivapy κὸν Τακρης ἀρχιερέα πρὸς 
, ΄ * * ^". 

“βασιλέα πέμψας, ἐδήλου, ὅτι ἀφίξοιτο μετὰ μικρὸν οὐ μᾶλ- 
λον πολέμιος, ἢ φίλος καὶ διαλεξόμενος περὲ ὧν πρότερον 
μηνύσειεν. ἔπεμπέ τε καὶ κηρὺν ἐσφραγισμένον τῷ βασιλέ- 

αοὡς δαχτυλίῳ, ὃν εἶχεν ἀφελόμενος αὐτὸς μετὰ τῶν ἄλλων ἐν 

- - , , Lu 2 d 2 , ' 
τῷ τοῦ πολέμου χρόνῳ, ὥσπερ τι ἐνέχυρον ἐκεχειρίας xai V. ἡγ6 
ἽΝ - ^ * , -—- 
ἀνακωχῆς πολέμου. βασιλεὺς δὲ ἀληϑεύειν ἐκεῖνον οἰηϑεὶς,, P.594 
* y , - , D 
ὡπλίσατο μὲν, ὥσπερ ἦν συντεϑειμένον, καὶ περιέμενε τὴν 


12. διαγοηχόμενος P. 


ptus sit, cum adspiciat, quae calámitates Romanos inundént, opine- 
turque ipsorum congressum non aliorsum, quam ad pacem, spectare; 
excogitasse rationem, qua ab illo sine imperatorio ornatu conspicia- 
tur, ipseque nililo minus, ut ante, imperator maneat. Esse autem 
hanc, ut cataphracti conveniant, et pedes quidem ocreis ferreis, 
caput galea contegant, reliquumque corpus similiter communiant, 
ut nesciatur, imperatoriane, an privata vestis intus geratur. Pro- 
bato consilio, magnus dux ita se ex compacto facturum promisit. 
Per idem tempus, quo Empythium obsidebatur, etiam gener eius 
protostrator in Hebro praefocatus est. —Extrema namque aestate, 
dum meridie per ludum flumen tranat, undarum impetu abreptus 
interiit, Ob hanc generi mortem, ut sibi vehementer calamitosam, 
ille diu in luctu et squalore fuit. Non multum eflluxit temporis; 
cum exercitum Didymotichum adduxit. Priusquam autem ad oppi- 
dum appropinquaret, Macrae antistitem ad imperatorem mittit, qui 
doceat, ipsum brevi affuturum , non magis hostem, quam ainicum, 
et collocuturum de quibus antea significarit,  Mittebat insuper 
ceram annulo imperatoris impressam, (quem inter alia belli tcm- 
poré abstulerat, ceu pignus quoddam vacationis et induciarum vi- 
delicet, lmperator opinatus illum vera loqui, secundum conventa 


436 - CANTACUZENI 


A. C.1343 ἐχείνου συντυχίαν, ὀλίγους τινὰς ἔξω. καταλιπῶν᾽, τῆς δ᾽ ἀλ- 
λης στρατιᾶς μηδένα τειχῶν ἐκέλευεν ἔξω εἶναι ,. δεδιὼς μὴ 
παρά τινός τι τῶν νεωτέρων τολμηϑῇ x«i πρόφασις. γένοιτο 
τοῦ μὴ τὸν πόλεμον καταλυϑῆναι. ὃ μέγας δὲ δοὺξ, πρὶν 
τῆς πόλεως ἐγγὺς ἐλθεῖν, τῶν περὶ αὐτὸν τοξότας τινὰς πέμ-ϑ 
ψας, εἴτα χαὶ τὴν ἄλλην στρατιὰν, ἐχέλευς τοῖς κατὰ τὸ Zhi- 
δυμότειχον ἐπιέναι. οἱ. δὲ ἐπέκειντο ἀϑρύον xai ἔβαλλον 
συχνοῖς τοῖς βέλεσιν, ἔπειτα καὶ πῦρ ἐνίεσαν ἐν ταῖς οἰκίαις 

Βταῖς πρὸ τῆς πόλεως. ἐπεὶ δὲ ἐκεῖνοι μάχης ἦρχον, καὶ oi 
ἐχ Διδυμοτείχου ἠμύνοντο ἐξελθόντες xoi τραυματίας ἀπο-τὸ 
δείξαντες πολλοὺς, ἀπεσχκευάσαντο μηδὲν πλέον δυνηθέντας. 
βασιλεὺς. δὲ τὸν άχρης ἀρχιερέα πρὸς τὸν μέγαν δοῦχα 
αὖϑις πέμψας, ὠνείδιζεν αὐτῷ τὴν. φίλην πανουργίαν xat 
τὸ ψεῦδος" ἐκεῖνος δὲ ἐπεὶ τῆς ἀπάτης ἀπώγατο οὐδὲν, 
μετὰ μέσην ἡμέραν ἐχεῖϑεν ἀνεχώρει xoi ηὐλίσατο τὴν νύτ-τΆ 
xim οὐ μαχρᾶν. εἰς τὴν ὕστεραίαν δὲ, τοὺς ἱππέας αὐτὸς &- 
χων xci τὸ ὁπλιτικὸν χαὶ τὸ ψιλὸν, ἐχώρει xarà Μόῤῥαςς 
καὶ ἐκάχωσε τὰ μέγιστα τὴν χώραν πᾶντα πυρὲ παραδιδούς" 
τῶν πολιχνίων δὲ ἴσχυσεν οὐδενὸς περιγενέσθαι, φρουροῖς 
ὑπὸ βασιλέως πάντων κατεχομένων, ἐκεῖθεν δὲ εἰς Βυζαντιονδο 

ς ἀνεχώρει. | IMojurzíAog δὲ ἐκ τοῦ πρὸς ἀλλήλους τῶν Ῥω- 
μαίων πολέμου ηὐξημένος καὶ μέγας 105 γεγενημένος xai 
γομίσας ξαυτῷ ἀρχεῖν πρὸς τὸ συστήσασθαι ἡγεμονίαν ἰδίᾳ, 
ὁμοίως ἹΚαντακουζηνοῦ ve ἀφίστατο τοῦ βασιλέως xai v- 

. 13. φίλου P. à; 


se ornabat, eiusque congressum exspectabat, militibusque paucis 
quibusdam foris relictis, ne quis ceterorum extra muros prodiret, 
edicebat, metuens nimirum , ne quippiam rerum novarum designa- 
retur ab aliquo, unde occasio belli nondum finiendi nasceretur. 
Sed magnus dux, antequam urbem attingeret, missis sagittariis 
aliquot et manipulis , Didymotichi propugnatores adoriri iussit. Qui 
confertim instantes, tela crebra iaciebant. Praeterea suburbana aedi- 
ficia coniectis ignibus incendebant. Hunc in modum facto ab illis 
pugnandi initio, Didymotichenses erumpunt, multisque conyulne- 
ratis a moenibus €os frustratos repellunt, Imperator Macrae episcopo 
ad magnum ducem remisso, solennem illi calliditatem et mendacium 
exprobrat: qui cum fraude ac dolo nihil profecisset, secundum 
meridiem inde castra movens, non procul pernoctaviL Postridie 
cum equitatu et utriusque armaturae militibus Morrham invadit, 
 regionemque foedissime devastans, omnia flammis implet, Oppido- ' 
rum autem nullo subacto, quod singula imperator praesidiis impo- 
sitis: communiverat , Byzantium rediit, Momitzilus ex intestino Ro- 
manorum bello opibus auctus et clarum nomen famamque consecutus 
et arbitratus, ad principatum separatim condendum sua sibi sullicere, 


B 


HISTORIARUM Ill. 72. 437 


γης τῆς βασιλίδος, καίτοι τὰ παρ᾽ ἐχείνης πεμφϑέντα vo9A. C. 1343 
* 5 M 

δεσπότου ἐπίσημα ἠμφιεσμένος, καὶ δμοίως ἑκατέροις éno- 
λέμει, καὶ πόλεις καὶ κώμας ὑπεποιεῖτο. μάλιστα. δὲ Mar- 
9 , ri LI 3 - λέ € , ὃ νι ' λ λ 

αἴῳ ὑπηρὸς ἣν τῷ βασι ἑῶς vi), ἐπεχδρομας xot λεηλα- 

* ^ € 
δσίας ποιούμενος συχνάς. 7990106 γὰρ ἱππέας τετρακισχε- 
r , « , 
λίων ὀλίγῳ ἐλάσσους, πάντας ἀριστίγδην ἐξειλεγμένους, καὲ 
, , , , ^ 

ἀγυπόστατός τις ἐδόχει εἶναι διά τε εὐψυχέαν καὶ τὴν av- ' 

- - Ns € 
τοφυῇ τῶν χωρίων ὀχυρότητα, Ov ἦρχεν. ΑΒ Ὁ) 

, € , , ^ ^ ^ , - ^ 

οβ΄. Oi. ἐν Βυζαντίῳ δὲ uera τὸν μέγαν δοῦκα τῶν Ρ. 595 

, c -Ὁ * - 
τοπραγμάτων ἔφοροι, δρῶντες ἤδη τὴν τῶν Ῥωμαίων κινδυ- 
ψεύουσαν ἡγεμονίαν καὶ διῃρημένην εἰς μυρία τμήματα, zat 
, ^ , * i * c M - * ^- 
πόλεις μὲν μεγάλος καὶ πολλᾶς ὑπὸ lMvooig xat Τοιβαλοῖς 
γεγενημένας, Θράκην δὲ πᾶσαν ἀνδραποδισϑεῖσαν ὑπὸ τῶν 
Περσῶν, καὶ πόλεις μόνας περιλειπομένας, καὶ αὐτὰς οὐ- 
150auog ἐπιεικέστερα τῶν ἐν ταῖς χώμαις προσδοκώσας πεί- 
δεσϑαι, καὶ ἐν δεινῷ τὴν τηλικαύτην συμφορὰν τιϑέμεγοι γ 
3...» ? j.À € -» rd Li , , 
οὐχέτι ἀνεχτὸν ἡγοῦντο, ἀλλὰ βασιλίδι συνεβούλευον ozov- 
"ru i4 
dac τίϑεσθαι xci εἰρήνην πρὸς Καντακουζηνὸν τὸν βασιλέα: 
* ? , , " € 
ἄν τε yàg, ἔφασαν, ἐκείγου περιγενώμεϑα, οὐχ ἕξομεν ὧν V.477 
204oEoutv, πάντων ἄρδ ἡἠπολωλότων" ὦ ἡττηϑῶ 
ut μεν, " 9 "v ἀπολωλοότῶν ἂν τὲ ἡττηϑώμεν, 
- ' ^ - , , 
πρὸς τοῖς ἄλλοις xat taviovG συναπολοῦμεν. xai ἐδόκουν Β 
δίκαια καὶ λυσιτελῆ βουλεύεσθαι καὶ βασιλέδι" μάλιστα δὲ 
πρὸς τοῦτο Γαβαλᾶς ὃ μέγας ἐνῆγε λογοϑέτης καὶ τοὺς ἄλ- 

8. ὀχυρότατα P, 10. τῶν add. M. 

a Cantacuzeno et Anna imperatrice, (quamquam insignia despotae, 
quibus illum donaverat, indutus incederet,) pariter abhorrebat et 
aeque utrisque arma inferebat urbesque et vicos occupabat. Prae- 
cipue tamen Matthaeo, imperatoris filio, crebris excursionibus et 
direptionibus importunus atque molestus erat.  Collegerat autem 
equitum paulo minus quatuor millia, omnes fortissimos , ac propter 
animi robur et quos possidebat locos natura munitissimos insupera- 
bilis habebatur. 

72. Verumenimvero Byzantii post magnum ducem. ephori seu 
inspectores, cernentes aegram et in sexcentas partes divulsam dis- 
tractamque Romanam rem publicam, urbesque complures et ma- 
gnas Moesorum ac 'lriballorum ditionis esse factas, adhaec Thra- 
ciam omnem a Persis in servitutem redactam, solis urbibus relictis, 
et. illas tamen neutiquam mitiora, quam vici pertulerint, exspecta- 
re, tam aeérumnoso statu indignati, ultra non ferendum existima- 
bant. Ergo imperatrici pacis ac foederis cum Cantacuzeno iciendi 
auctores sunt. Sive enim, inquiebant, illum vicerimus , quibus im- 
peremus non habebimus, funditus amissis omnibus, sive victi fu- 


erimus, eum aliis nosmet etiam perdemus, Amplexa est consilium 
imperatrix, ut iustum et utile, eoque ipsam et alios praesertim 


438 CANTACUZENI 


AC.134320vc ἔπειϑεν. ὃ μέγας δὲ δοὺξ, ἐπεὶ ταῦτα ἀγνοεῖν οὐκ ἦν, 
σπουδῇ πολλῇ ἐχώρει πρὸς Βυζάντιον, τῶν ἄλλων ἁπάντων 
ἀμελήσας. ἐπεὶ δὲ ἦν ἐντὸς, οὐ πρὸς βασιλίδα ἧκεν, ὥσπερ 
εἴωϑε, προσαγορεύσων, αλλ’ ἐν Ὁδηγητρίας τῆς ϑεομήτορος 
γενόμενος τῷ τεμένει xai προσκυνήσας, ἔπειτα εἰς τὸν ἐν 
ἸΠαγγάνοις. ἧκε πύργον, ὃν περιόντος μὲν ᾿Ανδρονίχου τοῦ 

αβασιλέως εἶχε, τοῦ Βυζαντίου περιβόλου ὄντα ἕνα, ἐν δὲ τοῖς 
τοῦ ἐμφυλίου πολέμου χρόνοις ἐπισχευάσας xai ὀχυρώτατον 
ἀπεργασάμενος, ὡς μάλιστα ἐνῆν, ὅπλα τε ἐνθέμενος καὶ τὰ 
ἄλλα ἐπιτήδεια, ὥστε δυνήσεσθαι καὶ πρὸς πολιορκίαν καῖϊο 
τειχομαχίας ἀντισχήσειν, κατεῖχε φρουρὰν εἰσαγαγών. τότε 
δὲ εἰς ἐκεῖνον ἐλϑὼν, διήγαγε τὴν νύχτα. εἰς τὴν ὕστεραίαν 
δὲ τοῦ πατριάρχου πρὸς αὐτὸν ἐλθόντος, πρῶτα μὲν ὠνεί- 
διζε τὴν εὐχολίαν xai τὴν πρὸς αὐτὸν μεταβολήν. οἴεσθαι 
γὰρ, ἔφασκε, τὰς ἀμφοτέρων συντακείσας ψυχὰς ἑκατέρων ra15 
σώματα κινεῖν, καὶ ταὐτὰ καὶ ἴσα ἀμφοτέρους καὶ βουλεύ- 
εσϑαι xai αἱρεῖσϑαι " νυνὲ δὲ τοὐναντίον ἅπαν πεφηνέναι- 
ἀκηκοέναι γὰρ πεπεῖσϑαι καὶ αὐτὸν τοῖς περὲ τῆς πρὸς Καν- 

Ἡτακουζηνὸν εἰρήνης διαλεγομένοις, ἅπερ οὐκ ἐχρῆν ποιεῖν" ti- 
δέναι γὰρ σαφέστατα αὐτὸν, ὡς, εἰ μὴ ἐκεῖνος τοῦ πρὸςαο 
ἹΚαντακουζηνὸν πολέμου ἤρχετο πολλὰ πραγματευσάμενος 
καὶ πᾶσαν μηχανὴν κεχινηχὼς, πάλαι ἂν ἐπεκάϑητο Παλα- 
μᾶς τοῖς πατριαρχικοῖς ϑοόνοις, αὐτοῦ ἐχβεβλημένου. νυνὲ 
δὲ πρὸς τῷ τῆς ἐκκλησίας ἄρχειν, καὶ τῶν πολιτικῶν πρα- 


6. ΜΜμαγκχάγοις P. 


magnus logotheta Gabalas impulit. At magnus dux, quoniam ista 
eum latere non poterant, posthabitis aliis omnibus, Byzantium fe- 
stinavit, Ubi non prius more solito imperatricem salutatum acces- 
sit, sed in Hodegetriae Deiparae templo fusis precibus, in propu- 
gnaculum seu castellum in Manganis, (planities est extra Byzantium;) 
quod superstite etiam Andronico imperatore habebat, durante au- 
tem bello hoc instaurarat et magnis operibus communiverat, arma- 
que et alia obsidioni sustinendae idonea cum praesidio ibi collo- 
carat, in hoc, inquam, castellum concessit et illic noctem exegit. 
Postridie se visenti patriarchae levitatem et inconstantiam erga se 
vitio dat.  Credidisse coalitas amborum animas utriusque corpus 
regere, eademque ambas et moliri et sequi: nunc contra prorsus 
evenisse, Sibi enim nuntiatum, ipsum quoque assensum iis, quae 
de pace cum Cantacuzeno suscipienda disputata fuerint, Id quod 
non debuerit, cum indubitato sciat, nisi ipse bellum adversus 
Cantacuzenum, multis idcirco negotiis implicitus et omnibus ma- 
chinis tentatis, introduxisset, iampridem, eo eiecto, Palamam in eius 
throno patüriarchico collocandum fuisse. | Nung praeterquam quod 


HISTORIARUM Ill. 72. 439 


f » 
γμάτων οὐδὲν ἧττόν ἔστι κύριος, περίβλεπτος ἐν πᾶσι Ῥωμαί- A.C 1343 
oig γεγενημένος καὶ πατὴρ καὶ κηδεμὼν βασιλέως προσαγο- 
ρευόμενος" ἃ ἐχρῆν σκοπεῖν, καὶ μὴ, προσδοχωμένης ἄλλων 
ὠφελείας, τὴν οἰκείαν προΐεσϑαι σωτηρίαν. πρὶν μὲν γὰρ 
δτὸν πόλεμον κεκιγῆσϑαι μέχρι καϑαιρέσεως ἔστησεν &v τὴν 
, * c , ' * ' ^ - » oM 
ὀργὴν ὃ Καντακουζηνος" vvvi δὲ μετὰ τὸ τοσαῦτα ἐκεῖνον P.596 
1 c 
ἐφύβριστα καὶ δεινὰ ὑπομεμενηκέναι, ὧν, ἔφασκεν, οὐδὲν ἧτ- 
y EL 
zo» αἴτιος ἦσϑα καὶ αὐτὸς, μὴ φιλάνθρωπόν τινὰ καὶ ἀνε- 
χτὴν οἴου τῶν τοσούτων κακῶν ἔσεσϑαι τὴν τιμωρίαν, ἀλλὰ 
τοϑάνατόν τε ἐφύβριστον σαυτοῦ xai τοῦ γένους ἐξώλειαν παν- 
e ' - - ps 
τός. οὕτω γὰρ ἀκηκόαμεν ἐκ πολλῶν τῶν ἐκεῖϑεν ἀφιγμέ- 
vo», ὡς μεγάλην x«9 ἡμῶν τῶν πεπολεμηκότων ἔχει τὴν ü- 
πέχϑειαν. δι’ ἃ αὐτός τε ἔγνωκα μέχρι παντὸς ἐκείνῳ mo- 
λεμεῖν, καὶ coi τὰ ἴσα συμβουλεύω, καὶ μὴ τὰ πόῤῥω καὶ 
* , » - ^ , 
τὐμηδὲν ονήσοντα πολυπραγμογεῖν, ἀλλ᾽ ἡμῶν αὐτῶν πρόγοιαν 
-᾿ u » 21 
ποιεῖσϑαι, ὕπως σωθησόμεθα. τοῦτο δὲ κατ᾽ οὐδένα τρόπον B 
Y EE MES S 
ἕτερον περιέσται, ἢ deb σπουδάζουσι τὸν πρὸς ἐκεῖνον tiva 
, * , ; 
πόλεμον. τὴν γὰρ λεγομένην εἰρήνην μηδὲν ἕτερον oiov ti- 
» LJ - 
vat, ἢ φανερὰν ἡμῶν τε αὐτῶν καὶ παίδων καὶ οἰχείων 
2οδιαφϑοράν." τοιαῦτα μὲν ἔλεγε πρὸς πατριάρχην, καὶ ἔπει-- 
Sev, οὐδ᾽ αὐτὸν πρὸς τὴν εἰρήνην πάνυ ὡρμημένον, ἀλλὰ 
, - 2 , » - 
λέγουσι τοῖς ἄλλοις ἀναγκαίως συνεπόμενον. ἔπειτα ὀχρῆτο 
χαὲ πρὸς βασιλίδα πρεσβευτῇ, ἐμήνυέ τε βασιλίδι δι’ αὐτοῦ, 
u ^ € 
ὡς ἀποροίη, ὅτου ἕγεκα αὐτὸς μὲν ὑπὲρ αὐτῆς καὶ παίδων 
ecclesiae praesideat, etiam rei publicae esse dominum , spectatum 
inter Romanos omnes, patremque ac tutorem imperatoris appella- 
tum, quae perpendere, nec, dum aliorum quaeritur utilitas, salutem 
propriam in postremis numerare oportuerit. Nam ante bellum, 
inquit, usque ad exauctorationem tuam Cantacuzenus iram exten- 
disset. lam, quia tam multa contumeliosa et gravia te quoque 
allaborante passus est, cave existimes , tantarum iniuriarum huma- 
nam aliquam ac tolerabilem, quin potius tuam ipsius ignominiosam 
necem. et generis totius exilium poenam fore. Sic enim multi inde 
ad nos venientes narrant, eum in nos, a quibus est bello lacessi- 
tus, immani odio flagrare. Quamobrem mihi sententia est, illum 
oppugnare perpetuo, et te idem facere cupio moneoque, ne longe 
positis nihilque profuturis curiose te immisceas, sed quomodo 
nosmet ipsi servemur, provideas, quod quidem aliter non licebit, 
nisi bellum istuc continuum esse studuerimus. Nam pax ista quae 
dicitur, mihi crede, nihil est aliud, quam et nostra et filiorum 
propinquorumque nostrorum certissima perditio, Hoc sermone patri- 
archam , nec ipsum pacem valde suspirantem , sed aliorum placitis. 
necessario suífragantem cepit. Deinde imperatricem quoque per 
legatum appellans, vehementer se mirari dixit, quid hoc esset 


ἀλο᾿ CANTACUZENI 


A.C υϑη3ξλοιτο πάντα χίνδυνον xai πόνον, αὐτοῖς δὲ μὴ τὴν ἴσην à 
δοξε σπουδὴν ἐπιδείκνυσθαι περὲ ἑαυτῶν. αὐτὸς γὰρ εὐθὺς 
μετὰ τὴν βασιλέως τελευτὴν, ἰδὼν τὸν Kavraxovürvóv ἄδιχα 

αχαὲ βίαια διανοουμενον καὶ οὐ μόνον βασιλείας, ἀλλὰ χαὲ 

V 478 ζωῆς. αὐτῆς ἀποστερεῖν βουλόμενον αὐτὴν καὶ παῖδας, καί-5 
τοι πολλὰ πρότερον ὑπ’ ἐκείγου εὐεργετηϑεὶς καὶ δίκαιος ὧν 
ὑπὲρ ἐχείνου πάντα κίνδυνον αἱρεῖσϑαι, ἀμειβόμενος τῆς eU- 
ποιίας, ὃ δὲ μᾶλλον εἵλετο ὑπὲρ αὐτῶν διακινδυνεύειν, ἢ 
τιμὰς τὰς πρώτας χαρποῦσϑαι παρ᾽ αὐτῷ, τῶν ἀτόπων ἔρ- 
yov βδελυττόμενος. τὴν κοινωνίαν: πόλεμόν τὲ ἤρατο πρὸςϊτο. 
ἐκεῖνον φανερῶς, τῶν ἄλλων πάντων ἀποχνούντων καὶ τὴν 
δύναμιν πεφριχότων, καὶ ἐς τοσαύτην συνήλασεν ἀπορίαν, 

D dioe πρότερόν τε Τριβαλῶν πρὸς ἐπικουρίαν δεηθῆναι, xai 
τὰ "τελευταῖα νῦν Περσῶν. αὐτὸς δὲ σπουδῇ πολλῇ καὶ dy- 
χινοίᾳ εἰς τοὐγαντίον αὐτῷ ἅπαντα περιτρέψαι, xoi πολε-τϑ 
μίους αὐτῷ ἀντὲ συμμάχων πάντας ἀποδεῖξαι, καὲ νῦν εἰς 
τοσοῦτον ἀπορίας ἀγαγεῖν, ὥστε ἐπαγγείλασϑαι τὴν βασιλείαν 
ἀποθέμενον. βέον. ἰδιώτου ζῆν. ὅτε δὲ πολλὰ καμὼν xa 
ἀγωνισάμενος xai κινδύνους τοσούτους ὑπομιείνας ἤγαγεν εἰς 
τέλος ἀγαϑὸν τὴν ἐπιχείρησιν», τότ᾽ αὐτοὶ ὑπ᾽ ἀβουλίας ἅπαν-20 ^ 
τα ἀνέτρεψαν, πυϑόμεγον γὰρ αὐτὸν, ὡς βουλεύσαιντο &i- 
ρήνην τίϑεσθαι πρὸς ἐκεῖνον xai σπονδὰς ἐπὲ τῷ βασιλέα 
εἶναι, πάντα καταλιπόντα ἐνθάδε ἥκειν, καὶ οἴκοι γενόμενον 
τὸ μέλλον. ἀποσχοπεῖν. δεδιέναι γὰρ πρὸς αὐτὴν ἐλϑεῖν, μη, 


D 


13. εἰς pro πρὸς M. 


quod, cum ipse pro illa et liberis eius nullum periculum molestiam- 
que detrectasset , non ipsis visum sit, pro se et patriarcha tutandis 
vicissim eniti. Se quippe statim, ut observarit, Cantacuzenum im- 
peratore mortuo iniqua et violenta coquere consilia, velleque ipsam: 
cum filiis. non imperio tantum deiicere, sed vita quoque exuere, 
tametsi multis antea beneficiis ab eo affectum . atque ad gratiam : 
quovis discrimine eius causa subeundo referendam obligatum , ma- - 
luisse pro ipsis periculose facere, quam primos apud illum honores 
adipisci, exsecratum scilicet. improborum communionem factorum, 
aliisque. omnibus metu ac horrore eius potentiae deterritis, palam 
ei bellum indixisse eoque angustiarum compulisse, ut prius Tri- - 
ballorum , nunc tandem Persarum auxilia implorarit. Se autem di- : 
ligentia et sollertia sua factum 3nfectum illi et pro sociis hostes 

reddidisse, iamque ad eas difficultates hominem adegisse , ut impe- : 
rio se abiturum privatamque vitam victurum promiserit, Quando 

autem ipse post tot labores tantasque contentiones et tanla discri- 

mina conatus suos bono fine concluserit, tum ipsos incogitantia sua 

omnia evertisse. Nam ubi cognorit illos de pace et foedere cum 

co ineundo deliberare, «t imperator . sit mihilominus, abiectis . 


HISTORIARUM Ill. 72, 441 


ἃ αὐτοῦ daóvrog λόγοις ἐψηφίσαντο, ἔργοις παρόντος τελε- A.C. 1343 
σϑῇ, καὶ ἀπόληται αὐτὸς τὴν ἐναντίαν γνώμην ἔχων. εἰ uivP.597 
οὖν, ἔφασχε, τῶν τοιούτων ὡς ἀλυσιτελεστάτων ἀπόσχησϑε 
xal αὐτοὶ, καὶ τὸν πόλεμον, ὥσπερ ἐξαρχῆς, ἕλοισϑε πρὸς 
5 Κανταχουζηνὸν (τοῦτο γὰρ ἡμῖν λυσιτελέστατόν ἐστι,) καὶ αὐὖ- 
τὸν ἕτοιμον εἶναι, πίστεις παρ᾽ αὐτῆς δεξάμενον, ὡς οὐδὲν 
αὐτῷ ἀπαντήσει δυσχερὲς, πράττειν μετὰ τῶν ἄλλων ὅσα 
ἂν οἴωνται συμφέρειν. εἰ δ᾽ ἄρα ἄλλως ἔγνωκεν αὐτὴ καὲ 
τὴν εἰρήνην αἱροῖτο μᾶλλον, ἢ πολλῶν ἡμῖν ἔσται καὶ με-- 
τογάλων αἰτία συμφορῶν, σχεψάμενον καὶ αὐτὸν πράττειν 
ὅ,τι ἄν δοκῇ λυσιτελεῖν. πάντως δὲ δύνασθαι καὶ αὐτὸνΒ 
μᾶλλον τῶν ἄλλων εὖ διαϑέσϑαι τὰ xa! ξαυτόν. τοιαῦτα 
μὲν καὶ πρὸς βασιλίδα διὰ τοῦ πατριάρχου ἐπρεσβεύετο. 
παραγενομένου δὲ καὶ Γαβαλᾶ τοῦ μεγάλου λογοθέτου πρὸς 
τδαὐτὸν, τὰ μέγιστα ἔφασκεν ἐξηπατῆσθαι περὲ αὐτοῦ, νομίζων 
πολὺ τοὺς ἄλλους παρελαύνειν συνέσει τε καὶ τῇ περὲ τὸ 
πράγμασι μεγάλοις χρῆσϑαι ἐμπειρίᾳ. τὸ γὰρ αὐτὸν ὑπὸ 
KarraxovügvoU τοσαῦτα εὐεργετηθϑέντα, ἔπειτα τὸν κατ᾽ ἐχεί- 
vov πόλεμον. συσχευασάμενον xai τὴν ἐπιβουλὴν, xai πολλῶν 
go&UrQ καὶ μεγάλων αἰτιώτατον συμφορῶν καὶ ὕβρεων γεγε- 
γημέγνον, ἔπειτα νῦν οἴεσϑαι, εἰ γένοιτο εἰρήνη πρὸς αὐτὸν, 
ἡμέρου πειράσεσθαι καὶ προσηνοῦς, ἀλλὰ μὴ αὐτὸν καὶ yé-C . 
γος χαινῷ τινι τρόπῳ καὶ ἀξίως τῆς πρὸς ἐκεῖνον ὕβρεως 
διαφϑερεῖν, οὐ σωφρονοῦντος ἄν τις τιϑείη, οὐδὲ ὀρθῶς τὰ 


omnibus: huc advolasse et. domi iam futuras miserias secum com- 
mentari. 'imuisse autem ad eam accedere, ne, quae absente se 
verbis decreverint, praesente re compleant, et quia dissentiat, ideo 
pereat, Quare si isthaec, ut plurimum detrimentosa, omiserint, bel- 
lumque ut a principio contra Cantacuzenum persequi voluerint (hoc 
enim utilissimum fore,)et se paratum esse, fide ab illa data, mihil 
adversi passurum, cum aliis moliri quaecumque conducere iudica- 
rint. Si aliter animata sit, pacemque multarum ipsis et insignium 
calamitatum futuram seminarium bello praetulerit, re discussa, se 
quoque utilitatibus. suis minime defuturum: omnino enim se quo-. 
que, et facilius, quam alios, posse rebus suis bene consulere. Haec 
ille per patriarcham ad imperatricem. Postea cum et magnus logo- 
theta Gabalas eum viseret, mirifice in eo se deceptum dixit, arbi- 
tratus intelligendi acumine rerumque magnarum usu ipsum alios 
antecellere. Νὰ quod nunc opinetur, cum Cantacuzeno tantis 
meritis obstrictus ;, bellum cidem et insidias molitus sit eique plu- 
rima et gravissima, si quisquam alius, incommoda creaverit, nunc 
facta pace mansuetum atque clementem experturum, et non potius 
seque suamque familiam inaudito quodam modo et ut factis iili 
contumeliis dignum est, periturum, parum sapere, neque beue ra- 


445 CANTACUZENI 


, - ? - L] , 
A.C.1343 πράγματα λογιζομένους. πολὺ γὰρ μᾶλλον αὐτοῖς τὸν πόλε- 
^ * Ld « 
μὸν λυσιτελεῖν, ἢ τὴν εἰρήνην. πολεμοῦσι piv γὰρ ἐξέσται 
, X -«.. ΄ 
διασώζεσθαι μέχρυ παντὸς καὶ ἄρχειν τῶν πραγμάτων. ἄν 
FH , - » - 
δ᾽ ἐλάσσω γίνωνται τῶν ὄντων, οὐ χρὴ διὰ τοῦτο τὴν οἰκείαν 
αὐτοὺς καταπροΐεσϑαι σωτηρίαν. βέλτιον γὰρ ὀλίγων ἄρχειν," 
2: , 2 , € » Ἂν pO E] ' ka. , 
ἢ exeiyQY αὐξανομένων ὑπ’ ἄλλοις &vat, αὐτοὺς δὲ ἀποϑνήη- 
oxety ἀκλεῶς. εἰρήνην δὲ πρὸς ἐκεῖνον ποιουμένους, οὐκ ἐσϑ᾽ 
- , D ^ 
Do,rL τῶν κινδύνων ἐξαιρήσεται. συνεβούλευέ τε αὐτῷ προσ- 
y , “ὦ : 
Séusvov αὖϑις τὸν πόλεμον ἀνακιγεῖν καὶ τοὺς O0xovg ἀ- 
γανεοῦν τοὺς πρὸς ἀλλήλους, λαμβάνειν τε τὴν αὐτοῦ ϑυ-το 
γατέρα πρὸς γάμον χαὶ κοινῇ τόν τε πόλεμον ἀναδέχεσϑαι 
' ^ € , * 2 , 7| 3 ' » ' 
xat τὴν Ῥωμαίων ἀρχὴν i9vvew. ἐπὶ τούτοις ἔπειϑε, καὶ 
- e 
ἐψηφίσαντο xou; τὸν πόλεμον, ὠμνυόν τε τοὺς ὅρκους, 
e - Ν 1 Li ' - , , 
ὥστε Γαβαλᾶν μὲν πρὸς τὸν πόλεμον τῷ μεγάλῳ συναίρεσϑαι : 
M] , , * 
dovxi, καὶ μηδέποτε περὲ εἰρήνης μήτ᾽ αὐτὸν βουλεύσεσϑαι,τ5 
V.479 μήϑ᾽ ἑτέρῳ λέγοντι πεισϑήσεσϑαι" ἐκχεῖνον δὲ αὐτῷ ἐχδοῦναν 
τὴν ϑυγατέρα, καὲ κατὰ μηδεμίαν πρόφασιν τὸν γάμον κω- 
λυϑῆναι, ἀλλὰ κἂν ὑπὸ τῆς ἱερᾶς νόσου τὰ μέλη διαλωβη- 
- ^ » ^ , 
97, κἂν ἐπιληψία ἢ μελαγχολία ἢ ὅποιαδήποτε νόσος énvyé- 
- 4 Ψ » D ' - , 
γνηται αὐτῷ, μηδὲν εἶναι τῶν τοιούτων κώλυμα TQ pop. 20 
, U - , ' 
P. 598 oy. "Enti δὲ καὶ τὰ κατὰ Γαβαλᾶν διῴκει ἢ μάλιστα 
, E M 
ἐβούλετο, συστήσας τῷ πατριάρχῃ, ἔπεμπε πρὸς βασιλίδα, 
« 2 2 , E * , , ' , , , 
oL δὲ ἐλθόντες πρῶτα uiv ἀπήγγελλον vovg ἐχείγου λόγους 
B βασιλίδι, ἔπειτα συνεβούλευον, ὡς δικαία εἴη ἡ ἀξίωσις xai 
tiocinari: longe enim amplius bellum ipsis quam pacem, commo- 
daturum, Nam si bellum gerant, salvos semper et imperaturos 
fore. Quodsi ob id imperii imminutionem patiantur, non ideo 
salutem negligendam, quandoquidem satius sit imperare paucis, 
quam eo amplificato subesse aliis et ingloria morte defungi. Et- 
enim si pacem cum illo paciscantur, non esse quod illos a periculo 
tutos praestet et incolumes, Hortabatur itaque Gabalam, se denuo 
secum coniungeret, bellum resuscitaret et mutuum sacramentum re- 
novaret; filiam eius uxorem duceret; pariter ad bellum incumberent 
et Romanum imperium administrarent. His verbis illum irretivit 
et concorditer bellum decreverunt, Iurabant autem, Gabalas qui- 
dem, ad bellum magno duci opem laturum et de pace nec se aliquo 
modo cogitaturum, nec aliis de ea disserentibus assensurum; Apo- 
cauchus vero, filiam ei uxorem daturum, nulloque praetextu nuptias 
impeditum iri, quamvis sacer morbus membra depasceretur aut 
epilepsia aut insania aut qualecumque demum invaletudinis genus 
se invaderet, 
73. Ut cum Gabala quoque res οἱ ad voluntatem successit, 


eum patriarchae commendat ambosque ad imperatricem mittit. Qui 
primum verba Apocauchi referunt, mox rem iuslam ab eodem peti 


HISTORIARUM Il. 73. 443 


ὅ πόλεμος μᾶλλον αἱρετέος. Κανταχουζηνῷ δὲ οὐδένα $-A.C.1343 
τερον δυνήσεσθαι ἀντιστήσεσϑαι, ἢ τὸν μέγαν δοῦχα, ὡς ἐκ 
τῶν πραγμάτων γέγονε καταφανές. ὅϑεν δίκαιον ἐκεῖνον &v- 
γοοῦντα ξαυτῇ καὶ συναιρόμενον ἔχειν πρὸς τὸν πόλεμον. 
βτοῦτο δ᾽ οὐχ ἂν γένοιτο ἑτέρως, εἰ μὴ ὃ πόλεμος αὖϑις ἐπι- 
ψηφισϑείη. ἀσυμβάτως γὰρ ἐκεῖνον πρὸς Καντακουζηνὸν 
ἔχειν διαβεβαιοῦσϑαι. εἰ μὲν οὖν πείϑοιτο xai αὐτὴ, εὖ ἂν 
ἔχοι" εἰ δὲ μὴ, σκεπτέον μὴ ἀϑρόον ἔνδον Βυζαντίου ó 
ἹΚανταχουζηνὸς ἀναφανῇ ὑπὸ τοῦ μεγάλου δουκὸς προσκεκλη- 

τομένος. τοῦτο γὰρ ἂν εἴη μόνον ἀντίῤῥοπον τῶν πρὸς ἐκεῖνον 
ὕβρεων καὶ τῶν ἄλλων κακῶν, ὧν κατὰ τὸν τοῦ πολέμους 
χρόνον πρὸς ἐκεῖνον ἐνεδείξατο. ἡἣ βασιλὶς δὲ xai πρότερον 
μὲν ἐκ πολλῶν τῶν ἀνδρῶν στοχαζομένη τὴν κακοβουλίαν 
καὶ τὴν μεγάλου δουκὸς κακοτεχνίαν καὶ τὸ περὲ μηδενὸς 

χϑἐχείνῳ μέλειν, ἢ ὅπως αὐτὸς ἄρχῃ τῶν πραγμάτων, τότε δὲ 
χαὶ μάλιστα τὴν ἀτοπίαν ἐκ τῶν λόγων συνιδοῦσα, μὴ ἔχου- 
σα δὲ οἷστισιν ἑτέροις χρήσαιτο, (οἱ γὰρ ἄλλοι τῶν εὐγενῶν 
καὶ x«9' αἷμα προσηκόντων βασιλεῖ δεσμωτηρίοις πάντες ἢ 
ἐν ταῖς οἰχίαις ἦσαν κατακεκλεισμένοι, οἷς αὐτὴ οὐχ ἐϑάῤδει 

χοεὐγοήσειν, εἰ ἀπολυϑεῖεν τῶν δεσμῶν,) συνετίϑετο καὶ αὖϑις D 
καὶ ἄχουσα πρὸς τὸν πόλεμον. μάλιστα δὲ ἀκούσασα Καν- 
τακουζηνὸν ἠναγχάσϑαι παρὰ μεγάλου δουκὸς ἀποθϑέσϑαι τὴν 
βασιλείαν καὶ ἰδιώτου σχῆμα ἀναλαβεῖν, ἠρέμα éJéAysvo xa£ 

1. γὰρ pro δὲ M. 9. τοῦ ald, M. 


et bellum 'paci anteponendum ' docent,  Cantacuzeno etenim extra 
magnum ducem, quod experientia constiterit, neminem posse resi- 
stere, Proinde aequum videri, ut illum sibi amicum et belli adiu- 
torem habeat, At istuc aliter non futurum , quam si arma de inte- 
gro decernantur. Confirmasse enim illum, sibi cum Cantacuzeno 
pacem nunquam intercessuram, Quapropter si ipsa etiam obsequa- 
tur, bene habiturum, Sin autem, videndum, ne Cantacuzenus cum 
tolis copiis suis intra Byzantium accersita magni «ducis appareat, 
Hac enim via tantammodo contumelias et incommoda , quibus eum 
per belli tempus vexaverit, pensaturum, Ceterum imperatrix , quae 
jam ante multis indiciis hominum istorum perversitatem et malas 
artes magni ducis coniectasset , nihilque aliud illum curare, quam 
ut solus in re publica dominaretur, ex his autem verbis eius inso- 
lentiam clarissime perspiceret, cum non haberet, quibuscum sensa 
sua communicaret, (alii enim nobiles et consanguinei Cantacuzeni 
imperatoris carceribus omnes aut domibus suis inclusi tenebantur, 
quos e vinculis emissos benevolos sibi fore non confidebat,) rursus 
bello, quamvis invita, subscripsit, Potissimum autem, quod Can- 
tacuzenum a magno duce imperio se abdicare et privati habitum 
resumere coactum audierat, sensim annucebat et in fraudem maxime 


444 - CANTACUZENI 


A.C.1343 πρὸς τὸ ἐξαπατᾶσϑαι μάλιστα ἐνήγετο. ἐπιψηφίζεται δὴ καὲ 
αὖϑις ὃ πρὸς βασιλέα πόλεμος χαὶ ὃ μέγας δοὺξ ἥπτετο πά- 
λιν. τῶν πραγμάτων , οὐ μὴν, ὥσπερ πρότερον, μοναρχικῶς, 
ἀλλὰ μετρίὠώτερόν 'πῶς. ᾿ ἐδεδίει γὰρ ἤδη τοῖς συγάρχουσι 
προσκρούειν, δρῶν αὐτοῖς τὰ πράγματα ὕπενδιδόντα xai5 
Καντακουζηνὸν αὐξανόμενον τὸν βασιλέα, μὴ τραχύτερον χρώ- 
μιενος τῇ ἀρχῇ ἐπαχϑὴς εἴη, καὲ βουληθεῖεν ὑπὸ βασιλέως 
μᾶλλον ἄρχεσϑαι, 7 αὐτοῦ. ἐκεῖνος δὲ ἐπεὶ ξώρα οὐκ ὀλίγον 

P. 509 τῆς πρὶν ἀφῃρημένος ἐξουσίας χαὲ περὲ τῶν μελλόντων δεδι- 
ὡς, μὴ παντάπασι καταγνωσϑεὶς ἀπόληται, Ἶ εἰρήνης πρὸςτο 
βασιλέα. γενομένης ; ἢ ἑτέρων ἄντ᾽ αὐτοῦ ἀρχόντων, ἐσχέψατο 
βασιλίδα καὶ πατριάρχην πείϑειν καὶ τοὺς ἄλλους πρεσβείαν 

V. 480 ποιεῖσϑαι πρὸς βασιλέα meo? τοῦ ἀποϑέσϑαι τὴν βασιλείαν, 
ὥσπερ δῆϑεν πρὸς αὐτὸν ὑπέσχετο, ὡς ἐν τῷ μεταξὺ τῆς 
πρεσβείας χρόνῳ, ὥσπερ τινὸς ἐχεχειρίας οὔσης, viol τῶντῦ 
ὑπὲρ βασιλέως δεδεμένων περὲ συμβάσεων διαλεχϑῇ, ὡς ἢν 

Βμὲν μετὰ τὴν πρεσβείαν πάλιν αὐτῷ τὰ πράγματα ἐγχειρε-- 
σϑῇ καὶ ὃ πρὸς βασιλέα πόλεμος, (ἤδει γὰρ οὐδὲν ὑγιὲς si- 
71V ,) μηδὲν κινοίη τῶν. δεδογμένων, ἀλλ᾽ ἔχοιτο τοῦ πολέμου, 
ὥσπερ ἐξαρχῆς- ἢν δὲ προπηλακίζηται καὶ ἀφαιρῆται τὴναο 
ἀρχὴν, τὰ βασιλέως πράττοι. τοιαύτῃ μὲν δὴ γνώμῃ ἔἐβε- 
βαίου τὰ εἰρημένα, καὶ ἔπειϑε βασιλίδα xa) τοὺς ἄλλους 
πρεσβείαν ποιεῖσϑαι πρὸς τὸν βασιλέα. καὶ ἡροῦντο ngé- 
σβεις ἐκ βασιλίδος μὲν χαὲ τῆς συγκλήτου Γεώργιός τε Ó 
Πεπαγωμένος καὶ ὃ Συναδηνὸς, ὃς καὶ πρότερον πρὸς zfidv-25 


iliieiebatur, Ergo rursus bellum sumitur, ct magnus dux iterum 
gubernaeula capessit: non tamen monarchae instar, ut antea, sed 
aliquanto moderatius, CTimebat enim iam collegas offendere, videns 
ilis paulatim res submitti et Cantacuzenum crescere, nc, si asperius 
imperaret, in odium caderet, ct illi imperatori, quam sibi,subesse 
praeoptarent. Porro cum de pristina auctoritate non parum se ami- 
sissc cerneret, et se in posterum aut pace conciliata, aut aliis suo 
loco imperantibus damnatum, funditus periturum formidaret, impe- 
ratrici , patriarchae et aliis persuadere constituit, uti legationem. ad. 
imperatorem super imperio deponendo (quod videlicet ipsi promi- 
sisset) mitterent : quo interea temporis , lamquam in induciis, cum 
quibusdam pro imperatore vinctis ageret de conditionibus, ut, si 
post legationem rursus summa rerum ei et una bellum committe- 
retur, (norat enim mihil se sanum dixisse,) nihil moveretur eorum, 
quae constituta essent, sed bello, ut ab initio, daret operam: sin 
autem ludibrium fieret et administratione imperii spoliaretur , im- 
peratori studerct. Tali consilio dicta confirmabat et imperatricem 
ac proceres ad legationem inflectebat. Delecti legati ab iisdem Ge- — 


HISTORIARUM III. 73. 445 


póreLyov εἰς βασιλέα ἧκε παρὰ τοῦ μεγάλου δουκὸς πεμφϑεὶς, A.C. 1343, 
παρὼ δὲ τῆς ἐχκλησίας καὶ πατριάῤχου ὃ τῆς Φιλίππου μη- 
τροπολίτης καὶ ὃ σαχελλίου Καβάσιλας. ἐγραφόν τε καὶ τὰ 
'πρεσβευόμενᾳ ἐν γράμμασιν ἰδίᾳ μὲν oi συνάρχοντες μετὰξ 
ϑτοῦ μεγάλου δουχὸς, ἰδίᾳ δὲ ὃ πατριάρχης, καὶ ὑπεσημή-- 
γαντο οἰχείαις ὑπογραφαῖς τὰ γράμματα, ἵν᾽ ἢ πιστά. ἦσαν 
δὲ τὰ μὲν τῶν ἀρχόντων οὕτως ἔχοντα" ὡς, ἐπεὶ καλῶς ποιῶν 
αὐτὸς, ὡς ἐδυνάτοις ἐπιχειροῦντος καὶ ἀϑεμίτοις χατέγνως 
σεαυτοῦ χαὶ τῆς γεγενημένης διὰ σὲ φϑορᾶς ἐν τοῖς “Ρωμαΐί- 
ἄροις évvod» τὸ μέγεθος, ἤτησας τὴν βασιλείαν ἀποϑέσϑαι 
καὶ εἰς ἰδιώτου σχῆμα μεταβάλλειν, ὥσπερ ἡμῖν. ἐγνώρισα 
σαφῶς ὃ περιπόϑητος καὶ γνησιώτατος τῷ κρατίστῳ καὶ á- 
γίῳ βασιλεῖ ἡμῶν 0 μέγας δοὺξ, δίκαιά τε ὅμοῦ xai συμφέ- 
govr& xoi σαυτῷ καὶ τοῖς ἄλλοις βεβουλεῦσθαι χρίναντες, Ὁ 
τοἐπηῃγέσαμέν τε τῆς εὐβουλίας xai τὴν πρεσβείαν πεποιήμεθα 
ταύτην, ἵν᾽ ὅπερ ἥτησας αὐτὸς, τὸ πέρας λάβῃ. ἵνα δὲ μη- 
δεμίαν ἔχῃς ὑποψίαν, ὡς τι μετὰ τὴν ἰδιωτείαν ἀπαγτήσευ 
δυσχερὲς ἢ δυνάμενον λυπεῖν, τὰ γράμματα ταῦτα ἀπεστάλ- 
xautp, xai ταῖς ἡμετέραις ὑπογραφαῖς ἐπιβεβαιωθέντα | d- 
οσφαλείας ἕνεκα χαὲ τοῦ ϑαῤδεῖν αὐτοῖς, ὡς ἀκίνητα μενεῖ, 
ἔπειτα καὶ συντάξεις ἐκ τῶν δημοσίων ἔγραφον, οἷς χρήσε- 
ται αὐτὸς χαὶ παῖδες καὶ οἰχεῖοι. τοιαῦτα μὲν τὼ τῶν ἀρ- 
χόντων περιεῖχε γράμματα. τοῦ πατριάρχου δὲ ἦσαν οὕτως. 


6. ἰδίαις M. mg. 


orgius Pepagomenus et Synadenus, qui antea item Didymotichum 
a magno duce ad Cantacuzenum missus fuerat: ab ecclesia autem 
οἵ patriarcha  metropolitanus Philippopolis et sacellii curator Ca- 
basilas, scripseruntque separatim quae vellent collegae et magnus 
dux, separatim patriarcha, et ad eas epistolas in extremo fidei causa 
sua nomina subscripserunt, Archontum quidem concepta erat in 
haec verba: Posteaquam temet ipsum damnmavisti, et recte quidem, 
quod ita impossibilia et nefanda aggressus sis, pestisque tua opera 
Romanis comparatae magnitudinem reputans, petisti imperium de- 
ponere et privati habitum resumere, ut nobis magnus dux optimo 
et sacratissimo imperatori nostro carissimus et fidelissimus indicavit, 
rem iustam et cum tibimet ipsi, tum aliis fructuosam te propositam 
habere existimantes, de tam bono consilio te commendavimus et 
hanc legationem misimus, ut quod ipse petivisti, id fiat. Ne autem 
post privati conditionem repetitam molestum aut triste aliquid tibi 
eventurum suspicere, hasce Jitteras mittimus; quibus, quo rata es- 
sent et tu securum te fore confidere posses, nomina nostra sub- 
scripsimus. Deinde et pensiones notarunt, quas ipse cum filiis et 
propinquis de publicis vectigalibus caperet. Atque ista archontum 
litteris. continebantnr, Patriarchae epistola hoc exemplo conscripta 


446 | CANTACUZENI 


A.C. ι343͵, εὐλογητὸς ὃ ϑεὸς ὃ μὴ ϑέλων τὸν ϑάνατον τὸῦ ἁμαρτωλοῦ, da- 
τε ἐπιστρέψαι καὶ ζῇν αὐτόν. ὅτι μὲν γὰρ κακῶς σεαυτῷ ὁμοίως 
καὶ τοῖς ἄλλοις ἐβουλεύσω τὸν ἐμφύλιον πόλεμον κεχκινηκὼς, ἀ- 

P. θοοϑετήσας μὲν ὅρχους τοὺς πρὸς βασιλέα καὶ τὴν φιλίαν ἐκείνην 
τὴν ϑαυμαστὴν, ὕφ᾽ ἧς παρ᾽ ὅλον τὸν ἐκείνου βίον πολλῶν ἀπέ-5 
λαυσας καὲ μεγάλων ἀγαϑῶν, καὶ τοῖς παισὲν ἐπιβουλεύσας πε- 
ρὲ τῆς ἀρχῆς, τοῖς “Ῥωμαίοις δὲ πολλῶν καὶ μεγάλων αἴτιος κα- 
τέστης συμφορῶν, ὧν διὰ μέγεϑος οὐδ᾽ οἱ ἐν ἐσχατιαῖς οἰκοῦν- 
vec γῆς ἀνήχοοί εἶσιν, οὐδ᾽ αὐτὸς ἀγνοεῖς. ἐπειδὴ δὲ τῶν τετολ- 
μημένων εἰς συναίσϑησιν ἐλϑὼν καὶ τῶν ἀτόπων ἐπιχειρήσεων ,1O 
σεαυτοῦ κατεγνωκὼς μετεμελήϑης καὶ ὑποστρέφεις καλῶς, ὅϑεν 

p ἐξῆλϑες κακῶς, τὴν βασιλείαν αἰτῶν ἀποσχευάσασϑαι καὶ εἰς idi» 
του σχῆμα μεταβαλεῖν, ὥσπερ ἀκριβῶς ἐξεγένετο μαϑεῖν nagd 
τοῦ περιποϑήτου καὶ γνησιωτάτου τῷ κρατίστῳ καὶ ἁγίῳ μου ad- 
τοχράτορι τοῦ μεγάλου δουκὸς, αὐτός τε ἡδονῆς ἐπλήσϑην,ι5 
ὕσης ἐπὶ τοῖς τοιούτοις εἰκὸς, καὶ ἡ τοῦ ϑεοῦ ἐχχλησία τὰς 
ἀγκάλας αὐτῆς διανοίξασα, δέχεταί σε μετὰ πάσης πγευμα- 
τικῆς ἀγάπης καὶ ἡδονῆς, καὶ ὅσον οὕπω ἥξειν καὶ σὲ προσ- 
δοχῶμεν εἰς ἡμᾶς, ἵν᾽ ὁμοῦ τε ἡ τοῦ ἐπιτιμίου λύσις γένηται, 
ᾧ καϑυπεβλήϑης, καὶ ἀλλήλοις συνησθῶμεν κατὰ τὸ ἀρχαΐοναο 

Υ. 481 ἔϑος ὅμιλήσαντες." τοιαῦτα μὲν ἔγραφε καὶ ὃ πατριάρχης. 
οἵ πρέσβεις δὲ ἐπεὶ Παμφίλου ἄχρι ἦλθον, πέμψαντες ἐδή- 
λουν βασιλεῖ, ὡς ἥκοιεν μὲν émi πρεσβείᾳ, προσταχϑεῖεν δὲ 

απαρὰ τῶν πεπομφότων, μὴ βασιλέα προσαγορεύειν ἐν ταῖς 

1, τὸν om. P. 22. Παμφύλου P. 


erat: Benedictus Deus, qui non vult mortem peccatoris, sed ut 
magis convertatur et vivat. Quam male de te aliisque merueris 
bello in hac una eademque gente excitato, violando iuramentum 
imperatori mortuo datum, et amicitia illa prorsus singulari, (unde, 
uoad ille vixit, multis magnisque bonis auctus es,) ac filiis eius 
per insidias imperium conando eripere: quamque Romanos multis 
et diris calamitatibus involveris, quarum gravitatem etiam ultimi 
terrarum fines audiverunt, non te fugit, At ubi facinorum tuorum 
conscientia perstrictus, damnatisque ausibus a ratione alienis, ad 
poenitentiam te dedisti, et unde male exivisti, eodem bene reverte- 
ris, imperio te abdicare cupiens ac de cetero vitam privatam exi- 
gere, quemadmodum perspicue cognovi a magno duce, qui optimo 
et sacratissimo imperatori nostro amabilissimus ac fidelissimus est, 
et ipse expletus sum tanto gaudio, quanto me in negotio huiusce- 
modi expleri décuit, et Dei ecclesia obviis ulnis cum omni caritate 
et iucunditate spirituali te complectitur; tuumque adventum ad 
nos in dies exspectamus, quo et inflicta poena leveris, et vicissitu- 
dine sermonum pro veteri consuetudine nos oblectemus. Haec pa- 
triarcha, Legati Pamphilo imperatorem Cantacuzenum super adventu 


HISTORIARUM IIl. 74. 447 


διαλέξεσιν αὐτῶν. εἰ μὲν οὖν τὸ τοιοῦτον ἀνεχτὸν αὐτῷ, δῆ- A.C.1343 
λον ποιεῖν, ἵν᾿ ἐλθόντες ἀπαγγέλλωσι τὰ τῆς πρεσβείας. εἰ 
δὲ μέλλοι διὰ τὴν ὑπεροψίαν ἀπελαύνειν πρὸς ὀργὴν, μηδὲ 
τὴν ἀρχὴν ἀφικνεῖσϑαι πρὸς“αὐτὸν, ἀλλ᾽ ἀναστρέφειν ἐκ Παμ- 
δῳφίλου. ὃ βασιλεὺς δὲ ποιούμενος περὲ πλείστου τὸ ἐκ Βυ- 
ζαντίου τισὶν ἀξιολόγοις συντυχεῖν καὶ διαλεχϑῆναι περὲ 
τῶν xar! αὐτὸν ἁπάντων, ὅτι τε ὑπὸ συχοφαντῶν διαβλη- 
ϑείη καὶ οὐδεμίαν πρόφασιν αὐτὸς παράσχοι τῷ πολέμῳ, 
ἀλλ᾽ ἐκ πρώτης ἡμέρας ἄχρι νῦν ἀναγκαίως ὑπὲρ σωτηρίας 
τοαὐτοῦ τε ἀμύνεται καὶ τῶν συνόντων, ἅμα δὲ καὶ ἐλπίσας Ὁ 
εἰρήνης ἕνεκα ἥχειν, ἐχέλευεν ἀφιχέσϑαι πρὸς αὐτὸν, ὡς οὐ- 
δένα λόγον τῆς προσηγορίας ποιησόμενος. τοῦ γὰρ κοινῇ λυ- 
σιτελοῦντος ἕνεχα οὐ τοιαῦτα μόνον ἕτοιμος εἶναι ὑπομένειν, 
ἀλλὰ καὲ λοιδορίας χαὶ εἴτε χαλεπώτερον ἕτερον δοχεῖ. εἶ 
15uiy γὰρ ἀπὸ τῶν τοιούτων ὕφελός τι γένοιτο Ῥωμαίοις, xod 
πολλὴν αὐτοῖς εἰδήσειν χάριν ὑπὲρ τούτων. εἰ δ᾽ ἄρα καὲ 
τὰ δεύτερα νικῴη καὶ ἀσύμβατοι ἀναχωρῶσιν, οὐδ᾽ οὕτως 
αὐτῷ τινα ἀδοξίαν ἀπὸ τῆς προσηγορίας ἀπολείψειν. ἧκον 
μὲν οὖν οἱ πρέσβεις ini τούτοις καὶ ἀπήγγελλον τὰ κατὰ τὴν 
“οπρεσβείαν: ἅμα δὲ xoi τὰ γράμματα παρεῖχον, παρετήρουν 
τε τὸ μὴ βασιλέα ἐν ταῖς διαλέξεσι προσαγορεύειν. 
oÀ', Βασιλεὺς δὲ ἐπεὶ τῶν τε λόγων ἤκουε xai và γράμ-Ῥ. θοι 
ματα ἀνέγνω, πρὸς τοὺς ἐγγεγραμμένους λήρους διαχυϑεὶς ,B 


1. κατὰ pro καὶ τὰ M. mg. 


suo certiorem faciunt, adduntque, sibi mandatum, ne ipsum in 
congressu imperatorem appellent. Hoc si pati queat, faciat ut 
sciant, quo illum adeuntes munere suo perfungantur. Sin eos su- 
perbe et iracunde repulsurus sit, neutiquam accessuros et Pam- 
philo domum reversuros. Imperator etiam atque etiam desiderans 
cum viris honoratis e Byzantio de rebus suis omnibus colloqui et 
eos docere, se a criminatoribus traduci, nec ullam bello ansam 
dedisse, sed a primo die usque nunc pro sua suorumque salute 
propugnationem suscipere necesse habuisse; ac simul sperans, eos 
pacificationis ergo venire, neglecto imperatoris nomine adeundi sui 
copiam facit. Nam si id e re publica futurum sit, non talia dum- 
taxat, sed et convicia, et si quid odiosius conviciis, aequo animo 
ab ipsis perpessurum. Immo si id Romanis commodet, etiam gratias 
non vulgares acturum. Sin deteriora vincant et infecta pace dis- 
cedant, nec sic aliquod sibi dedecus ex simplicitate appellationis 
relicturos, Hac conditione legati veniunt, legationem exponunt, 
litteras reddunt caventque, ue imperatorem vocent, 

74. Auditis legatorum verbis perlectisque litteris, ad nugas 
illic positas in risum solutus imperator, tum quidem eos ad corpus 
cibo ac somno in diyersorio reficiendum dimittit. Die altero con- 


| 448 CANTACUZENI 


- - 3 : * E , 
A.C.1343 γῦν μὲν ἀπέλυε τοὺς πρέσβεις &vanavAng τινὸς τυχεῖν ἐφ᾽ 
ἧς ἐξενίζοντο oixíac. εἰς τὴν ὑστεραίαν δὲ ἐκκλησίαν ἐκ τῶν 
, d 1 
παρόντων ποιησάμενος, μετεκαλεῖτο καὶ τοὺς πρέσβεις, χαὲ 
1 , ' T ] , , í 
πρὶν ἀπολογίαν τινὰ περὲ ὧν ἐπρέσβευον ποιήσσσϑαι,, TU 
M i.i , - : , 3* 
κατ’ αὐτὸν εἰς μέσον προὐτίϑει ἐρευγᾷν. καὶ πάντα ἐξητά-5 
? b 3 . 
Cero μετὰ τὴν βασιλέως τελευτὴν, ἐφ᾽ οἷς ἀπεδείχνυεν αὑτὸν 
Céni τῶν πρέσβεων ὀρϑῶς καὶ διχαίως καὲ τοῖς τε βασιλέως 
' ' - » el c | , nU ^ 
παισὲ xat: τοῖς ἄλλοις “ἅπασι “Ῥωμαίοις μάλιστα. λυσιτελῶς 
V. 485 πεπολιτευμένον, ἐχέλευέ τὲ καὶ τοὺς πρέσβεις ἀδεῶς λέγειν, 
εἴ τι ἔχοιεν κατηγορεῖν, ὡς λόγον ὑπὲρ πάντων ποιησόμενος.τὸ 
καὲ ἐπ’ ἐγίοις ἀντιλεγόντων καὶ ἐγκαλούντων, ἃ ἐνόμιζον ἀ- 
δικεῖν, ὑπὲρ πάντων ἐποὶεῖτο λόγον, τοῦτο μὲν οὖν εἰς ἕ- 
RJ e. ^ € , 3 ^ * * -ὕὁὗ - ? k, 
xvm» ἐφεξῆς ἡμέραν ἐτελεῖτο, καὶ διὰ πολλῶν τῶν ἀποδείξεων 

LI » 5 , RJ , € * νε S c 
τὼ ἔσχατα ἠδικημένος ἀπεδείκνυτο ὁ βασιλεὺς, δοὺξ δὲ ὃ 

, » f^ X , 
μέγας xai ob ἄλλοι οἵ τὸν πόλεμον χεκινηκότες οὐ συχοφάγ-τϑ 
ται μόνον xab ἀγνώμονες δεινῶς περὲ αὐτὸν xai μοχϑηρίας 

Ὦ ὑπερβολὴν ἐλλελοιπότες οὐδεμίαν, ἀλλὰ xai τῶν φύνων xat 
?] , 

»-΄7ὦ Wd LÀ ^ , - ΄ 
τῶν ἀνδραποδισμῶν χαὶ τῶν μεγάλων συμφορῶν, at “Ῥωμαί- 
ovc κατέσχον ἐπὶ τῶν χρόύγων τοῦ πολέμου, μάλιστα αἰτιώ- 
τατοι γεγενημένοι. μετὰ δὲ τὴν ἕχτην πρὸς τὴν ἀπολογίαν xu-20 

^ -" ἐν 
ϑίστατο τὴν περὲ τῆς πρεσβείας, xai εἶπε τοιάδε. ,,οὐδὲν ov- 
1 , , ' ΄ , OM s e 
τῷ xa πολιν ϑημοχρἀτουμένην καὲ βασθειον μάλιστ ἂν A 
δίως καταλύειν δύναιτο, ὡς ἀνδρῶν ἀπουσίω συνετῶν καὶ τὰ 
' » - , 
δέοντα βουλευομένων. εἰ μὲν γὰρ τοιούτων ἢ πολιτῶν 7 πό- 


cilio e praesentibus suis coacto, legatos etiam advocat, ac prius- 
quam eis respondet, causam suam ad quaestionem de ea exercen- 
dam in medium proponit. Inquiritur im acta eius omnia post Án- 
dronici imperatoris obitum et legatis ostenditur, probe , iuste et 
cum summa tum filiorum imperatoris, tum Romanorum omnium 
utilitate rei publicae praefuisse. lubet item eos intrepide proferre, 
si quid haberent, repreheudere, ut rationem  ommium redditurus. 
Illis quaedam horum ut iniusta accusantibus, ad singula respondet. 
In ista actione sex deinceps dies contriti sunt, pluribusque argu- 
mentis et probationibus demonstratum, iniurias imperatorem acce- 
pisse longe indignissimas, et magnum ducem aliosque belli satores 
non sycophantas solum et in eum vehementer ingratos et quantum 
dici non potest sceleratos, 864. caedium quoque et servitutis et 
aerummarum ingentium, quae belli tempore Romanos obruerunt, 
primam causam exstitisse. Post diem sextum legatis responsum dare 
instituens, ita orsus est. Nulla res et urbem populari utentem 
potestate, et. regnum “5611. monarchiam imprimis tam facile evertit, 
quam a prudentibus et opportune consulentibus solitudo. "Etenim 
si talibus aut civibus. civitas, aut praefeclis regnum 'abundaverit, 


HISTORIARUM III. 74. 449 


Aw , ἢ ἀρχόντων ἡ βασιλεία εὐποροίη, x&v τύχη τινὲ σφα-Α 
i5, ἢ ἀρχόντων ἡ βασιλεία εὐποροίη, κἂν τύχῃ τινὲ σφα- A. Cain 
λῶσι, ῥᾳδίως δύναιντ᾽ ἂν ἐπανασώζειν τὴν προτέραν τύχην. 
» "2 ὦ 3 - - , γεν » ' 
ἂν δ᾽ ἅπαξ ἀποστερηϑῶσι τῶν τοιούτων, οὐδὲν ἔσται xoAv-P.602 
b] 
μα, μὴ εἰς ἔσχατον κακοπραγίας τάχιστα ἀφῖχϑαι. ὃ νῦν 
5 H ' ' *P , {λ 20 , c , e ^ 
ἐγὼ τὴν Εωμαίων μαλιστὰ ὀδυρομαι ἡγεμονίαν, ὃτι πολλῶν 
, , -» , (Ὁ -" - 
καὶ ϑαυμασίων ἀνδρῶν πρότερον εὐποροῦσαν νῦν εἰς τοῦτο 
, c ' ' ' ce c D - 
περιέστησεν ὃ πάντα καταλύων χρόνος, ὥστε ἡγεμόνας τῶν πρα- 
» Ll - d 
γμάτων ἔχειν μηδὲν ἄμεινον τῶν πολλῶν διακειμένους. τὸ 
γὰρ ὑπὲρ τηλικούτων πρεσβείαν ποιουμένους xoi πρὸς ἐμὲ 
* λὺ "ὃ , ». 3 Ὁ ' K d 2 δύ "RP 9. 
1070» πολὺν 1505 χρόνον ἄρξαντα αὐτῶν, xci οὗ, εἰ μὴ ἐπέφϑο.-. 
X , - 
vov εἰπεῖν, καὶ βλέμματος ἀπολαύειν προσηνοῦς ἐν μεγίστης 
5 , 
7yov εὐτυχίας μέρει, ἔπειτα μηδὲν μήτε ἐρευγήσαντας, μήτε 
σχεψαμένους οὕτως ἀπερισχέπτως χαὶ ϑρασέως τὰ ἐπελθόντα 
LA ' 
γράφειν, ovx ἐχείνων μάλιστ᾽ ἄν vig κατηγορήσειε προσή-Β 
c “-. » u - , 
τὔχοντα εἰργασμένων ξαυτοῖς, 7) ὅσῳ τὴν περιφανῆ πρότερον xat 
-ς , c ' , - 
εὐτυχῆ Ρωμαίων ϑρηνήσειεν ἡγεμονίαν ὑπὸ τοιούτοις, φεῦ, 
* E 2 
ἀνδραπόδοις ἀγομένην. περὲ μὲν οὖν ἐχείγων ὀλίγος ἐμοὲ λόγος 
» y D 
γένοιτ᾽ ἂν, τοιαῦτα καὶ φαυλύτερα πράττειν οὖσιν ἀξίοις. 
» ' * - L , ' , ' 
Jnoxavxov δὲ τοῦ παφαχοιμωμένου οὐ τὴν μοχϑηρίαν μό- 
^ j ' ἘΣ , ^ 
20»0y καὶ φιλοψευδὲς, ἀλλὰ καὶ τὴν ἰταμότητα xai τὴν ὦναι-- 
, 
σχυντίαν ἔπεισι ϑαυμάζειν, ὅτι, καίτοι μέλλων ἐπὲ τοσούτων 
, , e ? ^ ^ Ἁ d P 
ἐλέγχεσϑαι σαφέστατα ψευδόμενος, ὅμως ἐπὲ τῷ μὴ. Óoxsiv 
» ^ ' , ἀπῇ A 
εἰχῇ καὶ μάτην τὸν πόλεμον κεχιγηκέναι, μηδ᾽ ἀνήνυτα πονεῖνη 
- € M , 
εἵλετο τῆς ἐπ᾽ ὀλίγον εὐδοξίας τὴν διὰ βίου αἰσχύνην dvzaA- C . 


20. χαὶ φιλοψευδὲς add. M. 


quamvis casu quodam oflenderint, parvo negotio ad pristinam feli- 
citatem revocari poterunt. Sin autem tales viros semel amiserint, 
nihil profecto celerem et extremam «eorum miseriam remorabitur. 
Quocirca Romanum imperium ego maximopere lugeo, quod multis 
antea viris admirabilibus abundans, modo omnia conficiens et con- 
sumens vetustas eo redegit, ut summam eius teneant, quos e medio 
imperitae plebeculae prodiisse dicas. Nam super talibus legationem 
mittere et ad me mittere, qui ipsis diu iam imperavi, et cuius 
(absit verbo invidia) vel placidiore adspectu dignati, in coclo sibi 
esse videbantur: deinde nihil neque anquirentes, neque circumspi- 
cientes, adeo inconsulto et confidenter quidquid in buccam venit 
scribere, non tam illis, quod se dignum est facientibus, quispiam 
reprehenderit, quam illustre prius et beatum Romanorum imperium 
nunc ab huiusmodi, pro Deum immortalem, mancipiis gubernatum 
defleverit. Sed de illis nihil dicam amplius, quos talis conditio et 
peior etiam decet: Apocauchi praefecti cubiculi non improbitatem 
modo mentiendique libidinem, sed temeritatem quoque et impu- 
dentiam admiror: qui quamvis non paucis et apertissimis. exemplis 


Cantacuzenus ll. 29 


45o CANTACUZENI 


Ἀ.Ὁ. 343 λάττεσϑαι. δέον μέντοι μηδὲ τὸ ἐκείνου πάνυ ϑαυμαστὸν 
ἡγεῖσϑαι. ᾧ γὰρ ὃ βίος ὅλος πανουργία καὶ ἐπιορκία xai 
ἀπάτη, καὶ ῥᾷον àv ἀναπνεύσειε χωρὶς ἀέρος, ἢ τούτων, oU- 
δὲν ϑαυμαστὸν, εἰ ϑεὸν ψευδόμενος διηνεχῶς, εἵλετο καὶ πρὸς 
ἀνθρώπους τῷ ψεύδει χρῆσϑαι. ἐμοὲ δ᾽ ἐξαρχῆς τε ἡρημέ-5" 
γῳ τὴν ἀλήϑειαν xai εἰς τόδε χρόνου περὲ πλείστου ποιου- 
μένῳ καὶ πάσης ἄλλης ἀνθρωπίνης εὐημερίας προτιμῶντι 
τἀληϑὲς εἰρήσεται, συμμαρτυρήσει δὲ καὶ Συναδηγὸς οὗτος, 
ὃς ἐμοὲ τοὺς λόγους σύνοιδεν, ἀξιόρχεως ὧν πρὸς πίστιν. 

Dzag' ἐκείνου γὰρ dgixro* τὸ γὰρ ᾿Ἐμπυϑίου φρούριον πολι-τὸ 
ορχῶν πρεσβείαν τε πρός με διὰ τούτου ἐποιεῖτο, καὶ βού- 
λεσϑαι ἔλεγε συντυχεῖν περί τιγὼν διαλεξόμενος, χαχούρ- 
γως χαὲὶ ταῦτα xai ἀξίως ξαυτοῦ ὑποχρινόμενος, ὡς ἐδεί- 

V.483xvvro' σαφῶς ἀπὸ τῶν πραττομένων. συνθεμένου δὲ ἐμοῦ, 
(φῳήϑην γὰρ αὐτὸν περὲ εἰρήνης ἐθέλειν διαλέγεσθαι, ἧς &yo15 
μάλιστα ἐπιϑυμῶ, καὶ τῶν περὲ ἐκείνης λόγων, x&v ὦσι πρὸς 
ἀπάτην συνεσκευασμένοι, ὀλίγα πολυπραγμονῶν ἐξέχομαι,) μὴ 
δύνασϑαι αὐτὸς ἔλεγε βασιλικῶς ἐσκευασμένῳ συντυγχάνειν * 
ἀδυνατώτερον δὲ εἶναι πάλιν, τὴν βασιλικὴν σκευὴν ἀποτίϑεσϑαι 

P. 603 ἐμέ. πρὸς ἃ ἐπίγοιάν τινα ἐδεῖτο ἐξευρίσκειν, ἐγὼ δ᾽, ὕπερ ἔφην,)ο 
τῆς εἰρήνης τῆς ἐπιϑυμίας ἕνεκα, ἀλλὰ τὴν ἀπορίαν, εἶπον, 
δᾷστα ἰασαίμην ἄν ἐγώ: ὡπλισμένοι γὰρ συμμίξομεν ἀλλή- 


m endaciorum convinci possit, tamen me frustra ac sine causa bel- 
lum commovisse, neque inaniter laborare videatur, fluxam gloriam 
dedecore in omnem vitam duraturo redimere voluit. Verum neque 
hoc illius facinus tam valde mirandum censeo, Cuius enim vita 
omnis nihil est, nisi vafrities, periurium , impostura, quique faci- 
lius sine aspiratione aeris, quam sine his spiritam duxerit, haud 
mirum si, Deo mentiens idiidie, apud homines quoque vanitatem 
usurpare statuerit. Ego vero a puero veritatis amans et usque ho- 
die tanti eam faciens, ut nullam ei humanam prosperitatem ante- 
ponam, quod verum est, eloquar, "l'estimonium mihi dicet etiam 
Synadenus hic, meorum verborum conscius et testis fide dignus, 
qui ab illo ad me venit. Nam dum castellum Empythium obside- 
ret, legatum hunc ad' me misit et aflrmavit, se colloquendi gratia 
me conventum cupere: nequiter et istuc atque ut suis moribus 
dignum erat simulans, quod facto clare patuit. Annuente autem 
me, (cogitabam enim de pace mecum acturum, cuius me cupidissi- 
mum et sermonum de ea licet ad fraudem compositorum parum 
curiosum scrutatorem fuisse confiteor,) atque in laetitiam effuso, 
ipse me alloqui in veste imperiali posse negavit: mihi autem fore 
multo difficilius ornatum hunc deponere: ideoque rationem aliquam 
novam inveniri desiderabat, qua congrederemur. "Tum ego cupidi- 
tate pacis inflammatus, ut dicebam, Atqui hanc diflicultatem , in- 


HISTORIARUM III. 74. 451 


, » ' ^ 
λοις, ἀγνοούμενον εἰ βασιλικὰς, ἢ ἰδιωτικὰς ἔνδον ἔχομεν. A.C. 1343 
- " LÀ , - ^ 
ἐσθῆτας. εἰ ovv τοῦτο συνθήκη τοῦ τὴν βασιλείαν ἐστὶν 
ES LJ ee - , 
ἀποϑέμενον ἰδιωτικῶς ζῆν, ὥσπερ éxeivoc χαταψεύδεται, κρί- 
£L c Wr e * c 
γνατε ὑμεῖς. εἶ δ᾽ ἑτέρως, ἡ ὥσπερ αὐτὸς εἰρήκειν, ἔχει, ὃ 
' ' » b , ' 
διΣυναδηνὸς παρὼν ἐξελεγχέτω. αλλ᾽ ovx ἂν δύναιτο, πρὸς 
* 3 , » Ὶ ' 
μὲν οὖν τοὺς ὀνομαζομένους ἄρχοντας, οἵ δικαιότερον ἂν 
μᾶλλον ἀνδράποδα xai δοῦλοι καλοῖντο, καὶ τὴν παρακοιμω- 
μένου ψευδολογίαν ἀρκέσει xol τὰ εἰρημένα, τήν τε ἄνοιαν B 
ἐχείνων καὶ φαυλότητα xoi τὴν ἐκείνου μοχϑηρίαν ἀπελέγ- 
lOoy&y. πρὸς δὲ τὴν πρὸς πατριάρχην ἀπολογίαν ἤδη τρέψο- 
» - , 
μαι. ἂν δ᾽ ὑπὸ τῶν λόγων ἀπελέγχηται ψευδόμενος xai 
ἐπιορκῶν αὐτὸς, καὶ τῶν αἱμάτων καὶ τῶν φόγων αἴτιος xoi 
- - A , - 
τῶν μυρίων καχῶν, ἃ τοὺς ταλαιπώρους Ρωμαίους τοσοῦτον 
, T ' 2 - £j 
ἤδη κατέχει χρόνον, ὧν αὐτὸς ἐν τοῖς γράμμασιν αἴτιον ἐμὲ 
15yeyevgo9at λέγει ἐπιϑυμήσαντα τῆς βασιλείας, μὴ ἐμοὶ τὸν 
». 2 * yj - , 
ἔλεγχον προσλογίζεσϑαι καὶ τὴν αἰσχύνην τὴν ἀπὸ τῶν λό- 
3 Ld 1 , 
yov, ἀλλ᾽ ἐχείνῳ τῷ πρὸς τούτους καταστήσαντι. λέγει τοί- 
32 ^ , e ^ 
γυν, ὡς ἐγὼ τοὺς πρὸς βασιλέα ὅρχους παραβὰς καὶ τὴν 
ϑαυμαστὴν ἐκείνην φιλίαν ἀθετήσας, ὕφ᾽ ἧς παρὰ πάντα ᾳ 
αοτὸν ἐχείνου βίον πολλῶν ἀπέλαυσα καὶ μεγάλων ἀγαθῶν, 
» ΄ - ' L] , - - * 4 
ἐπεβούλευσα τοῖς geras καὶ βασιλίδι τῇ γαμετῇ μετὰ τὴν 
, * , » , 
τελευτήν. εἰ μὲν οὖν ἀκολασίαν κατηγόρει, ἢ Govvsotav, 
x - , , » * 
ἢ δειλίαν, ἢ τι τῶν ὅσα ngOcxaigo» ἔχει τὴν μέμψιν καὶ 
u ' ^ , x » - uH 
ἡ ὕβρις εἰς τὸ σῶμα διαβαίνει, ἤγνεγχα ἂν σιγῇ τὴν κατη- 
“3. πρὸς καιρὸν Ρ. 
quam, non difficile sustulero: armati enim conveniemus, ut impe- 
ratorione, an privato vestitu intus tecti simus , ignoretar. Utrum 
Agitur hoc pactum sit aliquod, imperio deposito, privatorum more 
vivendi, ut ille mentitur, vos iudicatote. Si aliter est, ac dico, 
Synadenus hic praesens me refellat, quod mon poterit. Ad eos 
igitur, qui archontes vocantur, (melius mancipia et servi nomina- 
rentur,) et ad mendaciloquum praefectum cubiculi, ad illorum, in- 
went stoliditatem et inscitiam et huius perversitatem coarguen- 
am, satis dictum est. Sequitur,ut patriarchae respondeam: quem 
si mendacem ac periurum caediumque et effusi sanguinis et mille 
malorum, quae infelices Romanos tamdiu opprimunt, (quorum me 
propter imperii cupidinem causam fuisse in litteris autumat,) reum 
probavero, ne ob eam probationem ignominiamque ad se ex verbis 
meis redundantem mihi, sed illi, a quo huc deductus est, irasca- 
tur. Ait igitur, me iuramento Andronico imperatori concepto, defi- 
cientem et memorabilem illam amicitiam, ex qua, quoad ille su- 
perstes fuit, complura et singularia bona sim adeptus, dissuentem, 
post obitum uxori et liberis eius insidias paravisse. Si me intem- 
perantiae, stuporis, timiditatis, aut alicuius eorum, quae tempora- 
E 


δὰ " CANTACUZENI 


AC. 1343y09/av αἰδοῖ τῇ πρὸς αὐτόν. εἰ δ᾽ ἐπιορκίας διῴκει, ἣ οὐ- 
δὲν ἀσεβείας διενήνοχεν, (ἐπιορκία γάρ, φησιν, ἄρνησις ϑεοῦ,) 
τί λοιπὸν, ἢ μετὰ παῤῥησίας ἀπολύεσθαι τὰ ἐγχλήματα 
καὶ αὐτὸν ἀποδεικνύναι τοσοῦτον τῇ ἐπιορχίᾳ ἐνεχόμενον, ἢ 
ὕσον ἐμαυτὸν μάλιστα ἀφεστηκότα. πρὸς μὲν οὖν βὰσιλέαθ 

Dzürv μακάριον ἐχεῖνον τὸν πάντ᾽ ἐμοὶ φίλτατον καὶ χεφαλῆς 
τιμιώτερον αὐτῆς, οὗ καὶ ζῶντος μάλιστα περιειχύμην, xad 
πάντα πόνον ὑπὲρ ἐκείνου τρυφὴν ἡγούμην, καὶ μετὰ τὴν 
τελευτὴν ἀνεπίληστον τὴν μνήμην περιφέρω, οὔτ᾽ ὁμωμοχέ- 
vaL φαίην ἂν, οὔτ᾽ ἐπιωρκηκέναι " οὐδὲ γὰρ ὅρκων ἐδεήϑητο, 
ποτὲ τοῦ μηδὲν φαῦλον ὑποπτεύειν ἕνεχα περὲ ἐμοῦ. αὖ 
γὰρ καϑημέραν πράξεις μυρίων Ogxov ἦσαν ἰσχυρότεραι, 
τὴν πρὸς ἐκεῖνον ἐμοῦ πίστιν καὶ φιλίαν καϑαρὰν ἀποδει- 
χγῦσαι. τοὺς γὰρ ὅρχους οὐ παρ᾽ ὧν δυσχερὲς ὑποπτεύομεν 

P. 604 οὐδὲν, ἀλλ᾽ οἷς μάλιστα ἀπιστοῦμεν, εἰώϑαμεν ποιεῖσϑαι προσ-τῦ 
ἀναγκάζειν. οὐ μὴν διὰ τοῦτο ἐγκλημάτων ἀπολύεσθαι | 
δικαιῶ, ἂν τοῖς ἐχείνγονυ φαίνωμαι παισὲ μετὰ τὴν τε- 
λευτὴν ἐπιβεβουλευκώς: ὁμοίως γὰρ ἄν τις ἐνέχοιτο τοῖς 
ἐγκλήμασι τῆς ἀδικίας, ἄν τ᾽ ὀμωμοκὼς, ἄν τε χωρὲς ὅρκων 
ἀδικοίη. τοῦτο μὲν οὖν μετὰ τῶν ὅρχων τὴν ἀπόδειξινδο 
ἐξετάσομεν" γυνὲ δ᾽ αὐτὸ τοῦτο ψεύδεσθαι καὶ συχοφαν- 
τεῖν τὸν πατριάρχην φαίην ἂν, quoxovra ἠϑετηχέναι τοὺς 

Υ, ἡδϑήπρὸς βασιλέα ὅρκους. εἰ δὲ τοὺς πρὸς βασιλίδα λέγει xal 


riam habent reprehensionem οὗ quorum contumelia ad corpus trans- 
it, accusaret, ego accusationem reverentia illius tulissem tacitus. 
Quia vero. periurii. insimulat, quae nihil ab impietate differt, (per- 
iurium enim, iuquit, est negatio. Dei,) quid restat, misi ut obiecta 
crimina refellam libere, ipsumque tantum esse periurio implicitum, 
quantum me ab eo seiunctum demonstrem. Quod igitur attinet ad 
beatae memoriae imperatorem. illam , omnium mihi carissimum et 
ipsa anima mea pretiosiorem, (quem et viventem complectebar, et 
quemvis pro eo laborem delicias reputabam , cuiusque defuncti in- 
delebilem. memoriam circumfero,) neque iurasse me illi dixerim, 
neque peierasse: siquidem ne quid de me sinistrum suspicaretur,. 
iuramentis meis nunquam indiguit, cum quotidianae actiones meae 
ad fidem et germanum amorem meum erga illum prodendum mille 
iuramentis antecellerent. Etenim non eos, a quibus grave nil ti- 
memus, sed quibus maxime diffidimus ad iurandum cogere consue- 
vimus. Non tamen propterea criminibus me absolvi volo, si inte- 
rim illius filiis post eius e vita discessum insidiatus videar,  Perac- 
que enim iniustitiae culpa tenetur, si quis iniuratus, vt si iuratus 
iniuste egerit. Sed hoc quale sit, post refutationem obiecti iura- 
menti considerabimus: nune hoc ipsum patriarcham calummiose 
mentiri aio, quod me datum imperatori iuramentum habuisse irri-, 


HISTORIARUM II. 74. 453 


* ει - ? «Ὁ 
βασιλέα τὸν υἱὸν, πρῶτον μὲν οὐδ᾽ αὐτοῖς πρότερον ὁμώμοχα"λ. C. 1343 
, - 
οὐδὲ γὰρ ἐκάλει χρεία τις * τὸν ἴσον δὲ λόγον xoi περὶ αὐτῶν, 
, M A] 
ὥσπερ xai περὶ βασιλέως, qrul δίκαιον εἶναι σώζεσϑαι, τὸ καὶ B 
ea ' * ^ - 
χωρὶς ὅρχων τινὰ μηδὲ αὐτοῖς ἐξεῖναι ἐπιβουλεύειν, μηδὲ πα- 
» M 2, ' ' - pa DA 
δραιρεῖσϑαι τὴν ἀρχὴν, ti μὴ φανερῶς αἱροῖτο ἀδικεῖν. εἰ 
^ " et PE » - 
δὲ τοὺς ὕστερον ἐπ᾿ αὐτοῦ γεγενημένους λέγει, ἐγὼ μὲν 
ὙὉ CERMOSTY, ^ , » , ASA - 
οὐδένα περὶ ἐκείνων ποιεῖσϑαι Aoyov ἐβουλόμην αἰδοῖ τῇ 
πρὸς αὐτόν. εἰ δ᾽ ἐκεῖνος ἀναγκάζει τῶν τοιούτων τὴν ἐξέ- 
τασιν, εἰ μᾶλλον ἐκεῖνος ἀπὸ τῶν τοιούτων φαίνοιτο ἐπιορ- 
- , " ' 
1oxQ» , στέργειν δίκαιον. ἐγὼ γὰρ μετὰ τὴν βασιλέως τελευ- 
M , e € - 31: - - 
τὴν ὀλίγῳ ὕστερον, ὁρῶν αὐτὸν τῶν πολιτιχῶν πραγμάτων 
-“ , 
ἄρχειν ἐπιχειροῦντα καὶ ὑποκνιζόμενον tig φιλοτιμίαν xat 
γι, 
δόξαν ἀρχικὴν, τό,τε ἐνδιδόναι πρὸς τὴν ἔφεσιν ὡς ἄλυ-α 
Ν» € - , * M 
σιτελὲς ὁρῶν, (ὑπώπτευον γὰρ ἐκ τούτου πολλὰς ἀναφυήσε- 
E ? , 
1509a& διχοστασίας καὶ στάσεως ἀφορμὰς.) τό,τε χωλύειγ 
Ld ν᾽ * M Dd 
φαγερῶς τὴν ἐπιχείρησιν φϑονερὸν καὶ μοναρχικὸν δοχοῦν, 
xai τοιούτοις ἀμφιβόλοις λογισμοῖς ἐπιπολὺ παλαΐσας , τέλος 
ἔδοξα μᾶλλον, εἰ xoi μὴ τοῖς : ἀλλ᾽ 6 DÀ 
u v, εἰ καὶ ur τοῖς πράγμασιν, ἀλλ᾽ ἐμαυτῷ Àvot- 
τελεῖν, ἀποσχέσϑαι τῶν πραγμάτων τῆς ἀρχῆς καὶ διάγειν 
DL ' * Ἐν » Ε € 
20xar' ἐμαυτὸν, xai μὴ τοῖς “Ῥωμαίοις αἴτιος καχῶν οὀφϑῆναι 
ἀνηκέστων, καὶ αὐτῷ χρησάμενος πρεσβευτῇ πρὸς βασιλίδα, 
, - 
ἀπειπάμην τὴν ἀρχήν. ἡ δὲ τῷ ἀδοκήτῳ τὴν ἀκοὴν κατα-Ὁ 
ium asserit. Si iuramenta intelligit, quae imperatrici et imperatori 
filio iuraverim, primum quidem nec ipsis iuravi, cum id nulla 
necessitas requireret, et ad me defendendum eandem orationem 
valere: oportere dico; qua de imperatore usus sum: quod nempe 
etiam sine iuramento nec illis quispiam insidiari queat, neque 
imperio eos movere, nisi manifestum scelus designare voluerit, Sin 
de iuramentis loquitur, quae ipsi postea (patriarchae inquam) de- 
derim , equidem hominem reveritus, nullum super iis verbum edere 
cogitaveram. Quia vero ipse ea in examen cogit deducere, si 
magis inde ipsum peierasse docuero, in bonam partem accipiat. 
Ego namque recenti imperatoris obitu , cum viderem eum ad rem 
publicam tractandam se ingerere et ambitione atque imperandi 
gloria prurire, nec ignorarem, quam  mihil prodesset huiusmodi 
appetitioni indulgere, (multam enim inde discordiarum ac seditionum 
materiam exorituram praesentiebam,) palam autem eius conatum 
infringere invidiosum ac tyrannicae cuiusdam alfectatiomis videri, 
istiusmodi incertis ac dubiis cogitationibus diu luctatus, tandem si 
non rei publicae, at certe mihimet prospiciendum et vitam meam a 
publicorum negotiorum strepitu remotam , otio honesto tranquillita- 
tique mandare decrevi, ne Romanis teterrimorum incommodorum 
caput et origo exstitisse putarer. Quare eodem usus legato ad Au- 
gustam , imperii procuralione me abdicavi. Quae auditione impro- 
visa obstupefacta, abdicationemque meam cominunem interpretata 


454 .. CANTACUZENI 


A.C.1343 πλαγεῖσα, καὶ τῆς κατεχούσης συμφορᾶς οὐχ ἀποδέουσαν 
γομίσασα τὴν ἐμοῦ éx τῶν πραγμάτων ἀναχώρησιν, παντοία 
Ύ P , - - 
zv δεομένη, ὀγνειδίζουσα,, παρακαλοῦσα, πάντα κινοῦσα xa- 

^ ᾿ - 
λων, ὥστε πείϑειν τῶν πραγμάτων αὖϑις ἔχεσθαι. καὶ τῶν 
' 3 
τοιούτων πάντων αὐτὸς ἦν παρ᾽ ἀμφοτέρων πρεσβευτής. 6-5 
' * c ^ - ^ E 4 , , LI ^ * 
πεὶ δὲ ὑπὸ τῶν πολλῶν ἐκείγης λόγων ἐπικλασϑεὶς xai πρὸς 
? - . 
τὴν ὀρφανίαν τῶν παίδων βασιλέως ἀπιδὼν xai χηρείαν τὴν 
P.605 ἐκείνης, καὶ ὡς μάλιστα πολλῆς δέονται τῆς προστασίας, ἣν 
3 2 rf » ὃ , »c / - “ , , 
ἐμὲ δίκαιον ἐπιδείχνυσϑαι, ἀξίας βασιλεῖ τῆς φιλίας χάριτας 
τὴν εἰς τοὺς παῖδας ἀποδιδόντα κηδεμονίαν, κἂν εἰ μέλλοιμιτο 
᾿ , 
κιγδύγοις περιπίπτειν, ἐπειϑόμην μὲν, οὐ μὴν otvog ἀπε- 
ρισχέπτως, 09^ ὕστερόν τινα καταγινάσκειν ἔχειν ἀβουλίαν" 
ΠῚ ' ^ , , EL gn 
ἄλλα καὶ πατριάρχου συμπαρόντος, πολλὰ πρότερον διειλέ- 
ἢ νὰ ΗΠ "M , , 
x95n» βασιλίδι megé τοῦ ur δεῖν προσέχειν συκοφάνταις, οἵ 
* ΕΣ - , 
πολλοὲ φυήσονται διαβολὰς καὶ συχοφαντίας xor! ἐμοῦ συῤ-τῦ 
ῥάπτοντες" οὐ γὰρ ἐάσει ye ὃ φϑόγνος ἠρεμεῖν. ἀλλ᾽ εἰ μέν 
τι τοιοῦτον κατηγοροῖεν, ὅποῖον ἂν xai αὐτὴν ἐκ τῶν λεγο-.-. 
μένων τὸ ψεῦδος συγιδεῖν, ἀποπέμπεσθαι πρὸς ὀργὴν xai 
AN » - E- 
μισεῖν τοὺς συκοφάντας. ἂν δ᾽ ἐφάπτηται τῆς ψυχῆς xai 
» , 3 - (X 234. € M , » ' 
Βἀμφιβολίαν ἐμποιῇ, μὴ ἄρα ἀληθῆ τὰ κατηγορημένα εἴη, u520 
» ^ * 5 , M 
καταψηφίζεσθαι αὐτίχα͵, μηδὲ πρὸς TO ἀμυνεσϑαι χωρεῖν, 
ἀλλὰ καλεῖν ἐπὲ τὴν δίκην καὶ καιρὸν παρέχειν πρὸς ἀπολο-- 
, bi * 5€ €" Nri €" 34 7 , , 
γίαν. κἂν μὲν ἀδικῶν καὶ éntogxov ἐλέγχωμαι, διδόγαι δέ- 
i -» 
xac, ἄν d' ἀπολύωμαι τὰ ἐγχλήματα, τοὺς κατηγόρους τοῦϑ᾽ 


miseriam, in omnia se vertens, nunc rogare, nunc exprobrare et, ut 
brevis sim, omnem rudentem movere, quo me ad imperii modera- 
men revocaret. Atque istarum rerum omnium ipse erat internun- 
tius, Postremo multis sermonibus eius expugnatus filiorumque or- 
ebitate et illius viduitate considerata, quibus utrisque curator et 
patronus magnopere esset necessarius, quem me illis praestare ae- 
quum foret, si vellem sollicitudinem et curam istam erga filios 
amicitiae gratias imperatori mortuo persolvere: quamquam cerne- 
rem, quibus me periculis obiectarem, manus dedi, etsi non ita 
improvide, ut quisquam postea inconsiderantiae me arguere posset. 
Quin et audiente patriarcha verbis pluribus imperatricem monui, 
ne calumniatoribus, qui non pauci essent emersuri et mendacia 
contra me consuturi, (quia videlicet invidia non eos sineret qui- 
escere,) aures daret, sed si quid eiusmodi in me accusarent, quod 
;et illa dictu falsum intelligeret, cum stomacho accusationem reiice- 
ret, ac sycophantas odisset. Sin autem penetraret eius animum et 
dubitationem .haberet, an verum esset, quod deferretur, ne illico 
damnaret, neu ad ultionem progrederetur, sed iudicio arcesseret 
tempusque ad defensionem praescriberet. Ac si quidem improbus 
ac periurus invenirer, poenas darem: sin criminationes dissolverem, 


HISTORIARUM ΠΙ. 71. 455 


ὅπερ εἰσὶν ἡγεῖσθαι, συκοφάντας. 5 βασιλὶς μὲν οὖν mgócA. C. 1343 
τοὺς λόγους οὐκ ἐπείϑετο, οὐδὲ δικῶν ἔφασκε καὶ ἐλέγχων 
πρὸς ἐμὲ δεήσεσθαι, ἀλλ᾽ ἀνυπεύϑυνον παρείχετο τὴν ἀρχήν. 
ἐμοῦ δὲ ovx ἀνιέντος, ἀλλὰ βιαζομένου τὴν περὲ τῆς δίκης 
δέπαγγελίαν, ἐπείϑετο ἀναγκασϑεῖσα, καὶ ὅρκους ἀλλήλοις πα- 
ρθειχόμεϑα ini τοῦ πατριάρχου, τὴν μὲν μηδεμίαν κατ᾽ ἐμοῦ C 
ἀπόφασιν ἐξενεγχεῖν more , πεισϑεῖσαν συκοφάνταις, ἀλλ᾽ éni V. 485 
τὴν δίκην καλεῖν καὶ ἐλέγχους ποιεῖσϑαι τῶν ἀδικημάτων" 
ἐμὲ δὲ μηδέποτε περὲ αὐτὴν ἀγνωμογήσειν, μηδ᾽ ἐπιβου- 
τολεύσειν αὐτῇ χαὲὶ τοῖς παισὶ πρὸς τὴν ἀρχὴν, ἀλλὰ πᾶν ὅ- 
τιοῦν ὑπέρ τε αὐτῶν xai τῆς κοινῇ Ῥωμαίων ὠφελείας πράτ- 
τειν. ἐγὼ δὲ καὶ τούτων οὕτω κατεσχευασμένων, ἔτι τὴν γυ- 
γαιχείαν δεδιὼς ἀσϑένειαν, μὴ οὐχ οἵατε ἢ οὕτω μεγαλο- 
φροσύγην καὶ λογισμῶν ἐπιδείκνυσθαι περιουσίαν, ἀλλ᾽ ἀπα- 
1515Àoig καὶ περιέργοις λόγοις καὶ συχοφαντίαις παραχϑεῖσω 
πρὸς τὸν κατ᾽ ἐμοῦ πόλεμον δὁρμηϑῇ ἡ βασιλὶς, τὸν πατρι- 
ἄρχην uóvov παραλαβὼν καὶ πολλῶν ὑπομνήσας εὐεργετη- Ὁ 
μάτων ὑπηργμένων παρ᾽ ἐμοῦ, ἔπειτα ἐδεόμην τῶν ὑπὲρ ἐ- 
μοῦ δικαίων ἔχεσϑαι xai βασιλίδι παραινεῖν, ἐπεὲ συνεῖναι 
20:0» πάντα χφόνον μέλλει Βυζαντίῳ ἐνδιατρίβων, μὴ πείϑε- 
σθαι τοῖς συκοφάνταις, μηδὲ πρὸ δίκης ἐμοῦ καταψηφίζε-- 
σϑαι, ὡς τῆς ἐκ τούτου ὠφελείας οὐκ εἰς μόνον ἐμὲ διαβαι- 
γνούσης᾽, ἀλλ᾽ εἰς ἅπαντας κοινῇ Ῥωμαίους" ὧν δίκαιον αὖ- 


accusatores id quod essent, sycophantae nimirum, haberentur. Im- 
peratrix hac oratione nihil mota, haud iudicio et probationibus 
adversum me opus esse dixit: et imperii gubernationem ita reddidit, 
ut a referendis rationibus penitus me absolveret. Me vero perseve- 
rante et urgente,ut iudicium promitteret, nolens annuit: et vicissim 
praesente pa?riarcha iuravimus, ipsa quidem, nunquam impulsu 
sycophantarum contra me sententiam pronuntiaturam, sed probatio- 
nes criminum requisituram et iudicibus rem integram reservatu- 
ram: ego autem, nunquam ei iniquum futurum, neque ipsi et liberis 
eius propter imperium insidias moliturum, sed quidvis. quod ex 
eius usu et re publica sit, suscepturum. His ita gestis, adhuc mu- 
liebrem illius infirmitatem veritus, ne scilicet parum praestans ex- 
celsitate animi et maturitate consilii, fallacibus et artificiosis calu- 
mniatorum delusa sermonibus, ad bellum contra me insurgeret, cum 
patriarcha seorsum egi, meritorum a me ultro illi praestitorum 
memoriam ei renovans et orans, uti causam meam tueretur f 
Augustam, quacum Byzantii semper esset victurus , admoneret , 

sycophantis crederet neve ante iudicium me condemnaret, ida 
id non mihi soli, sed Romanorum universitati quoque profuturum 
essel: quibus omnibus ille,ut pastor et tutorct magister a Deo ele- 


456 CANTACUZENI 


A.C.134870» ἁπάντων προγοεῖν, ποιμένα xai κηδεμόνα xai διδάσκα- 
“- » 
λον ὑπὸ ϑεοῦ χεχειροτογημένον. ὃ δ᾽ αὐτίκα ὠμγυεν ἀνα- 
^ y , 
στὰς, ὡς οὐδὲν ἧττον ἢ πατὴρ παιδὸς προνοήσειε γνησίου 
P.606xa) τῶν ὑπὲρ ἐμοῦ δικαίων οὕτως ἀνθέξεται, ὡσπεραγεὲ 
5t - ^ " , » 9 - , 
αὐτὸς παρῆν, καὶ τοὺς Gvxogayrac, EL τινες ὀφϑεῖεν, μαλισταβ.. 
D ^ , 
μὲν ἀπελέγξειν ψευδομένους, καὶ παντὲ σϑένει τῆς ἐκ του- 
* E ' - " 
vov βλάβης ἀπείρατον διατηρήσειν. εἰ δ᾽ οὖν, ἀλλὰ τοῦτο γὲ 
, 4 a - 
πάντως ἐμοὲ φυλάξειν TO μὴ πρὸ δίκης καταψηφισϑῆγαι. 
δεῆσαν δὲ καὶ δὶς xoi τρὶς περὲ τῶν αὐτῶν διαλεχϑῆναι, 
΄ x -“ 32 ^ 
τοσαυτάκις Ouvve τὰ ἴσα οὐχ ἱερεῦσι μόνον πρέποντα, ἀλλάτο 
' T i ' ^ 
χαὲ ἰδιώταις ὅρκον. ὃ οὖν ϑαυμαστὸς οὗτος κηδεμὼν xot 
^ « " ^ ' EJ ^ 
τοῦ δικαίου φύλαξ, πρὲν δέκα ἐξήκειν ἡμέρας μετὰ τὴν ἐμὴν 
3 , b] , - , ' 
éx Βυξαντίου ἀναχώρησιν, τῷ παφακοιμωμένῳ πεισϑεὶς voies 
, , ' ^ 
Βφαντήσαντι, Ort βούλομαι χατάγειν αὐτὸν τοῦ ϑρόνου xat 
3 - LAC 
ἀντεισάγειν Παλαμᾶν, ἐκίνει τὸν ἐμφύλιον πόλεμον αὐτὸς,15 
σαφέστατα εἰδὼς, ὡς συκοφαντεῖ. ἀμυνόμενος δὲ ἐμὲ τῆς 
») ὍΝ δ pA 2 , * , γε Li € 9 
εἰς αὐτον, ὡς (ero, ἀγνωμοσύυγης, καὶ βασιλίδα ἔξηπατα vn 
c - , ^ ͵ 
οὐδενὸς ἑτέρου δυναμένην τοῦτο πάσχειν, καὶ τὸν πόλεμον 
- ^ p : 
ἐχίγει, φεῦ, ὃ τὴν εἰρήνην τοῖς ἄλλοις παρέχων xai τοῦ 
- «a 
εἰρηνικοῦ καὶ modov μαϑητὴς, μήτε ὅρκους αἰδεσθεὶς, ovcao 
χϑὲς καὲ πρώην ὀμωμόχει, μήτε τῆς Ῥωμαίων συμφορᾶς, 
* » ' ^ , , , » ΕῚ 
ἧς ἔμελλον διὰ τὸν πόλεμον πειράσεσθαι, εἰς ἔννοιαν ἐλ- 
ϑὼν, ἀλλὰ πρὸς ἕν μόνον βλέπων, ὕπως ἐμὲ ἀνέλῃ τὸν οὐ- 
* y , ^ » ' E - 
αδὲν ἠδικηκότα. καὶ οὐδὲ μέχρι νῦν κόρον ἔσχηκε τῶν ἐπι- 
20. ὅρχων P. 
ctus, providere atque consulere deberet. Ille e throno surgens» 
mox vicissim iurabat, non minus,quam parentem pro germano filio» 
sollicitum fore et ius meum ita defensurum, ut, si ipse adessem, 
melius non possem: sycophantasque,si qui prodirent , ut mendaces 
manifestarios egregie confutaturum, Si id non possit, hoc quidem 
plane obtenturum, mne indicta causa condemnarer. Cumque de iis- 
dem etiam secundum et tertium inter nos necessario colloqueremur, 
toties idem, non solum ut sacerdos, sed ut profanus quoque iura- 
bat, Hic igitur suspiciendus iustitiae patronus et custos, prius- 
quam dies decem post meum Byzantio discessum eflluerent, a prae- 
fecto cubiculi persuasus, me ipsum de throno deturbare velle et 
Palamam subintroducere: quamquam luculenter sciret esse meram 
calumniam, bello huic principium attulit. Ut autem meam in se, 
quam putabat, iniquitatem  puniret , imperatricem quoque ( id 
quod alius nemo potuisset) decepit, et arma suscitavit, pro dolor, 
is, qui aliis pacem curat, pacifici et mansueti magistri discipulus, 
neque iusiurandum toties nuperrime iuratum reveritus, neque Ro- 


manorum calamitatem , quam bello perpessuri essent secum cogi- 
tans, sed unum hoc dumtaxat sibi proponens, ut me innoxium e 


HISTORIARUM III. 74. 457 


E - ' ' "eM 9 
βουλῶν xai συχοφαντιῶν, ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν τοσαύτην τῶν A.C. 1343 
" P - , 
αἱμάτων χύσιν καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν τῶν δυστυχῶν Ῥωμαί- 
, J ᾿ * 
cv xai τὰς διαρπαγὰς καὲ τὰς λεηλασίας καὶ τὴν κοινὴν 
P^ * ». , ? 
πανωλεϑρίαν, ὡς εἰπεῖν, οὐ πρὸς ἔλεον κατεκαμφϑὴη., οὐδὲ 
δοῖχτον ἔλαβέ τινα τῶν ἀτυχούντων, ἀλλὰ πάντα μᾶλλον φο- 
- ^ ^ , Li , - «t 
ρητότερα αὐτῷ, ἢ ἡ πρὸς ἐμὲ εἰρήνη. ἀλλ᾽ ἴσως ἐρεῖ, ὥσπερ 
δῆτα πυνϑάνομαι καὶ λέγειν, βουλόμενος βασιλίδα μᾶλλον ἐ- 
, c " ^ 3 - € * 
οεϑίζειν πρὸς τὸν πόλεμον, ὡς, ἕως uiv ὀρϑοῖς ξώρα xai δι- 
καίοις ἐμὲ χρώμενον λογισμοῖς καὶ τὰ συνοίσοντα τοῖς βα- 
» * » 51 ^ * | OR 
τοσιλέως βουλευόμενον παισὶν, εὔνους ἦν καὶ αὐτὸς xai ἐνέ- 
u^ « - , νι ." 
μενξ τοῖς ὅρκοις. ἐπεὲ δ᾽ ἐξετράπην τῶν δεόντων καὶ εἱλόμην 
ἀδικεῖν, δίκαια ποιῶν αὐτὸς ἀμύνεται ὑπὲρ τῶν βασιλέως D 
᾿ ᾿ , , Εν Ὁ 3 9i: 3 * M 
παίδων. καὲ τίς τούτων ἡ ἀποδειξις, ὦ "yadé; εἰ μὲν yao 
- L4 3 - * - ,? M ^ ' ' « 
ἀρκεῖ μόνον εἰπεῖν, καὶ τοῦτ᾽ ἀρκεῖν ἡγεῖσθαι πρὸς ἀπόδειξιν 
- * , , 
15:00 πράγματος, ὡς λαμπρὸς εἰ xai và μέγιστα εὐτύχηκας, 
et E] , - , - , ΕἸ ^ ΕῚ , 
οὕτως ἀπόνως τῶν éyJoov περιγινόμενος. ἀλλ᾽ ov συγχωρη-ΎΥ. 486 
σουσι τὰ καϑημέραν πλάσματα καὶ τὸ πρὸς τὰ φαῦλα κατά- 
φωρον τῶν ἔργων, τοιαύτην ἔχειν δόξαν παρὰ τοῖς πολλοῖς. εἶ 
* - * - o , 
δὲ τοῦτο μὲν μελαγχολῶντος οὐχ ὅτι λέγειν, ἀλλὰ xad οἴεσϑαι, 
“ολοιπὸν τοίνυν χωρεῖν πρὸς τοὺς ἐλέγχους. εἰ μὲν οὖν ἐμοί 
τι σύνοιδεν αὐτὸς τοιοῦτον, ἐξελεγχέτω φανερῶς: εἰ δ᾽ ξτέ- P. 607 
ρων φησὶν ἀκηχοέναι, παραγέτω τοὺς μάρτυρας. ἀλλ᾽ οὐκ 
' - 3 »Q./! 2 
ἂν ἔχοι, εἰ μὴ συχοφαντεῖν αὖϑις ἀνεξέλεγχτα ἐθέλοι. ἐγὼ 
δὲ τὴν ἀπὸ τῶν ἔργων παρέξομαι ἐναργεστάτην μαρτυρίαν. 
medio tolleret: nec usque hodie insidiarum et obtrectationum sati- 
etas illum capit: quin post tantam eífusionem sanguinis, post mise- 
ros Romanos in servitutem abstractos, post direptiones ac popula- 
tiones, communeque et ultimum, prope dixerim , exitium , non ad 
commiserationem flexus est, non aliquam humanitatis significationem 
erga perditos dedit: sed omnia illi, quam pax mecum, tolerabi- 
liora fuerunt, Atqui dicet fortasse, (quemadmodum dicere illum 
audio, ut imperatrici ad bellum calcar addat,) se, quamdiu recta et 
iusta cogitantem et filiis imperatoris studentem viderit, mihi favisse 
et iurata factitasse, ab oflicii autem semita detorto me et in scelus 
abeunte, iure ac merito imperatoris filios contra me defendere, 
Verum, o bone vir, quonam istuc argumento? Si enim suflicit 
tantum affirmare, et hoc ad rem demonstrandam satis esse existi- 
mari debet, nae tu homo insignis longeque felicissimus es, qui 
adeo citra laborem hostibus tuis evadas superior. At enim quoti- 
diana figmenta tua et perversae actiones, in quibus deprehensus es, 
apud multos hanc te habere opinionem non sinent. Sin autem 
istuc non solum loqui, sed et putare insanorum est, relinquitur, 


ut probationes aíferendae sint. Quare si quippiam huiuscemodi de 
me novit, palam me redarguat; siu ab alio se accepisse dicat, te- 


458 CANTACUZENI 


A.C. 1343 οὔτε γὰρ πρὶν τὸν πόλεμον κινηϑῆναι παρ᾽ αὐτῶν, οὔτε βε- 
βουλευμένος, οὔτε πράξας τι πρὸς ἐπιβουλὴν τῶν βασιλέως 
παίδων ἄν φανείην, οὔτ᾽ εὐθὺς ἠργμένου, ἀλλὰ μετὰ τὴν 
τῆς μητρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ εἱρχτὴν καὶ τὴν ἀποστέρησιν τῶν 
ὄντων καὶ τὴν δήμευσιν τῶν φίλων καὲ τῶν συγγενῶν, οὐδ 
πρὸς τὸ ἀμύνεσθαι ἐτρεπόμην, ἀλλ᾽ ὁρῶν οἷ κακῶν ὃ πρὸς 
ἀλλήλους τελευτήσει πόλεμος, ᾿χϑόμην μὲν χιγουμένου xat 

Βτοὺς παροξύγοντας ἂν αἰτίαις ἦγον. αὐτὸς δὲ, ὡς εἶχον, μά- 
λιστα ἐσπούδαζον καταλύειν, καὶ πρεσβείαν ὑπὲρ τῆς εἰρήνης 
ἐποιούμην, καὶ τὴν δίκην ἀπήτουν, καὶ οὐ παρητούμην 010 
μὴ διδόναι δίκας, ἂν ἐλέγχωμαι ἐπιορκῶν, αὐτοῖς δὲ τοσοῦ- 
τὸν ἐμέλησε τοῦ τὰ δίκαια ποιεῖν ἢ πρόνοιαν τινα ποιεῖσϑαν 
TOU καταλύεσϑαι τὸν πόλεμον. ὥστε ἐπὶ τοῖς πρότερον γεγε- 
γημένοις ἐμὲ πολλὰ περιυβροίσαντες καὲ λοιδορησάμεγοι ἐπ᾽ 
ἐκκλησίας, ἔπειτα ἐρεσχελήσαντες καὶ τοὺς πρέσβεις καχώ-τϑ 
σαντες, ὡς μάλιστα ἀπέπεμψαν ἀπράκτους. μετὰ τοῦτο δὲ 
ὥσπερ ἔργοις αὐτοῖς βουλόμενοι καταφανὲς ποιεῖν, ὅτι τοῦ 

C δικαίου μὲν οὐδένα ποιοῦνται λόγον, οὐδὲ προφάσεώς τινος 
ἕνεκα εὐπροσώπου εἵλοντο τὸν πόλεμον, ἀλλ᾽ ἐμὲ ἀποχτείγνειν 
ἐκ παντὸς τρόπου ἡρημένοι πρόσχημα τοῦ πολέμου τὸν ὑὕπὲρ:ο 
βασιλίδος ποιοῦνται ζῆλον, ϑεσπίσματα πεπόμφασι πανταχῇ 
τῶν πόλεων πᾶσαν εἴσοδον ἐμοὶ πρὸς αὐτὰς ἀπαγορεύοντα 
καὶ κοινὸν πολέμιον ὠποδεικνύνγτα. καὶ οὐ μέχρι τούτου ἔ- 


stes producat, quod non poterit: nisi rursum non argumentari, sed 
sycophantari tantummodo velit. Ego vero ex ipsa re firmamentum 
petam evidentissimum, Neque enim antequam bellum illi excita- 
runt, neque statim ut excitarunt , vel meditatum esse, vel fecisse 
quidquam insidiarum filiis imperatoris, ostendi potest: sed post ma- 
tris meae filiique carcerem, post mearum fortunarum despoliationem, 
post amicorum cognatorumque proscriptionem non ad ulciscendum 
sum aggressus, sed adspiciens, quo malorum bellum mutuum evade- 
ret, dolui quidem ab initio natum esse, et illud quasi flammam 
irritantes graviter peccare duxi: ipse vero, quantum in me fuit, id 
exstinguere laboravi et legationem de pace misi et iudicium petivi, 
nec poenas, si periurii convincercr, deprecatus sum. Αὖὐ ipsis adeo 
curae non fuit servire iustitiae aut cogitationem aliquam belli 
comprimendi suscipere, ut supra priores iniurias et maledicta multo 
maioribus in conventu me onerarint et legatos scommatis illusos 
insigniterque vexatos sine responso dimiserint. Adhaec velut opere 
ipso volentes declarare, se contemnere iustitiam , ne colorem tum 
quidem seu velamentum belii honestum quaesiverunt sed ut me 
quoquo modo iugularent, ardens imperatricis tuendae siudium si- 
mulantes, edicta circumquaque per urbes missitarunt, quibus et 
comuune bellum siguificarent et omni ad eas aditu mihi interdice- 


HISTORIARUM III. 74. 459 


στησαν τὴν ἀτοπίαν, ἀλλὰ xai ἐνθάδε διατρίβοντι ἐκέλευον A.C. 1343 
τῆς πύλης μὴ προβαίνειν, ἀλλ᾽ οἴχοι καϑήμενον, τὴν ἄναι- 
- -- , 3 “ ^ 
ροῦσαν ψῆφον περιμένειν. τί οὖν us πρὸς ταῦτα ποιεῖν &- —— 
χρῆν, πρὸς αὐτῆς τῆς ἀληϑείας; συγκαλυψάμενον περιμένειν 
δτὴν σφαγήν; ἀλλ᾽ οὐχ ἄν ἔδοξα σωφρονοῦντος χρῆσϑαι λο- 
- e - , * 
γισμοῖς, οὕτως ἀχλεῶς xai ἀτίμως ἀποϑνήσχων, ἀλλὰ κατα- Ὁ 
πλαγέντα πρὸς τὴν ἀϑρόαν τῶν πραγμάτων μεταβολὴν, δοῦ- 
λα φρογεῖν xai ἀνελεύϑερα, καὲ παραδιδόναι παρακοιμωμένῳ 
" e * - » 
ἐμαυτὸν, ὥστ᾽ ἐπ᾽ ἐξουσίας ἔγειν καχῶς ποιεῖν xoi εἰς δε- 
P7] , - - M 
τοσμωτήρια ἄγειν, ὥσπερ τὰ ἀνδράποδα ἐχεῖνα, ot σφᾶς αὐτοὺς 
D , , 
ἐχείνῳ παραδεδωκότες, οἱ μὲν οἰχοῦσι δεσμωτήρια, δημεύσεις 
͵ x T - - 
πρότερον ὑπομείναντες καὶ ἄλλων πεῖραν δυσχερῶν πολλῶν, 
« » , ^ ^ 
οἱ δ᾽ ἐν Καρὸς μοίρᾳ ἄγονται καὶ φέρονται, πᾶν τὸ προσ- 
, Ἂν " , H 
ταττύμενον ὑπ᾽ ἐχείνου ποιεῖν ἔχοντες ἀνάγκην. xoi ποίων 
? , b] Ln 3» - » , » e. 59. ? -—- P 608 
15ov ϑανάτων ἀντάξια μυρίων ταῦτα; ἢ πότε ἂν ὃ ἥλιος ἐπεῖ- P. 
v * e 
δὲ μείζονα καὶ παραδοξοτέραν ἀτοπίαν, ὥστε τὸν ἐκ κοπρίας, 
u x ^ , 
0 φασιν, ἄνϑρωπον, ὑπ᾽ ἐμοῦ γεγενημένον καὶ μέγα σεμνυνό- 
» M , 
uevov, ἂν xai βλέμματος ἐτύγχανε προσηνοῦς, ἢ λόγου τινὸς 
δοκοῦντος εὐμενῶς εἰρῆσθαι, τοῦτον ὑβοίζειν ἔχειν εἰς ἐμὲ 
* bd 3 A] -" ud [51 M , 
Ξοχαὲ τῇ αὐϑαδείᾳ καὶ κακοτροπίᾳ χρῆσϑαι; δι’ ἃ δὴ πάνταν. 487 
, ^ « , * , «€ , 
σώζειν ἐμαυτὸν εἱλόμην x«i τοὺς συνόντας" xai ὃ πολλά- 
- x M ^. 
xig ὃ μακάριος τῷ ὄντι βασιλεὺς ἐκεῖνος ἠνάγκαζε ποιεῖν, 
ὥσπερ πάντες ἴσασι σαφῶς, τοῦτ᾽ ἔπραττον ὑπ᾽ ἐκείγων μά- 


rent. . Neque intra hos limites se continuit eorum improbitas: quin 
etiam hic (Didymotichi) versanti mihi imperarunt, ne pedem extra 
portam urbis efferrem , sed domi sedens sententiam capitalem ex- 
spectarem. Quid (per ipsam veritatem quaeso vos) hic me facere 
oportuit? intra parietes latere et necem exspectare? | Quis me non 
fatuum numeraret, si sic, nulla cum laude, quin potius cum dede- 
core morerer? An perculsum tam repentina rerum conversione illi- 
beralem ac servilem gerere animum tradereque me praefecto cubi- 
culi , qui iure suo mihi facere male posset et in carcerem trudere, 
ut alia mancipia, quae ultro se illi tradiderunt? quorum quidam 
bonis suis ante sub praeconis vocem subiectis et variis acerbitati- 
bus afllictati, carceres incolunt, alii non secus quam Cares aguntur 
raptanturque, necesse habentes exsequi quodcumque ille mandaverit. 
Et quibus tandem ac mille mortibus haec aequiparanda non sunt? 
aut quando sol hac insolentia quidquam vidit insolentius atque 
inusitatius , ut ex stercore, quod aiunt, homo servus meus, qui 
multum gloriaretur, si a me placido vultu dignatus aut verbo ami- 
ciore appellatus esset, nunc pelulanter in me insultare suumque 
fastum δὲ malignitatem expromere possit? ΟΡ hasce. causas me 
meosque servare volui: et quod saepenumero vere beatus ille impe- 
rator urgebat, quodque omnes norunt, inimicis potissimum eo ne- 


460 CANTACUZENI 


A.C, 1343 λιστα εἷς τοιαύτην ἀνάγχην συνενηνεγμένος, τῆς κοινῆς ἔμαυ- 
τοῦ τε καὶ τῶν ὅλων σωτηρίας ἕνεχα. καὶ ἐξ ἐχείνου ἄχρι 
Bv)» οὐδέποτε ἐπαυσάμην περὶ εἰρήνης δεόμενος αὐτῶν. ἀλλ᾽ 
ἀνθέρικον δοκῶ ϑερίζειν: πάντα γὰρ αὐτοῖς μᾶλλον, ἢ 7j 
εἰρήνη, ἀγνεχτά. σκεψώμεϑα δὴ πύτερος ἀδικῶν φαίνεται καὶδ 
ἐπιορχῶν, ὃ τήν τε ἀρχὴν τοῖς ὅρκοις ἐπιμείνας, ἄχρις οὗ 
χατὰ χράτος κατελύϑησαν ὑπὸ τῶν πολεμούντων. καὶ μέχρι 
γῦν δεόμενος περὶ εἰρήνης καὶ τὸν πόλεμον ἐϑέλων καταϑέ- 
σϑαι, ἢ ὃ μήτε πρότερον, μήϑ᾽ ὕστερον τῶν δεόντων μηδὲν 
φαινόμενος ποιεῖν. ἐπεὶ δέ μοι καὶ τὴν γεγενημένην φϑοράνιο 
ὑπὸ τοῦ πολέμου προστρίβεται ὃ πατριάρχης, σκεψώμεϑα;, τίς 
ααἴτιος αὐτῆς. πρῶτον μὲν γὰρ οἴομαι πάντα ὅντιγνοῦν τῷ 
ἄρχοντι πολέμου τὴν αἰτίαν τῶν γινομένων ἀναϑήσειν: ἀ- 
μυνομένῳ γὰρ οὐδέποτε οὐδεὶς ἐνεκάλεσεν, ὅτι διασώζει ὃ- 
αὐτόν. ἔπειτα ἐξετάσωμεν καὶ τὰ κατὰ μέρος, παρὰ τίνωνιϑ 
δημεύσεις καὶ σφαγαὲ καὶ ἐξορίαι καὶ δεσμωτήρια καὶ στρε- 
βλώσεις. οὐχὲ nag! αὐτῶν; οὐ δακρύων ἐνέπλησαν τὰς πό- 
λεις πάσας; οὐχ αἱμάτων; οὔχ ὥσπερ κοινοὶ τῶν Ῥωμαίων 
πολέμιοι περιόντες τοὺς ἑκασταχοῦ ἀρίστους διαφϑείρουσιν; 
οὐ τά τὲ χοινὰ καὶ τὰ ἴδια τῶν Ῥωμαίων χρήματα dvaAo-20 
σαν εἰς οὐδὲν δέον; ἐῶ yàg λέγειν τὰ ἡμέτερα τοσαῦτα Ov- 
τα, ἃ εἰ μὴ αὐτοὶ διέφθειρον τὸν πόλεμον κεχινηκότες, ὑπὲρ 
τῆς κοινῆς ὠφελείας ἂν ἀνάλωτο, ὥσπερ παρεσκευαζόμην, ἔ- 
στω ϑεὸς ὃ πάντων τῶν ἀδήλων καὶ κρυφίων γνώστης. οὐ 


cessitatis me adigentibus, facere et ita meam privatam incolumita- 
iem cum totius rei publicae salute incolumitateque coniungere. Atque 
ex illo usque nunc pacem eos poscere nunquam destiti. Sed an- 
thericum metere videor: omnia enim illis facilia sunt ferrique pos- 
sunt, pacem solam pati non possunt,  lutrospiciamus igitur, uter 
laesisse ac peierasse videatur: isne, qui a principio iurata serva- 
vit, donec hostes per vim fidem fregerunt, et adhuc pacem petit, 
paratus arma ponere: an quem nec ante, nec post quidquam pro- 
babile actitasse constat. Et quoniam patriarcha mihi cladem belli 
adscribit et hoc me crimine adspergit, age, uter e duobus istius 
cladis potius auctor sit, consideremus. Primum enim, opinor, 
unumquemque culpam incommodorum belli in eum transferre, a quo 
bellum profectum est: nam salutis causa sese tuenti nemo adhuc 
dicam 'scripsit. Deinde sigillatim inquiramus , a quibus bonorum 
publicationes , caedes, exilia, carceres , eculei. Nonne ab ipsis? 
nonne lacrimis, monne cruoribus universas. civitates repleverunt? 
Nonne ceu communes Romanorum hostes impune volitantes, ubique 
optimates contrucidarunt? nonne publicam privatamque Romanorum 
pecuniam in res nibili profuderunt? — Mitto. enim dicere mosiram, 
adeo immanem, quam misi ipsi bello commoto dissipassent, (Deum 


HISTORIARUM III. 74. A6r 


' * , ^ 2: 
πόλεις, τὰς μὲν αὐτοὶ παραδεδώχασι IMvooig, τὰς δ᾽ sxovri A.C. 1348 
- E , ΕῚ » NT: 
προεῖντο Τριβαλοῖς; οὐ βαρβάρους αὐτοὶ πρῶτοι τοῖς Po- 
μαίοις ἐπήγαγον ᾿ακεδονίαν κατατρέχοντες καὶ ξξανδραπο- 
διζόμενοι, ὡς πολεμίαν ; οὐ Θράκην πᾶσαν ταῖς συχναῖς αὖ- 
' , S. L^ 3i " n" E] * ' , Mo , 
5rob στρατείαις ἀοίκητον ἀπέδειξαν; οὐ χϑὲς καὶ πρώην Mog- 
ῥαν διέφϑειρον, ὡς ὕπ᾽ ἐμοὲ τελοῦσαν; οὐ τὰς χοινὰς προσ- 
δους πάσας ἐποίησαν ἀπολιπεῖν ; οὐ τῆς στρατιᾶς τὸ μὲν, ' 
€ , b ' , - OPES NEL; € ς » 
ὡς πολέμιον, αὐτοὲ διέφϑειραν, τοῦ δὲ ἡμέλησαν, ὡς ὕποόπτου; P. 609 
ὀλίγον δὲ ἔτι τὸ λειπόμενον καὶ φαῦλον; ἐμοὲ δὲ τί τοιοῦ-- 
1070» “εἴργασται; πλὴν ὅτι ἀμύνομαι ἐπιόντας xai ΠΠυσοὺς xai 
M ' M c Li € , » , ', 
Toifalovg, καὶ τὴν Ρωμαίων ὑπολειπομένην énayovoi δυ- 
γαμιν μὴ δυνάμενος ἀντιχαϑίστασϑαι, ἐξ ἀνάγκης βαρβάρους 
- σ 2 , Ll 
συμμάχους προσχκαλοῦμαι, ὥσπερ ἐδιδάχϑην ὑπ᾽ αὐτῶν. ó- 
, y - - mM » € 
πότερος οὖν τῆς φϑορᾶς xoi τῆς λεηλασίας αἴτιος, μᾶλλον 
, Y 4 D * 31 ὦ * 
1508 αὐτουργός; οὐχ οὗτοι; συμβαίνει δὲ αὐτοῖς ὡσπερὰν 
» ' “, ' » , * 
εἴ τις εἰς οὐρανὸν τοξεύων, ἔπειτα περιπειρόμεγνος ὑπὸ: xart- 
- - c € 3 - " 
ὄντων τῶν βελῶν, οὐχ ξαυτῷ, di οὐρανῷ προσλογίζοιτο " 
^ , - - Lu * , U * , 
τὴν αἰτίαν τῆς πληγῆς. ὅτι μὲν οὖν τήν τε χατὰ τὰς πό- 
λεις ἀμύϑητον Ῥωμαίων δυστυχίαν αὐτοὶ εἶργά |'B 
c ἀμύϑη u X εἰργάσαντο xai 
- , - H - - 
20r00 ἀνδραποδισμοῦ καὶ τῆς λεηλασίας τῆς ἄλλης χώρας ci- 
, x LI ) »ν 
τιώτατοι αὐτοὶ, μηδ᾽ ἄκροις oi παραδεχόμεγνοι τὴν εἰρήνην, 
^ , j| , - , Ld 
ἵν’ ἐμὲ ἀνέλωσι uóvov, ἐκ τούτων δῆλον. ἔπεισι δέ μοι τοῦ 


inspectorem occultorum abditorumque omnium testem laudo,) in 
communi utilitate collocare statucram. ^ Nonne urbes alias quidem 
Moesis tradiderunt, alias libentes "l'riballis permiserunt? Nonne 
barbaros ipsi primi Romanis induxerunt Macedoniamque incursa- 
runt, et in servitutem plurimos abduxerunt? Nonne "lhraciam to- 
tam crebris expeditionibus velut hostium provinciam vastam ac 
desertam reddiderunt? Nonne recentisime Morrham, ut a me 
stantem, deformarunt? Nonne communia vectigalia omnia sustule- 
runt? Nonne exercitus partem quidem, ut adversariam, ipsi contri- 
verunt, partem, ut suspectam, reliquerunt, quae autem adhuc restat; 
ea et numero et genere infirma est? Quid ego simile? nisi quod 
Moesos et Triballos invadentes repello: cumque istas Romanorum 
reliquias eorum copiis non possim opponere, necessario barbaros, 
illorum imitatus exemplum, socios mihi adiungo. Utri igitur popu- 
lationum istarum ac pestis causa exstiterunt, vel potius utri popu- 
latores fuerunt ac pestem ipsimet dederunt? Nonne ipsi? quibus 
perinde contingit, ut, si quis in caelum iaculans, postea telis in se 
decidentibus vulneratus, non sibi, sed caelo causam plagarum tri- 
bueret. Eos igitur Romanis oppidatim, quanta verbis explicari 
nequit, calamitatem invexisse, totque captivorum tamque direptae 
regionis maxime reos esse, pacem auribus respuentes, tantum ut 
me perderent, ex his liquet, Subit autem patriarchae nequitiam 


462 CANTACUZENI 


^ - A 
A.C. ι343πατριάῤχου, εἶ δεῖ μὴ μᾶλλον τὴν πονηρίαν, ἢ ἀπραγμοσύ- 
, T * - 
γὴν λέγειν, ϑαυμαάζειν, ὅτι, πολλὰ πολλάκις ἐμοῦ περὲ εἰρήνης 
" , - T - 
δεηθέντος xa) μάλιστα αὐτοῦ, οἷα δὴ προστάτου τῆς εἰρήνης 
' EJ , - , 
καὶ καϑημέραν εἰρήνην πᾶσιν ἐπιλέγοντος, τότε μὲν οὐδέποτε 
, ^ 
ἐχάμφϑη, οὐδὲ τὰ σπλάγχνα ἔφασκεν ἀνοιγνύναι τὴν ixxim-5 
3 Mw u - 
ν, 48ϑσίαν, ἀλλ᾽ ἦσαν σχληρότερα χαλχοῦ, γυνὲ δ᾽ ὅτε τῶν πλα- 
' - , 
ασμάτων xat ψευδολογιῶν ἀκήκοε παρακοιμωμέγου, ὅτι xa9^ z- 
DU ' , » 2 Ὁ 3* , € (€ 2 
δονὴν μαλιστά εἰσιν αὐτῷ, ἕξαίφνης πρᾷος xab ἥμερος ἄγε- 
, j ' € ^ ^ 
qvg. καίτοι ye ἐροίμην αὐτὸν, ὅποίαν τιγὰ λέγει τὴν ἐκκλη- 
, ' ' - 
σίαν ταύτην. εἰ μὲν γὼρ τὴν καϑύλου τῶν ἐπισχύπων ἀδελ-ῖο 
, » , 
φύτητα, Loro μηδέποτε ἐμοὶ τὰ σπλάγχνα χλείσασαν ἐκείνην, 
ἀλλ᾽ dveQyué oL εἰς τόδε ἐξαρχῆς δὲ οὔσαν" οἱ πλεί 
αἀγεῳγμένα μοι εἰς τοῦε ἐξαρχῆς διατηροῦσαν" oL πλεί-- 
^ - ^ Ld , 
ovc yàg ἐμοὲ φρονοῦσιν ἴσα, καὶ πολλὴν αὐτῶν ὠμότητα χα- 
ταγινώσχουσι τῶν πολέμων xoi τῶν φόνων ἕνεχα. εἰ δ᾽ αὖ- 
τὸν χαὶ τοὺς συνόντας τινὰς λέγει, πρῶτα μὲν οὐδ᾽ αὐτοὶτδ 
τοῖς γινομένοις πάντες ἥδονται, ἀλλὰ τῆς ἀπάτης καὶ τῆς 
Dei; τὰ φαῦλα συναρπαγῆς ϑροηνοῦσιν ξαυτοὺς, ἔπειτα οὐδ᾽ 
" T * * ' - 
ἐκχλησία εἰσὶν οὗτοι, ἀλλὰ τὸ χοινὸν τῶν πεπιστευχύτων 
P E Ü € 
ἀϑροισμα ἐκκλησία προσηγόρευται" ὧν ὥσπερ ἐξαίρετα ob 
“ € 
v& ἐπίσχοποί εἶσι xaà τῶν μοναζόντων oi λογάδες: ὧν ua-20 
3, -: - - 
λιστα TO ἄριστον χαὶ τῶν ὀρϑῶν ἐχόμενον λογισμῶν, ἐμοὲ 
προσέχουσιν, ὡς δίκαια καὶ λυσιτελοῦντα τῶν Χριστιανῶν τῇ 
3 , A] , 32 - ' , 2 - 
ἐχκλησίᾳ καὶ προῃρημένῳ ξξαρχῆς καὶ πραττογτι. οὔτε γοῦν 
, M , - 
μοι πρότερον κχέχλειχε τὰ σπλάγχνα ἡ ἐχχλησία, οὔτε νῦν 
magis, (sic enim magis vocanda est,)quam incuriositatem in negotiis 
admirari, quod, cum saepe ac multum pacem rogaverim, et ipsum 
praesertim , ut praesidem ac patronum pacis et quotidie pacem ap- 
precantem omnibus, tum quidem precibus nunquam cesserit neque 
viscera ecclesiam aperire dixerit: sed erant duriora chalybe: nunc 
ubi commenta et mendacia praefecti cubiculi audivit , quibus ipsi 
nihil est iucundius, repente mitis ac mansuetus apparuerit. Ta- 
metsi interrogarem libenter, quamnam hanc ecclesiam dicat. 581 
enim universam episcoporum fraternitatem, sciat illam nunquam 
viscera clausisse , sed aperta hucusque a principio tenuisse: plures 
quippe eorum mecum sentiunt, eosque propter bella οἵ caedes 
multae crudelitatis condemnant. Sin autem se ct satellites suos, 
primum quidem mec ipsi omnes approbant quae fiunt, sed sese cir- 
ceumventos et eodem scelere  implicatos deplorant. Deinde non 
conficiunt ipsi ecclesiam , verum tota fidelium frequentia ecclesia 
vocatur: cuius velut praecipuae et eximiae partes sunt episcopi et 
monachorum coetus lectissimi: quorum ut quisque est optimus et 
rectissime sentiens, ita maxime idem,quod ego, sentit, ut qui eccle- 


siae Christianae inde ab initio aequum et utilem me voluntate et 
opere exhibeam, Non igitur mihi prius viscera clausit ecclesia, ne- 


HISTORIARUM ΠΙ. 71. 463 


ἀνοίγνυσιν, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἐπιορκήσας καὶ συχοφαντήσας xaiA.C.1343 
τὸν πόλεμον χεκινηχὼς, ἃ πρότερον οὐχ ἠδυνήϑη διὰ τῶν 
πολλῶν αἱμάτων καὶ τῶν ἀνηκέστων καταπράξασθαι κακῶν, 
τὸ ἐμὲ διαφϑεῖραι, ταῦτα νῦν ἐλπίσας ἐκ τῶν ψευδολογιῶν . 610 
Bro? φίλου, ἤνοιξεν, ὥς φησι, τὰ σπλάγχνα, οὐχ ἵνα φιλαν- 
ϑρώπως δέξηται. (τοῦτο γὰρ ἐκ πολλοῦ δεόμεγος αὐτὸς οὐχ 
εἰσακούομαι .) ἀλλ᾽ ἵνα καταπίῃ. ταῦτα μὲν οὖν εἰ καὶ τρα- 
χὐτερόν πως δοχεῖ εἰρῆσϑαι, συγγνώμη τῷ πάϑει. ψυχὴ γὰρ 
ὑπὸ πολλῶν ἀδικημάτων πιεσϑεῖσα καὶ κατώδυνος τοιαῦτα 
τοᾶν ἐξενέγχοι καὶ πολλῷ τραχύτερα. πρὸς τοῖς ἄλλοις δὲ 
καὶ τὸ ἐπιτίμιόν φησιν ἐμοὶ λύσειν χαριζόμενος. εἰ μὲν 
οὖν εἰδὼς, ἃ δεῖ περὲ τῶν ἐπιτιμίων, τοιαῦτα πλάττεται xai 
οἴεται ἐξαπατᾷν, συγγνωμὴ πολλὴ τὸ εἰωθὸς ποιοῦντι" εἰ δ᾽ 
ἀγνοεῖ τὴν δύγαμιν, ἣν ἔχει περὲ τὰ τοιαῦτα, ὅπερ οἴομαι 
τὔχκαὲὶ μάλιστα, ἐγὼ διδάξω. τῶν ἀνθρώπων οἱ uiv ὀρϑῶςΒ 
βιοῦσι xai νόμοις προσέχουσι ϑεοῦ xai περὲ τὴν πίστιν ἀ- 
σφαλεῖς εἰσιν, οἱ δὲ τοὐγαντίον ἅπαν. ὅσοις οὖν ἢ ἀσέλ- 
γειαι ἢ ἐπιορκίαι ἢ φόνοι ἢ τι τῶν ἀπηγορευμένων ἕτερον 
τολμᾶται ἢ περὲ τὴν πίστιν σφάλλονται, δόγμασι προσέχοντες 
«οπονηροῖς xai διεφθαρμένοις, οὗτοι τῆς μερίδος ξαυτοὺς zÀ- 
λοτριώκασι τοῦ Χριστοῦ" οὐδεμία γὰρ κοινωνία φωτὲ πρὸς 
σχότος. οἱ ἀρχιερεῖς δὲ τῶν ϑείων ϑελημάτων εἰσὶν ἐκφάν- 
τορες καὶ διδακτιχοὶ καὶ προγοητιχοὶ τῶν ἄλλων. πρῶτοι 
17.7 ἀσέλγειαν add. M. 


que nunc reserat: sed ipse periurus et calumniator et belli incentor, 
quod antea per multas caedes et iniurias atrocissimas efficere ne- 
quivit, ut me interimeret, id nunc ex mendaciis amici se assecutu- 
rum confisus, viscera aperit, ut ait, non ut humaniter me accipiat, 
(ine enim pridem ipse obsecrans non exaudior,) sed ut me devoret, 

aec si aliquanto aculeatius dicta videantur, affectus meretur ve- 
niam. Animus enim pluribus pressus et exulceratus iniuriis , talia 
et multo etiam asperiora solet edere. Praeter cetera etiam poenam 
anathematis mihi condonaturum pollicetur. Si igitur de poenis 
rem tenens, ut debet, haec fingit et me decepturum sperat, volens 
antiquum obtinenti ignosco, Sin autem, quid sibi in his liceat, 
ignorat, ut equidem reor, ego ipsum docebo. Homines quidam 
vitam sancte et divinis legibus convenienter instituunt, atque in 
religione firmi ac stabiles sunt: quidam prorsus contraria via gradi- 
untur. Quotcumque igitur aut libidine aut periurio aut homicidio 
aut alio quopiam interdictorum se contaminant, aut in fidei do- 
cirina errore aliquo ducuntur, hi sese a Christi parte abalienarunt: 
nulla quippe societas luci ad tenebras, Episcopi autem divinae vo- 
luntatis interpretes et doctores sunt. Itaque illi primi a spiritu 
doct, quinam propter pertinaciam in malo a Deo praecisi sint, 


464 CANTACUZENI 


y - - 
A.C. 1343 οὖν ἐκεῖνοι παρὰ τοῦ πγεύματος διδασχόμενοι τοὺς ἀπὸ eov 
κεχωρισμένους διὰ τὴν περὲ τὰ φαῦλα ἐπιμονὴν, διδάσκουσι 
1 » Γαδ o ἢ 
τοὺς ἄλλους, μὴ αὐτοῖς συναναμίγνυσθαι, μηδὲ συνεσϑίειν, 
P! , c τον “- , €» 9 23. ὃῳ 
Ομηδὲ συνεύυχεσϑαι, ὡς ἀπὸ Oeo) χεχωρισμένοις, ἵν᾽ ἡ éxel- 
vo, ἐπιστρέφωσιν ἀπὸ τῶν φαύλων, αἰσχυγόμενοι τὸν χωρι-5 
* » ios - - 
σμὸν, ἢ οὗτον μὴ βλάπτωνται ἐκ τῆς ἐχείνων συνδιαγωγῆςξ- 
€ * x ^ - LJ ,? € 
ὅᾷον γὰρ ἄν τις μεταλάβοι κακίας, ἢ μεταδῷ τῆς ἀρετῆς. 
εἰ δ᾽ ἐχεῖνο προβάλλεται, τί οὖν ὁ Χριστὸς εἶπε πάντα ὅσα 
ἂν δήσητε ἐπὲ τῆς γῆς, à δεδεμένα ἐν τῷ οὐρανῷ; ἀλλ᾽ 
ν δήσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένα ἔν τῷ οὐρανῷ; 
- - ? * e c γε, , 
αὐτοῦ τοῦ μαχαρίου Πέτρου «xovéro , πρὸς ὧν ἡ £Sovoiaio 
- 9 f 
δέδοται, Κλήμεντι τῷ διαδόχῳ παραγγέλλοντος διαρ ῥήδην , 
e ^ - 
ὅτι ,AUO£LG, ἃ προσῆκον, ὅμοίως καὶ δήσεις," ὡς τὸν μὲν Χρι- 
x v HE , , * - ' , 5v, 3 
V.489 στὸν πρὸς ἐχεῖνον ἀπολύτως εἰπεῖν τὸν λόγον, εἰδότα ἄκρι-- 
Ὀβῶς, ὡς οὐδὲν δήσει τῶν ἀξίων μὴ δεδέσϑαι " Πέτρον δὲ 
T -» » 
αὖϑις, παρ᾽ αὐτοῦ τοῦ διδασκάλου ἐμπνεόμενον, καὶ τὸν u0-15 
- » - ὦ ^ e 
ρισμὸν προσϑεῖναι τοῦ ὅσα δεῖ, δείσαντα, ὡς ἔοιχε, μὴ V- 
, € 
ortQÓv ποτε 7) τοιαύτη ἐπεισέλϑῃ γνύσος, καὶ νομίσωσιν OL 
, M » , » [2] » , , LONE ^—- 
ἀρχιερεῖς ἐξουσίαν ἔχειν χωρίζειν, οὺς ἂν ἐϑέλωσιν, ἀπὸ ϑεοῦ 
" - « r : 
ἰδίων ἕνεχα ἐγκλημάτων xai παϑῶν. 0 νῦν πέπονϑε xoi οὗτος 
- y x ». 
τὴν οἰκείαν ἀγνοήσας δύναμιν. δῆλον οὖν, Qc, ἂν τις ἀξιαχο' 
ποιῇ χωρισμοῦ ϑεοῦ, καὶ πρὶν τοὺς ἀρχιερέας φανερὸν ποι- 
- - LÀ - i - e - 
ῬιΘιι εἶν τοῖς ἄλλοις, ἐχεῖνος ἀπὸ ϑεοῦ χεχώρισται, ὥσπερ τῷ 
τῆς ᾿“λεξανδρέων ἡγουμένῳ ἐκχλησίας Πέτρῳ τῷ μακαρίῳ 
4. συνέχεσϑαν M. 


alios docent, ne cum ipsis commisceantur,, neque cibum simul ca- 
piant, neque ipsis, ut a Deo separatis, adhaereant: quo separatione 
ista pudefacti aut resipiscant, aut alii ex eorum consuetudine nihil 
detrimenti accipiant: proclivius enim est a vitio, quam a virtute 
similitudinem trahere. Quod si obiiciat, quorsum igitur Christus 
dixit: Omnia quaecumque ligaveritis super terram, erunt ligata et 
in coelis? at sanctum Petrum ipsum audiat, cuius gratia potestas 
data sit. Is Clementi successori suo perspicue ita praecipit : Solves 
et ligabis , quae fas est, Ut Christus quidem Petro absolute man- 
det, utpote sciens, neminem immerentem ligaturum: Petrus autem 
postea, ἃ magistro ipso instinctus, certos terminos constituat, Ti- 
muit, ut videtur, ne olim morbus talis irreperet, putarentque epi- 
scopi, propter privatas querimonias et animorum suorum perturba- 
tiones auctoritatem se habere, a Deo separandi quos luberet: quod 
in praesens isti usum potestatis suae nescienti accidit. Pater ita- 
que, si quis ut a divina communione secludatur commeruerit, etiam 
antequam id episcopi aliis palam faciant, a Deo abiectum et se- 
clusum esse: quemadmodum dio Petro Alexandrino pontifici de. 
Ario contra Christum furente prius etiam, quam a sacra synodo prae- 
scinderetur, .a reliquae ecclesiae corpore a Deo amputatum, et ge- 


HISTORIARUM Ill. 74. 465 


᾿Αρεῖος ὃ xarà Χριστοῦ μανεὶς, καὶ πρὸ τῆς συνόδου TZgA.C,.i343 
ἱερᾶς καὶ τῆς ἐχτομῆς τοῦ λοιποῦ τῆς ἐκκλησίας σώματος, 
ἐχτετμημένος παρὰ ϑεοῦ ἀπεκαλύφϑη καὶ γεένγης ἄξιος xai 
τῆς ἐν &Óov καταδίκης" ἄν τε μηδὲν τοιοῦτον εἰργασμένος 
φαίνηται, ἀλλὰ νόμοις ϑεοῦ. προσέχων xai ταῖς ἐντολαῖς, 
αἵ μάλιστα μέλος εἶναι Χριστοῦ ποιοῦσιν, οὐκ ἂν ἀπ᾽ ἐκεί- 
vov χωρισϑείη. ἄν πάϑους ἕνεχα ἰδίου οἱ ἀρχιερεῖς χωρίζω- 
wu. ὃ γὰρ μέγας λαμπτὴρ τῆς οἰκουμένης Ἰωάννης ὃ χρυ-Β 
σοὺς τὴν γλῶτταν, τῆς ποίμνης ἀδίκως ὑπὸ τῶν ἐπισχόπων 
τοἀπελαϑεὶς xai πολλοῖς κακοῖς προσομιλήσας xai ἀφορισμῷ 
καὶ ἀναϑέματι ὑποβληϑεὶς, οὐδὲν ἀπέβαλε τῆς δόξης" ἀλλ᾽ 
ἐχεῖγος μὲν εἰς ἀεὶ Χοιστῷ σύνεστι συνδοξαζόμενος, οἱ éx- 
τεμόντες δὲ μᾶλλον ξαυτοὺς τῆς δόξης ἡλλοτρίωσαν τοῦ ϑεοῦ, 
φϑόνῳ καὶ συχοφαντίᾳ καὶ διαβολῇ καὶ μυρίοις ἄλλοις 
τὔπάϑεσιν ἐκδότους ξαυτοὺς πεποιηκότες. εἰ μὲν οὖν τι χαὲ 
αὐτὸς ἐμοῦ τοιοῦτον ἔχει κατηγορεῖν, οἷον εἶναι ἄξιον. ἀπὸ 
Oeo) χωρίζειν, λεγέτω καὶ δεικνύτω, xci τήν τε ἐπιτίμησιν, 
οἴσω πράως χαὶ πρὸς τῶν ἡμαρτημένων τὴν ἐπανόρϑωσιν 
πᾶσαν ἐπιδείξομαι σπουδήν. εἰ δ᾽ οἰχείας ἀβουλίας ἕνεχα 
«οχαὶ φϑόνου xai συχοφαντίας, ὅτε μὴ παρέσχον χατασφάτ- C 
τειν ἐμαυτὸν, ἀπὸ ϑεοῦ χωρίζειν ἔγνω, σχοπείτω, μὴ οὐ δι 
ἐμοῦ μᾶλλον, ἢ ἑαυτοῦ τὸ ξίφος ὠϑήσεν' οὐ γὰρ, Διονύσιος 
ὃ μέγας, ἕπεσϑάΐ͵, φησι, τὸ ϑεῖον ταῖς παραλόγοις τῶν dg- 


ἡ. οἱ om. P. 19. οἰχίας P. 


henna inferorumque suppliciis dignum esse, divinitus demonslra- 
tum est. Si vero nihil tale fecisse certum sit, sed eum divinis 
parere praeceptis, quae maxime efüciunt, ut in membris Christi 
numeremur, non utique ab illo separabilur, si motu aliquo turbido 
et a ratione averso episcopi illum fidelium communitate prohibu- 
erint Magnum enim orbis terrarum lumen, Ioannes ille oris aurei, 
per nefas a grege suo episcoporum sententia inique depulsus ac 
pluribus miseriis opertus et anathemate percussus, de gloria sua 
nec hilum amisit, Verum is quidem cum Christo semper vivit et 
cum eodem honoratur: qui autem ilium communione multarunt, 
magis semet ipsos a Dei gloria alienarunt, invidia, sycophantia , ob- 
trectatione et aliis vitiosis motionibus, quibus se subiecerant vel 
trecentis.  Érgo si ipse quippiam huiusmodi mihi potest obiicere, 
quod me a Deo iure separet, proferat, ostendat, et poenam modice 
feram atque ad emendationem peccatorum meorum omnem diligen- 
tiam adhibebo — Si autem sua ipsius dementia, invidia et sycophan- 
tia incitatus, quia me illi iugulandum tradere nolui, a Deo separare 
me statuit, videat, ne in se potius, quam in me, gladium defixerit. 
Nam ut praeclare scriptum exstat apud magnum Dionysium, divinum 
mumen cum ratione pugnantes episcoporum affecliones non sequitur. 


Cantacuzenus Il. 3o 


466 - J CANTACUZENI 


A.C.1343 χιερέων ὅρμαῖς. εἰ δέ τις δέον εἶναι λέγοι, κἂν ὅπως ποτὲ 
εἶχε τὰ τοῦ πράγματος φροντίδος ἀξίαν ἡγήσασϑαι τὴν ἐπι- 
τίμησιν, καὶ περὲ τὴν διάλυσιν σπουδὴν πολλὴν εἰσενεγκεῖν, 
ἄλλ᾽ ἐμοὶ x&v τούτῳ τῶν δεόντων παραλέλειπται οὐδὲν, ἀλ- 
λὰ πολλὰ πολλάκις περὲ τῶν τοιούτων δεηϑέντι, οὐδὲν oU-5 

D δέπω, οὗτε πρότερον, οὔτε νῦν ἐπιειχὲς ἐλέχϑη, ὡς μὲν οὖν 
εὐθὺς ἐξαρχῆς ἐγώ τε τὰ δίκαια εἱλόμην καὶ τὰ κοινῇ λυ- 
σιτελοῦντα ἔπραττον, καὶ οὗτοι πολλὰς συκοφαντίας καὶ δια- 
βολὰς πλασάμενοι τὸν πόλεμον κεκιγνήκασι, καὶ πολλὰ ῬἭω- 
μαίους εἰργάσαντο κακὰ, μᾶλλον δὲ συμπάντων αἴτιοι κατέ-το 
στήσαν, τὰ μὲν αὐτοχειρίᾳ πεποιηκότες αὐτοὶ, τὰ δ᾽ ἐμὲ ἀ- 
ναγχάζοντες οὐχ ἐθέλοντα, μάλιστ᾽ ἄν vig ἐκ τῶν εἰρημένων; 
σαφέστατα κατίδοι, ὅτι δὲ καὶ νῦν οὐ τὴν εἰρήνην ἡρημέ- 
voL οὐδ᾽ ἔλεόν τινα λαβόντες τῶν πιπτόντων xa9' ἡμέραν, 
ἀλλ᾽ ἐμὲ πρὸς τοῖς ἄλλοις ὑποχείριον λαβεῖν βουλόμενοι καὶτῇ 

P.61277» σύμπασαν αὐτοὶ Ρωμαίων ἀρχὴν ἔχειν, (τοῦτο γὰρ αὐ- 
τοῖς σπουδάζεται περὲ πλείστου, ἕτερον δὲ οὐδὲν.) τὴν πρε- 
σβείαν ταυτηνὶ πεποίηνται, ἐκ τῶν πρεσβευομένων αὐτῶν 
δῆλον. εἶ γάρ τι ἐπιεικὲς καὶ λυσιτελὲς ἐγνεγόουν τῷ κοιγῷ, 
οὐκ ἄν οὕτως ἐκείνῳ τῷ συκοφάντῃ καὶ ἀεὶ καταψευδομένῳδο 

V.49o ὅᾷστα πειϑόμεγνοι ὑπάγειν ἐπεχείρουν ἑαυτοῖς καὶ καταδου- 
λοῦν ἐμέ: ὃς εἰ μή τι ἄλλο, διὰ τὸ γοῦν ἐπὲ τοσοῦτον χρό-- 
voy τὰ Ῥωμαίων διοικεῖν, βέλτιον ἂν τοῖς πράγμασι χρησαι- 
μην xad λυσιτελέστερον αὐτῶν, πατριάρχη μὲν οὖν καὶ 


Si quis occurrat, utut se res habeat, non esse parvi pendendam 
illam poenam ecclesiasticam : 864 ut ea solvare, multum in eo studii 
ponendum, aio etiam in hoc mearum partium nihil praetermi- 
sisse: sed saepe et impense id orantem nullum unquam hucusque 
responsum ex aequo et bono impetrasse. Quemadmodum igitur ego 
inde usque a principio a iustitia non deflexerim, et quae. ad com- 
mune emolumentum spectarent fecerim, isti vero sycophantiis et 
obtrectationibus tam crcbris bellum conílaverint, Romanosque malis 
plurimis involverint: immo vero malorum omnium fontes et radices 
fuerint, et alia quidem per se intulerint, alia me inferre coégerint, 
ex dictis perspicere facillimum est. Quod autem nunc quoque haud 
pacem cupiant, nec quotidie pereuntium misericordia tangantur, sed 
me praeter ceteras iniurias in potestatem redigere desiderent, ut 
ipsi in totum imperium: Romanum . dominentur, (hoc enim ctiam 
atque etiam contendunt, nec alia de causa hanc legationem insti- 
tuerunt,) ex iis, quae postulant, planum evadit. Nam si quid mode- 
ratum et rei publicae fruüctuosum meditarentur, non tam prompte 
ili vanissimo criminatori obsequentes, me sibi subiicere atque ut 
servum subiugare tentavissent: qui si non aliud, certe quidem quod 


HISTORIARUM ΠῚ. 74. 467 


τοῖς “ἄλλοις οὐδενὸς ἐμέλησεν ἑτέρου, ἢ ὃ προὔϑεντο ἔξαρ-- A.C. 1343 

χῆς εὐθὺς, τὸ διαφϑείρειν ἐμὲ καὶ ποιεῖν ἐκ μέσου, ἵν᾽ ἄρ-- B 
χειν ἀδεῶς ἔχοιεν αὐτοί. ἐγὼ δὲ τοῦ κοινῇ λυσιτελοῦντος 
ἕγεχα, ὥσπερ καὶ ἀεὶ, καὶ βούλομαί τε καὶ περὲ πλείστου 
δάγω τὴν εἰρήνην, si γε βούλοιντο xai αὐτοὶ τῶν πλασμάτων 
χαὶ ψευδολογιῶν ἀποστάντες παρακοιμωμένου διαλύσεις τί- 
ϑεσϑαι. εἰ δ᾽ αὖϑις αὐτοὶ τὸν πόλεμον κινοῖεν, μὴ ἐμοὶ τὰ 
ἐσύμενα κακὰ ἐκ τοῦ πολέμου προσλογίζεσϑαι, GÀX ξαυ- 
τοῖς, πολλῷ τῶν προὐπηργμένων δεινότερα, ὡς δρῶ, ἐσό- 
rousva, ἐχεῖγον μὲν γὰρ ΠΗυσοῖς xai Τριβαλοῖς πόλεις xat 
χώρας καταπροϊέμενοι συμμάχους ἐποιήσαντο, οἷς ἐπ᾽ ἐμὲ 
διανοοῦνται χρῆσϑαι. οἷς ἀνθίστασθαι οὐκ ἂν δυναίμην 
μετὰ Ῥωμαίων τῶν παρόντων" λείπεται. δὴ κἀμὲ συμμαχίαν 

ἑαυτῷ πορίζειν, ἣ τοῖς πολεμοῦσιν ἀντιστήσεται καὶ διαφϑεα 
15908. οὐ γὰρ ἑχὼν εἶναι προήσομαι τὴν ἐμαυτοῦ καὶ τῶν 
συνόντων σωτηρίαν. αὕτη δὲ οὐδαμόϑεν ἄλλοϑεν παρέσται, 
ἢ ἐξ ᾿Ασίας Περσική" οἱ βάρβαροί τε ὄντες καὶ dx ἐναντίας 
ἡμῖν περὲ τὸ σέβας διακείμενοι οὐδεμίαν φειδὼ ποιήσονταὶ 
τῶν ἐμπιπτόντων ταῖς χερσὶν, ἀλλὰ τοὺς μὲν ὠποχτενοῦσι, 
20rovc δὲ ἐπὲ δουλείᾳ ἀποδώσονται, εἰ μὲν οὖν viva τῶν μελ- 
λόντων διαφϑείρεσθαι ἔλεον λαβόντες πρὸς τὴν εἰρήνην ἐϑέ- 
λωσι χωρεῖν, χἀγὼ μάλιστα βουλοίμην ἄν, καὶ ἐν ἡμέραις 
πεντεχαίδεξα πεμπέτωσαν τοὺς ἐροῦντας, ὅτι διαλύεσθαι συν- 


͵ 


20. οὖν add. M. 


tamdiu rem Romanam administravi, melius et utilius, quam ipsi, hoc 
munus obirem, Patriarchae igitur et sociis nihil aliud in studio 
fuit, quam quod sibi a principio proposuerunt, me nimirum hac 
luce privare, quo ipsi securius imperare queant. At ego boni com- 
munis gratia, quod spectavi semper, pacis sum percupidus. eamque 
facio maximi: si modo et ipsi a figmentis et mendaciis. praefecti 
cubiculi recedentes éam complecti velint. Si bellum instautarint, 
ne mihi emersura inde mala, praecedentibus, ut auguror, longe 
graviora, sed sibi tribuant: quando ipsi Moesis et Triballis urbes 
et regiones quasi praedam obiecerunt et adversum me auxiliares 
adsciverunt; quibus quia resistere cum Romanis, quos duco, non 
valeo, superest, ut et mihi auxilia ad hostes meos debellandos firma 
comparem: nolo quippe meam meorumque salutem prodere. Ea 
vero auxilia non aliunde, quam Persarum ex Asia suppeditabunt: 
qui et barbari et sacrorum cultu nobis dissimiles obviis non par- 
cent, sed alios quidem trucidabunt, alios in servitutem vendent. 
Quare si periturorum miseratione commoti, ad pacem dare se vo- 
lent, id ego quoque summopere vehementerque velim : et diebus 
quindecim mittant, qui me de consensu illorum super hac re certi- 
orem faciat, ut ipse similiter mittam barbarosque iam paratos in 


468 CANTACUZENI 


A.C.1343d9evr0 , ὡς ἂν πέμψας xdyd κωλύσω τοὺς βαρβάρους μὴ 

Ὃ περαιοῦσϑαι πρὸς τὴν Θράκην: παρεσχευασμένοι γάρ εἶσιν. 

ὕστερον δὲ ἐφ᾽ οἷστισιν ἡ εἰρήνη ἔσται ϑησόμεϑα συμβάσεις 

πρὸς ἀλλήλους. εἰ δ᾽ αὖϑις ψηφισάμενοι πολεμεῖν μηδὲν 
ἀποχρινοῦνται πλέον, ἐγὼ μὲν μετὰ τὴν προϑεσμίαν οὐδενὸς δ 

ὧν ἔγνωκα λυσιτελεῖν ἐμαυτῷ ἀφέξομαι, xai ϑεὸν μαρτυ- 

góutvog καὶ ἀνθρώπους, ὡς ἄκων εἰς τὸν πόλεμον χωρῶ 

καὶ τῶν ἐσομένων xaxov οὐδενὸς τό γε eig ἐμὲ ἧκον αἰτιός 

εἶμι. αὐτοὶ δ᾽ εἰ μή τι ἄλλο, τῶν γοῦν πόλεων πρόνοιάν 
τινὰ ποιείσϑωσαν τῶν αὐτοῖς προσεχουσῶν, ἵνα μὴ παντά-το 

πᾶσι διαφϑαρῶσιν ὑπὸ τῶν βαρβάρων" τὴν γὰρ ἐκείνων συμ- 

φορὰν ἐν τοσαύτῃ φροντίδι τίϑεμαι, ὅσην καὶ τῶν Vx ἐμέ." 

τοιαύτην ὃ βασιλεὺς πρὸς τοὺς πρέσβεις ὑπὲρ ὧν ὃ πατριάρ-- 

P.6:13 χῆς κατηγόρει τὴν ἀπολογίαν ϑέμενος, ἔπειτα γράψας xai τὰ 
ἴσα πρός τε πατριάρχην χαὲ τοὺς ἄλλους, καὶ Χρυσοβέργηνιδ . 

τὸν Ἰωάννην συνεξέπεμπεν αὐτοῖς εἰς βασιλίδα πρεσβευτήν. 

og. Ἔτι δ᾽ ἐν Διδυμοτείχῳ τῶν πρέσβεων διατριβόν- 

Βτων, ἧκον ἐκ Φερῶν πρὸς βασιλέα πρεσβευταὶ, πρῶτα μιὲν 

Υ (οι παραιτούμενοι ἐφ᾽ οἷς πρὸς αὐτὸν ἠγνωμονήχασι, μὴ μόνον 
οὐ πειϑόμενοι τὰ βελτίω συμβουλεύοντι, ἀλλὰ χαὶ τὸν Zxorra20 

παρ᾽ αὐτοῦ πρεσβευτὴν ἀπεχτονύτες, ἔπειτα δὲ χαὲ τὰς συμ- 

φορὰς ἐξετραγῴδουν, αἷς περιπεπτώχασιν ἔξ ἀβουλίας, xai 

ἐδέοντο σφίσι βοηϑεῖν, ὥς, εἰ μὴ παρ᾽ αὐτοῦ τινος ἐπιχουρίας 

τύχοιεν, ἄρδην ἀπολούμενοι, μετὰ γὰρ τὴν βασιλέως ἐχεῖϑεν 
ἀναχώρησιν περιστρατοπεδευσάμενος ὃ Κράλης, τὴν ui»25 


"l'hraciam transmittere ne sinam, De conditionibus postea inter nos 
conveniet. Sin renovare bellum mavolent ac nihil respondebunt, 
equidem post diem praestitutum, quod in rem mcam sit,  mihil 
omittam , Deum hominesque testatus, me ad arma ingraliis redire 
et imminentium cladium, quod ad me attinet, nullius causam esse: 
ipsi vero saltem urbibus suis caveant, ne a barbaris penitus con- 
quasseutur: quarum calamitas non minus, quam mearum, mihi curae 
ac sollicitudini est, Haec ubi imperator legalis super criminationi- 
bus patriarchae respondit, ad eundem et alios de iisdem rebus 
litteras dedit, ac Ioannem Chrysobergem una cum legatis ad impe- 
ratricem misit, 

75. Legati Didymoticho nondum excesserant, cum alii Pheris 
superveniunt, qui ante omnia veniam sceleris sui imperatorem ro- 
gant, quod non solum meliora consulenti non paruissent, sed in- 
super legatum eius mactavissent. Deinde miserias, in quas stultitia 
Sua praecipitassent, tragice commemorant: ojem flagitant, quam 
nisi ab ipso consequantur, funditus. perituros, Etenim postquam 
inde discesserit, Cralem ipsos cinxissc, regionemque ferro ct igni 


HISTORIARUM I.75.  - 469 


χώραν ἔτεμε καὶ ἐδήωσε κατὰ κράτος, τὴν πόλιν δὲ εἰς το- À.C. 1343 
- x DI , 
σοῦτον ἤγαγεν ἀπορίας πολιορχῶν ini συχνὸν τινα χρόνον C 
€ , » ^M 
ἐφεξῆς, ὡς κινγδυνεύέιν ἤδη παρανάλωμα λιμοῦ γενέσϑαι. 
(εραῖοι δὲ ἐ Ὁ xiyÓv ἤδη καϑεστῶ ὁλις τὰ λυ- 
εραῖοε δὲ ἐν χρῷ κινδύνου δὴ καθεστῶτες, μόλις τ 
bd ' , * , ' j 
δσιτελοῦντα συγεώρων, (παϑὼν γὰρ νήπιος ἔγνω.) x«i ἐπε- 
-- » * μὰ ε - 
ψηφίσαντο Κανταχουζηνῷ τῷ βασιλεῖ προσχωρεῖν, ὡς τῆς 
» ur ἂμ , uu , 1 , e 
εἰς ἐχεῖνον φιλίας ἀνησοντα Κραάλην τὴν πολεορχίαν" 0269 
καὶ ἐγίνετο. μετὰ γὰρ τὴν βασιλέως εὐφημίαν καὶ τὴν 
, ' das € τὰ , , 
μνήμην τὴν ἐν τοῖς ἱεροῖς draxoyz» swa παρέσχετο ὃ Kga- 
- * , * - , x 2 
τολης τοῦ πολέμου, χαὶ οὐ πολὺ τῆς πόλεως ἄπωϑεν ἐστρατο- 
, , , LÀ * 3 - » , 
πεδεύετο ἐλϑών, ὕσοι δὲ βασιλέως ἦσαν φίλοι τῶν ἐν τέλει D 
Τοιβαλῶν, συνεβούλευον (βεραίοις τάχιστα ἐλθόντας πρὸς 
, -. » - , , , 
éxsiyov ἄρχοντα τῇ πόλει δέχεσθαι, ὡς ἀφεξομένου naria- 
- , - * E e 
πασι τοῦ Κράλη, εἰ τοιαῦτα γένοιτο. τούτου μὲν ovv ἕνεκα 
Ψ' : « - 2 , 
154xo» οὐ (φεραῖοε καὶ ἐδέοντο βασιλέως δεδακρυμένοι πέμ- 
x * , ^ , 
zz» σφίσιν ἄρχοντα καὶ ἀπαλλάττειν TOU χινδύγου. βασι- 
^ , L4 - - - , - 
λεὺς δὲ τό,τε ἄστατον τῆς τῶν ἀνθρώπων τύχης συνορῶν, 
x ^ , - ν᾽ » ᾿ 
(ot γὰρ πρὲὴν μεγάλα φυσῶντες xai οὐδ᾽ ἄχροις ὠσὲ δεχόμενοι 
* € ' - , ? * ' * . ? € 
τὴν ὑπὸ βασιλεῖ δουλείαν, ἀλλα χαὲ τὸν πρεσβευτὴν ὠμῶς 
“οχαὲ ἀπανθρώπως χατατεμόντες χαὶ πολλὴν ἐπιδειξάμενοι 
2 , 1 , - e ' AJ 
αὐϑάδειαν xoi θρασύτητα, νῦν ἥκουσι ταπεινοὴὲ καὶ  Ós-P.614 
δαχρυμένοι, ὑπὸ μεγάλων πιεσϑέντες συμφορῶν, zai δε-- 
᾽ E] "a ΠῚ ᾿ » - , E] , 
ὄμενοι ἐκεῖνα, ἃ εἰ τότε αὐτοῦ συμβουλεύοντος ἐπείϑοντο.. 
? » , RI —- 
οὐχ ἄν tig τοιαύτας κατέστησαν ἀνάγκας .) ἔπειτα ἐννοῶν 


hostiliter devastasse: urbem continenti ac longinqua obsidione ad 
eam alimentorum penuriam redegisse, ut iam periculum sit, ne 
fame ad extremum consumpti intereant, Ita Pheraei medio iam in 
discrimine vix tandem, quid expediret, videbant: malo enim accepto 
stultus sapit. Et scitum fecerant, ut in Cantacuzeni ditionem se 
conferrent, utpote Crale ob amicitiam, qua cum illo devinctus es- 
set, obsidionem laxaturo; id quod est factum. Nam ut ei tamquam 
imperatori faustum acclamarunt eiusque in sacris meminerunt, Crales 
inducias aliquantas fecit et nonnihil ab urbe recedens castra posuit. 
Quicumque vero de Tiiballis proceribus imperatori bene volebant, 
Pheraecs monebant, ut quam citissime eum adirent praefectumque 
ab eo acciperent: sic namque Cralem omnimodis obsidionem solu- 
ilurum. Veniunt Pheraei et flentes imperatorem obsecrant, ut prae- 
fecto dato, periculo eos liberet. Imperator humanae fortunae mu- 
tabilitatem perpendens, (qui enim prius superbia inflati nec verbum 
audire de subiectione sustinuerant, quin etiam legatum crudeliter 
immaniterque dissecuerant, et se perquam contumaces ac praefi- 
dentes ostenderant, ii nunc humiles et perfusi lacrimis, pressi ca- 
lamitatibus veniebant, et illa petebant, in quibus si tunc utiliter 


470 CANTACUZENI 


? 
A.C.1343 xai οἵας πόλεως muvro ἀρίστης ἡ Ῥωμαίων ἡγεμονία ἀπο- 
- 1 , 
στερεῖσϑαι μέλλει, ἐδάκρυσε μὲν ini μικρὸν, εἶτα ἐχρημά- 
Tibe τοῖς πρέσβεσι, καὶ τῶν τε ἡμαρτημένων παρείχετο συγ- 
γγώμην καὶ χρηστότερα ἐλπίζειν ὑπετίϑει, ὡς πᾶν ὅτιοῦν 
-" 5 ' 
ὑπὲρ αὐτῶν ποιήσων. ἐκχείγους μὲν οὖν οὕτως ἐψυχαγώγειδ 
λόγοις ἐκ τῆς πολλῆς ἀϑυμίας ἀναχτώμενος. τοὺς ἐκ Βυζαν-- 
' € p) 
τίου δὲ αὖϑις πρέσβεις μετακαλεσάμενος, ,»γδρᾶτε᾽ sinsv ,οἵων 
Βσυμφορῶν Ῥωμαίοις ὃ πόλεμος κατέστη. τὰς γὰρ ξσπερίους 
Ψ , ᾿ - ΄ C79 4€ - € , , 
ἤδη πάσας πόλεις ἐποιήσαντο ὕφ᾽ εαυτοῖς οἱ Τριβαλοί. δέ- 
. Ψ ε 
V.4920otxa δὲ μὴ, τούτου μηκυνομένου, καὶ Πακεδονίας ἀρξωσετο 
L4 ' - ce 
παντάπασιν. ἤδη γὰρ οὐκ ὀλίγας ἔχουσι. Φεραῖοι δὲ ὥσπερ 
ἠκούσατε παρὰ τῶν πρέσβεων. εἰ μή τινος παρ᾽ ἡμῶν ἐπι- 
χουρίας τύχωσιν, οὐχ ἂν ἔτι πρὸς τὸν πόλεμον ἀντέχειν 
' - ?/ * C ἂν 
δύναιντο, λιμῷ xad πολιορκίᾳ πιεσϑέντες. ἔξεστιν οὖν ὑμῖν 
L4 ^ ^ 4 , , - ΕἸ ' ^ c - , 
ἤδη τὸ τοῦ πολέμου κέρδος συνορᾷν, ἐγὼ δὲ ὑμῶν Sovua-i5 
«e » , , » ^ , 
Lo, ὅϑεν οἴεσϑε δύνασϑαι βασιλείαν ἔχειν, τῶν συνεχόντων 
Dl x - [4 » 
αὐτὴν εὐποροῦντες οὐδενός. οὔτε yag ἐστιν ἐν ὑμῖν, ὃς ἂν 
τῶν ἄλλων ἄρχειν δύναιτο καὶ πρόνοιαν ποιεῖσϑαι τῶν κοι- 
- , » 4 
αγῶν, εἰ μή no) ys φαίητε παραχοιμώμεγον. οὔτε γὰρ fa- 
LI H M € , ' c , x , 2 1 
σιλεὺς διὰ τὴν ἡλικίαν τὴν “Ῥωμαίων ἄγειν δύναται ἀρχὴν. ,.λο 
ἢ τε βασιλὶς ἣ τούτου μήτηρ οὐ διὰ τὴν γυναιχείαν ἀσϑέ- 
, , * » », , * - , 
γειαν μόγον, οὐ γὰρ ἂν ἐξαρκοίη πρὸς τοσοῦτον πραγμάτων 
7 D EL P 1 " € - ᾿ 
ὄγκον, ἀλλὰ καὶ τὸ τὴν ἐξουσίαν ὕπὸ τῶν ἀρχόντων περι- 
ῃρῆσϑαι, ὥσπερ ἐν φρουρᾷ. διάγει τοῖς βασιλείοις, ὀλίγον 


suadenti obtemperassent, in tam acerbos casus nunquam incidissent,) 
deinde considerans, qualem urbem, nempe modis omnibus prae- 
stantissimam , Romanum imperium amitteret, continere lacrimas 
non potuit, Tum legatis respondens veniam commissorum dedit 
bonoque animo esse iussit, se eorum causa facturum omnia. [stius- 
modi verbis eos deliniebat,et ex magnis angoribus ac desperatione 
recreabat: iterumque Byzantinos legatos accersens, Videtis, inquie- 
bat, quas aerumnas Romanis bellum hoc generarit? Occidentales 
enim urbes universas suae ditionis ac potestatis Triballi fecerunt: 
timeo, ne etiam tota Macedonia potiantur, cuius oppida in praesens 
non pauca obtinent. At Pheraei, quod ex ore legatorum percepi- 
stis, a fame et hoste simul obsessi, nisi a nobis succurratur, diutius 
se tueri non poterunt. Licet igitur iam, quantum lucri e bello 
factum sit, discere. Equidem miror, unde putetis posse vos impe- 
rium retinere, cum qui ipsum defendat et conservet, habeatis ne- 
minem: neque enim inter vos est, qui praeesse aliis et communi 
providere sciat: nisi fortasse praefectum cubiculi nominetis. Nam 
nec imperator propter impuberem aetatem Romanum principatum 
rexérit, et Augusta , eius mater, non solum propter femineam imbe- 
'cilitatem tantae rerum: moli sustinendae impar est, sed ctiam po- 


HISTORIARUM LII. 75. 471 


ἀποδέουσα τῶν ἐν δεσμωτηρίῳ διαγόντων. τί γὰρ δκείγων A.C. 1343 
διενήνοχεν, εἰ μηδὲν μήτε βουλεύσασϑαι, μήτε πρᾶξαι τῶν 
£55 MP ? * ^ 4 ^ » ? LI 
δεόντων δύναται, ἀλλὰ τοῖς ἐψηφισμένοις ὑπὸ τῶν ἀρχογ- 
τῶν ἕπεσϑαι ἀνάγχην ἔχει ; τάς τὸ πόλεις ἀπολωλέκατε, τὰς 
δμὲν αὐτοῖς lMvooig παραδεδωκότες, ἵν᾽ ἔχητε συμμάχους Ὁ 
ν Ε] - ^ ^ J , c 
ἐπ’ ἐμὲ, τῶν δ᾽ ὑπὸ Τοιβαλοῖς δεδουλωμένων. x«i αἱ λει- 
πόμεναι δὲ, ἔτι πρὸς ἐμέ vs καὶ ὑμᾶς διῃρημέναι., τὰ μὲν 
αὐταὶ ἐφ᾽ ξαυταῖς στασιάζουσαι xai διαφϑειρόμεναι, τὰ δ᾽ 
€ , € bd 5^ , Υ᾿ 2* , 
ὑφ’ ἡμῶν ξξωϑεν πολιορχούμεναι καὶ ἐξανδραποδιζομεναι 
' , , x 
10x46 τὰ δεινότατα ὑπομέγουσαι, εἰς ἐσχάτην ἀπορίαν ἤλασαν, 
xui ὀλίγου ἀποδέουσι τῶν ὑπὸ πολεμίοις γενομένων. χρη- 
, , * , 
μάτων τε πόρος οὐδαμόϑεν" τά rs γὰρ ἀποχείμενα ἀνάλω- 
ται, καὶ τὰ χειμήλια ἀποδέδοται τὰ βασιλικὰ εἰς τοὺς κα- 
A * 2? $5! 09. » DÀ. , , P 0 : ^ 
ovG ἀποστόλους, οϑὲν Ovnuoig οὐδεμία περιγίνεται ** εὦ yag, 
Ne vp - » , X7 , , , 
15ra ἡμέτερα τοσαῦτα ὁγτὰ λέγειν" xai αἱ πρόσοδοι ἐχλελοέπασς . 615 
τῶν κοινῶν τῆς χώρας διεφθαρμένης. πρὸς τούτοις δὲ καὲ 
οἱ μέγα δυνάμενοι καὶ βασιλεῖ συμπράττοντες πρὸς τὴν ἀρ- 
χὴν οἱ μὲν διὰ τὴν εἰς ἐμὲ εὔνοιαν χρημάτων ἀποστερή- 
ϑέντες καὶ πρὸς πεῖραν πολλῶν πρότερον κακῶν ἐλθόντες, 
- - , " 2 , 
χογῦν οἰχοῦσε δεσμωτήρια, oí δ᾽ ὅτε ἐμνήσθησαν εἰρήνης 
δρῶντες οἷ κακῶν ὃ πόλεμος χωρήσει, καίτοι γε κἀκεῖνοι 
τούτου αἰτιώτατοι γεγενημένοι, ἄπραχτοι κάϑηνται ἐν ταῖς 
«e ea 
οἰκίαις, οὕτω προστεταγμένον ὑπὸ παρακοιμωμένου. ὥσπερ 
5. ἔχοιτε P. 8. δαυτὰς M. — 13, τὰ ante βασιλ. add, M. 
iestate ab archontibus spoliata, in palatio non secus atque in cu- 
stodia manet, parumque ab iis differt, qui in carcere victitant. 
Quid enim differat, amabo, si ei nihil neque consultare, neque 
agere quod opus sit conceditur, sed illorum decreta probare et 
sequi cogitur? Urbes autem perdidistis: nam alias ipsi Moesis pre- 
tium societatis contra me dedistis, alias Triballi subegerunt: reli- 
qus inter me vosque divisis, earum partim inteslinis agitantur 
iscordiis et sibimet exitio sunt, partim a nobis foris obsessae iugum 
accipere coactae gravissimisque attritae incommodis, in extremas 
diflicultates coniectae sunt, nec alia fere conditione sunt, quam si 
ab hostibus subiugatae forent,  Pecuniae facultas nulla. Nam et 
aerarium est exinanitum et thesauri absumpti , ornamentaque impe- 
ratoria divendita, et in egregias istas classes, unde nulla rediit 
utilitas, impensa sunt, (de nostra enim tam immensa pecunia Mspo9 
et publica vectigalia, vastata regione defecerunt, Adde huc, quo 
opulenti ct imperatoris defuncti in gubernando administri alii, quod 
mihi vellent, pecuniis spoliati et variis antea vexati modis, nunc 
carceres incolunt, alii, quoniam cernentes, quantam vim incommo- 


dorum hoc bellum esset pariturum , (quamquam eiusdem primarii 
auctores iidem ipsi fuissent,) pacis mentionem  intulissent, domi 


472 CANTACUZENI 


A.C.1343 dxovo xai πρωτοστράτορα τὸν ZGvvaónvó» πεπονθέναι νῦν, 
Βχαὲ 7 στρατιὰ δὲ 7 uiv διέφϑαρτο δοχοῦσα εὐνοεῖν ἐμοὲ, 
ἡ δὲ ὑποπτευομένη ἀμελεῖται, τὸ λειπόμενον δὲ ὀλίγον. mó- 
Sev οὖν οἴεσϑε τὴν εἐρχὴν συστήσεσϑαι ὑμῖν μηδὲν ἔχοντες 
τῶν σώζειν δυναμένων ; ἃ πᾶντα χρὴ «90 ὑμᾶς σχεψαμένους,5 
J ^ L4 b 
καὲ βασιλίδι καὶ πατριάρχῃ xoi τοῖς ἄλλοις ἀπαγγείλαν- 
τας, τὴν εἰρήνην ψηφίσασθαι κοινῇ, καὶ μὴ διὰ κακοβου- 
λίαν xai τὰ μικρὰ λείψανα ταῦτα, ἃ τῆς Ῥωμαίων ὑπολέ- 
, Ὁ - - 2 
λειπται ἡγεμονίας, διαφϑεῖραι." τῶν πρέσβεων δὲ πρὸς οὐ- 
Η " - E u ^ 
δὲν ἕτερον ἀντειπόντων τῶν εἰρημένων, ἢ ὅτε 7) βασιλὶς οὔχτο 
ὥσπερ ἤγγελτο avtQ , τοῖς βουλεύμασι τῶν ἀρχόντων ἕπε- 
᾿ «c , 3 i 
σθαι ἀνάγχην ἔχει, ἀλλ᾽ αὐτὴ τῶν πραγμάτων ovcc κυρία; 
τὰ δοχοῦντα πράττει, πάντων δουλευόντων ἀχριβῶς, .,οὐδὲν 
€ ἀν" εἰπὲν͵ εἰχῇ καὶ μάτην ἐξενήνεχτο παρ᾽ ἐμοῦ, εἰ μὴ σαφέ-᾿ 
στατα δειν ὥσπερ ἔχει εἰρησόμενον. εἰ δ᾽ αὐτοὶ ἀγνοεῖτε,τϑ 
» H , - aD. 4 » 
πεῖραν ἐγὼ ποιήσομαι τοῦ πράγματος, ἐξ ἧς ἔστοι καὶ ὑμῖν 
» , , ^ ^ 
καταφανὲς εἰρημένον, ὥσπερ ἔχει. Xovooféoym γὰρ τῷ παρ᾽ 
5 “ U 
ἐμοῦ πρεσβεύοντι λόγους ἀναϑήσω τινὰς, ὥστ᾽ αὐτοὺς uóvoc 
, , 2 , e » 9 ' , 
μόνῃ βασιλίδι ἀπαγγέλλειν, ὥσπερ εἰωϑα xai πρότερον ποι- 
P * y - , ^ 
Υ. 493 εἶν. εἰ μὲν οὖν ὑπὸ τῶν ἀρχόντων τοῦτο πράττειν 0vyyo-20 
M » c ΕΣ Di pe D c »" TE 
ρηϑῇ, εὐδήλον, ὡς ἔξεστιν αὐτῇ πράττειν ἅττα ἂν ἐϑέλῃ. 
» f á 13. ΝἦΪΤ , - , 1 , 2 " 
ἄν δ' ἐπ’ αὐτῶν κελευωσι τοὺς λόγους ἀπαγγέλλειν, μηδε- 
l (Uy 2»! » - 2 95 ὲ 1. 2 
μίαν ἑτέραν ἀπόδειξιν ζητεῖν τοῦ τἀληθῆ περὲ αὐτῆς εἰρῆ- 
- ' ““} T ü 
Ὁ σϑαι.ἢ τοιαῦτα εἰπὼν συγεξέπεμπεν αὐτοῖς ἅμα xai τὸν Xov- 


nunc iussu praefecti cubiculi sedent: quod et protostratori modo" 
contigisse intelligo: et pars exercitus, quae mihi favere visa est, 
periit; altera pars, ut suspecta, contemnitur; quae restat, modica 
est. Unde igitur, quaeso, imperium constituetis ac firmabitis, cum 
quod vos tueri ac servare possit nihil habeatis? Quae omnia et 
vos ponderare, et imperatriei ac patriarchae ceterisque nuntiare 
communiterque pacem decernere, nec insano consilio etiam parvas 
istas principatus Romani reliquias disperdere oportet. Cum legati 
in uno tantum contradixissent affirmassentque, imperatricem non ut 
ei renuntiatum esset, ab archontum iudicio ac sententia pendere, 
sed per se esse rerum dominam, quaeque sibi viderentur, ea facere, 
omnibus ei accurate obedientibus: At ego, inquit, nisi liquidissime 
scivissem, quid dicerem, nihil frustra temereque protulissem. Quod 
si vos ignoratis, rei periculum faciam.  Chrysobergi enim legato 
meo committam, quae solus soli imperatrici indicet, quod et alias 
«ousuevi. Si ea facere ab ipsis archontibus permittetur, certum 
erit, licere ei quae velit, Sin ad se referri iusserint, non alia 
probatio requiretur, qua me verum de illa dixisse cognoscatis. Haec 
locutus , simul cum illis Chrysobergem mitti, diebus quindecim 


HISTORIARUM ΠΙ. 75. 473 


coféoym» , πεντεκαίδεκα προϑεσμίαν ἡμερῶν πρὸς διάσκεψιν A.C. 1343 
διδούς. ἐχεῖνος δὲ Φεραίοις τε ἄρχοντα ἐφίστη, xai πρε- 
σβείαν ἔπεμπε πρὸς Κράλην, καὶ ὑπεμίμνησχε τῶν ὅρχων 
xai τῶν συνθηκῶν τῶν πρὸς αὐτόν. οἷς αὐτὸς ἐμμένων, ἠξίου 
δχἀχεῖνον μὴ διαλύειν, ἀλλ᾽ ἀφίστασϑαι, Φεραίων αὐτῷ 
προσχωρησάντων, xai μήτε πολεμεῖν, ἀλλὰ καὶ 00a δυνατὰ 
συναίρεσϑαι πολλὰ κεχακωμένοις ὑπὸ τοῦ πολέμου. αὐτοῖς 
τὸ (εραίοις ἐλπίδας ὑπετίϑει χρηστοτέρας, ὡς τάχιστα ἀφι- 
Ἑόμενος παρ᾽ αὐτοὺς καὶ προνοίας τῆς δεούσης ἀξιώσων. 
τοτοιαῦτα μὲν ἐπαγγειλάμενος ἐξέπεμπε κἀχείνους. οἱ ἐκ τοῦ 
ἸΠομιτζίλου δὲ ἀπιοῦσι συντυχόντες τοὺς μὲν καὲ ovvéAa- 
Bov αὐτῶν, οὖς ὕστερον ἀπέλυσαν γυμνοὺς, οἱ δὲ μιόλες 
διαδρᾶναι δυνηθέντες, αὖϑις πρὸς βασιλέα ἐπανῆκον, πᾶσαν P.616 
ἀπολέσαντες ἀποσκευήν. ἐφ᾽ οἷς ἄγαν ἤχϑετο Ó βασιλεὺς 
150gd» τὴν πόλιν κινδυνεύουσαν, xai ἐζήτει ὅπως ἀμύγοιτο 
ἹΜομιτζίλον βλάπτοντα τὰ μέγιστα, οἱ ἐκ Βυζαντίου δὲ πρε- 
σβευταὶ ἐπεὶ πρὸς βασιλίδα ἐπανῆκον, ἀπήγγελλόν τε τοῖς ἄρ- 
χουσι τὰ περὲ τῆς πρεσβείας, καὶ τὰ πρὸς πατριάρχην γράμ. 
ματα παρείχοντο. οἱ δὲ ἤχϑοντο ἀποτυχόντες ὧν ἐνόμιζον 
οχατωρϑωχέναι. μεταπεμψάμενοι δὲ καὶ Χρυσοβέργην ἠρώ- 
των, εἴ τι ὠπαγγέλλειν ἔχει. ὃ δὲ negl μὲν τῆς κοινῆς ἔφη 
πρεσβείας οὐδὲν ἔχειν πλέον τῶν τοῖς γράμμασιν éyysygau- 
μένων ἀπαγγέλλειν. ἰδίᾳ μέντοι πρὸς βασιλίδα Aoyovg τι-Β 
vüg ἔχειν, oUg ἐχελεύσθη μηδενὸς érégov παρόντος, πρὸς 
25uóygv ἐχείνην λέγειν. οἱ δ᾽ ἐκέλευον λέγειν πρὸς αὐτοὺς 


17. ἀπαγγέλλοντες Μ. 


ad deliberandum praefinitis: dein Pheris praefectum designat et 
Cralem per oratores foederis iuramentorumque admonet: se ea ser- 
vare docet: ipse ne violet, rogat, sed a Pheraeorum iam sibi dedi- 
torum oppugnatione desinat, et bello attenuatis, pro eo ac possit, 
opituletur; Pheraeos spe bona implet, dum se brevi ad eos ventu- 
rum, et quatenus indigeant, iis consulturum spondet. Atque cum 
hac sponsione et illos legatos dimittit, Momitzili autem milites abe- 
untibus occurrentes partem eorum ceperunt ac rebus ablatis, postea 
nudos dimiserunt: pars altera, omnibus relictis impedimentis, cum 
vix effugisset , ad imperatorem reversa est. Qui maiorem in modum 
irascens, quod urbis periculum videbat, quomodo iniuriam maxi- 
mam a Momitzilo persequeretur, quaerebat. Byzantini legati ad Au- 
gustam reversi archontibus legationem renuntiarunt, atque ctiam 
litteras patriarchae reddiderunt. Qui se felici, quem sperabant, suc- 
cessu frustratos doluerunt. Chrysobergem porro adyocatum interro- 
garunt, si quos nuntios ferret. Respondit ille, de communi eorum 


474 CANTACUZENI 


A.C.1343 xai μὴ ληρεῖν ἀδύνατα ἀξιοῦντα. τοῦ δὲ μηδενί τῳ ἑτέρῳ 
ἐξειπεῖν ἄν διισχυριζομένου., ἠπείλουν μαστιγοῦν xal ἔκφορα 
τὰ ἀπόῤῥητα ποιεῖν προσαναγχάσειν. ὡς δὲ οὐδὲν ἐνεδίδου 
πρὸς τὰς ἀπειλὰς, καὶ τὰς πληγὰς ἐπῆγον. ó δ᾽ οὐδὲν ἧττον 
ἔφασκεν ἀποχρύψειν, ἄν καὶ δεινότερα τολμῶσιν" εἰδότα yág5 
οἷα πρὸς Βρουλᾶν τῆς εἰρήνης ἕνεκα τιρότερον τετόλμηται 
ἐλθόντα, οὕτως ἥκειν παρεσχευασμένον, ὡς πᾶσαν οἰσοντα 

' 3 , - 
κάκωσιν χαὲ παροινίαν, ὃ μὲν οὖν οὕτως ἀπτόητος ὡρᾶτο 
αχαὲ πρὸς καρτερίαν παρεσκευασμένος τῶν δεινῶν. οἱ δ᾽ ἐπεὲ 
ἑώρων ἀδυνάτοις ἐπιχειροῦντες, πολλὰ εἰς αὐτὸν xai τὸγντο. 
πέμψαντα ὑβρίσαντες, ἔπειτα ἐξήλαυνον τῆς πόλεως αὐϑη- 
* - , c 
μερὸν μηδένα περὲ τῆς πρεσβείας λόγον ποιησάμενοι. ὃ δὲ 
: , N , N y 2 , , » - 
προς βασιλέα τὰ γεγενημένα ἀπήγγελλεν ἐλϑων" κακεῖνος ἡδὴ 
τὴν εἰρήνην ἀπογνοὺς, ἐστράτευσεν ἐπὲ Γαρέλλαν. Κοντο- 

, , , "^ Ἢ 
στέφανος δὲ ὃ ταύτης ἄρχων προσεχώρησεν ἑχὼν τῷ Baci 
λεῖ καὶ παρέδωκε τὴν πόλιν" ἐν $ καὶ Καταβοληνὸς Ἰωάν- 

* , LÁ - ,» 3 - - , L4 o 
vnc πρὸς βασιλέα ἤχϑη, τῶν οἰκετῶν τῆς βασιλίδος cv. ὃν 
' rf 
ἔπεμπεν εἰς Βυζάντιον αὐτίκα, μηδενὸς, ὧν εἶχεν, ἀποστερη- 
, cr 3 , * 
ϑέντα, ἠξίου τὲ αὖϑις καταλύεσϑαι τὸν πόλεμον καὶ μὴ 
1 * ^ ,' - * , 
Ὁ διὰ τὴν πρὸς ἀλλήλους αὐτῶν φιλονεικίαν τὰ ἀνήκεστα Ósi-20 
νὰ Ῥωμαίους ὑπομένειν. πατριάρχης δὲ xai οὗ λοιποὶ οὐδὲν 
i bd - 
ἧττον, ἢ πρότερον, ἡροῦντο πολεμεῖν. 


legatione non plus habere se, quod nuntiaret, quam in litteris po- 
situm esset: separatim habere, quae imperatrici dicat, quae iussus 
sit soli, nemine alio praesente, dicere. llli instant, ut sibi ea ar- 
cana detegat: et ne inepte conetur, quod obtineri non possit. Eo 
asseverante, nulli alteri enuntiaturum, flagellis secreta illa expres- 
suros interminantur. Cum ad minas staret imperterritus , plagas in- 
cutiunt. [15 nihilo minus, quamvis acerbiora auderent, se arcana 
celaturum affirmabat, scientemque probe quae in Brulam de pace 
legatum antea designassent, ad qualemcumque eorum vexationem 
petulantiamque sufferendam promptum et alacrem venire, Chryso- 
berges adeo intrepidus et ad horribilia quaeque excipienda paratus 
erat. Archontes ut in aére se piscari viderunt, ipsum et a quo 
veniebat multis probris consciderunt: homineque eodem die civi- 
tate pulso, de eo legato apud imperatricem ne mutiverunt quidem, 
Mle ad imperatorem reversus, quid sibi accidisset, narravit. Qui, 
pacis spe proiecta, Garellam cum copiis abiit, cuius praefectus 
Contostephanus non illibenter ei se cum oppido tradidit: in quo et 
Ioannes Cantabolenus, unus e domesticis Augustae ministris, addu- 
ctus est, Quem subito, nulla re spoliatum , Byzantium mittens, 
rursum rogat bellum sedari, et ne per mutuam eorum contentio- 
nem Homani damnis mactentur irreparabilibus. Ceterum  patri- 


archa et reliqui bellum , ut. semper, malcbant. 


HISTORIARUM 1II. 76. 475 


, M ' τ. 
og. Βασιλεὺς δὲ καὲ τὴν μεγάλην εἷλε Καρύαν φρού- A.C.1343 
€ , » 7, * ^ c 
gió» τὲ ὁμολογίᾳ. ἔνϑα διατρίβοντι καὶ πρωτοχυνηγὸς 0V.494 
, * € - » 
ΜΒατάτζης προσεχώρησε μετὰ τῶν συγγενῶν ὄντων οὐκ ÓA(C-P.617 
γων" καὶ τό τε Πολύβοτον, πόλιν Θρᾳκικὴν ὑπὸ τῶν συγ- 
δγεγῶν κατεχομένην, προσῆγε βασιλεῖ, καὶ Τηρίστασιν τὸ φρού- 
7 Y ny, ?j , 7] 
ριόν, 0 πρότερον αὐτὸς ἔτι βασιλέως ᾿Ανδρονίκου περιόντος 
οἰχείοις ἀναλώμασιν ἐτείχισεν. ἔφασκέ τε, ὥς ἐν μὲν ταῖς 
ἀρχαῖς τοῦ πολέμου μάλιστα, γομίσας περὲ βασιλέα ἤγνω- 
μονηχέναι xai τοῖς ἐχείγου παισὲν ἀδίχως ἐπιβουλεύειν καὲ 
τοπαραιρεῖσϑαι τὴν ἀρχὴν, ἀποστῆναί τε αὐτοῦ διὰ τὴν γνομι- 
, ? , ᾿ «Ὁ « , , - , 
ζομένην ἀδικίαν aule πολεμεῖν anc) δυνάμει. ses χφῦνου 
* , “ c , , - 
δὲ τριβομένου καὶ τῶν Ῥωμαίων ἀπολλυμένων ἀκλεῶς ὑπὸ 
φιβομ 7 μ 
- , € - —- , c ^ 
τοῦ πολέμου, δρῶν ὡς βασιλεῖ μὲν τὰ τε “Ῥωμαίοις κοινῇ 
M , 
συνοίσοντα χαὲὶ τοῖς βασιλέως σπουδάζεται παισὲ, παρακοι-Β 
, - Max ^ x - , 
i15ucoué»o δὲ xai roig ἄλλοις τοῖς ἄγουσι τῶν “Ῥωμαίων τὴν 
, » 
ἡγεμονίαν, οὐδέν ἐστι προύργου, ἢ πάντας διαφϑείραντας 
3 , L4 , P bd * 34 ἢ » 395 
ἐχείνους ἄρχειν, βασιλέως δὲ τοῦ παιδὸς ὀλίγα ἢ οὐδὲν 
-» bd » ' 
φροντίζοντας, χαὲ τῆς τῶν ἄλλων σωτηρίας, συνιδών τε ἐκ 
- , 3i. - , 
τῶν γινομένων ὡς ἐκχεῖνοι ἀδικοῖεν xoi διαφϑείροιεν φαυλο- 
οτητι τρύπων τὴν ἀρχὴν “Ῥωμαίων, ἀποστῆναί τε ἐκείνων 
xai προσχωρῆσαι βασιλεῖ, καίτοι ys μεγάλας ἀφορμὰς ἔχων 
- ^ υ * ΕἸ , - ' * ' Ly 
τῆς πρὸς αὐτοὺς εὐνοίας. τῷ ve γὰρ υἱῷ συνῴκισε τὴν πα- 
΄ , 4 ^ - :»-» 
τριάρχου ϑυγατέρα, καὲ τὴν αὐτοῦ τῷ μεγάλου δουχὸς υἱῷ 
, e v , ' 
ἐξέδωχε πρὸς γάμον, ἀλλὰ καὶ οὕτως ἔχων συγγενείας πρὸς 


26. Imperator castellum quoddam, magnam Caryam, deditione 
acquirit. Illic versanti et venatorum princeps Batatzes cum cogna- 
tis non paucis se permisit, et Polybotum, urbem "Thraciam a neces- 
sariis suis occupatam, in eiusdem fidem adduxit, et Teristasin oppi- 
dulum , quod ipse prius imperator, vivo Andronico, suo sumptu 
muris circumdederat. Hic Batatzes fatebatur, se in primordio belli 
huius, cum putaret, eum in imperatorem demortuum esse ingratis- 
simum et eius filiis scelerate insidiari iisque imperium eripere, se 
ab eo defecisse et contra quantum valuisset pugnavisse. "lempore 
autem labente et Romanis nulla cum laude bello intereuntibus, 
cum observaret, ipsi communes Romanorum et liberorum impera- 
toris rationes cordi ac studio esse, praefecto autem cubiculi et 
aliis, in quorum manu esset imperium, nihil esse tam optatum, 
quam ut occisis omnibus ipsi regnarent, imperatoris vero pueri et 
ceterorum salutem eos parvi aut nihili pendere: cum item ex factis 
notaret, esse homines improbos et vitiositate sua imperium Roma- 
num perdere, ab illis ad ipsum transiisse, quamvis causas ipsis 
studendi non leves haberet. Nam et filio suo patriarchae filiam 
desponderat et suam magni ducis filio coniunxerat. Sed quamvis 


476 CANTACUZENI 


A.C. τιϑ343 αὐτοὺς xai οἰχειότητος, βδελυξασϑαί τὲ τοὺς τρύπους καὶ 
τὴν παρὰ βασιλεῖ διατριβὴν ἐλέσϑαιε. μᾶλλον. βασιλεὺς δὲ 
? - LÀ 
ἀσμένως vs ἐδέξατο xai τῶν τε λόγων xai τῆς κρίσεως χά- 
Qv ὡμολόγει" xai τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας καὶ τοῦ προσχεχω- 
ρηκέναι ἀμειβόμενος, αὐτῷ μὲν τὴν μεγάλου στρατοπεδώρ- 5 

Ee δι 1 " - , 
Xov παρείχετο ἀξίαν, τοῖς ἄλλοις δὲ τῶν συγγενῶν ἑκάστῳ 
' 5 
ἀναλόγως xoi τιμὰς παρείχετο καὶ προσόδους ἐτησίους. εἶ- 
' , , kJ , 5 M 2 25. , 
τὰ Gv» ἐχείγῳ εἰς Τηρίστασιν ἔλθων, ἐκείνην τὸ παρελαμ- 
, M * 2 
Bavev ἐχείνου παραδιδόντος, xoi τὰ περὶ αὐτὴν πολίχνια 
D ' y 5 
καὶ τὰ φρούρια προσεχώρουν. Καλλιούπολις δὲ xai ᾿ξαμί ro 
M - Wir 3] » - 
Atov ἀντεῖχον καὶ πᾶσαν δεῖν Qovro μᾶλλον ὑπομένειν πολι- 
, » ^) ^ 1 ^ » δὲ ? - * * tA. 
ogxíav, ἢ προσχωρεῖν τῷ βασιλεῖ. ἔτι δὲ αὐτῷ περὶ XQ 
D ct δ , by " Li - 1 * ? 4 n 
δόνησον διατρίβοντι Σουλιμὰν, τῶν κατὰ τὴν Ldotav σατρα- 
- T - ^ M 
πῶν tig, εἰς Χεῤῥόνησον μετὰ στρατιᾶς περαιωϑεὶς, συγε- 
γένετο τῷ βασιλεῖ ἐν «Ιἰγὸς ποταμοῖς, καὶ ἵππους τε παρεί-τῇῷ 
yero χαὶ ὅπλα δῶρα καὶ στρατιὰν οὐχ ὀλίγην συμμαχεῖν, 
, ^ c * , M $3.4 ? , ? 
φιλοφρονηθεὶς δὲ ὑπὸ βασιλέως καὶ avrog, ἀνέστρεφεν sic 
τὴν Moíav. βασιλεὺς δὲ τὰ μήπω προσχωρήσαντα πολέχνια 
ἐπήει καὶ κατεδουλοῦτο, καὶ πρὸς ΠΠσυριόφυτον ἐλϑὼν ηὐ- 
» y , 2 2, Vf, , , », ' , 
λίσατο τὴν νύχτα ἐν οἰχίῳ μεγάλῃ διωρόφῳ, εἴϑιστο δὲ διάχο 
€ lj 
τε τὴν βραχύτητα τῆς ἡμέρας" χειμὼν γὰρ ἦν" xoi τὸ ἀνάγ- 
» n 5 3. ^ 
P.Gi8xyv ἔχειν ἄχρι νυχτὸς ἔφιππον εἶναι. (0v γὰρ ἦν ὅποι τῶν 
» € ^ - , , € ^ 
ἵππων ἀποβάντας ἄριστον αἱρεῖσϑαι, τῆς Θρᾷκης ἁπάσης ὑπὸ 
^ , ^ - , 
V.495 τοῦ πολέμου ἀοικήτου γενομένης πλὴν τῶν πόλεων,) ἀρχομέ- 


15. συγεγέγετο P. 


affinitate et mecessitudine cum iis ita copulatus esset, tamen mores 
eorum detestatum , facere ab imperatore malle. Imperator virum 
libenter accipit, et tum de oratione hac, tum de iudicio gratias 
agit: eumque pro isto erga se animo, et quod ad suas partes acces- 
sisset, remunerans, magnum stratopedarcham creat: cognatis aliis 
cuique pro portione honores et annuas mercedes attribuit. Post cum 
illo Teristasin veniens castellum, eo tradente, occupat.  Finitima 
quoque castella et oppidula se dedunt.  Calliopolis et Hexamilium, 
qualemcumque potius obsidionem sustinendam, quam deditionem 
ei faciendam, arbitrantia, resistunt. Adhuc in Chersoneso manebat, 
cum Sulimanus, unus ex Asiae satrapis, qui in eam peninsulam cum 
exercitu. traiecerat, Aegospotami in colloquium veniens, equos, 
arma et non exiguam militum manum ad auxilium ei donavit. A 
quo vicissim comiter acceptus, in Asiam rediit. Imperator reliqua 
oppida in potestatem adduxit et Myriophyti in amplis aedibus, duas 
contignationes habentibus, pernoctavit, Consueverat autem propter 
brevitatem diei, (ut hibernis mensibus,) et quod. necesse erat usque 
ad noctem equo insidere, (non enim inveniebant, ubi descenden- 


HISTORIARUM III. 76. 477 


* ^ e 
νης εὐϑὺς ἡμέοας ἀριστᾷν καὶ οὕτω διημερεύειν. οἱ περὲ A. C43 
Φ: 5 ^ ^ μ᾿ 3 [27 m ,? 2 , 
αὐτὸν δὲ χατὰ τὸ ϑος ἀναγκαζοντες ποιεῖν, οὐχ v96A5ot , 
- σὰ, - u 
δεῖσϑαι uiv τροφῆς εἰπὼν, ἀναχωρεῖν δὲ ἐπείγεσϑαι οὕτως 
αὐτομάτως: αὐτίκα τὸ ἐπέβησαν τῶν ἵππων, κελεύσαντος ἐ- 
5xelyov, χαὶ πρὸς ἑτέραν πολίχγην οὐ πολὺ διέχουσαν Πυριο- 
, ', 3 
φύτου, Χώραν προσαγορευομένην, ἦλθον, ἔτι μήπω προσχω- 
* , 
ϑήσασαν. πέμψας τε ὃ βασιλεὺς προσηγόρευε τοὺς πολίτας 
χαὲ παρήνει προσχωρεῖν. οἱ δ᾽ ἀντὲ προσηγορίας χακῶς 
e » , E] ' - 
ἥκειν ἔφασαν αὐτόν. αὐτοὺς δὲ ἀμυνεῖσθαι προϑυμύτατα; 
?» * - - - r -ὕἡ 
I0 ἐπίῃ j dno τῶν τειχῶν. τοῦ πρεσβευομένου δὲ κατηγοροῦν-Β 
^ » 
τος, ὅτε ἀγοήτῶς καὶ θρασέως ἀποχρίγοιντο βασιλεῖ προσαγο- 
θεύοντι, ἕτερον ἔφασαν ἐκεῖνοι βασιλέα ἔχειν, αὐτὸν δὲ ἐν οὐδέ- 
» , Ns AER. , ? ^M 
γων» ἄγειν μοίρᾳ, καὶ ὕβρεις αὐτίκα χατέχεον αὐτοῦ πολλᾶς. 
d 1 ' e * 
ἔτι δὲ περὲ τὰς ὕβρεις ἐκείνων ὄντων, σεισμὸς ἐγίνετο ἐξαίσιος 
T , ^ , * » - 
τοῖος, καὶ τά τε τείχη κατέπιπτε τῆς πόλεως καὶ τῶν οἰκιῶν ὑπὲρ 
τὰς δύο μοίρας, καὶ κατεχώσθησαν ὕπό τε τῶν τειχῶν καὲ τῶν 
οἰχιῶν ὑπὲρ τριακοσίους. ὅσοι δὲ διέφυγον τὸν κίνδυνον, βα- 
^-^ D , ^, - 
σιλεῖ προσέδοαμον ἐξελθόντες, καὶ ἐδέοντο μὴ σφῶς καὶ ré- 
» € ^ €T , bj : , x - 
xva περιιδεῖν ὑπὸ τῶν βαρβάρων αγδραποδισϑέντας ἂν. τῆς α 
- . , ^ -- - 
χοαὐτῆς δὲ ὥρας ὑπὸ τοῦ σεισμοῦ ἐκείνου καὶ ἡ οἰκία, εἰς ἣν 
ΕῚ , € ' * [i , ? , ^ 
ηὐλίσατο ὃ βασιλεὺς τὴν νύχτα, κατέπεσεν Ex ϑεμελίων, xat 
ἡ ntgi βασιλέα τοῦ ϑεοῦ πρόνοια ἐγίνετο καταφανὴς, οὕτως 
E , , € , RJ * e « ' 2 
ἐκ προδήλου κινδύνου ϑυσαμέγου. εἰ γὰρ, ὥσπερ οἱ περὶ av- 


tes pranderent, tota Thracia in solitudinem praeter urbes bello 
redacta,) mox ipso diluculo prandere et sic diem traducere. Comi- 
tibus itaque ad observandam consuetudinem impellentibus, non 
paruit, cibo se quidem indigere aflirmans, a semetipso autem ad 
discessum urgeri: statimque iussi equos conscenderunt et ad oppi- 
dulum aliud, Choram dictum, Myriophyto non procul remotum, 
quod nondum se dediderat, venerunt. Imperator per caduceatorem 
cives salutat eosque ad deditionem hortatur. Illi pro eo, ut resalu- 
tarent, malo fato ipsum advenisse aiunt: si eos oppugnet, a muris 
impigerrime se defensuros. Caduceatori eos reprehendenti , quod 
imprudenter atque confidenter imperatori salutanti responderent, 
alium se habere imperatorem inquiunt, Cantacuzenum nullo lo- 
co ducere: moxque contumelias in illum ingeminant. Quas cum 
adhuc funderent, terra tremit horribiliter: quo tremore moenia 
oppidi procubuerunt, domorumque amplius duae partes et se- 
pulti ruina aedium ac moenium plures trecentis, Qui salvi re- 
stabant, extra oppidum  accurrere obtestarique, ne se cum li- 
beris in servitutem a barbaris abripiendos deserat, Eadem hora, 
eodem terrae motu aedes, in quibus pernoctarat, a fundamentis 
€orruerunt, divinaque providentia circa imperatorem eluxit, quae 
certo periculo ipsum liberavit. Si enim comites hortantes audiens, 


478 CANTACUZENI 


A.C.134370v. παρήνουν, ἀριστᾷν ἐπείϑετο ἐκεῖ, οὐδὲν ἂν ἐχώλυε μὴ 
αὐτόν τὸ καὶ τῶν συγόγτων οὐκ ὀλίγους ὑπὸ τῆς οἰχίας χα- 
ταχωσϑῆναι" οὕτως ἦν βραχὺς ὃ μεταξὺ χρόνος παρελη- 
λυϑώς. τῆς δὲ περὲ αὐτὸν στρατιᾶς ὡρμημένης τὴν πολί- 
χνην, ὡς πολεμίαν, διαρπάζειν, xoi τῶν Περσῶν τοὺς ὕπολει-5 
πομένους ἀνδραποδίζειν ἐπιχειρούντων, ἐχώλυσεν ὃ βασιλεὺς 

Ὁ ἐλθὼν καὶ περιέσωσε τὴν πολίχνην. xoi διπλᾶς ἀπεδίδου 
τὰς εὐχαριστίας τῷ ϑεῷ, τοῦ τε ἀπὸ τῆς καταπεσούσης οἶ- 
κίας αὐτὸν xai τοὺς συνόντας περισωϑῆναι, καὶ τοῦ τὴν Xo- 
ραν οὕτως ἑτοίμην προχειμένην ἐπὲ τὴν διαρπαγὴν περισῶσαιτο 
δυνηθῆναι, ἔπειτα αὐτοῖς τῶν εἰς ἐκεῖνον ὕβρεων συγγνώ-: 
μην παρασχόμενος καὶ ἄρχοντας ἐπιστήσας, οἱ τὼ τείχη ἀ- 
γναστήσουσιν, ἀπῇρεν ἐκεῖθεν πρὸς τὰς ἄλλας πόλεις. οἱ δὲ 
ἐπιτεταγμένοι πρὸς τὸν τειχισμὸν κατὰ τὸ βασιλέως πρόσ- 
ταγμα πολλὴν εἰσενεγκάμενοι σπουδὴν, ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ τῶντϑ 
σιροτέρων» ἀνέστησαν βελτίω καὶ ἑῤδῥωμενέστερα, ἐπεὶ δὲ οὐ-- 
δενὸς ἐνέδει πρὸς ἀπαρτισμὸν αὐτοῖς, ἐπιβουλεύσαντες οἵ 

P.619x&r& τὴν πολίχνην, ἐξήλασαν τοὺς βασιλέως αὖϑις καὶ βα- 
᾿σιλίδι προσεχώρησαν: καὶ πρὸς πολλῶν δυσχερῶν ἐλϑόντες 
πεῖραν, ἄχρις οὗ καὶ Βυζαντίου βασιλεὺς ἐχράτησε, διέμει-ο 
vay πολιορχούμενοι χαὶ κακῶς πάσχοντες ὑπὸ τῶν περιοικί- 
óc» πόλεων. 

AC. 1344 oL. Βασιλὶς δὲ ἡ ᾿Αννα καὶ ὃ πατριάρχης, ηὐξημένον 

Βδρῶντες ἤδη αντακουζηνὸν τὸν βασιλέα καὶ πόλεις τε 9- ὁ 

Υ. ἀφοδποποιησάμενον πολλὰς καὶ στρατιὰν οὔκ ὀλίγην ἔχοντα, v0-25 


9. αὐτῶν P. 


ilic cibo corpus refecisset, cum non paucis de suis procul dubio 
obtritus periisset: adeo breve tempus intercesserat. am vero cum 
miles oppidum Choram, ut hostile, vellet. diripere, et Persae quod 
reliquum erat civium captivum ducere aggrederentur, imperator 
superveniens vetuit oppidumque intactum servavit et duplicatas Deo 
gratias egit, tum quod a lapsu domus ipsum cum suis asseruisset, 
tum qaod Choram ita direptioni expositam ab ea servare potuis- 
set. -Posthaec conviciis ignovit, et aedilibus designatis, qui muros 
reaedificarent, ad alias urbes inde progressus est. Porro fabri ce- 
mentarii, pro mandato imperatoris impigre laborantes, brevi spatio 
meliores ac validiores prioribus exstruxerunt: quibus extrema iam 
manu imposita, incolae, comparatis insidiis, imperatoris factionem 
rursum expulerunt et ad partes Augustae defecerunt, atque in mul- 
tas difficultates et infortunia adducti, donec imperatorByzantium oc- 
cupavit, obsidionem vicinarumque urbium iniurias I sunt. 
77. Ceterum Anna imperatrix et patriarcha Cantacuzeni opes 
plurium oppidorum copiarumque accessione crevisse animadvertentes, 


HISTORIARUM III. 77. 479 


μίσαντες ἀπορίᾳ τοῦ χωλύσοντος αὐτὸν ηὐξῆσϑαι, τὸν néyayA.C. 1344 
- M Ἂ 5 
δοῦχα στρατηγὸν avOig ἐψηφίσαντο, xai ἐπέτρεψαν τὸν πρὸς 
ue ͵ ' LL δ᾽ 3 
ἐχεῖνον: πόλεμον. ὃ δ᾽ εὐϑὺς τὴν στρατιὰν ὅση ἢν zagaAa- 
βὼν, ἤλϑεν εἰς Ἡράκλειαν. πυϑόμενος δὲ περὲ βασιλέως, ὡς 
νυν , 3 ,, 34 ἡ , ' 
5XagiovzOAet ἐνδιατρίβεε ὀλίγῳ πρότερον προσχωρησάσῃ, 
«Δογγῖνόν τινὰ τοῦ δεσμωτηρίου ἐξαγαγὼν, ὃς τῆς sig βασι-Ε 
λέα ἕνεχα ἐδέδετο εὐγοίας, xai μετεωρίσας πολλαῖς ἐπαγγε- 
5 - » 
λίαις, εἰ δυνηθείη βασιλέα ἀνελεῖν, ἔπειτα προφάσεως ἕνεκα 
, , ' » , 
εὐπροσώπου xai γράμματα παρέσχετο πρὸς βασιλέα. ἐδήλου 
^ * , - € , * 5 .»ν 

τοδὲ τὰ γράμματα τοιαῦτα, ὡς πρότερον μὲν αὐτῷ Διδυμο- 

, 3 L 2 , , , 
τεΐχῳ ἐνδιατρίβοντε ἐπιστρατεύσας, συντεϑείη συγγενέσθαι: 
- - Ἁ E » 
TOU χαιροῦ δὲ κωλύσαντος τὴν συντυχίαν, ἐχεῖνον μὲν οἰχαδϑ 
2 ^ - 235 . PY - , ^ ἐδ... »- 
ἐπανελϑεῖν, αὐτὸν δὲ καιροῦ λαβόμενον ταῖς ὑπὸ βασιλέα 
τελούσαις 71001» ἐπιστρατεῦσαι, ἃ οὐκ ἐχρῆν ποιεῖν. ὅφ᾽ 

* » , 1 2 , , » 

150» ἀγαγχασϑέντα καὲ αὐτὸν, καίτοι βουλόμενον οἴχοι δια- 
τρίβειν, εἰς Ἥ ράχλειαν ἐλϑεῖν μετὰ τῆς στρατιᾶς. εἰ μὲν Ὁ 
οὖν αὐτῷ πειϑόμενος εἰς τὴν οἰχίαν ἐπανέλϑοι, κάλλιστ᾽ ἂν 
ἔχοι" παύσαιτο γὰρ ἄν καὶ αὐτὸς τὴν στρατιὰν ἀνονήτοις 
πόνοις κατατείγων" εἰ δ᾽ ἑτέρως ἔγνωχε, πλέον μὲν οὐδὲν 
» 3.:* * 57! e » E] 7 

Δοέρεῖν, αὐτὸν δὲ εἰδέναι ὅτῳ ἔγνωχεν ἀντιχαϑίστασϑαι. 
τὸν αὐτὸν γὰρ εἶναι, ὃν πάλαι οἶδε. βασιλεὺς δὲ ἐπεὲ τὰ 

, , * M 3 - y 
γράμματα ἀνέγνω, τὸν ἄρχοντα ngíov, ὃς παρ᾽ αὐτῷ ἦν, 
τῆς πόλεως προσχωρησάσης, ἔπεμπε πρὸς αὐτὸν, τοιαῦτα &y- 
τεπιστείλας" ,γἀνέγνων σου τὰ γράμματα, παραχοιμώμενε, καὶ 


cum ideo factum arbitrarentur, quia defuisset, qui eius incrementa 
impediret, magnum ducem exercitui de integro praeficiunt, eique 
belli rationes committunt, Is nil cunctatus cum totis copiis He- 
racleam contendit. Audiens autem, imperatorem esse Chariopoli, quae 
se nuper illi tradidisset, Longino quodam e carcere, quo, ut "um 
tacuzeno amicus, coniectus fuerat, educto multisque promissis ere- 
cto, si posset illi vitam adimere, honesti praetextus gratia litteras 
quoque eidem ad eundem perferendas dedit: earum haec erat sen- 
tentia. Se alias, cum in illum Didymotichi degentem moveret, col- 
locutionem cum eo pepegisse, quam quia tempus negaret, domum 
revertisse. Ipsum interea, opportunitate arrepta, urbes imperatori 
Joanni subiectas armis per nefas invasisse, Unde quamquam cete- 
roqui manere domi voluerit, cum agmine militari Heracleam profi- 
cisci debuisse. Quamobrem si sibi obsecutus domum redeat, re- 
ctissime facturum , el se quoque cessaturum milites suos inutilibus 
delassare laboribus. $i aliter censeat, nihil se dicturum amplius : 
ipsum satis scire, cui se statuat opponere: eundem enim esse, 
quem pridem expertus fuerit. Imperator, lecta epistola, praefectum 
Apriorum, qui forte, urbe iam dedita, aderat, ad illum mittit cum 


άϑο ... CANTACUZENI 


A.C.1344 77». μὲν ἐγχειμένην μεγαλαυχίαν xai τὸν τῦφον ϑαυμάζεὶν 
P.6204462107& ἐπῆλϑε" πάνυ γὰρ ἀνάρμοστα τῇ ἡλικίᾳ πράττεις, 
^ δέον γὰρ διὰ τὸ γῆρας τοῦ τολμήματος χαὲ τῆς εἰς τὰς μά- 
χας εὐψυχίας ὑφιέναι, σὺ δ᾽ ἐν ἥβῃ μὲν ἦσϑα δειλότερος 
λαγὼ, νυνὲ δ᾽ ἐν βαϑεῖ γήρᾳ συῶν οὐδαμῶς ἀμβλυτέρανϑ 
ἔχεις τὴν ὅρμήν. εἰ μὴ τοῦτο φαίης, ὡς νέος στρατιώτης 
ὦν, ὥσπερ εἰκὺς, ἐκτήσω χαὶ νέον τῦφον. τῆς ἀληϑείας 
δέ os καὶ πάνυ ἐπαιγῶ. ἀεὲ γὰρ εἰωϑὼς παρὰ τὸν βίον 
χαταψεύυδεσϑαι καὶ αὐτοψεῦδος ὧν, νῦν ut μάλιστα εἰδέ- 
γαι σὲ εἰπὼν, πάνυ μάλιστα ἐφϑέγξω τἀληϑές. οἶδα γὰριο 
σαφῶς, ἐξ οἵας τύχης ἀνειλόμην, καὶ ὡς ἠξίωσα μειζόνων, 
ἢ προσῆχε. βασιλέως δὲ διὰ τὴν προσοῦσαν μοχϑηρίαν καὶ 
Βτῶν τρόπων τὴν φαυλότητα δεσμωτηρίῳ κατακχλείσαντος 
πρὸς ὀργὴν, αὐτὸς ἐξήγαγον παραιτησάμενος καὶ πρὸς τὴν 
προτέραν τύχην ἐπανήγαγον. καὶ οὐχ ἅπαξ, ἀλλὰ καὶ πολ-τῦ 
λάκις ὕστερον βουλομένου τοῦ βασιλέως τῆς πογηρίας κολά- 
ζεσϑαν ἀξίως, αὐτὸς παρητούμην διαλύων τὴν ὀργὴν καὶ 
πολλῶν xai μεγάλων ἠξίουν ἀγαϑῶν. καὲ πολλάκις καὶ βα- 
σιλέως περιόντος, καὶ μετὰ τὴν τελευτὴν προσχεχρουχύτος » 
ὧν οὐδὲ σὲ οἴομαι ἐπιλελῆσθαι, οὐδένα τῶν ngocxgovotcovr20 
λόγον ἐποιούμην, οἷόν τινε ζώῳ τῶν ἀχϑοφόρων, πρὸς μὲν 
τὸ ἀχϑοφορεῖν κεχρημένος μόνον, τῶν δ᾽ ἄλλων εἴ τι zg00- 
CeorL δυστροπίας ἀμελῶν. ὅτι δὲ sig τοσοῦτον ἔμελλες Gr0- 


5. οὐδεγὸς τῶν ἐν ἡλικίᾳ δοκεῖς P. pro συῶν οὐδαμῶς. 


litteris huiusmodi: Legi quae scripsisti, praefecte cubiculi, et elu- 
centem ex iis ostentationem atque arrogantiam tuam magnopere 
admiratus sum: valde enim aetatem tuam dedecoras, Nam, ut senex, 
de audacia pugnandi et spiritibus debebas remittere. Tu vero iu- 
venis timidior lepore, nunc aevi maturus velut aper furentes ac 
violentos habes impetus, Nisi hoc dicas, te iuvenem militem et- 
iam iuvenili, ut conveniebat, fastu et confidentia fuisse. Macte 
virtute ob veritatem. Etenim cum tota vita mentiri consueveris et 
sis concretus ex mendacio, nunc, cum dixisti me nosse qui tu sis, 
veritatem tam clare elocutus es, ut nihil supra. Scio enim optime, 
ex quali te conditione extulerim, et quod maiora multo, quam  de- 
cuit, in te merita contulerim. Cum vero imperator ob nequitiam 
iuam et mores vitiosos in carcerem te iratus conclusisset, ego te 
venia impetrata exemi et in pristina fortuna collocavi: nec semel 
postea, sed frequenter, cum ille debita sceleribus tuis supplicia 
irrogare vellet, ego illa, eius ira mitigata, a capite tuo averti teque 
compluribus nec vulgaribus ornamentis auxi Et cum me toties 
offenderes, imperatore vivo atque mortuo, (quod nec te oblitum puto,) 
omnes offensiones flocci pendi, et sicut animali dossuario ad onera 
lantum portanda te usus, in reliquis, si quid perversitatis adhibe- 


HISTORIARUM III. 77. A481 


mag ἐχπεσεῖσϑαι, τοῦτο μόνον σαφῶς οὐκ ἤδειν. ᾧὥμην γάρ A.C. A344 
σε οὐδὲ σαρχῶν φείσεσθαι, καιροῦ καλοῦντος, ὑπὲρ ἐμοῦ, 
τὸ πλῆϑος μεμνημένον xai τὸ μέγεθος τῶν εὐεργεσιῶν. σὺ 
δ᾽ ἀντὲ τούτων ἐχρήσω τοῖς ἐναντιωτάτοις, καὶ μοχϑηροὺς 
δανθροώπους καὶ τὰς γνώμας διεστραμμένους ἀπατηλοῖς καὲ 
περιέργοις λόγοις ὑπελϑὼν καὶ ταῖς τῶν μεγίστων ἐπαγγε- V.49] 
λίαις ἐξαπατήσας, τουτονὲ τὸν πόλεμον οὐδὲν ἧττον κοινῇ 
κατὰ Ῥωμαίων, 7 κατ᾽ ἐμοῦ κεχίνηχας" οὗς ἀξιώτατα ἠμεί- 
wo τῆς τε ἐκείνων ἀβελτηρίας καὶ τῆς coi προσούσης πρὸς 
τοτοὺς φίλους ἀπιστίας ζόφον πάντων καταψηφισάμενος, ὧσ- Ὁ 
περ ἦσαν ἄξιοι, σὲ μὲν οὖν, ὥσπερ ἔφης, πάντων μάλιστα 
ἐγὼ γινώσκω" σὺ δ᾽ ἐμὲ πάνυ μοι δοκεῖς zyvonxévat. εἰ 
γὰρ ὅστις ἤδεις ἐγὼ, οὐκ ἂν οὕτως ἠγνωμόνγεις - ἐπεὶ δὲ 
μετὰ τῶν ἄλλων καὶ οἴκαδε παραινεῖς ἐπανελϑεῖν, δοχῶ 
τὅμοι διὰ τὴν ἀρχαίαν φιλίαν coi πεισϑήσεσϑαι καὶ μὴ πρὲν 
παύσεσϑαι πρὶν ἐντὸς γενέσϑαι τῆς οἰκίας. Ρωμαίων δὲ ὕντι 
βασιλεῖ κελεύσματι ϑεοῦ οὐδεμία μᾶλλον ἑτέρα, ἢ ἡ Ῥω- 
μαίων ἡγεμονία oixí(a πρεπωδεστέρα, ἣν εἰσελϑεῖν πᾶσαν 
ἐπιδείξομαι σπουδὴν, ἧ αὐτὸς τῶν φίλων ὧν παραινεῖς. 
«οπολλὰ δὲ μεταμεληθεὶς, ὅτε σὲ ὄντα γέροντα παρεσκεύαχα P.621 
τοσοῦτον πόγον ὑπομεῖναι καὶ πρὸς Ἣ ράκλειαν ἐλϑεῖν, &- 
γνων δεῖν σε rQv novo» ἀγαπαύειν, xai εἰς τετάρτην ἡμέ- 
ραν αὐτὸς ἀφίξομαι πρὸς σὲ, καὶ εἴ σοι βέλτιον δοχεῖ δια- 


res, non curavi. 'Te autem adco insigniter improbum futurüm, 
hoc solum explorare non scivi.  Existimabam enim , si occasio data 
foret, recordantem beneficiorum tam multorum magnorumque, ne 
corpori quidem tuo mea causa parsurum. At tu omnimodis contra- 
riam institisti viam, et hominibus pravis ac perniciosis sermonibus 
fraudulentis et callide meditatis obrependo et pollicitationibus eos 
maximis circumducendo , hoc bellum non minus in commune Ro- 
manorum, quam in meum unius exitium induxisti: quos,ut eorum 
vecordia et tua in amicos infidelitate dignissimum fuit, tenebris 
nimirum, quas merebantur, damnatis omnibus remuneratus es. Te 
igitur novi, ut ais; et ita quidem novi, ut nemo melius. Tu con- 
tra parum me videris nosse, Si enim scires, qui ego sim, non adeo 
ie mihi iniquum praeberes. Et quoniam inter alia etiam hortaris, 
ut domum revertar, propter veterem amicitiam tibi obtemperare 
certum est nec prius quiescere, quam intra domum sim. Qui 
autem divino iusso Romanorum est imperator, eum nulla domus 
magis, quam Romanorum imperium, decet: quam ut ingrediar, sicut 
.amicus tu bene mones, toto pectore contendam: captusque multa 
poenitudine, quod te effractum senio tam laboriose feci Heracleam 
petere, levandum te laboribus censeo, et die abhinc quarto ipse ad 
te veniam. Tum, si tibi placuerit post longiusculam quietem mee 


Cantacuzenus II, 31 


482 CANTACUZENI 


A.Ci344yovícao9at πολλῆς ἀναπαύλης ἀπολαύσαντι, οὐδὲ ταύτην 
σοι τὴν χάριν ἀποχνήσω καταϑεῖναι.᾽ τοιαῦτα μὲν ἀντέγραφε 
xai βασιλεύς" μετὰ δὲ τετάρτην ἐξ ἐχείνης ἦλθεν εἰς Ἥρά- 
κλειαν χαὶ περιέμεινε πρὸ τῶν πυλῶν ἑστὼς ἐφ᾽ ἱκανόν " 
ἐπεὶ δὲ οὐδεὶς ἀντεπεξήει, τὸ λοιπὸν ὁδεύσας τῆς ἡμέρας ,5 
ηὐλίσατο τὴν νύκτα παρὰ ποταμὸν προσαγορευόμενον “Αλμυ- 
ρὸν, μεταξὺ Σηλυβρίας καὶ Ἡρακλείας. tig τὴν ὕστεραΐαν 
δὲ ἐστρατοπέδευσαν παρὰ τὸ Ζαφνίδιον λεγόμενον, ἔνϑα 

Β βασιλεὺς μὲν ἔμεινε παρὰ τὸ στρατόπεδον ἅμα ὀλίγοις τῶν 
“Ῥωμαίων" ἡ λοιπὴ δὲ στρατιὰ μετὰ τῆς Περσικῆς τὰ περὲτο 
Βυζάντιον κατέδραμον πάντα ἄχρι Προποντίδος καὶ ἐχά- 
κωσᾶν ἐς τὰ μάλιστα. ἀπέχτεινάν τε γὰρ οἱ βάρβαροι πλεί- 

στους καὶ ἠνδραποδίσαντο, φεύγοντές τε πρὸς τὴν ϑάλασ- 
σαν καὶ πλείους ἐμπίπτοντες ἐν τοῖς λέμβοις, ἢ ὅσους φέ- 
get» ἦσαν δυνατοὶ, ἄλλως τε καὶ ὑπὸ τοῦ ϑορύβου ἀταχτοῦν-τϑ5 
τες, ἀπεπνίγοντο ἀνατρεπόμεγοι. καὶ παντοῖος ἦν ὃ ὄλεϑρος 
κατὰ τὴν ἔφοδον ἐχείγην- βοσκημάτων r6 γὰρ ἤλασαν πλῆ- 
ϑος οὐκ ὀλίγον καὶ ἀνθρώπους αἰχμαλώτους τὸ βαρβαρικὸν, 

Cxa) τὰς πλείστας τῶν κωμῶν ἐνέπρησαν, αἰτία δὲ μάλιστα 
τῆς τοσαύτης φϑορᾶς ἐγένετο ὃ μέγας δούξ. πολλὰ yàg. με-2ο 
γαλαυχήσας καὶ φυσήσας ὅτε ἐξήλαυνε Βυζαντίου, καὶ ϑαῤ- 
δεῖν κελεύσας, ὡς οὐδεὶς ἀντιστήσεται τῶν πολεμίων, ἀλλὰ 
πάντας ἄρδην ἐπιφανεὶς διαφϑερεῖ, ἐπεὶ ἐναντίως, ἢ αὐτὸς 
ἐπηγγέλλετο, ἀπέβαινε, καὶ τειχήρης κατὰ τὴν Ἥ ρακλειαν 


7. Σηλυμβρίας P. 


cum confligere, neque hanc tibi gratiam tardabo praestare. Haec 
rescripsit, et quarta luce Heracleae ante portas constitit ibique diu 
hostem exspectavit.  Nemine ad pugnam prodeunte, reliquum diei 
in itinere ponens, nocte ad fluvium Halmyrum, Selybriam inter 
et Heracleam, consedit, Postridie in loco Daphnidium. appellato 
tetendit, ubi ipse cum paucis Romanis se castris continuit: reli- 
quus exercitus ex Persis auxiliaribus loca omnia Byzantio finitima 
usque ad Propontidem cum extremis cladibus incursavit. ^ Occide- 
runt enim et captivos rapuerunt illi barbari mortales quam pluri- 
mos: pecoris quoque vim ingentem abegerunt: et vicos magno nu- 
mero exusserunt. Qui ad mare fugiebant, cum in lembos insili- 
rent plures, quam ferri poterant, ad haec etiam prae tumultu ac 
trepidatione ordinem nullum tenerent, illis eversis summergebantur: 
licebatque ea incursione adspicere variam saevissimae calamitatis 
imaginem, Huius tantae perditionis culpa penes magnum ducem 
fuit. Cum enim Byzantio egrediens superbia tumidus Thrasonica 
verba iactaret iuberetque confidere , nullum hostium se oppositu- 
tum, sed suo tantum conspectu omnes se ad unum peérditurum, 


: HISTORIARUM III. 77. 483 


dydyero, καίτοι δυνάμενος τὴν προσήχουσαν περὲ τὴν X0-A.CA344 

ραν πρόνοιαν ποιεῖσϑαι τὴν ἔφοδον ἀπαγγέλλων, ὃ δ᾽ οὐδὲν 

ἐποίει τῶν δεόντων, ὥσπερ δεδοικὼς μὴ τῶν πολεμίων ἥτ- 

τῶν γεγογέναι ὑποπτεύοιτο * xci διὰ τὴν τοιαύτην ἀγοιανὮ 

δπολλοῖς αἴτιος ἐγένετο μεγάλων συμφορῶν. ἐκεῖνος δὲ τὴν 

μὲν εἰς Βυζάντιον αὐτοῦ ἐπάνοδον νομίζων ἀναγκαίαν sivat, 

ὑποπτεύων δὲ τὴν ἤπειρον, ὡς μεστὴν κινδύνων διὰ τὸ ἐπι- 

᾿'χρατεῖν τοὺς πολεμίους, διὰ τῆς ϑαλάσσης ἀνέστρεφε τριή- 

ρει, τὴν στρατιὰν ἐχεῖ καταλιπών. καὲ αἰσχίστη ἔδοξεν ἢ 
τοἀναχώρησις καὶ ἀποδέουσα πολλῷ τῶν ἀπειλῶν, βασιλεὺς 

δὲ ὀχτὼ ἡμέρας περὶ τὸ Βυζάντιον διατρίψας καὶ κακώσας 

“ἐς τὰ μάλιστα, ἀνέστρεφεν εἰς Θρᾷάχην, καὶ πᾶσαι πόλεις 

αὐτίχα προσεχώρουν, τὴν ἐκ Βυζαντίου βοήϑειαν ἀπογινώ- V. 498 

σχουσαι, πλὴν ΑἌϊνου xat ᾿Εξαμιλίου καὶ Καλλίου πόλεως. 
ιὅτοὺς ἐν ἁπάσαις δὲ ἄρχοντας συναγαγὼν, oi παρὰ βασιλίδος P. 622 

ἦσαν ἐπιτετραμμένοι τὰς ἀρχὰς, καὶ πολλὴν περὲ αὐτοὺς 

ἐπιείχειαν καὶ ἡμερύτητα ἐπιδειξάμενος, κελεύσας τε μηδενὸς 

ἀποστερηϑῆναι τῶν ἐνόντων, ἐνίοις δὲ καὶ ἀναλώματα καὲ 

ἵππους παρασχόμενος ὅσοι μὴ εὐπόρουν, εἰς Βυζάντιον ἀπέ- 
φοπεμπε, περὶ τῆς εἰρήνης αὖϑις οὐ βασιλίδος μόνον, ἀλλὰ 

καὶ πατριάρχου καὶ τῶν ἄλλων δεόμενος ἀρχόντων, τάναντι- 

.Qrar& τοῖς ἐκεῖσε ἄρχουσι διὰ σπουδῆς πολλῆς τιϑέμενος ποι- 

tiv. ἐχείγνων γὰρ οὐ μόνον τοὺς φανερῶς τὠχείγου ἡρημέ- 

γους, ἀλλὰ καὶ εἴ τις ἦϑος ὑποφαίνοι πρὸς τὰ πραττόμενα 

21. τῶν om. Ρ. 


postquam secus evenit, quam promiserat, et Heracleae muris se 
texit, (quamvis posset convenienter regioni providere et hostilem 
adventum denuntiare,) nihilque ex officio suo fecit, (utpote timens, 
ne hostibus inferior videretur,) et per eam amentiam plurimos 
reddidit miserrimos. Cum iudicaret autem, reversionem suam By- 
zantium esse necessariam, et continentem ut infestissimam propter 
hostes metueret, copiis ibi relictis, per mare triremi rediit: visaque 
reditio turpissima et minarum illarum terroribus lónge dissimilis. 
Imperator octo diebus prope Byzantium consumptis et detrimentis 
- immanibus illatis, in 'lhraciam regressus, continuo omnes urbes, 
auxiliis e Byzantio desperatis, praeter Aenum et fexamilium et 
Calliopolim se subiicientes accepit. Convocatis porro omnium prae- 
fectis ab Augusta institutis, multaque lenitate ac mansuetudine 
exceptis, mandatoque ne quam rerum suarum iacturam paterentur, 
quibusdam item tenuioribus viatico et equis suppeditatis, Byzantium 
"eos dimisit, etiam tum pacem rogans non imperatricem solum, sed 
et patriarcham et archontas alios, ex diametro diversa ab illis facere 
"maximopere enitens. Nam cum illi non modo eos, qui aperte Can- 
tacuzeno faverent, sed si quis vel affectum tantummodo ob illa, 


484 CANTACUZENI 


A.C. 1344 GyayaxroUVTOG , πιχρῶς xai ἀπανϑρώπως κολαζόγτων, οὗτος 
τοῖς συλλαμβανομένοις ἐκ τῶν προσκειμένων βασιλίδι πα- 
ρείχετο xai δῶρα, καὶ πρὸς ὕβρεις αἰσχρὰς καὶ ἀνελευϑέρους 

Βοὺ μόνον ἐκείνων τετραμμένων, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἄλλους ἅπαν-- 
τας ἐχχαλουμένων, οὗτος πᾶσαν αὐστηρίαν ἐπεδείκνυτο, εἴ 
τις πατριάρχῃ ἢ μεγάλῳ δουκὲ ἢ ἑτέρῳ τῶν ἀρχόντων ὕβριν 
ἐπενέγκοι. βασιλίδα γὰρ ἀεὶ καὶ βασιλέα τὸν υἱὸν 'διὰ πά- 
σης ἦγον εὐφημίας, αὐτοῦ κελεύοντος, ὥσπερ ἂν εἶ μὴ πρὸς 
ἐκείγους ἐπολέμουν, ἀλλ᾽ ὑπ᾽ ἐκείνους ἦσαν τεταγμένοι. 

C oy. Βασιλεὺς δὲ ἐπεὶ τὰς κατὰ τὴν κάτω Θράκην n0-t0 
λεις πλὴν ὀλίγων ὑπεποιήσατο ἁπάσας, ἐπὶ τὴν ᾿Αδριανοῦ 
ἐχώρει, καὶ Βιζύην καὶ τὰς μέχρι Πόντου καὶ ἑκάκου χα- 
τατρέχων xai ληϊζόμενος μὴ προσχωρούσας. προσπέμπων 

Ὁ δὲ xai κρύφα διελέγετο τοῖς οὖσι φίλοις, ἐν τῇ «Α΄δριανοῦ 
δὲ πρότερόν τε ἦσαν οὐκ ὀλίγοι, καὶ τότε ἐπεγένοντο ὁρῶντες τϑ 
ἤδη τὴν Ρωμαίων ἡγεμονίαν πρὸς ἐκεῖνον ἀποχλίνασαν, οἵ 
καὶ πέμψαντες ἐχάλουν, ὡς δυνάμενοι, εἰ μόνον ὀφϑείη, μιᾶς 
τῶν πυλῶν κρατήσαντες εἰσάγειν εἷς τὴν πόλιν. βασιλεὺς 
δὲ αὐτοὺς τῆς προθυμίας ἐπαινέσας καὶ τῆς εὐνοίας τῆς 
περὶ αὐτὸν, ἐκέλευε μὴ πρότερον ἐπιχειρεῖν, πρὶν ἐκχεῖνονξο 
ἴδωσι τοῖς τείχεσιν ἐφεστηκότα. ἐδεδίει γὰν, μὴ κατάφωροι 
γεγενημένοι, σφᾶς τὸ αὐτοὺς καὶ τὴν πρᾶξιν ἀπολέσωσιν- 


10. χάτω om. M. 


quae fiebant, dolentis subostendissct, indignantes atrociter illum et 
inhumaniter punirent: hic captis qui ab imperatrice starent etiam 
dona largiebatur, Cumque illi ad. foeda et illiberalia convitia et 
ipsi converterentur, et alios omnes incitarent: hunc, si quis aut 
in patriarcham aut in magnum ducem aut alium de archontibus 
contumeliosius quippiam dixisset, severissimum experiebatur. lm- 
peratricem quoque et eius filium imperatorem, ipso iubente, semper 
honorificentissime appellabant, veluti si non contra illos, sed pro 
illis in eorum exercitu militarent. 

78. Imperator, Thraciae urbibus praeter paucas sub ditionem 
redactis , versus Adrianopolim et Bizyam quaeque ad Pontum per- 
linent profectus, quotquot se dedere nollent praedabundus incursa- 
bat. Praemissis vero occulte internuntiis, cum amicis negotium 
suum agebat, quorum et antea Adrianopoli non pauci erant, et 
tum, quod imperium Romanum ad illum inclinare animadvertebant, 
plures exstiterunt, Quinimmo accersebant eum, ut qui possent, si 
modo appareret, una portarum occupata et aperta, illum in civi- 
tatem introducere. Imperator, praedicata eorum propensa voluntate 
actisque gratiis, hortatur, ne quid prius inceptent, quam ipsum ad 
moenia conspiciant. Formidabat namque, me deprehensi seque 
negotiumque perderent: et simul de die convenit, quo et ipse ades- 


HISTORIARUM ΠΙ. 78. 485 


ἅμα δὲ καὶ ἡμέραν συνετίϑετο, ἐν ἧ αὐτόν τε παρεῖνον ἔδει, καὶ ΑΕ. 1344 
τοὺς πράττοντας τὴν ἅλωσιν πρὸς τὸ ἔργον εἶναι παρεσχευα- 
σμένους. ἐκεῖνοι δὲ πρὶν βασιλέα ἥχειν, κατὰ συστήματα πε-- 623 
ρειόντες,, ἐπεί τισιν αὐτῶν συνέβη Βράγῳ περιτυχεῖν, ὃς τὴν 
δφυλακὴν τῆς πόλεως εὐϑὺς ἐξαρχῆς διὰ τῶν ἀρίστων τὴν q3o-- 
ρὰν παρὰ βασιλίδος ἐπιστεύϑη. ἐκεῖνος γὰρ τῆς στάσεως 7058 
τὸν δῆμον τοῖς ἀρίστοις ἐπαγαγών. τοῦτον οὖν ἰδόντες παρι-- 
ὄντα xai κατασχεῖν μὴ δυγνηϑέντες τὴν ὁρμὴν, (ἄκρατον γὰρ 
ἐχείνῳ τὴν ὀργὴν ἐφύλαττον διὰ τὴν πρὸς αὐτοὺς γεγενημένην 
τοῦὕβριν xa) φϑορὰν.) ἀμελήσαντες τῶν βασιλέως παραινέσεων 
ἐπέϑεντο, ἤδη δὲ τῆς προδοσίας φανερᾶς γεγενημένης, καὶ oi 
λοιποὶ προσεβοήϑουν δείσαντες τὸν χίνδυνον. πολλοὶ δὲ ὄγτες Β 
ἅμα καὶ τοῦ δήμου ἐνδιδόντος, (ἐπιέζοντο γὰρ ὑπὸ τοῦ πολέμου V. 499 
κραταιῶς ,) περιεγένοντο τῶν πολεμίων, xoi τοὺς μὲν συγε- 
15A4pflavov αὐτῶν, οἱ δὲ ἦσαν ὠφανεῖς ἄσμενοι τὸν κίνδυνον 
διαφυγόντες. Ldnóxavxog δὲ Πανουὴλ Ó τοῦ μεγάλου δου- 
κὸς υἱὸς, τῆς πόλεως ἔχων τὴν ἀρχὴν, ὡς ξώρα τοὺς τὰ βα- 
σιλέως πράττοντας περιγενομένους ἐχλιπὼν τὴν πόλιν, ἦλϑεν 
εἰς Βουχέλου φρούριόν τι οὐ μακρὰν ἐχείνης ὠκισμένον. ὃ 
20Bgo&voc δὲ συλληφθεὶς và τε κλεῖϑρα παρείχετο τῆς πόλεως, 
καὶ ἐδεῖτο μὴ ἀποθανεῖν. οἱ δὲ, ὡς ἤδη καϑαρῶς τῆς πό- 
Asoc ἦσαν ἐγκρατεῖς, ἐτράποντο ig! ἁρπαγὴν, καὶ τήν τε C 
Βράνου xai τὰς ἄλλων διήρπαζον οἰχίας. ἔπειτα καὶ πρὸς 
πύτους καὲ φιλοτησίας διὰ τὴν νίκην ξαυτοὺς ἐξέδωχαν, οἱ 


set, et qui de urbe capienda secum agebant, ad opus aggrediendum 
parati essent. Verumenimvero, antequam imperator adveniret, illi 
turmatim obambulantes, postquam eorum quidam in Branum forte 
inciderunt, cui urbis custodia statim ab initio propter optimates 
trucidatos ab imperatrice credita fuerat, is enim seditionis princeps 
plebem in eos concitaverat. Cum igitur accedentem adspicerent, et 
impetum cohibere non possent, (etenim ob iniurias et caedes fa- 
ctitatas cane et angue peius illum oderant,) neglecta hortatione 
imperatoris in hominem invadunt.  Proditione iam manifesta , reli- 
qui item timore periculi iungunt operas. Cum frequentes essent, 
et plebs conniveret, quod bello premebatur, hostibus praevalentes, 
alios comprehendunt , alii fuga clandestina libentes se periculo sub- 
duxerant. Manuel Apocauchus, magni ducis filius, urbis praefectus, 
ut imperatoris fautores victoriam consecutos vidit, urbe relicta, in 
castellum non procul situm , nomine Bucellum, confugit,  Branus 
captivus claves urbis porrigere, ac supplicare, ne occideretur. llli 
civitatis iam sine controversia compotes ad direptionem converti, et 
cum Brani, tum aliorum domos expilare. Deinde ob adeptam vi- 
ctoriam compotare et poculis inter se invitare.  Victi ebrios et 


496 CANTACUZENI 


ϑ, ^ 
A.C. 134 4vevizrudyot δὲ μεϑύοντας καὶ παραφερομένους αὐτοὺς δρῶντες; 
ἀναϑαρσήσαντες xoi ἐπιϑέμενοι ἀόπλοις καὶ μεϑύουσιν, ἐχρά- 
, - AE. 1 
τησών τε ῥᾷστα καὶ ἀπέκτειναν αὐτῶν πολλούς" ἐνίους δὲ 
»- - ' ^ Ἀν * 2 , 
ἐξήλασαν τῆς πόλεως, τοὺς δὲ λοιποὺς ἤγαγον εἰς δεσμῶω- 
M , 35 2x 
τήρια ὑπὸ κλοιοῖς" καὶ 13 πόλις αὖϑις ὑπὸ Βράνῳ ἦν xoi 
- - x 
τοῖς πράττουσι và βασιλίδος. καὶ LAnóxavxov τὸν σφῶν ἀρ- 
, x , , U * , ν᾿ 
xovra πέμψαντες ἤγαγον ἐκ Βουχέλου. βασιλεὺς δὲ ἐπεὲ 
' » ^ 
ἐπύϑετο τὰ γεγενημένα, οὐ μετρίως ἤχϑετο, οὐ μόνον τῆς 
Ὁ πόλεως ἀποτυχὼν, ἀλλὰ καὶ τῶν φίλων ἀπολλυμένων ἐκ τῆς 
ἀβουλίας. ᾿Δπόκαυκος δὲ Ἰανουὴλ ὃ τοῦ μεγάλου δουχὸςτο 
* bd » 
υἱὸς πρὸς Βασιλέα κρύφα πέμψας, πρῶτον μὲν ἔφασχε 
^ , , » E] EL] - LI 
xat αὐτὸν ἀχούοντα παρὰ τὸ τῶν ἄλλων καὶ TOU 701006; 
ΕῚ - i ν᾿ ^ , / A] b 
αὐτοῦ πολλὰ καὲ δεινὰ κατηγορούντων, πείϑεσθαν καὶ GU- 
" i » 3 , P , * , 
τὸν χαὶ νομίζειν ἐχείνους ἀληϑεύειν " oovg δὲ πρότερον 
- bd - * 3: , - 
πολλῷ ἀχριβῶς τῶν γινομένων τὰς αἰτίας ἐξετάζοντα, τοῦ-τϑ 
, * 
vor μὲν ἀδίκως πολεμούμενον εὑρίσκειν, ἐκείνους δὲ τὰ 
ἔσχατα ἀδικοῦντας οὐκ αὐτὸν μόνον, ἀλλὰ καὶ σύμπαντας 
« » 
“Ῥωμαίους οὕτως ἐξανδραποδιζομένους καὶ ἀπολλυμένους ἀρ- 
' u 
δὴν διὰ τὴν ἐκείνων φιλαρχίαν καὶ ἀγνωμοσύνην. ὅϑεν xai 
? ?j quen . 
- ? - ^ -» ^ 
ἀγαναχτεῖν οὐκ ἀνεχτῶς πρὸς τῶν πραττομένων τὴν ατοπίαν,20 
Ῥ.654 βλπίζοντα δέ τινα ταχέως λύσιν τῶν κακῶν γενήσεσϑαι, φέρειν 
τὴν μετ᾽ ἐκείνων διατριβήν. νυνὲ δὲ ἐκείνων μὲν ὁρῶντα 
* - » x 
τὴν ὠπόνοιαν, xai ὡς οὐδὲ τῶν κακῶν ἤδη περιστάντων τὰ 
Ó - - » » ' 
δέοντα περί τὲ σφῶν αὐτῶν καὶ τῶν ἄλλων ἔγνωσαν fovsv- 


21. ἐλπίζων P. 


gressu vacillantes cum intuerentur, redeunte virtute in praecordia, 
armis eos adorti facillime vincunt: multos orco demittunt: quos- 
dam urbe pellunt: reliquos in carcerem collariis iniectis contrudunt : 
rursumque Brano et Augustae studiosis urbem obtinentibus. Apo- 
cauchus praefectus DBucello reducitur. Haec ut accepit imperator, 
non solum propter frustrationem civitatis, sed etiam propter amicos 
ipsorummet stultitia perditos summopere doluit. Ad quem Manuel 
Apocauchus misit, qui ei suis verbis diceret, se quoque tum patrem 
ipsum, tum alios multum et graviter illum accusantes audientem 
credidisse ac vera illos loqui putavisse, Ceterum iampridem causis 
rerum accurate discussis, invenisse ipsum mulla sua culpa bello la- 
cessi, illos autem longe iniquissimos ob amorem dominandi. et 
improbitatem suam non ipsum modo, sed Romanos ommes in ser- 
vitutem et extremum exitium. comari praecipitare, Ex quo tam ne- 
fario eorum conatu sibi stomachum moveri vehementissime. Quia 
vero confidisset, cito. malis finem futurum, in eorum sodalitio per- 
severasse, Nunc quia eorum vecordiam perspiciat, qui neque malis 
iam supra caput adstautibus sibi aliisque consulendum statuerint, 


HISTORIARUM ΠῚ. 78. 483 


M * ^ 
εσϑαι, ἀλλ᾽ ἀπωϑθϑοῦνται τὴν εἰρήνην, μάλιστα ὕπ᾽ αὐτοῦ za-A. C. 1344 
ραχαλούμενοι τοῦ τοσαῦτα καὶ πρότερον καὶ μέχρι νῦν ἀδι- 
χουμένου, καὶ τῶν εἰς αὐτὸν τοσούτων xai τηλικούτων δει-- 
γῶν γεγενημένων παρεχομένου ἀμνηστίαν, τήν τε ἐκείνων 
δβδελυξάμενον ἀγνωμοσύγην xai τὴν αὐτοῦ ϑαυμάσαντα με-͵ 
γαλοψυχίαν xai καρτερίαν καὶ τὸ οὕτω τῆς κοινῆς ὠφελείας Β 
ἕνεχα. τὰ καϑ' ξαυτὸν προΐεσϑαι ἑτοίμως, μὴ ἐκείνοις ἐπι- 
πλέον δύνασϑαι συνεῖναι, ἀλλὰ τὰ αὐτοῦ ἡρῆσϑαι μᾶλλον, 
xai ἐξ αὐτῆς τὰ αὐτοῦ πράττειν, καὶ προχινδυγεύειν αὐτοῦ 
τομάλιστα βούλεσθαι xai τοῦ διχαίου. τοιαῦτα μὲν ᾿Απόχαυ- 
ε » ' * εν 1 , , , 
xoc ὃ τοῦ μεγάλου δουκὸς υἱὸς πρὸς βασιλέα κρύφα διελέ-: 
' 21 c , , , - ts "- 5 
γετο. βασιλεὺς δὲ δμοίως ἐπήνει τε τῆς αἱρέσεως τοῦ ἀγα- 
- - ε 
Jov, xat χάριτας τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας ὡμοληγει. καὶ α- 
φορμὰς παρείχετο τοῦ πράττειν ὅ,ιτε δύναιτο ὑπὲρ αὐτοῦ 
τιὄπροϑύμως. μετ’ οὐ πολλὰς δὲ ἡμέρας ἀποστάντα πρὸς av- 
᾿ ^ , ' : 
τὸν, ἐπεὶ μὴ xai τὴν πόλιν ἠδύνατο προσάγειν, τοὺς συναι-- 
5» ^ * 5 
ρομένους οὐκ ἔχων πρὸς τὸ ἔργον, (πρότερον yag ὀλίγῳ &zav- 
MH , €.9-» , , 2 , 
τες οἱ βασιλέως φίλοι ὑπ᾽ ἀνοίας διεφϑάρησαν.) ἀσμένως vc C 
ἐδέξατο ὃ βασιλεὺς, καὶ τιμῆς ἠξίωσε καὶ εὐμενείας πλείστης. 
δομετὰ τοῦτο δὲ ἐπεὶ 7 ᾿Αδριανοῦ ἀνεπιχείρητος ἐδόχει, Βιζύῃ 
ἐπεστράτευσεν Ó βασιλεὺς καὶ ἐπόρϑει τὴν χώραν " πρεσβεί- 
^ » ^ ^ , - 2 -" , 
αν δὲ ἔπεμπε πρὸς τὴν πόλιν, παραινῶν αὐτῷ παραδιδόναι, 
* * - » , e , , 
xai μὴ κενῆς ἐλπίδος ἕνεκα τοσαύτην ζημίαν vnouévew, δια-Ὗ. ὅοο 
φϑειρομένων τῶν ἀγρῶν" μετὰ γὰρ τῶν κακῶν τὴν ἐπιφο- 
55 * ' U ad , 7: * » 
gar παραδώσουσὶν ἀνάγκῃ πιεσϑέντες. ΕΒιζυΐοι δὲ ovre 


sed pacem repudient, ab eo potissimum invitati, qui tam multas et 
graves iniurias hucusque sibi impositas perpetua oblivione deletu- 
rum promittat, et eorum scelus exsecratum et eius excelsum ani- 
mum ac tolerantiam admiratum, et quod boni communis gratia res 
suas adeo non invito proiiciat, non posse de cetero imperatrici 
favere, sed eius pamées amplexum potius ab hac ipsa hora illi 
opera inserviturum proque illo et iustitia nullum discrimen recusa- 
turum, Haec ille clanculum. | Cui imperator et de mutato consilio 
laudem impertivit, et de animo erga se tam egregio gratias egit, 
et quod posset pro se impigre faciendi occasionem praestitit. Die- 
bus aliquot intermissis, cum ad eum transiret, simul autem urbem 
iradere nequiret, quod administris huius operis careret, (nuper si- 
quidem omnes imperatoris amici per insipientiam interierant,) li- 
benter illum accepit summoque honore et gratia dignatus est. De- 
inde quoniam Adrianopolis invadenda non videbatur, Bizyam movit 
agrumque vastavit.  Legatione porro ad cives missa, hortatus est 
eos , uti sese dederent, neve propter inanem spem tanta agris detri- 
menta inferri sustinerent: eo enim compulsum iri, ut etiam post 


488 "  CANTACUZENI 


AC. 1344 ἐπηγγέλλοντο σφᾶς αὐτοὺς xai τὴν πόλιν παραδιδόναι, ᾿ οὔτε 
πρὸς τὴν εἰωθυῖαν ἀναισχυντίαν ἐτράποντο καὶ τὰς ὕβρεις , 
Ὁ ἀλλ᾽ εὐφήμως καὶ σωφρόνως ἀπείπαντο τὴν πρεσβείαν. νομί- 
σας δὲ ὃ βασιλεὺς ἀρχὴν προσχωρήσεως εἶναι τὴν εὐγνωμο- 
σύνην, (συνεώρα γὰρ ὑπενδιδόντας πρὸς τὰς συνεχεῖς ἐφό- 
δους καὶ τὴν κάχωσιν,) ἔγνω δεῖν τὴν στρατιὰν ἀπάγειν τὴν 
ταχίστην, ἵνα Tm 7 χώρα διαφϑείροιτο μέλλουσα γίνεσϑαι 
μετ’ ὀλίγον om αὐτὸν, αὐτοί τὲ τυχόντες ἀδείας. τὰ δέοντα 
βουλεύσαιντο περὲ σφῶν, xoi ἀνέστρεφεν εἷς "Angov. 
P.655 o9'. Ἔνϑα ϑιατρίβοντι ᾿Αμζᾶς τις ὄνομα προσελϑὼν, IO 
B ἐμήνυεν, ὡς ἅμα τινὲ ἑτέρῳ Σκαράνῳ προσαγορευομένῳ ὀλίγῳ 
πρότερον ἐκ Βυζαντίου προσέλϑοιεν φυγάδες. αὐτὸν μὲν 
οὖν ἀδόλως προσελϑεῖν xaà ἀπανούργως, Σχαράνον δὲ οὐχ 
ὅμοίως, ἀλλὰ πολλαῖς ὑποσχέσεσι καὶ δωρεαῖς παρὰ μεχά- 
λου δουχὸς πεισϑέντα, εἰ αὐτὸν ἀνέλοι. νομίσαντα δὲ Zxa-15 
g&voy ξυλλήψεσθϑαι αὐτῷ. διὰ τοῦ γένους τὴν πρὸς τὰς σφα- 
γὰς καὶ τοὺς φόνους ἑτοιμότητα, (ἐκ Περσῶν γὰρ ᾿Δμζᾶς τὸ 
γένος ἦν ) ὀκκαλύψαι τὸ ἀπόῤῥητον. τὸν δὲ ἡγησάμενον 
δεινὸν τὴν κατὰ festo συγκρύπτειν ἐπιβουλὴν, τόν τὲ 
ἄνθρωπον μηνύειν καὶ τὴν γνώμην. Σκαράνος μὲν οὖν αὐτί-50 
κα συγελαμβάνετο, κελεύσαντος βασιλέως" ἀγόμενον δὲ oi 
περὶ βασιλέα ὥρμηντο ἀνελεῖν, βασιλεὺς δὲ ἠπείλησεν, ἀπι- 


9. “4προν M. 


vastationem 86. dederent.  Bizyenses meque sé urbem  dedituros 
spondere , neque ad solennem impudentiam et contumelias confu- 
gere, sed legationem honeste modesteque reiicere. Ratus autem 
imperator, agnitionem beneficii principium deditionis fore, (obser- 
vabat enim propter assiduitatem  incursionum vexationumque pau- 
latim eos de pertinacia remittere ac cedere;) exercitum quam celer- 
rime removendum censuit, ut neque regio vastaretur paulo post 
in suam ditionem ventura, et ipsi securitatem adepti salubria sibi 
meditarentur, et Apros revertit. 

79. Apris degentem Amzas quidam adiens, se cum quodam 
Scarano appellato paulo ante Byzantio profugisse «nuntiat, Ac se 
quidem citra dolum et calliditatem advenire, Scaranum mon item, 
sed multis pollicitationibus ac muneribus a magno duce illectum, 
si ipsum imperatorem occidisset. ^ Eundem Scaranum sperantem 
ipsum sibi ad caedem intrepide obeundam propter generis commu- 
nionem (erat enim Amzas quoque Persa) adiutorem fore, arcanum 
aperuisse, Se, quod insidias contra imperatorem intentatas habere 
tacitas periculosum iudicaret, hominem et machinationem eius in- 
dicare voluisse. Scaranus imperatoris iussu extemplo coniprehendi- 
tur: qui cum duceretur, qui adstabant, ad eum trucidandum prosi- 
lmpt. Tum imperator interfectorem hostis sui loco habiturum mi- 


HISTORIARUM if. 70. 489 


στίας sig αὐτὸν τὸν φονεύσοντα χριγεῖν. ἀπόδειξις γὰρ ἄν A.C. 1344 
εἴη τοῦ ἑαυτῷ τὴν πρᾶξιν συνειδέναι τὸ τοῦτον ἀνελεῖν, ἵνα C 
διαφύγῃ τοὺς ἐλέγχους. οἱ μὲν οὖν οὕτως ἀνεχώρουν δεί- 
σαντες τὴν ἀπειλὴν, Sxagdvog δὲ ὅμως ἐῤῥύετο τοῦ ϑανάτου. 
ἤἡπαραστησάμενος δὲ ὃ βασιλεὺς ἠρώτα εἰ εἴη ἀληϑῆ, ὅσα 
"Aub&g αὐτοῦ κατηγοροίη. ὃ δὲ συνωμολόγει, πολλαῖς ὕπο- 
ὀχέσεσι xai δωρεαῖς ὑπὸ μεγάλου δουκὸς παραπεπεῖσϑαε 
πρὸς τὸ ἀνελεῖν αὐτὸν, καὶ ἐπὶ τούτῳ ἥκειν" ἦν γὰρ γεν- 
γαῖός τὸ τὴν ψυχὴν καὶ πολεμικὸς καὶ τὴν ῥώμην τοὺς ἄλ- 
10Àovc ὑπερέχων. τὸν μὲν οὖν ἐκέλευεν ὃ βασιλεὺς φυλάττε- 
σϑαι, ὡς ἐς τὴν ὕστεραίαν πλείω ποιησόμενος ἐξέτασιν περὲ 
αὐτοῦ" νυκτὸς δὲ ÉxéAtus τῶν οἰχετῶν τοῖς πιστοτάτοις τοῦ Ὁ 
στρατοπέδου ἐξαγαγόντας ἀπολύειν * tdubày δὲ φιλοτίμως 
ἠμείψατο ἰδ βασιλεὺς τῆς μηνύσεως τῆς ἐπιβουλῆς. παρα- 
15oxevalouérvo δὲ αὖϑις Βιζύῃ ἐπιστρατεύειν ἐδόχει δεῖν 
πρότερον πρεσβείαν ποιεῖσϑαι πρὸς αὐτοὺς, xai παρήνει 
ἑχουσίως προσχωρεῖν καὶ μὴ τὴν ἀνάγκην περιμένειν" τὖύτε 
γὰρ οὐκ αὐτοῖς, τῇ ἀνάγκῃ δὲ τὴν χάριν εἰδήσειν τῆς αὐ- 
τῶν χαταδουλώσεως. xai πρότερον γὰρ ἐπιστρατεύσας , ὅτε 
χοσωφρόνως ἀπεκρίναντο, ταχέως ἀπεχώρησε, καιρὸν αὐτοῖς 
παρέχων rot τὰ δέοντα συμβουλεύσασϑαι ὑπὲρ αὐτῶν" καὶ 
γῦν εἰ προσχωροῖεν ἑκουσίως, οὐδεμίαν ὑποστήσεται κάκωσιν 
4 χώρα. εἰ δ᾽ ἀγνωμογοῖεν ἔτι, τὴν ἐπαγωγὴν αὐτῷ μὴ. 616 
προσλογίζεσϑαι τῶν κακῶν, Βιζυύυϊοι δὲ ἐπεὶ ἐδέξαντο τὴν γ.5οι1 


natur, id enim argumento fore communicati cum eo consilii, et 
propterea miserum occidere, ne ab eo prodatur. Illi timore mina- 
rum hominem missum faciunt: ita Scaranus mortem effugit. Pro- 
ductum porro in medium imperator interrogavit, verane essent, 
quae Amzas detulisset. — Reus promissis ac donis plurimis se ad 
ipsum occidendum a magno duce male impulsum confitetur, et hu- 
ius ergo adventasse. Erat enim animo nobili ac militari et viribus 
robustissimis. Mandat eum custodiri imperator, ut diligentius po- 
stridie inquisiturus, Noctu interim ministris fidelissimis dat. nego- 
tium, ut illum e castris eductum dimittant: Amzam ob insidias 
patefactas honorifice donat, Rursus Bizyam expeditione parata, 
visum incolas ante per legatos appellare: per quos hortatur, uti 
sponte se dedant, necessitatem ne operiantur: tum enim non ipsis, 
sed necessitati subactionis gratiam habiturum. Nam et prius cum sibi 
et bonis verbis respondissent, mox recessisse tempusque 
ad salutare consilium capiendum indulsisse: et nunc si se volentes 
dedant, agrum eorum nihil incommodi passurum. Si adhuc insipien- 
ler detrectaverint, ne suam postmodum, quam sensuri sint, cala- 
mitatem sibi adscribant.  Bizyenses, auditis oratoribus, in coetum 


490 CANTACUZENI 


A.C. 1344 πρεσβείαν, ἐχκλησίαν συγαϑροίσαντες ἐβουλεύοντο ὅ,τι δέοι 
πράττειν. καὶ ἐδόκει πᾶσι ψήφῳ κοινῇ προσχωρεῖν τῷ βασι- 
λεῖ, ἀδίκως ve πολεμουμένῳ καὶ ἀπελαυνομένῳ τῶν Ῥωμαί-. 
ὧν τῆς ἀρχῆς καὶ δυναμένῳ βλάπτειν" xoi Παλαιολόγον 
I. εώργιον τὸν ἄρχοντα αὐτῶν ἐκέλευον, εἶ μὴ βούλοιτο σὺνδ᾽ 
αὐτοῖς προσιέναι βασιλεῖ, πᾶσαν. ἔχοντα τὴν ἀποσκευὴν sig 
Βυζάντιον ἀποχωρεῖν. χἀκεῖνος αὐτοῖς πολλὴν ὅδμολογήσας 

Βτῆς εὐγνωμοσύνης χάριν, ἀπεχώρει μὴ βουλόμενος προσιέναι. 
βασιλεῖ, συνείπετο δὲ καὶ ὃ μητροπολίτης δείσας πατριάρχην. 
Βιζυΐοι δὲ δύο τε τῶν ἀρίστων ἀπολεξάμενον καὶ τοῦ δή-ἴο 
μου καὶ τῆς ἐκκλησίας τοσούτους ἑτέρους, πρὸς βασιλέα, 
πρέσβεις ἔπεμπον καὶ τὴν πόλιν παρεδίδουν" ἔφασαν δὲ, 
καὶ «Urol πρότερον μὲν ὑπὸ τῶν ἀρχόντων ἐξηπατημένοι ,. 
ἀγνωμοσύνην r& αὐτοῦ κατηγορεῖν καὶ ἐπιβουλὴν xai προ- 
δοσίαν ἐγκαλεῖν τῶν βασιλέως παίδων. ἐπεὶ δὲ τοῦ χρόνουτϑ 
τριβομένου, ἐκεῖνοι συκοφαντοῦντες ἀπεδείκνυντο xai τὰ μέ- 
γιστα ἠδικηκότες, αὐτὸς δὲ ἀδικούμενος χαὲ ἐπιβουλευόμενος 
καὶ οὐδὲν ἐπιεικὲς ἀκούων, ἔπειτα καὶ τὴν κοινὴν δρῶντες. 
πανωλεϑρίαν, ἢ ὀλίγου δεῖν Ρωμαίους ἅπαντας διέφϑειρεν, 

Οἀχούογτές τε καὶ αὐτὸν ἀεὶ δεόμενον περὲ εἰρήνης, ἐκχείνουςο. 
δὲ αἱρουμένους τὸν τοσούτων αἰτιον πόλεμον κακῶν, δεινοὶ 
μὲν ἡγεῖσϑαι τὰ πραττόμενα xai προθυμεῖσθαι, εἴ τις δύ-- 
γαμις ἐνῆν, λύσιν τινὰ ἐξευρίσκειν τῶν κακῶν. ἐπεὶ δ᾽ αὐτοῖς 
τοῦτο οὐκ ἐν ἐφιχτῷ, τοὺς μὲν ἄλλους ἅπαντας τῆς συμφο-. 


coeunt, quid agant, deliberant. Una est omnium et concors sen- 
tentia ad imperatorem transeundum: qui praeter ius et fas armis 
appetitus et Romano imperio pulsus esset, quique adversariis suis 
nocere posset: Georgium Palaeologum praefectum, misi sequatur, 
cum tota re familiari Byzantium remigrare iubent. Is imperatori 
se submittere nolens, humanitatem istam multa gratiarum actione 
prosecutus discedit, cui se metropolita patriarcham timens adiun- 
git. Bizyenses duos de optimatibus, totidem de populo et ecclesi- 
asticis , omnes numero sex deligunt , quos ad imperatorem mittunt, 
et urbem tradunt: fatenturque et ipsi, se prius a pracfectis illum 
pro improbo . et insidiatore et imperatoris filiorum proditore ac- 
cusantibus delusos esse. At postquam tempore procedente illos 
calumniatores fuisse iniquissimos, ipsumque iniuriose et insidiose 
tractatum et maledictis confixum apparuisset, cumque vidissent 
communem pestem, qua Romani paene omnes interierint, et audis- 
sent ipsum pacem sine intermissione flagitare, illos contra. bellum 
tot malorum causam paci praeferre, graviter tulisse paratosque ad 
remedium tantis aerumnis afferendum fuisse, si modo ullum inve- 
nire potuissent. Scd quoniam mon ca esset ipsorum facultas , ali-. 


HISTORIARUM Ill. 79. 491 


ρᾶς οἰχτείρειν, αὐτοὺς dà τὰ λυσιτελῆ βουλευομένους iav-A.C.1344. 
τοῖς, ψήφισμα ποιήσασϑαι προσχωρεῖν ἑκόντας καὶ τὴν 
πόλιν παραδιδόναι καὶ μὴ τῆς ἑτέρων ἀνοίας ἀποτίνειν αὐὖ- 
τοὺς δίκας. τοιαῦτα μὲν οἱ Βιζύϊοι ἐπρέσβευον. βασιλεὺς 
502 τῆς εὐβουλίας ἐπαινέσας, τοῖς τε πρέσβεσι δῶρα παρα- 
σχὼν, ἦλϑε πρὸς τὴν πόλιν, ἑπομένους ἔχων xai τοὺς πρέ- 
σβεις, καὶ ὃ δῆμος ἅπας μετὰ τῶν ἀρίστων ἔξῆλϑεν ὕπαν- Ὁ 
τήσων. ἐπεὶ δὲ ἐγένετο ἐγγὺς πυλῶν, πρῶτα μὲν ἐκέλευεν 
"Avvav τὴν βασιλίδα εὐφημεῖν, καὶ μετ᾽ ἐχείνην βασιλέα τὸν 
τουϊὸν, τρίτους δὲ μετ᾽ ἐκείνους αὐτόν τε καὶ Εἰρήνην βα- 
σιλίδα τὴν γυναῖχα, καὶ ἐτελεῖτο 7 εὐφημία κατὰ τὰ κεκχε-, 
λευσμένα. τὸν ἴσον δὲ τρόπον κὠν ταῖς ἄλλαις πόλεσιν ἐποί-. 
ει" xai κατὰ τὰς ἱερὰς μυσταγωγίας ὅμοίως τὴν τῶν βασι- 
λέων μνήμην ἐκέλευε ποιεῖσϑαι. εὐθὺς μὲν οὖν προσεχώρουν. 
ιὔχαὲ τὰ περὲ Βιζύην πολίχνια ὄντα οὐκ ὀλίγα, καὶ πᾶσιν Ó 
βασιλεὺς ἐφίστη ἡγεμόνας καὶ διῴχει, dj αὐτῷ ἐδόκει ἄριστα. 
Βιζύης δὲ ἄρχοντα κατέστησε τὸν γυναικὸς ἀδελφὸν ᾿σάνην 
τὸν Πανουήλ. ἣν γάρ τινα xai οἰχειότητα πρὸς τὴν πόλιν 
ἀρχαίαν ἔχων. πρωτοστράτωρ γὰρ ὃ τούτου πενϑερὸς ἐκεῖΡ. 627 
βοτὴν οἰχίαν ἔχων ἐξαρχῆς κτήσεις v8 πλείστας καὶ μεγάλας 
εἶχεν ἐν αὐτῇ, xai τῶν συγγενῶν καὶ τῶν οἰκείων xti πολ- 
Aoi κατῴχουν, ὕφ᾽ ὧν ἤγετο σχεδὸν 7 πόλις. διὰ ταύτην δὴ 
t 3 
τὴν οἰχειύτητα πρὸς πρωτοστράτορα τὸν γαμβρὸν αὐτοῖς. 
ἐπέστησεν ἄρχειν "Modrgv τὸν Πανουήλ. πρωτοστράτωρ γὰρ 


16. ἡγεμόνα P. 20. οἰχείαν P. ^ 23. πρὸς πρωτοστρ. om. M. 


orum. omnium ita aílictorum misericordia commoveri, «et ut si- 
bimet prospicerent, decrevisse in eius se potestatem ultro cum 
urbe tradere, ne alienae amentiae poenas luant. Haec Dizyenses. 
Imperator, probato tam laudabili consilio, legatos muneratur, et iis 
prosequentibus ad urbem fertur: cui plebs universa cum optima- 
tibus se obviam effundit. ^ Ubi ad portas fuit, primum quidem 
Annae imperatrici, deinde filio eius imperatori, postremo sibi et' 
uxori suae Irenae faustum acclamari iussit, quod fecerunt. Eodem 
modo per alias urbes fieri , et inter sacrificandum similiter impera- 
torum mentionem celebrari voluit. Statim igitur non pauca in 
circuitu oppida accesserunt, quibus singulis imperator praefectos de- 
dit, earumque statum quae optima visa est ratioue formavit. Bi- 
zyae Manuelem Asanem, uxoris suae (fratrem, praefectum delegit, 
cui vetus quaedam cum civibus illis coniunctio. consuetudinis in- 
iercedebat. Protostrator quippe, eius socer, illic domicilium ab ini- 
tio multasque et amplas possessiones habebat, Praeterea cogna- 
torum et familiarium eius complures ibi incolebant, a quibus 
ferme civitas administrabatur, Ob hanc igitur familiaritatem con- 


492 ᾿ CANTACUZENI 


À " . ^ 2. ͵ - 32.. 

ΔΟ. 1344 μετὰ τὴν ἔν Γ υναικοχάστρῳ τοῦ βασιλέως ἀναχώρησιν ὑπὸ. 
μεγάλου δουκὸς πολλὰ φεναχισϑεὶς, xai sig τοὺς πρώτους 
τῶν φίλων τετἀγμένος, πρωτοβεστιάριός τε ὀλίγῳ ὕστερον 
3 ' » , 
ἀναδειχϑεὶς, ἔπειτα εἰς τὴν οἰχίαν κατεκλείσϑη καὶ ζόφον 

-— M ^ 
B κατεχρίϑη τοῖς ἄλλοις. ὁμοίως φίλοις, καὶ χρόνον οὕτω 0v-5 
^ , m" » 
χνὸν διανύσας φρουρούμενος ἐν τῇ οἰκίᾳ, ὕστερον ἐτελεύτη-- 
L4 D - 
σε, πένης καὶ ἀτιμος ἐξ εὐπόρου καὶ περιφανοῦς γεγενημέ- 
, * -€ , LA , 2 , 

V. 502 voc. kd owe: xn δὲ "E Ἱεροσολύμων ἄρτι T0TS ἐκ Βυζαντίου. 
διαδρᾶντι, ὑποπτευομένῳ καὶ πάσχειν μέλλοντι χαχῶς xoi 
Ὕ N : M ^ 
ἀφιγμένῳ πρὸς αὐτὸν, ὃ βασιλεὺς τὴν Βιζύης ἐνεχείρησεντο 
» , e » » 
ἐχηλησίαν, ὥστε τὰ τοῖς ἱεροῖς καγόσιν ἐνδεδομένα πράτ- 

» i , € ? * 2 , * , » 
τειν, ἔπει ταυτῆς ὁ ἀρχιερεὺς ἀπεχώρει τὴν βασιλέως ἀπο- 

, * 
σειόμενος ἐπιδημίαν. ἐπεὶ δὲ πάντα διῴκητο τὰ κατὰ τὴν 
πόλιν βασιλεῖ, αὖϑις ἀνέστρεφεν εἰς Χαριούπολιν xai τὰς 

’ , vA 
μήπω προσχωρησάσας πόλεις τοῖς τὲ ὅπλοις ἐβιάζετο  xai15 
[2 “"ΞὭ - 
λόγοις πιϑαγοῖς ἐπεχείρει πείϑειν προσχωρεῖν αὐτῷ. δοὺξ 
δὲ ς έ Li * * J, - » ,? , 
Có? ὃ μέγας, ἐπεὶ τὸ διατρίβειν τειχῶν ἔξω ἀπηγόρευεν, 
* 1 - - - 
(αἱ uiv γὰρ τῶν πόλεων Καντακουζηνῷ προσεχώρησαν τῷ 
βασιλεῖ, αἵ δὲ πολιορκούμεναι καὶ κακῶς πάσχουσαι ταῖς 
- $ 4 , , » 5 » , ' 
χαϑημεριναῖς ἐφόδοις ἀμφίβολοι δὴ ἤσαν" ἐπιχουρίας ya9ao 
οὐδεμιᾶς παρ᾽ αὐτοῦ ἐτύγχανον, συχνὰς ποιούμενοι τὰς πρε-- 
σβείας καὶ τὴν καχοπραγίαν ὄδδυρόμενοι,) ἵνα μὴ δοκοίη, 
εὗσπερ ἐν μεγάλῳ κλύδωνι τοὺς οἴακας τῆς ἀρχῆς καταλι- 
zv ἀργὸς καϑῆσθαι πρὸς v0 διασώζειν ἀπειπὼν, ἐσκέψατό 


iugis suae germanum Manuelem. Asanem praefectum ipsis, ut dice- 
bamus, constituit. |. Nam protostrator post secessionem ab impera- 
tore apud Gynaecocastrum a magno duce egregie ludificatus et. 
inter principes amicorum cooptatus pauloque post protovestiarius 
declaratus, postea domi suae inclusus et tenebris similiter ut alii 
eiusdem ducis amici damnatus, ita perdiu in aedibus suis custodi- 
tus, tandem egens et infamis ex copioso et illustri mortuus est. 
Patriarchae autem Hierosolymorum , qui suspectus et poenas datu- 
rus recens Byzantio. ad se confugerat, imperator Bizyensem eccle- 
siam sacrorum Canonum concessu regendam commendavit: quan- 
doquidem eius episcopus adventum ipsius aversatus aufugerat. 'l'oto 
orbis statu composito, Chariopolim se recepit et oppida restantia 
ad deditionem partim armis coegit, partim oratione ad persuaden- 
dum accommodata invitavit. lam vero magnus dux captus intra 
urbem latendi fastidio, (aliae siquidem Cantacuzeno se permisérant, 
aliae obsessae et quotidianis populationibus divexatae nutabant, 
cum subsidium ab illo nullum, quamvis crebro et cum lamentatione 
suarum aerumnarum expelitum, consequerentur,) ne , ut in turbu- 
lenta tempestate relicto imperii clavo otiosus sedere ac salutem 


HISTORIARUM III. 80. 493 


. 
τι περιεργύτερον, ἵνα τοῖς πολλοῖς δοχοίη ἀναγκαίων τινῶν A.C. 1344 
πέρι Βυζαντίῳ ἐνδιατρίβειν " καὶ ὃς οὐδέπω πρότερον οὐδένα 
τοῦ ἀγαθοῦ καὶ δικαίου λόγον ἐποιήσατο, δικαιοσύγην ἐχή- 
ρυξε καὶ εὐθύτητα περὲ τὰς δίκας - xai καϑήμενος ἐν τῇ Ὁ 

ὅμονῇ Neuro? τοῦ σωτῆρος καὶ εὐεργέτου ἐδίκαζε διὰ πάσης 
τῆς ἡμερας, περὲ συμβολαια καὲ ἰδιωτικὰς ἀμφισβητήσεις 
᾿ἀσχολούμενος. ἐφρόνει δὲ Ῥαδαμάνθυος οὐδὲν ἧττον ἐπὲ τού- 
τοις, ὃς χαὲ τὴν νεχρῶν δίκην ἐλέγετο ἐπιτετράφϑαι διὰ τὴν 
δικαιοσύνην, ἀγνοῶν ὡς οὐδὲν ἀγεννέστερον καὶ καταγελα- 
τοστύτερον στρατηγοῦ ὑπὸ πολέμου τοσούτου περιῤῥεομένου 
καὶ συμβολαίοις σχολάζοντος, ἵνα τοὺς xa^ ἕχαστον ἰδιώ- 
τας ὠφελοίη τῶν κοινῶν καταμελῶν. ᾿ 
π΄. Γαβαλᾶς δὲ ὃ μέγας λογοθέτης, τοῦ χρόνου TQi-P. 628 
βομένου, ἐπεὲ τὸν γάμον τῆς θυγατρὸς Ó μέγας δοὺξ χατὰ 
ιὅτοὺς ὅρχους οὐχ ἀπεδίδου, ἐδυσχέραινέ τε οὐ μετρίως τὴν 
τριβὴν καὶ μεγάλῳ δουκὲ περὶ τοῦ γάμου διελέγετο, ἀξι-Β 
ὧν ποιεῖν χατὰ τοὺς ὅρχους. ὃ δ᾽ ἔφασκε μὲν καὶ αὐτῷ διὰ 
σπουδῆς εἶναι καὶ προύργου παντὸς, τὴν νύμφην δὲ xai 
τὴν μητέρα ἀπαναίγεσϑαι διὰ τὴν πολυσαρκίαν. συνεβού- 
βολευέ τὲ φαρμακείαις χρήσασϑαΐί τισιν, εἴ πὼς γένοιτο, τῶν 
ἐγκάτων συγεσταλμένων, λεπτότερον φανῆναι καὶ ἐπέραστον 
τῇ νύμφῃ" πάνυ γὰρ ἔχειν ἀηδῶς πρὸς τὴν ἀσυμμετρίαν 
17. μὲν om. P. 


desperare vulgo videretur, quiddam singulare instituit, ut quibus- 
dam Byzantio necessariis distineri crederetur. Et qui ante id tem- 
pus bonum et iustum nunquam hili fecerat, iustum et rectum in 
causis et litibus observandum , praeconis voce promulgavit sedens- 
que in monasterio Christi Servatoris et benefici, toto | die forum 
agebat , in contractibus et privatis controversiis occupatus. Nec 
erat Rhadamantho inferior, qui, quod fuisset in vita iustissimus, 
apud inferos arbitria facere dictus est, ignorans miser, nihil esse 
tam ignavum tamque ridiculum, quàm ducem tanto bello urgente 
disceptandis vacare litibus, et dum prodesse vult privatis singulis, 
omittere communia. 

8o. Gabalas autem ]logotheta, quoniam tempus longum iam 
abierat, cum magnus dux filiam suam secus quam iurarat, nuptum 
sibi non daret, moram valde indignatus, de matrimonio eum ap- 
pellat orans , ut quod iurasset, aliquando re praestaret. Respondet 
ille, se quoque id percupere nec ei rei quidquam praevertendum 
dueere: sed sponsam et matrem eius ab eo, ut nimium corpulento 
atque obeso abhorrere. Proinde medicamentis utendum, si forte 
contractis visceribus gracilior ct sponsae suae amabilis redderetur: 

. propter vastitatem enim illam et proportionem non bene respon- 
dentem nihil esse eo deformius alque iniucundius. | Gabalas hoc 


494 CANTACUZENI 


^ h - , ^ $ , “ 3 

A.C. 1344 τῶν σαρκῶν. 0 δ᾽ ὑπώπτευε μὲν σκήψεις εἶγαι καὶ προφάσεις 

τὰ τοιαῦτα καὶ εἰρωνείαν ἀχριβῶς " τῷ δὲ κατάχρας ἡττῆ- 
- - , » e 97 794 - y 
ojo. TQ τῆς κόρης ἔρωτι, ἃ καὶ ὀλίγα φρενῶν μετέχων 
- 2 2 , 2 eT 206! » - 
συνῆχεν ἂν τις, αὐτὸς ἐβούλετο ἀγνοεῖν zai ἐδόκει δεῖν τοῖς 
, 2 jy 

καταγελαστοτάτοις ἐπιχειρητέα εἶναι διὰ τὴν κόρην. διαλε-5 
" ^ , , Le s b , 3 , A] - 

C χϑεὶς δέ τινε ἰατρῷ ἐξ Ἰταλίας ἀφιγμένῳ περὲ τῆς πολυσαρ- 
, - 2 , τ 
κίας, ἐπειϑὲ μεγάλοις μισϑοῖς ἐπαγγελλόμενον χαὲ αὐτὸν, 
'εὐσταλὲς τὸ σῶμα xad σύμμετρόν τισι ποιήσειν φαρμακείαις, 

ν 5 
Υ.5ο3 χαὶ δὴ τἄλλα πάντα δεύτερα ἡγούμενος, λουτροῖς ἐσχόλαζε 
3. , ᾿ , ^ T - 5 - »&' , 
καὶ ἐμέτοις xad κενώσεσι γαστρὸς... ἢ τῷ ἰατρῷ ἐδόκει. ὄλι-το 
- M] » , € M 
γοσιτία τὸ προσεῖχε καὶ τἄλλα πάντα ἐπετήδευεν, ὅσα πρὸς 
' * € , * 3 
λεπτότητα συναίρεται. ἐξ ὧν ἠτόγει μὲν χαὶ ἀδρανὴς ἦν," 
, * , * jM 2 ' » 
καὶ παρελύετο τὴν δώμην, ἡ γαστὴρ δὲ ὀλίγα πρὸς τὸν OyuOv 
2 , € ΄ Ν c , 44 ε eo , 
ἐνεδίδου. ὑποπτεύσας δὲ ὃ μέγας δοὺξ, ὡς ὕστερον more 
Ὁ ἀπαγορεύσας πρὸς τὰς φαρμακείας εἴσεται σαφῶς τὴν εἰρω-τῦ 
᾿ γείαν, καὲὶ δείσας, μὴ διὰ τὸ περιορᾶσϑαι πρὸς τὸν κατ᾽ αὖ- 
- 3 3 - 
τοῦ πόλεμον αὖϑις ἐχτραπῇ καὲὶ πείσῃ βασιλίδα τίϑεσθαι 
σπονδὰς πρὸς Kavraxovügvóv τὸν βασιλέα περὲ εἰρήνης, ὃ 
τῶν κινδύγων αὐτῷ ὃ φοβερώτατος ἐδόκει, ἐσκέψατο τρόπῳ 
δή τινι διαφϑείρειν καὶ αὐτόν" xai τῶν συνειδότων τὰ anóó-20 
ὅητα αὐτῷ τινας προσέπεμπε μηνύοντας δι’ εὔνοιαν δῆϑεν 
- ' , e U , RJ] " 3 ὦ 
τῷ μεγάλῳ λογοθέτῃ ; 0r. βασιλὲς μάλιστα ὀργίζοιτο αὐτῷ, 
1 P 2 - ' ^ t 
τὴν δὲ αἰτίαν ἀγνοεῖν. οἵ xai τοιαῦτα προσαγγέλλοντες éSe- 


merum 6886 figmentum et astutam dissimulationem suspicabatür. 
Quia vero amori puellae penitus succubuerat, quae quis vel paulum 
prudens non ignorasset, ipse nescire volebat, et eius causa etiam 
risu dignissima sibi experiunda censebat. —Collocutus igitur cum 
"quodam medico, qui ex Italia nuper venerat, de ista corpulentia, 
ingenti mercede eum demulsit, et is se corpus eius quibusdam 
medicinis ad decorem et gracilitatem traducturum spopondit, Mox 
posthabitis omnibus, ad praescriptum medici balneis, vomitionibus, 
crebris alvi ductionibus dat operam: parum cibi et potionis adhi- 
bet ceteraque omnia ad corporis  extenuationem valentia sedulo 
usurpat. Ex quibus languor, imbecillitas nervorumque dissolutio 
exsistebat: at ventris moles parum imminucbatur.  Veritus autem 
magnus dux, ne tandem pharmacis defatigatus, technam perspiceret , 
et timens, ne, quia contemptus esset, rursus arma contra ipsum 
ferret atque imperatricem ad foedus cum Cantacuzeno patrandum 
impelleret, quo nullum periculum impensius metuebat, illius quo- 
que interficiendi rationem excogitavit. Nam quosdam sibi a secretis 
misit, qui, ut magno logothetae, benevolo animo indicarent, Au- 
gustam ei iratam esse vehementer: causam se mescire, Talibus 
nuntiis hominem exterrebant. Deinde et iuramentum exigebant, 
horum arcanorum indices nemini proditurum, Sic illi in commen. 


HISTORIARUM III. 80. 495 


᾿φόβουν. ἔπειτα xai ὅρχους ἡτοῦντο δῆϑεν ὑπὲρ τοῦ μηϑενὲ Ἀ.Ο. 1344 
᾿καταδήλους ποιεῖν τοὺς τὰ ἀπόῤδητα μηνύσαντας. οὕτω μὲν 
οὖν ἐχεῖνοι ἐχακούργουν τὴν πεπλασμένην δήλωσιν τῶν ἀποῤ- P. 629 
δήτων: Γαβαλᾶς δὲ οἰόμενος εἶναι ἀληϑῆ τὰ εἰρημένα, παν-- 
B5raz09tv ἐκυμαίνετο xai περιηντλεῖτο λογισμοῖς, καὶ σύννους 
xai ὠχρὸς ἐφαίνετο καὶ ταῖς φροντίσι συντετηχκώς. δοὺξ δὲ 
ὃ μέγας, τῶν πραττομένων ἄγνοιαν ὑποχριγόμενος, ἠρώτα 
τὴν αἰτίαν τῆς συννοίας καὶ τῆς ὠχριάσεως. ὃ δὲ οὐδὲν v- 
'πωπτευχὼς περὲ ἐχείνου φαῦλον, οἷα δὴ κηδεστῇ καὶ ἀλγή- 
τοσογτι ὑπὲρ ἐχείγου, πᾶν τὸ ἀπόῤδητον ἐξέφαινε καὶ ἐπικου- 
ρίας τυχεῖν τινος ἐδεῖτο καὶ γνώμην εἰσηγεῖσϑαι, d χρη- 
σάμενος ἔξω ἔσται τῶν κινδύνων. οὐδὲν γὰρ ἦν τὸ μέσον Β 
τοῦ ὑποπτευϑῆναι τότε καὶ διαφϑαρῆναι. δοὺξ δὲ ὃ μέγας 
ἔφασχε μὲν τοιαῦτα xai αὐτὸς ἀκηκοέναι περὶ αὐτοῦ, ἡγεῖ- 
τὔσϑαι δὲ μὴ ἀληθῆ, ὅμως ὑπετίϑει τὴν οὐσίαν παρὰ τοῖς 
φίλοις ἐκτιϑέναι. τὴν γὰρ πολιτευομένην νυνὲ παρὰ ῬΡωμαΐ- 
oic ἔφασχε συχοφαντίαν καὶ διαβολὴν πάντα ὅὄγτινοῦν φυ- 
λάττεσϑαι χρεών. καὶ γὰρ αὐτὸς τῶν κοινῶν ἁπάντων ἄρ- 
χων καὶ τῆς πρώτης παρὰ Ῥωμαίοις ἀπολαύων τιμῆς xci 
φοεὐπραγίας οὐ μάλιστα αὐτοῖς θαῤῥεῖν, ἀλλὰ τὰ πλείω xai 
πολυτελέστερα τῶν ὄντων, ἔν τε Ἐπιβάταις τῷ φρουρίῳ xai 
πρὸς τῷ ἐν Παγκάνοις πύργῳ ἔχειν. αὐτὸν δὲ ἐπεὶ μὴ σύμ-- 
ae » : : ^ e 
Bai φρούριόν τι ἔχειν, ᾧ χρήσαιτο πρὸς τοιαύτας. τῶν 
πραγμάτων μεταβολάς, ἑτέρῳ τρόπῳ τινὲ τῆς οὐσίας προνο- C 


10. ὐἀλγήσαγτε P. ἅπαν M. 


'titiis secretis significandis se malitiose gerebant, Gabalas menda- 
cium minime olfaciens undique cogitationum fluctibus iactabatur, 
meditabundus, pallidus et prae sollicitudinibus contabescens. Ma- 
gnus autem dux rei gestae ignorationem prae se ferens, tristitiae 
et palloris huius causam exquirebat, "lum Gabalas candide, tam- 
quam socero et vicem suam dolituro, arcanum, ut erat, reserat 
eiusque opem aliquam et consilium implorat, quo usus discrimen 
evadat: nam tunc inter suspectum esse et iugulari nihil erat me- 
dium. Hic magnus dux, se quoque haec de illo audivisse: putare 
tamen vera non esse. Nihilo minus uti facultates suas amicis con- 
crederet, monere. Quae enim nunc apud Romanos regnum tene- 
rent sycophantia et calumnia, eas cavere unumquemque oportere. 
Nam et se totius rei publicae caput ac principem honoribusque 
ac felicitate inter Romanos praecipuum, neutiquam illis fidere, sed 
maiorem ac pretiosiorem partem rerum suarum Epibatis in castello 
€t aárce in Manganis recondidisse. Ipsi vero, quoniam castello care- 
ret, quo inu istiusmodi rerum commutationibus uteretur, alio quo- 
dammodo facultates suas tuendas: ut, si quid adversum accidat, 


496 CANTACUZENI 


A.C. 1344 εἶν, Ty' εἴ vw συμβαίη δυσχερὲς, (οὐ yag μάτην παρὰ βασι-. 
λίδος ὑποπτεύεσϑαι,) τὴν γοῦν οὐσίαν ἔχῃ καὶ μὴ ἀμφοτέ- 
ρων, οὐσίας τε ἅμα καὶ ἀρχῆς τῶν πραγμάτων, ἀποστερηϑῇ. 

ὃ μὲν οὖν τοιαῦτα συνεβούλευε. λογοθέτης δὲ ὃ μέγας τὴν 
ἐπιβουλὴν μὴ συνιδὼν ἐπείϑετό vs καὶ τὰ ὕντα πρὸς τοὺςϑ 
φίλους ἐξετίϑει. ὃ δ᾽ αὐτίκα προσέπεμπε τοὺς βασιλίδι τὰ 
πραττόμενα μηνύσοντας, ὡς αὐτοῦ μὴ συνειδότος. παρήνουν 
v6 οἱ προσαγγέλλοντες, μὴ τοιαῦτα περιορᾷν " οὐ γὰρ ém ἀ- 
γαϑῷ τὴν οὐσίαν τὸν μέγαν λογοθέτην ἐχτιϑέναι, ἀλλ᾽ ἢ στά- 
Dow βουλεύεσϑαι ποιεῖν ἐπὶ τῷ ΪΚαντακουζηνὸν βασιλέα δέ-το 
χεσϑαι, ἢ ἀφίστασθαι διανοεῖσθαι πρὸς ἐκεῖνον. 7j βασιλὶς 
δὲ τὰ περὲ μεγάλου λογοθέτου εἰρημένα ἐξετάζουσα, ὡς 
ἐπυνθάγετο παρὰ πολλῶν εἶναι ἀληθῆ, (χρύφα γὰρ παρὰ τῶν 
συνειδύτων πρὸς πολλοὺς διεδόϑη τὸ ἀπόῤῥητον, τοῦ μεγά- 
λου δουχὺς οὕτω συσχευάσαντος,) ἠγανάκτει xai ἀποστασίαντϑ 
εἶναι (ero τὸ πρᾶγμα φανερῶς, καὶ ἐβουλεύετο ὅ,τι δέοι 
χρῆσϑαι τῷ μεγάλῳ λογοθέτῃ. ἐπεὶ δὲ ἤδη πέρας εἶχεν 7 
Υ. 5οή ἐπιβουλὴ, καὶ λογοθέτης τε ὃ μέγας πᾶσαν ἐκϑέμενος τὴν 
οὐσίαν ἐκάϑητο δεσμωτήριον περιμένων, καὶ ἡ βασιλὶς ὠρ- 
γίζετο πρὸς τὴν ἀποστασίαν, πλασάμενος ὃ μέγας δούξ τιναλο 
τῶν δημοσίων χρείαν, εἰς Ἱερὸν τὸ πρὸς ἐμβολὰς τοῦ Ilov- 
P.63orov ἀπέπλεε τριήρει, τοὺς δὲ πρῶτον τὴν βασιλίδος δῆϑεν 
ὀργὴν μηνύσαντας τῷ μεγάλῳ λογοθέτῃ κατέλιπεν ἐπιϑεῖναι 
τέλος τῇ ἐπιβουλῇ" προσελϑόντες γὰρ ἐκεῖνοι αὖϑις δεδα- 


223. δὴ P. 


(non enim frustra apud imperatricem cecidisse,) saltem sua retineat, 
ne simul illis tamque amplo magistratu privetur. Magnus logo- 
theta, non intellectis insidiis , paret, et fortunas suas apud amicos 
collocat, Quid multa? subito magnus dux mittit, qui, quod age- 
batur, imperatrici, quasi se minime conscio, patefacerent: et hor- 
tabantur qui nuntiabant, mne rem istam negligeret; non enim ma- 
gnum logothetam sincero fine res suas apud amicos deposuisses sed 
aut seditionem ad Cantacuzenum recipiendum  machinari, aut ad 
illum cogitare deficere. Imperatrix dicta examinans, ut a multis 
vera esse audivit, (clam siquidem ἃ consciis magni ducis, eo id 
struente, in multos secretum hoc disseminatum fuerat,) acerbe tulit, 
manifestamque defectionem rata, quid poenarum in eum statueret, 
deliberabat, Cum insidiae processissent et magnus logotheta Ga- 
-balas facultatibus alibi depositis sederet carceremque exspectaret, 
et Augusta, ut perfido, irasceretur, magnus dux, simulata necessitate 
quadam publica, Hierum, quod est oppidum ad ostia Ponti, tri- 
remi conscensa navigavit, quique primum logothetae iram impera- 
&icis indicarant, eos ad finem negotio imponendum reliquit. Rur- 


HISTORIARUM III. 80. 497 


Ἀρυμένοι καὶ κατηφεῖς, ἐμήνυον ὡς ἐκείνῃ τῇ νυχτὲ πρὸς £-A. C.1344 

σχατον κινδύνου ἧξει, βασιλίδος μάλιστα. ἐξωργισμένης, xod 
πρόνοιάν τινα αὑτοῦ ἐχέλευον ποιεῖσϑαι. τῆς αὐτῆς δὲ ὥ- 
qug καὶ ἑτέρους ἐκ συνθήματος παρεσχεύαζον, ἀφιχνουμένους 
δπαρὰ τὴν οἰκίαν τὴν ἐκείνου, ἀνωνύμως οὕτως εἰ αὐτὸς αὐ- 
τόϑε εἴη ἐρωτᾷν, ὡς τι δεινὸν τοῦ λόγου προσημαΐνοντος. 

οὐ γὰρ εἰώϑεσαν ἐκείνῳ πρότερον οὕτω προσφέρεσθαι Ῥω-Β 
μαῖοι, ἀλλὰ πολλὴν τὴν ϑεραπείαν προσῆγον xai τὴν xola- 
κείαν. Γαβαλᾶς δὲ ἤδη τὸν ὄλεθρον ἐκ πάντων τεκμαιρόμε- 
10v0g xoi δείσας, μὴ καὶ παραπόύλοιτο, τινῶν πρὸς ἔχϑραν ἐπ- 
ελϑόντων, ὑπότρομος xai περιδεὴς εἰς τὸν τῆς ϑεοῦ Σοφίας 
γενόμενος νεὼν, οὐδ᾽ οὕτω σώζεσθαι ἐπείϑετο, ἀλλὰ φιλο- 
ψυχῶν πολλὰ, τὴν ἐσθῆτα ἀποδὺς, σχῆμα μοναχῶν περιεβά- 
λετο, οὕτως οἰόμενος μόλις ἑαυτῷ τὴν σωτηρίαν ἐχπορίσειν" 
τὐτοσοῦτον ἐξεπέπληκτο ταῖς ἀπειλαῖς καὶ τὰς φρένας κατεσεί- 
σθϑη. ὃ μέγας δὲ δοὺξ ἐπεὶ πύϑοιτο πᾶσαν κατὰ γοῦν τὴν 
καχουργίαν ἀποβᾶσαν, ἐκ τοῦ Ἱεροῦ ἐπανελθὼν, αὐτίκα πρὸς 

τῆς τοῦ ϑεοῦ Σοφίας τὸν νεὼν ἀφῖχτο, xoi τὸν μέγαν λογο- ἃ 
ϑέτην εὑρηχῶς τὰ μοναχῶν ἠμφιεσμένον, ἐκόπτετο πολλὰ 
οοχαὲ. τὴν χηρείαν ἀπωδύρετο τῆς ϑυγατρὸς καὶ ἀπαραμύϑητω 
ἐπένϑει. λογοθέτης δὲ ὃ μέγας πολλοῖς παρεμυϑεῖτο λόγοις, 
οὐδὲν καινὸν συμβεβηκέναι φάσχων, εἰ τῶν ἀνθρωπίνων ἀεὲ 
πραγμάτων ἄλλοτε ἄλλως φερομένων καὶ ἀστατούντων, νῦν 

16. τὴ» om. P. 


sum igitur accedentes illi, perfusique lacrymis, et deiectis humi 
vultibus, certiorem faciunt, illa nocte in summo discrimine futu- 
rum, imperatrice scilicet iracundia effervescente: et hortantur, ut 
sibi provideat.  Subornaraunt interim ex alia conspiratione, qui 
eadem hora ad eius aedes venirent, et sine nomine, num ipse es- 
et intus, sciscitarentur, velut his verbis horribile quiddam praesi- 
gnificantibus: non enim alias sic tractare illum Romani, sed multa 
cum observantia et assentatione consueverant.  Gabalas omnibus 
indiciis necem sibi in foribus esse coniiciens, et formidans, ne qui- 
busdam ex odio in se irruentibus male periret, cum tremore ac 
pavore magno in templum Sophiae, tamquam ad asylum, facta fuga, 
quoniam ne sic quidem se salvum fore credebat, et producere vitam 
non mediocriter cupiebat, monachi habitum induit, vix etiam hac 
ratione se servatum iri sperans: adeo minis attonitus et concussus 
erat medullitus. Magnus dux totum maleficium ex sententia evenisse 
postquam intellexit, Hiero reversus, ilicet aedem Sophiae petit : 
inventoque ibi logotheta cum vestitu monastico, plangit mirum inu 
modum, et viduitatem filiae lamentatur, doletque dolorem incon- 
selabilem,  Logotheta eius luctum levare multis verbis nititur, ait- 
quc, nihil contigisse novi, si humanis rebus semper aliter et 


Cantacuzenus 1], 32 


498 CANTACUZENI 


A. C. 1344uày. βελτιόνων, νῦν δὲ χειρόνων ἐπειράϑη xai αὐτός " καὶ ἐδό- 
χει τὸ πολὺ τῆς λύπης διὰ τὴν ἐκείνου παραμυϑίαν ἀποτί- 
ϑεσϑαι. ὕστερον δὲ ὀλίγῳ πρὸς τὴν τῆς παμμαχαρίστου uo- 
γὴν ὃ μέγας ἀφῖχτο λογοθέτης, τῆς βασιλίδος κελευούσης " 

D φωραϑεὶς δὲ διαδιδράσχειν μέλλων καὶ τὰ μοναχῶν ἀπαμ-ϑ 
φιέννυσθαι, εἰς δεσμωτήριον ἐνεβλήϑη. οὕτω μὲν οὖν xai 
τοῦτον ἀπεσχευάσατο ὃ μέγας δοὺξ, μεγάλα μὲν πρὸς τὸν 
ἹΚανταχουζηνοῦ συναράμεγνον τοῦ βασιλέως πόλεμον, ἀξίων 
δὲ ἀπολελαυκότα παρ’ ἐκείνου ἀμοιβῶν, ἧς ἐπήγαγεν ἀμυϑή- 
του φϑορᾶς ó πόλεμος Ῥωμαίοις. 10 

A.C. 1345 πα. Βασιλεὺς δὲ ὃ Καντακουζηνὸς πυϑόμενος, ὡς fa- 

Ρ.681 σιλὶς πρεσβείαν ποιοῖτο πρὸς Ὀρχάνην ἐπὲ συμμαχίᾳ, πέμ- 
ψας καὶ αὐτὸς ἔπραττεν, ὅπως αὐτῷ μᾶλλον, καὶ μὴ Βυζαν- 

Βετίοις πρόσϑοιτο. καὶ εἵλετο Ὀρχάνης τὴν πρὸς Καντακουζη- 
γὸν τὸν βασιλέα μᾶλλον συμμαχίαν, καὶ πέμψας Χατζὴν τὸντῦ 
εὐνοῦχον, ἐτέλει τὰς σπονδάς. ὄντος δὲ οὐ μαχρὰν αὐτοῦ, 
ἀλλὰ τῆς ἐκ Παφλαγονίας ἄχρι Φρυγίας παραλίου ἄρχοντος, 

Υ, δο ῥᾳδίως μετεπέμπετο Καντακουζηνὸς ὁ βασιλεὺς τὴν συμμα- 
χίαν ἡνίκα ἔδει. 0 καὶ μάλιστα ἐχάκωσε τὰ πράγματα Po- 
piov. ὡς ἐπιπλεῖον γὰρ, καὶ βασιλέως μὴ δεομένου, 1901-20 
οὐμενοι οἱ Πέρσαι τὰς μήπω βασιλεῖ προσχωρησάσας πό- 
λεις ἐκάκουν ὡς πολεμίας. τότε δὲ ἐκ τῆς Ὀρχάνη στρατιᾶς 
ἔχων συμμαχίαν, ταῖς πρὸς τὸν Πόντον πόλεσιν ἐπεστράτευ- 
σε καὶ εἷλε πάσας πλὴν Σωζοπόλεως. εἷλε δὲ καὶ τὴν ἐν 


aliter volventibus et inconstantibus, nunc quidem meliora, nunc 
deteriora et ipse expertus esset. Et apparebat Apocauchum ad haec 
aliquantum acquiescere. Paulo post magnus logotheta imperatricis 
iussu ad monasterium sanctissimae Virginis abiit. In fuga autem, 
abiecto monachi cultu, adornanda deprehensus, in carcerem da- 
tur. Sic igitur et hunc ex medio magnus dux removit, qui bel- 
lum contra Cantacuzenum non vulgariter promoverat: condignam 
nimirum mercedem pro pestiferis cladibus eo bello invectis ei re- 
pendens. 

8:1. Imperator uf rescivit imperatricem missa legatione Orcha- 
nis societatem expetere, missis et ipse oratoribus id egit, ut ad se, 
non ad Byzantios auxilia mitteret. Qui legato Chatze eunucho 
foedus cum Cantacuzeno iniit ^ Cumque non longe distaret, sed a 
Paphlagonia maritima usque in Phrygiam imperitaret , facile Canta- 
cuzenus, quoties indigebat, Persarum manum accersebat, qui Roma- 
nas regiones infestabant plurimum: nam saepius, imperatore etiam 
non rogante, traiicientes, quae nondum se dediderant urbes, ut 
hostiles, direptionibus affligebant. "Tunc vero ab Orchanis exercitu 
habens subsidium , contra oppida ad oram Ponti sita profectus, omnia 


HISTORIARUM III. 81. . 499 


τῇ Afeonn τῇ λίμνῃ πόλιν xal φρούριόν «τι ἕτερον. οὐ μα- A.C. 1345 
κρὰν Βυζαντίου, “Ἐμπυρίτην προσαγορευόμενον" εἶτα ἀγέ-α 
στρεφεν εἰς τὴν οἰκείαν. ὑπὸ δὲ τοὺς αὐτοὺς χρόνους καὶ 
Mavovi ó γεώτερος τῶν βασιλέως υἱῶν Βεῤῥοίᾳ ἐνδιατρές 
ὅβων , ὄναρ ἔγραφεν ἰδεῖν τοιοῦτον. ἐδόκει ἐπὲ κλίνης αὐτὸς 
ἑστάναι". βασιλέα δὲ τὸν πατέρα τήβεννον ἔχοντα xai χιτῶ- 
va περιπόρφυρα καὶ ἱερατικὸν ἐπιτραχήλιον χρυσοῦν, πρὸς 
αὐτὸν ἐλθεῖν, δύο δὲ ἑτέρους ἑκατέρωϑεν αὐτῷ παρέπεσϑαι, 
ὧν ἅτερος μὲν οὐ γνώριμος 7v, εἶχε δὲ τὸ προφήτου Ἠ- 
τοσαΐου βιβλίον ἀνεῳγμένον" “αντξαρέτος δὲ ὃ δεύτερος τὸ 
βασιλέως ξίφος εἶχεν ἐν χερσί. βασιλέα δὲ κηρὸν αὐτῷ πα- Ὁ 
θεσχημένον καὶ σφραγῖδα, ἄμφω ἐρυϑρὰ, οσφράγισον᾽ πρὸς 
τὸν υἱὸν εἰπεῖν. τοῦ δὲ σφραγίσαντος, ζῶντα λέοντα ἐντυπωϑῆ- 
»at τῷ κηρῷ, ἄστρον λαμπρότατον τῷ δεξιῷ κατέχοντα ποδὲ 
15xai πρὸς τῷ cup ἕτερον μιχρὸν ἔχοντα ἐγκεκολαμμένον ἄστρον. 
βασιλέα δὲ εἰπεῖν͵ ἀνάστησον αὐτόν." ἀναστήσαντος δὲ τοῦ υἱοῦ, 
τὸν τὸ βιβλίον Ἠσαΐου κατέχοντα εἰπεῖν, ,0 ϑεὸς ὡδήγησεν αὐ- 
τὸν ἐξ Αἰγύπτου, ὡς δόξαν μονοκέρωτος αὐτοῦ ἔδεσϑαι ἔϑνη 
ἐχϑρῶν αὐτοῦ, xai ταῖς βολίσιν αὐτῶν κατατοξεύσει xai τὰ πά- 
“οχη αὐτῶν ἐχμυελιεῖ, ἀνακλιϑεὶς ἀνεπαύσατο ὡς λέων xai ὡς 
σκύμνος" τίς ἐγερεῖ αὐτόν; οἱ εὐλογοῦντές σε εὐλογημένοι, καὶ οἱ 
καταρώμενοί σε κεχατήρανται." ταῦτα δὲ ἐδόκει τῷ βιβλίῳ ὄντα Ρ. 63 
ἐγγεγραμμένα ἀναγινώσχειν. βασιλεὺς δὲ αὖϑις τῷ υἱῷ προσ- 


praeter Sozopolim subegit, Cepit item oppidum in Derce palude, 
et castellum quoddam non procul Byzantio, Empyriten vocabulo: 
deinde in provinciam rediit. Sub idem tempus Manuel iunior filius 
eius Berrhoeae manens, taále visum per somnum sibi oblatum scri- 
psit. Videbatur sibi sedere super lectulo , patrem autem togam et 
iunicam purpura praetextas indutum, gestantemque a collo pendens 
monile sacerdotale aureum accedere, dextra levaque stipatam duo- 
bus, quorum alter ignotus, prophetae Isaiae volumen apertum te- 
nebat: alter Lauzaretus, gladium imperatoris manu portabat, et 
ipsum imperatorem ceram cet sigillum, ambo rubra, porrigenten 
dicentemque, Signa. Cum signasset, vivum leonem in cera impres- 
sum apparere, dextro pede stellam tenentem lucidissimam, et iuxta 
armum aliam stellam modicam velut insculptam habentem, Tum 
imperatorem dicere, Excita ipsum. Quod cum faceret, qui librum 
Isaiae tenebat, haec inde videbatur recitare , Dominus dux eius 
fuit ex Aegypto, ut gloriam unicornis eius, ut comedat gentes 
inimicorum eius, et iaculis eorum iaculabitur et crassitiem eorum 
emedullabit, Recubuit et quievit ut leo et ut catulus leonis, quis 
excitabit illum? qui benedicunt tibi, sunt benedicti, et qui male- 
dicunt, maledicti. Haec ille libro inscripta recitare videbatur. In:- 
perator ' rursus filium siguare iussit, Cum signasset, expressa est 


500 CANTACUZENI 


, a ^ ^ 
A.C.1345 ἕταττε σφραγῖσαι. σφραγίσαντος δὲ, παρδαλις ἐξῆλϑε ζῶσα, 
i ' , 3 , - - ax , 2 H 
καὶ χάρτην. ete ϑατέρῳ τῶν ποδῶν, ᾧ ἐνεγέγραπτο, ἰδοὺ 
" ^ , d D 2€! kJ ^ 
ϑηρίον ἕτερον ὡσεὶ πάρδαλις, καὶ ἐξουσία 60095 αὐτῷ. 
χελεύσαντος δὲ βασιλέως τῷ κατέχοντι τὸ βιβλίον τοῦ ϑηρίου 
(E) ς ς τῷ χατὲξχ Mu 79 
^ * ,, * * ' , 
τὴν προφητείαν λέγειν, τὰ ἰσα εἶπε. βασιλεὺς δὲ xai τρί 5 
vor ἐκέλευδ σφραγῖσαι τῷ υἱῷ " καὶ σφραγίσαντος. ἐξῆλϑε 
γαλῆ ζῶσα x«i αὐτὴ, τὴν γλῶτταν δὲ τῶν ὀδόντων προβε- 
βλημένη, ἐδόκει λείχειν τὴν γῆν. τοῦ βασιλέως δὲ υἱοῦ εἰς 
- - - ͵ 
Biyog αἴροντος, ἡ γλῶσσα τῆς γαλῆς μηκύνεσϑαι ἐδόχει xai 
' - c ' , c ' / ! , ἡ 
τὴν γῆν ὡσαύτως περιλείχειν. ὃ τὸ βιβλίον δέ κατέχων, Ba-10 
σιλέως χελεύοντος, τὴν προφητείαν λέγειν" ,,ἰδοὺ ϑηρίον᾽" εἰπεῖν 
e . Ὁ , ὦ » "' , ' a t 
»60690Y, καὶ εἰπὸν. αὐτῷ" αἀνάβηϑι, φάγε. σάρχας πολλᾶς. 
* - . zat c 
μετὰ τοῦτο δὲ ὃ βασιλεὺς σφραγῖδα πράσινον ἑτέραν za- 
ρεῖχε τῷ υἱῷ xai ἐκέλευε ταύτῃ σφραγίζειν τὸν χηρόν" καὶὲ 
, 3t. S | M , » € 
σφραγίσαντος, ἐξῆλθε πελαργὸς ζῶν, σκύφον ἔχων ὕέλινοντϑ 
- . S 2 , , 
τῷ ποδί" ἐδόκει δὲ ὃ oxóqoc o&og ἔχειν, ὃ τὸ βιβλίον δὲ 
,' 5 " ' - M 
κατέχων εἶπεν ,,ἔδωχαν sig τὸ βρῶμά μου χολὴν xai εἰς 
᾿ R] ' , X. L4 « 
τὴν δίψαν μου ἐπότισάν ue ὅξος" ὄψονται εἰς ὃν ἐξεχέντη- 
5 - € E 
cav." αὖϑις δὲ ὃ τοῦ βασιλέως υἱὸς ἐσφράγισε χελευσϑείς" 
C xoi ἱπποκένταυρος ἐξῆλθε, τῇ δεξιᾷ χειρὶ δόρυ κατέχων. 20 
Ee , M Ü , ^ 
δὲ τὰς προφητείας λέγων ,,ἰδοὺ καὶ ἕτερον ϑηρίον᾽ εἴπιεν, ἔκ- 
^ Ld , * Ll d ϑὰ 
ϑαμβον x«i περισσῶς ἰσχυρὸν." μετὰ τοῦτο δὲ ὃ βασιλεὺς 
c 1 ὡ 3 » 
»»εὐλογητὸς 0 ϑεὸς ἡμῶν" εἶπε, πάντοτε, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς 
»- - , , 25 c ἣν e ^^ » 
αἰῶνας τῶν αἰώνων, ἀμήν, δόξα σοι, ὃ ϑεὸς, ὃτι ζῶντες &- 
18. ἐπότησαν P. 
viva pardalis, altero pede chartam sustinens cum hac inscriptione: 
ecce fera altera ut pardus, et potestas ei data est, Cumque impe- 
ralor ei qui librum tenebat praecepissct, ut ferae prophetiam lege- 
ret, eadem legebat. "Tertium signare iussit, Cumque signasset, fe- 
lis etiam viva exivit, quae, lingua extra dentes eiecta, terram 
lambere videbatur, Quam cum filius in sublime extulisset, lingua 
felis extendi et terram similiter circumlingere visa est. "Tum qui 
librum ferebat, iussu imperatoris prophetiam legit, Ecce fera al- 
tera , et dixerunt ei: ascende, comede carnes multas. Posthaec im- 
perator sigillum aliud viride filio dans, in ceram imprimere iussit, 
cumque impressisset, exivit viva ciconia, scyphum vitreum pede 
sustentans, in quo acetum inesse apparebat.  '"leneus autem librum 
legebat, Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me 
aceto. Videbunt in quem transfixerunt. Adhuc iussus signavit, et 
hippocentaurus exivit, dextra manu hastam gestans. Qui autem 
valicinia legebat, Ecce, inquit, aliud animal praecellens et validum 
vehementer, Ad extremum imperator, Benedictus Deus noster, ait, 


omni tempore, nunc et semper, et in saecula saeculorum. Amen. 
Gloria tibi, Domine, quia vivi adhuc vidimus vaticinia haec eye- 


HISTORIARUM ill. 81. 501 


* ? , 2 , ^ - 
. douev τὰς προφητείας dmofacac." ἐδόκει δὲ κελεύειν τῷ υἱῷ A.C. 1345 
, ^ - ' d ^ 
συγχρύπτειν τὰ ζῶα. τὰ δὲ εὐϑὺς ἐδόκουν σφραγῖδες γε- 
- j - Ij c 3 ^" , “« 
γενῆσϑαι ἐκ κηροῦ, ἃς ὡς ἐνῆν συγχρύπτων ταῖς χερσὲ, μετὰ V. 506 
βασιλέως ἔξήει τοῦ πατρὸς, τὸ ἱερατικὸν ἐπιτραχήλιον ἀπο- 
δϑεμένου" ἐν τούτοις δὲ τοῦ ὕπνου ἀποστῆναι. τοιαῦτα μὲν 
€ » E € 
ἡ ψις τῷ βασιλέως υἱῷ ἐδήλου" περὶ οὗ δὲ ἦν, οὐδέπω 
, ^ , , LJ * 35 €* 
μέχρε νῦν ἐγένετο φαγερόν. ταῦτα μὲν ovv ὃ βασιλέως υἱὸς Ὁ 
^ * , » c 
7006 τὸν πατέρα ἔγραφεν ἑωρακέναι xar& τοὺς ὕπνους. βα- 
M 3- ΘΑ , 
σιλεὺς δὲ ὀλίγον Ζίιδυμοτείχῳ ἐνδιατρίψας, σύμπασαν “Ρω- 
, c c Som oy 
τομαίων,, ὅσοι ὑπ’ αὐτῷ ἦσαν, στρατιὰν συναγαγὼν καὶ Περ- 
34 PF j , , 
σικὴν ὀλίγην ἐπαγόμενος, ἐπεστράτευσεν αὖϑις Βυζαντίῳ, 
^ * ' , 
xai πρὸς τὴν Γυρολίμνης λεγομένην πύλην ἐλθὼν, οὐκ ὀλίγον 
- c ᾿ M. 
μέρος τῆς ἡμέρας διετέλεσεν. ἐκ Βυζαντίου δὲ οὐδεὶς ἐξῆλ- 
ϑε τῶν πυλῶν, ἀλλ᾽ ἐπὲ τῶν τειχῶν ἦσαν παρατεταγμένοι, 
15 £ Ὕ , » , , ὃ ' δὲ c , , ce 
ὡς ἀμυνούμενοι, ἂν ἐπίωσι. δοὺξ δὲ ὃ μέγας μόνος ἅμα 
, ^ - - ie, , * 
ὀλίγοις πρὸ τῶν πυλῶν ἔστη ἐξελϑών. γνωρίσας δὲ ὃ βασι- 
^ ^— v M D , , 
λεὺς, ὡς éxtivog εἴη, ἔπεμιπε τοὺς διαλεξομένους. ὃ δ᾽ εἰσήει 
* , , , c ^ 
πφὸς τὴν πόλιν, αἰσϑόμεγος ὡς ἐγνωρίσϑη, καὶ οἱ πρὸς αὖ- 
j ? * * 
τὸν ἐρχόμενοι ἀνέστρεφον. βασιλεὺς δὲ, ἐπεὲ περὶ δείλην ἡ P.633 
» 5 » -“» , 
δοήἡμέρα ἤδη zv, παρὰ τὴν τῆς Καμήλου χκαλουμέγην γέφυραν 
ἐστρατοπεδεύσατο ἐλθών" xai sig τὴν ὑστεραίαν ὀλίγοι μὲν 
2 * , ^ , c , M ' ^ 
εἰς τὸ στρατόπεδον μετὰ βασιλέως ὑπελείποντο, τὸ πολὺ δὲ 
τῆς στρατιᾶς xai Ρωμαίων καὶ Περσῶν ἐτράποντο ἐπὲ λεη- 
, 'c " . , mE : x 
λασίας. καὶ Ῥωμαῖοι uiv fooxguara xat ἄλλην λείαν ἡ- 
φὔλαυνον, τὸ Περσικὸν δὲ ἠνδραπόδιζον καὶ τοὺς ἀνδρώπους. 


18, πρὸς prius om. M. 


nisse. Videbatur porro mandare filio, ut eccultaret animalia, quae 
mox in cerea sigilla convertebantur: quae manibus ut poterat occul- 
tans, cum patre, deposito monili sacro , exivit, et in eo articulo 
somno solutus est. Talis species filio imperatoris dormienti obtigit, 
Ad quem autem pertinuerit, usque hodie latet. Et haec is secun- 
dum quietem se vidisse, ad patrem scripsit Imperator paulum Di- 
dymotichi haerens, collectis omnibus quas habebat copiis Romanis, 
paucisque Persarum adiunctis, rursum in Byzantii fines irrupit, et ad 
portam Gyrolimnes bonam diei partem constitit, Ex urbe egressus 
est nemo: verumtamen in moenibus instructi visebantur, qui ho- 
stem accedentem repellerent. Magnus dux solus cum paucis exiens, 
pro portis stetit. Imperator ut ipsum esse cognovit, caduceatores 
misit. llle se cognitum intelligens, in urbem retro cessit, et qui 
missi fuerant, inanes reverterunt. Imperator, quoniam advespera- 
scebat, ad portam Carmeli castra fecit: postridieque exiguo numero 
secum in castris mauente, maior pars Romani, Persaeque praeda- 
tum discurrerunt. Et Romani quidem pecora et alia agebant fere- 


5o2 CANTACUZENI 


j , , 

A.C.1345xai ἦν οὐ τοῖς πάσχουσι μόνον τὸ xaxóv ἀπαραμύϑητον, 
?» ^ M ^ ' ^ ^ e c , ^ 
ἀλλὰ καὶ βασιλεῖ xai τοῖς συνοῦσιν ἅπασι Ῥωμαίοις ὅλεος 

^ , € ^ 
δεινὸς εἰσήει, τοιαῦτα τῶν ὁμοφύλων δυστυχούντων" ἀναγ- 
, ^ 4 J^ * € 
Βχαίως δὲ τοῦ πολέμου εἴχοντο. πράττειν γὰρ ἑτέρως ovx 
ἐνῆν, τῶν ὃν Βυζαντίῳ τὴν εἰρήνην οὐ παραδεχομένων. 5 
, €.» - ^ - , » » c - 
n .. 0: ἐν Γ «αλατῷ δὲ τῷ φρουρίῳ ὑντες “ατῖνοι, δρῶν- 
* -- 5 - € 
τες μὲν τὴν ὑπὸ τοῦ ἐμφυλίου πολέμου τοῖς “Ῥωμαίοις ἐγ- 
, ? , * ΕῚ »Ὕ ^ j - .« » 
γιγνομένην ἄμυϑητον φϑορὰν, ἀγνοοῦντες δὲ, εἰ μᾶλλον οἱ ἐν 
» 7 
Ο Βυζαντίῳ, ἡ ανταχουζηνὸς ὃ βασιλεὺς παρέχεται τὰς oi- 
“ὦ $3 2 , 
τίας τοῦ πολέμου, x«i τοῖς uiv ἐν Βυζαντίῳ συνόντες 005-10 
μέραι καὶ πολλὰ Κανταχουζηνοῦ τοῦ βασιλέως ἀκούοντες 
, 1 » 
κατηγορούντων, ὅτι βασιλεύειν ἐπιϑυμήσας τοῖς βασιλέως 
ἐπιβουλεύσεις παισὲ, πατριάρχης δὲ μετὰ τῶν ἐπιλοίπων 
EJ , TM 
ἀντισταίη καὶ κωλύοειξ, μὴ τὸν παῖδα διαφϑείρειν πολεμήσας, 
» * b ^ , b4 
ἢ οὐδὲν ἂν ἐχεῖγνον ἐκώλυε πάλαι διεφϑάρϑαι, Κανταχουζηνοῦτϑ 
δὲ τοῦ βασιλέως οὐ μόνον τὴν πρὸς βασιλέα τὸν ᾿“νδρόνικον 
ἐννοοῦντες σύμπγοιαν, ἀλλὰ xal τὴν προσοῦσαν ἐπιείκειαν xad 
Ὁ ἡμερότητα, xot τὸ πᾶσιν ξαυτὸν παρέχεσϑαι ἡδύν τε ὃν ὅμιλέίαις 
καὶ φιλότιμον πρὸς τὰς εὐεργεσίας καὶ τῆς εἰς αὐτὸν εὐγοίας 
τῶν φίλων μνημογευτικὸν, καὶ νομίζοντες, οὐκ ἄν οὕτω Qodíccao 
περὲ βασιλέα τὸν φίλον ἠγνωμονηκέναι, πιστεύειν μὲν οὐχ 
P καὶ - - - - Y 
εἶχον τοῖς. αὐτοῦ χατηγοροῦσι τὰ τοιαῦτα, οὔτε μὴν παντά- 
Υ, δογ πᾶσιν ἀπιστεῖν τοῖς ϑρυλλουμένοις οὕτως ὑπὸ πολλῶν" διὰ 


bantque: Persae etiam homines captivos ducebant, Nec solum ipsis 
patientibus ea res acerbissimum luctum afferebat: sed imperatori 
quoque, et Romanis universis magnae miserationi erat, suae gentis 
mortales his casibus oppressos aspicere, Sed cum Byzantini pacem 
aspernarentur, licentiam militarem in hostibus necessitas extorque- 
bat, non voluntas. 

82. Verumenimvero in oppido Galata Latini, cum hoc civili 
bello Romanos incredibiles calamitates pertulisse cernerent, et .igno- 
rarent, magisne a Byzantinis, an a Cantacuzeno datum. esset ini- 
tium: et quotidiana cum illis commercia habentes, eos Cantacuze- 
num multis accusantes audirent, (quod nimirum regnandi cupiditate 
liberis imperatoris insidiaretur: patriarcham cum ceteris obsistere, 
ne puerum bello victor occideret, alioqui pridem occisum fuisse,) 
praeterea cum  Cantacuzeni non solum cum defuncto imperatore 
Andronico voluntatum studiorumque consensum, sed et mores pla- 
cidissimos reputarent et quomodo se omnibus in congressu suavem 
ac benefaciendi cupidum, benevolentiaeque amicorum erga se me- 
morem praeberet: arbitrarentur etiam, non tam facile in imperato- 
rem ingratum atque improbum reperiri potuisse: cum haec, in- 
quam, cogitarent, nec fidem accusatoribus adiungere, nec prorsus 
detrahere poterant, quod adeo a multis praedicareuntur, Quocirca 


HISTORIARUM IIl. 89. 503 


^ - a , ^—- ^ 
δὴ ταῦτα περὲ πλείστου τιϑέμενοι σαφές τι περὲ τοῦ παρὰ A.C. 1345 
Ρωμαίοις κεκινημένου πολέμου γνῶναι, δεῖν ἔγνωσαν, ἐπεὲ 
1 3 ' ' x 
ἐγγὺς ἣν ἐστρατοπεδευμένος, πέμπειν πρὸς αὐτόν τινας, οἵ 
διαλεξόμενοι τὰς αἰτίας εἴσονται σαφῶς, ἐξ ὧν ὃ πόλεμος 
δχεχίγητο. καὶ πέμπουσι δύο τινὰς, τῆς τῶν μενουρίων τάξεως 
^ x , 
μοναχοὺς, avrerovc μὲν καὶ ἄλλως, ov μὴν ἀλλὰ xal σοφίας 
- H , L4 3 , 
τῆς παρὰ Ῥωμαίοις εἰς ἄκρον ἐληλακότας καὶ τὰ ᾿“ριστοτέ-Ῥ, 634 
, 3 * ^ 
λους χάλλιστα ἐξησκημένους. ἦν δὲ ὃ uiv ἕτερος αὐτῶν ἐκ 
“ - » - - 
“Σαβωΐας τῆς πατρῴας οἰχίας “Αννῃ τῇ βασιλίδι, τῶν μενου-- 
€ , - 
τορέων ἡγούμενος" διὸ καὶ τότε πρὸς βασιλέα παρὰ τῶν ὅμο-- 
φύλων ἐπέμφϑη, ἵν’ ὡς μάλιστα τὰς αἰτίας ἐξετάσῃ τοῦ πο- 
- » , 
Aéuov, τῇ πρὸς βασιλίδα τὴν Ανναν οἰχειότητι οὐ μόγον 
» M , , 
βασιλεῖ μη. χαριζόμενος, ἀλλὰ xai ἀντιλέγων καὶ ὠπελέγχων, 
, [4 ^ - , , 
ὅσα δυνατά" Ó δὲ λοιπὸς τῶν ἐξεταζομένων ἀχροατὴς ἐσό- 
, e — 3 , ^ 
15uevog μόνον ἥκει, ἵνα μὴ ἐκεῖνος αὖϑις χαριζόμενος ξαυτῷ, 
,' , - , - . H 
ἀποχρύυπτειν ἐθελήσῃ τἀληθῆ. ἐλθόντες δὲ εἰς τὸ στρατόπε- 
^ , , e ^ » 4 
δὸν xoi βασιλέα. προσαγορεύσαντες, ἧχειν μὲν ἔφασαν xaig 
€ , , - * 
ὁμιλίας ἕνεκα xai συντυχίας τῆς πρὸς αὐτὸν, οὕτως ἐγγὺς. 
» ^ , - 
ἐστρατοπεδευμένου. τὸ μάλιστα δὲ πεῖσαν εἶναι ἀφικέσθαι, 
cet , L4 * - ^ 3 , c , , 
2007. χρόγον ἤδη συχνὸν τοῦ πρὸς ἀλλήλους “Ρωμαίοις πολέ- 
μου τουτουὶ κεκινημένου xai διαφϑειρομένων ὅσημέραι τῶν 
, € 5 , , -4 ^ - Ψ , 
πόλεων ὑπ’ ἀλλήλων στασιαζόντων xat τῆς ἄλλης yogag 
ὑπὸ “Ῥωμαίων καὶ βαρβάρων τῶν κατατρεχόντων καὶ πλεί- 
στων καὶ ἀνηκέστων τελουμένων καὶ πολλῶν xaJ' ἡμέραν 
» x - - 
25xrewvouéyoy xai ἐξανδραποδιζομένων, ovre λύσις τῶν καχῶν 


certum aliquid de belli causa et initiis cognoscere nimiopere cupi- 
entes, quandoquidem is prope castra haberet, quosdam eum per- 
cunctatum mittendos statuerunt, ut quod volebant, explorate di- 
scerent. Mittunt igitur duos, Minorum instituti monachos, cetero- 
qui prudentes et Latinis litteris excultissimos et in Aristotelea 
philosophia exercitatissimos. Horum unus erat Sabaudus , paterna 
cognatione Annae imperatrici iunctus, monachorum minorum anti- 
stes. Quapropter et tum ab homophylis ad imperatorem missus 
est, ut originem belli accurate indagaret, et ratione propinquitatis 
cum imperatrice non modo imperatori nihil concederet, sed etiam 
contradiceret, quantumque posset, eum refelleret. Alter tantum ut 
huius indagationis auscultator ac testis veniebat, ne postea socius 
imperatori gratificatus, veritatem celaret, Ingressi igitur castra, se 
eius conveniendi et alloquendi causa, quando tam prope tenderet, 
advenisse dixerunt. Potissimum autem idcirco venisse, quod diu 
iam beilo hoc inter Romanos durante, et vastatis quotidie urbibus 
inter se dissidentibus, reliquaque regione a Romanis et barbaris 
praedatoribus, qui pluribus et irreparabilibus eam detrimentis affe- 


δοά CANTACUZENI 


A. C.1345 οὐδεμία ἐξευρίσχεται, οὐδ᾽ αὐτὸ τοῦτο ἔξεστι τἀληθὲς μαϑεῖν; 
ὅϑεν τε ἤρξατο ὃ πόλεμος τὸ πρῶτον xdx τίνων τῶν αἰτίων 
οὕπω μέχρι νῦν καταλυϑῆναι ἠδυνήϑη, ἀλλ᾽ οὕτως ἔπεισι 

πάντα ὥσπερ φλὸξ χαταναλίσχων. καίτοι ys ἀχηχοέναι Bx 
πολλῶν, ἄλλων ἄλλως ὡς ἕκαστος ἀπεχϑείας ἢ εὐνοίας πρὸς 
ὑμᾶς τοὺς βασιλέας ἔχουσι διηγουμένων" οἷς οὐ δίκαιον πι- 
στεύειν χεχριχέναι, τοῖς σφετέροις αὐτῶν πάϑεσι συμμεταβάλ- 
λεσϑαι ἀξιοῦσι καὶ τὰ πράγματα, διὸ καὶ δεῖσθαι μάλιστα 
αὐτοῦ αὐτὸν ἐξηγήσασθαι, ὡς ἔσχεν ἕκαστα σαφέστατά τε 
εἰδότα τῶν ἄλλων μᾶλλον καὶ τἀληϑὲς οὐ βουλησόμενον ἀπο-ῖο 
κρύπτειν, οἷα δὴ ἀληϑείας τε ἐχόμενον, ὥσπερ ἀκούομεν, ἐξ- 
αρχῆς, ἄλλως τε καὶ πολλῶν ὄντων τῶν δυνησομένων ἀπε- 

Ρ λέγχειν, ἂν φαίνηται μὴ λέγειν ἡρημένος τἀληθῆ. βασιλεὺς 
δὲ οὐ τοῦ παρ᾽ αὐτὸν ἀφῖχϑαι μόνον, ἀλλὰ καὶ τῆς αἰτή- 
σεως ἐπήνει καὶ χάριτας οὐ τὰς τυχούσας ὡμολόγει. πάλαιιϑ 
γὰρ ἔφασκεν ἐπιϑυμεῖν τῶν πρὸς ἀλήϑειαν, ἀλλ᾽ οὐ πρὸς 
ἔρεν καὶ φιλονεικίαν ἀχούειν βουλησομένων. πρὸς γὰρ τοῖς 
ἄλλοις οἷς ἐπήνεγκεν ὃ πόλεμος αὐτῷ κακοῖς καὶ τοῦτο τῶν 
ἐπαχϑῶν ἡγεῖσθαι, τὸ μηδέποτε συνετῶν τινων ἀκροατῶν 
τυχεῖν, οἱ δικάσουσιν αὐτῷ περὶ τοῦδε τοῦ πολέμου. γυνὲ δὲχο 
αὐτοῖς κατὰ τύχην ἀφιγμένοις παρέχεσϑαί τε δεομένοις, ὧν 
αὐτὸς τυχεῖν ἐν μεγίστης εὐχῆς ἦγε μέρει, ἄλλως τε καὶ 
δυγαμένοις τόπον δικαστῶν κατέχειν παρ᾽ αὐτῷ, οὐ μόνον 


cissent, multisque assidue captis et interemptis, nullus adhuc .malo- 
rum finis apparcat: neque hoc saltem vere cognoscere liceat, unde 
bellum primum coeperit, et quas ob causas usque hodie sedari 
nequiverit, sed non secus quam furens flamma omnia pervadat et 
absumat, Et quamquam. ex aliis multis aliter audierint, ut quis- 
que aut bene aut male in imperatorem animatus est, tamen iis 
credendum non censuisse, qui, quomodo ipsi sensus ct cogitationes 
suas mutant, sic etiam res mutari debere opinantur. Quare se ro- 
gare magnopere, ut ipse memoret, quo pacto singula se habuerint, 
qui ea prae omnibus certissimo norit, et veritatem occultare nolet , 
utpote eiusdem inde a puero, sicut acceperint, tenacissimus: idque 
eo minus, quod extent plarimi, qui vera subticentem possint re- 
darguere,. Tmperator non de adventu tantummodo, sed etiam de 
petitione eos laudat, gratiasque magnas agit, affirmans, pridem 
optasse tales sibi contingere, qui ad veritatem, non ad litem et 
altercationem. audire. vellent. Praeter alia quippe mala, quae sibi 
bellum hoc inflixerit, et hoc molestum accidisse, quod nondum 
viros aliquos prudentes invenerit, qui iustam de armis istis senten- 
liam pronuntiarent. Nune ipsis improviso advenientibus et rem 
exponit rogantibus , quos ipse naucisci votis summis optaverit, et 
qui insuper apud se non solum ob eruditionem. atque prudentiam 


HISTORIARUM III. 82. 505 


διὰ τὴν σοφίαν xai τὴν σύνεσιν, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ ἐπ’ αὐτῷ τού- A.C, 1345 
τῷ ἥκοιεν, ἵν᾽ ἐκ τῶν λεγομένων τἀληθῆ περὲ τοῦ πολέμου P.635 
γνοῖεν, ἥδιστά τε ἅπαντα αὐτὸν ἐκϑήσεσϑαι καὶ χάριν εἰ- 
δήσειν τῆς αἰτήσεως. ἐδεῖτό τε αὐτῶν, μηδὲν ὑποστειλαμένους 
δἐξελέγχειν, ἄν φαίνηται ἐπιορκῶν καὶ ἀδικῶν καὶ 7 τοῖς βα- 
σιλέως παισὲ τοῦ φίλου ἐπιβουλεύων, ἢ τοῦ πολέμου αἴτιος 
χαὶ τῆς Ῥωμαίων ἀμυϑήτου φϑορᾶς γεγενημένος. ἀρξάμε- 
vóg τε ἀπ᾽ ἀρχῆς εὐϑὺς διηγεῖτο ἕχαστα, τήν τε αὐτοῦ καὶ 
βασιλέως ᾿Ανδρονίκου εὔνοιαν καὶ φιλίαν πρὸς ἀλλήλους ἀκχρι- 
τοβῆ, καὶ ὡς μετὰ τὴν ἐκείνου τελευτὴν πολλὴν πρόνοιαν 
αὐτὸς ποιήσαιτο, οὐ τῶν βασιλέως μόνον παίδων xai γυναι-Υ͂. 508 
χὺς τῆς βασιλίδος, ἀλλὰ καὶ τῆς Ρωμαίων ὠφελείας, οὐ χρή-Β 
ματα μόνον ἕτοιμος ὑπὲρ ἐχείνων ἀναλίσκειν ὧν, ἀλλὰ xai 
ζωὴν τὴν φίλην, εἰ καιρὸς καλοίη, ῥᾷστα προησόμενος " ὅπως 
15:6 ὑπὸ παραχοιμωμένου ἐπιβουλευϑείη οὐδεμιᾶς αἰτίας ἕνε- 
χα, ἢ φϑονήσαντος αὐτῷ καὶ φϑείρειν διανοηϑέντος,, iy αὖὐ- 
τὸς ἄρχῃ τῶν πραγμάτων": καὶ ὡς πατριάρχην xai τοὺς GÀ- 
λους ἐξαπατήσειε, ψεύδη πλασάμενος καὲ συχοφαντίας, ἃ 
οὐδὲ ἐνεϑυμήϑη" καὶ ὡς ἐκεῖνοι τῶν ἰδίων ἕνεκα, ὡς ᾧοντο, 
χοδιαφορῶν, σαφέστατα εἰδότες, ὅτι ψεύδονται καὶ συχοφαντοῦ- 
σιν, ὑπὲρ βασιλίδος δῆϑεν καὶ τῶν παίδων τὸν πόλεμον κι- 
γοῖεν πολλὰ ἐξαπατήσαντες " καὶ οἵαν ἀγνωμοσύνην καὶ ἀπαν- 
ϑρωπίαν οὐ περὲ αὐτὸν μόνον καὶ μητέρα xai τοὺς οἰχείους 
ἐπιδείξαιντο, ὕβρεσιν ἀτόποις xai φαύλοις προσηκούσαιξᾳ 
7. γεγεγημέγους P. 24. προσήχουσι P. 


iudicum munere fungi possint: sed ob id. ipsum venerint, ut ex 
eius ore veritatem de hoc bello. perciperent, libentissime omnia 
explicaturum et petitionem hanc in memoria habiturum. Orabat 
simul , ne se. reprehendere vererentur, si se aut peierasse, aut 
iniurium fuisse, aut imperatoris amici filiis insidias composuisse, 
aut bello commoto calamitates inexplicabiles invexisse deprehende- 
rent. Exorsus igitur a principio , ordine singula recensuit, quam 
perfecte ipse et Andronicus inter se dilexissent: et quomodo eo 
mortuo non liberi solum et coniux et res publica tantae sibi curae 
fuerint, ut eorum. causa non modo pecuniam , sed, si opus foret, 
vitam quoque impendere paratus esset: quomodo item praefecti cu- 
biculi insidias immerito perpessus sit, qui ex invidia necem sibi 
parare quaesierit, ut ipse rerum principatum obtineret: quo etiam 
pacto commentis ac sycophantiis suis, imponendo sibi, quod nun- 
quam €eogitarat, patriarcham aliosque deceperit: qua ratione illi, 
quamvis se mentiri et calumniari scirent manifestissime, verbo pro 
imperatrice et filiis eius, re ipsa pro commodis suis (ut putabant) 
multa cum fallacia bellum concitarint: quamque improbi et inhu- 


506 : CANTACUZENI 


, 3 
A.C. 1345 xai. ἀὠγελευϑέροις χρησάμενοι ἀνθρώποις, καὶ τὸν ovo ἂν 
ἐσχατιαῖς γῆς ἀγνοούμενον αὐτοῦ πλοῦτον εἰς ἀξιόχρεων 
οὐδὲν, ἀλλ᾽ εἰχῇ καὶ μάτην διαφϑείραντες, ἀλλὰ καὲ περὲ 
τοὺς φίλους καὶ τοὺς ὅπωσδήποτε ἐπιτηδείους xai ὅσους 
αὐτῶν ἀπέχτειναν, τοὺς δὲ ἐν δεσμωτηρίοις ἔχουσιν ἄχριδ 
") , An , 
viv, μεγάλῃ δυσπραγίᾳ καὶ δεσμοῖς ἀφύκχτοις προσταλαιπω- 
ροῦντας" καὶ ὡς κοινοὶ πολέμιοι. φανεῖεν αὐτοῦ τε καὶ τῶν 
LI , ᾽ , 
παρὰ Ῥωμαίοις ἀρίστων πάντων, οὐ μόγον ὅσον ἐν εὐγενέσιν 
ἦν, ἀλλὰ καὶ μονάζουσι xai ἐπισκόποις, ἔτι δὲ καὶ στρα- 
τιώταις καὶ τοῖς τῶν πολιτειῶν ἑκάστης πύλεως προέχουσιν.το 
P ^ - 
Dor δὴ πάντων ἔφασχεν αὐτοῦ διὰ τὴν περισχοῦσαν τοὺς 
»Ἥ ? 
“Ῥωμαίους συμφορὰν ἀμνημονοῦντος καὶ τιϑεμένου παρ᾽ ov- 
, “ ' * . 
δὲν, καὶ οὐχ ἅπαξ, οὐδὲ δὲς xai τρὶς, ἀλλὰ xai πολλακὶς 
τοσαυτάκις ἐξαρχῆς τὸ εὐϑὺς καὶ μέχρι νῦν πρεσβείας ποι-- 
ουμένου xai δεομένου περὲ εἰρήνης, ov μόνον ἐπιεικὲς οὐδὲντῷ 
»? , Rl , , 1 , , EJ 
ἀποχρίνασϑαν ἐχείγους, ἀλλὰ τοὺς τὲ πρέσβεις αἰχίζεσϑαι 
xai ἀτιμοῦν χαὲ δεσμοῖς κατέχειν, καὶ αὐτοῦ πολλὰς κατα- 
χέειν ὕβρεις καὶ διὰ τοιούτων τὰς ἀπολογίας ποιεῖσϑαι πρὸς 
* , LP ^ 
τοὺς πρέσβεις, πάντα μᾶλλον ἀνεχτὰ ἡγουμένους, ἢ περὲ ei- 
ρήνης διαλέγεσθαι ἢ ἀχούειν. τῆς τε βαρβαρικῆς πρὸς τοὺςαο 
ὁμοφύλους, ἔφασχεν, ἐπαγωγῆς οὐκ ἐκεῖνον ἤρχϑαι, ἀλλ᾽ αὖ- 
τοὺς, πρώτους ἐπ’ αὐτὸν ἐπενεγκόντας " xai οὐ μόγον τούτου 
P.636£vexa , ἀλλὰ xai τρόποις ἑτέροις χρῆσϑαι τοῖς βαρβάροις κα- 
ταναγκάζοντας. χρήματα γὰρ ἐκεῖνοι παρεχόμενοι καὶ πόλεις 
18. πρὸς τὰς πρεσβείας Μ. 
mani cum in se, tum in matrem suam et propinquos extiterint, 
iniuriis eos insolenter, illiberaliter et nefarie exagitantes, et divi- 
tias suas per ultimas mundi gentes auditas, ad nullum operae pre- 
tium temereque consumpserint: sed et amicorum et quoquo modo 
sibi deditorum quot occiderint, et quot usque nunc dirissime et 
vinculis insolubilibus maceratos in custodia detineant; et quomodo 
communes inimici fuerint, tum sui, tum optimatis cuiusque Ro- 
mani: nec solum nobilium, sed et monachorum et episcoporum et 
militum, et in quaque re publica excellentium. Quae omnia pro- 
pter praesentes Romanorum miserias oblitus sit ac pro nihilo . pu- 
tarit, pacemque non semel aut iterum ac tertio, sed saepissime, 
mox a principio usque nunc per legatos petiverit. 1llos non modo 
nihil aequitati consentaneum respondisse, verum legatos insuper 
verberibus pulsasse et ignominiose tractasse; in se autem plaustris 
conviciorum invectos, isto potius modo ad legationem respondisse : 
nihil non patiendum prius, quam de pace loquendum audiendumve 
arbitrantes. Quod autem barbaros adversus mationem suam indu- 


xisset, ita se tuebatur, non se coepisse; illos adversum se prius 
induxisse; mec isto tantum, sed et aliis modis barbarorum ope uti 


HISTORIARUM ΠΙ. 82. 507 


προϊέμενοι xai τὴν “Ῥωμαίων ἡγεμονίαν μεγάλων καὶ ϑαυμα- A.C. 1345 
σίων τινῶν ἀποστεροῦντες, οὐ ράλην μόγον ἔπεισαν τὸν Τρι- 
βαλῶν δυνάστην, ἀλλὰ καὶ ᾿Αλέξανδρον τὸν βασιλέα υσῶν 
αὐτῷ πολεμίους εἶναι, ἕχαστον χαϑ'᾽ ἑαυτὸν ἀξιόχρεων πρὸς 
δμάχην ὄντα σύμπασιν ὁμοῦ “Ῥωμαίοις, ὕφ᾽ ὧν πρὸς ἀνάγκην 
καὶ αὐτὸν συγελαυνόμενον, τῇ συμμαχίᾳ χρῆσϑαι τῇ βαρβα- 
Que; , ἄλλως τε σαφῶς εἰδότα, ὡς εἰ ἀπώσοιτο αὐτὺς, ἐκεί- 
γους χρησομένους ἐπ’ αὐτόν. οὐ γὰρ διὰ τὸ μὴ βούλεσϑαι ἐ- 
κείγους μὴ χρῆσϑαι τοῖς βαρβάροις, ἀλλὰ διὰ τὸ μὴ πείϑειν B 

τοδύνασϑαι μᾶλλον ἐκείνῳ αἱρουμένους συμμαχεῖν. οὔπω γὰρ 
χϑὲς καὶ πρώην πρὸς Ὀρχάνην τὸν Πέρσην πρεσβείαν πεποι- 
ημέγοι, ἐδέοντο σφίσι συμμαχεῖν, πολλὰ ἐπαγγελλόμενοι πα- 
ρέξειν χρήματα. τὸν δὲ μᾶλλον ἐλέσϑαι τὸ ἐκείνῳ προῖκα 
συμμαχεῖν, ἢ πολλὰ παρ᾽ ἐχείνων χρήματα λαμβάνειν, οὐ 

ιϑμὴν ἀλλὰ καὶ πρότερον ὀλίγῳ τὸν A oavry Ἰσαάκιον τὸν 2ay- 
ὑπερσέβαστον πρὸς Σουλιμᾶν τὸν Καρασῆ Φρυγίας σατρά- 
πην ἀφικέσϑαι καὶ δεῖσϑαι αὐτοῦ χρήματα πολλὰ λαβόντα 
συμμαχεῖν ἐπ’ ἐκχεῖνον. τὸν δὲ μηδὲ αὐτὸν πεπεῖσϑαι. xai 
αὖϑις τὸν παραχοιμώμενον τῆς αὐτῆς ἕνεχα αἰτίας éni τὸν 

«οαὐτὸν ἐλθεῖν: τὸν δὲ τοσοῦτον δεῆσαι πείϑεσϑαι αὐτῷ ,V.509 
ὥστ᾽ οὐδὲ ϑέας γοῦν ψιλῆς ἠξιωκέναι. ἐκείνη μὲν οὖν 7 ἡ- α 
μέρα xai οὐχ ὀλίγον τῆς νυχτὸς xai ἡ ἐπιοῦσα ἡμέρα xaé 
γὺξ ὁμοίως ἀνάλωτο ἐν τοῖς τοιούτοις, βασιλέως μὲν τὰ κατ᾽ 

3. μεγάλην P. 4. ἀξιόχρεον P. 


coegisse. Nam illos data pecunia et urbibus propinatis et Ro- 
mano imperio ingentibus et admirandis quibusdam bonis spoliato, 
non Cralem dumtaxat Triballorum principem , sed et Alexandrum 
Moesorum regem , utrumvis per se universis Romanis simul parem 
permovisse, ut sibi hostes fierent, Hinc se quoque coactum barba- 
ricum invocare auxilium: cum praesertim sciret, illos adversum se 
eo usuros, si ipse uti noluisset. Non enim nunc ideo barbarorum 
opera eos nom uti, quia nolint: sed quod iis Cantacuzeno militare 
malentibus, societatem persuadere nequeant.  Recentissime enim 
ad Orchanem Persam legationem misisse, oravisseque suppetias, 
pecuniam praegrandem pollicentes. Verum ipsum sibi gratis, quam 
iliis immani mercede socium esse praeeligere. Neque istuc solum, 
quin et paulo ante Isaacium Asanem Panhypersebastum ad Sulima- 
num Cerasae Phrygiae satrapam rogatum abiisse, ut accepto ingenti 
pretio sibi contra Cantacuzenum ferret subsidium. Nec hunc flexum 
esse. Ad quem praefectus cubiculi eadem de causa profectus sit, 
tantumque abfuisse, ut se exorari pateretur, ut ne in conspectum 
quidem illum admiserit. His sermonibus dies illa et plerumque 
noctis cum luce ac nocte sequentibus consumpta sunt, imperatore 
quidem narrante probanteque, se ad arma necessitate adactum: La- 


508 CANTACUZENI 


A.C. 1345 αὐτὸν διηγουμένου καὶ ἀποδεικνύντος ξαυτὸν, ἀνάγχῃ πρὸς 
τὸν πόλεμον φερόμενον, τῶν ““ατίγων δὲ ἀντιλεγόντων ἐπ᾽ ἐνίοις 
xoi ἃ οἱ ἐν Βυζαντίῳ ἐγκαλοῦσιν ἐπαγόντων xai γυμναζόντων 
ὡς μάλιστα τὸν λόγον, ἵνα τἀληθὲς μὴ διαδρᾶναι δυνηϑείη. 

D zy. lMerü δὲ τὸ παύσασϑαι τῶν negl τούτων λόγων,5 
ὃ τῶν μενουρίων ἡγούμενος ᾿“ΙΪρῆγος ὠνομασμένος, δίχαιον, 
εἶπε, τὸν ὀρϑῶς βιοῦν προῃρημένον καὶ ἀληϑείας xai δικαιο- 
σύνης καὶ δλίγον γοῦν πεποιημένον λόγον, μηδέποτε χαταψη- 
φίζεσϑαι μηδενὸς, πρὶν ἂν αὐτοῦ περὲ τῶν κατηγορουμένων 
τὴν ἀπολογίαν ἐγγένηται ἀκούειν ποιουμένου. καὶ 0 τῶν πα-ῖθ 

Ρ.63γλαιῶν τις βασιλέων ἔφασχε, τὸ δεῖν τὴν ἑτέραν τῶν ἀχοῶν 
ἀκεραίαν μάλιστα τῷ χατηγορουμένῳ διασώζειν, τοῦϑ᾽ ἡγεῖ- 
σϑαι εἶναι κοινὸν παράγγελμα ἀνθρώποις τὰ μέγιστα λυσιτε- 
λοῦν κατὰ τὸν βίον. ἐγὼ γάρ σου πολλὰ xai δεινὰ κατηγο- 
ρούντων τινῶν ἀχηχοὼς, ὅτι ve τῆς ϑαυμαστῆς ἐκείνης βα-τϑ 
σιλέως πρὸς σὲ φιλίας ἀμνημογήσας, ἐπεβούλευσας μηδὲν 
ἀδικοῦσι τοῖς παισὲ, καὶ τὴν Ῥωμαίων ἄγων αὐτὸς ἡγεμονί- 
αν ἐν ἰδιώτου σχήματι, οὐκ ἐνόμισας τὴν δόξαν ἐξαρχεῖν» 
εἰ μὴ. ἐκείνους ἀποχτείνας τὸ κράτος ἅπαν περιστήσεις εἰς 
σεαυτὸν, καὶ ὡς πατριάρχου xai τῶν ἄλλων πρὸς τὴν ἐπι-20 
^ χείρησιν ἐναντίων γενομένων, ἐχμαγεὶς πρὸς τὴν ἀποτυχίαν, 

Βτόν τε πόλεμον χεχίγηχας τουτογὲ καὶ τοὺς βαρβάρους ἐπήγα- 
γες Ῥωμαίοις, καὶ τὴν εἰρήνην οὐδ᾽ ἄκροις χαταδέχῃ. τοῖς 
ὠσὶν, ἀλλ᾽ ὅτι μὴ εὐϑὺς ἐξαρχῆς ὑπεῖξαν δουλωθέντες, πάντα 

:9. Um Ρ., ἐπ M. 3. ἐν om. P. 5. τὸ om. P. 8. ὀλέγου P. 


tinis ad quaedam occurrentibus et quae Byzantii in crimen vocarent, 
producentibus, deditaque opera facundioribus, ut liquidius veritas 
comperiretur. 

83. Hoc colloquio finito, Minorum rector Aregus nomine, Ae- 
quunr est, inquit, eum qui sibi vitam cum virtute coniunctam 
proposuit, cuique veritatis et iustitiae vel modica cura est, nunquam 
prius ullam" condemmare, quam eius ad obiecta responsionem au- 
dierit. Et quidam de vetustis regibus aiebat, alteram aurem reo 
integram servare oportere. Quod ego mortalibus iu commune prae- 
ceptum et vitae humanae inprimis conducibile opinor. Nam cum 
multa et pessimi exempli tibi obiiciantur: quod nimirum admira- 
bilis illius amicitiae , quae tibi cum imperatore fuit, oblitus, filiis 
eius, a quibus nunquam violatus es, insidias feceris: et cum ho- 
manum imperium privati habitu administrares, id tibi ad gloriam 
suflicere non putaris, nisi illis interemptis, totum ad te attraheres: 
quodque patriarcha et aliis conatui tuo adversantibus, propter re- 
pulsam insanus et bellum hoc texueris et barbaros in fines Romae 
nos iuduxeris et de pace ne audire quidem verbum sustinueris ; sed 
quia non statim ab initio cedentes se tibi subiecerint, omnia .eves- 


HISTORIARUM ΠΕ. 83. 509 


ἀνατρέπειν xai διαφϑείρειν ἔγνως, καὶ τῶν φόνων καὶ τῶν ΛΟ. τ345 
ἀνδραποδισμῶν οὐδένα ποιῇ λόγον, οὕτως ἐχπεπολέμωμαι 
καὶ αὐτὸς καὶ πρὸς τοσοῦτον ἔχϑος ἐξηγόμην, ὥὦσϑ᾽ ἡδέως 
ἂν εἴ τις ἀποσφάττειν ἠδυνήϑη, τὴν χεῖρα κατεφίλουν xui 
δπολλῶν σωτῆρα καὲ εὐεργέτην &v ἐνόμιζον, oV μόνον διὰ 
τὴν γεγενημένην ὑπὸ τοῦ πολέμου φϑορὰν ἐν τοσούτῳ χρόνῳ 
καὶ τὴν μεγάλην καχοπραγίαν τῶν “Ῥωμαίων, ἧς αἰτιώτατον 
εἶναι ὑπελάμβανον, ἀλλ᾽ ὅτε καὶ αὐτὸς ἐκ Σαβωΐας ὧν τῆς 
πατρῴας ἀρχῆς τῇ βασιλίδι, φίλτρον τε τρέφω πρὸς τοὺς 
τοἐχείνης παῖδας διὰ τὴν ἐκ τοῦ γένους κοινωνίαν, xai πρὸς 
τὴν χαχοπραγίαν καὶ αὐτὸς συνάχϑομαι. καίτοι γε οὐ παρὰ 
τῶν φίλων uóvov, ἀλλὰ καὶ τῶν μάλιστά. σοι πολεμούντων 
πολλοὺς xci ϑαυμασίους ἐπαίνους ἤκουον διεξιόντων. xu 
τήν v6 φύσιν ὡς ϑαυμασίαν καὶ τὴν ἄσκησιν ἐξαιρόντων 
ἰδτὴν πρὸς τὰ χαλὰ, ὡς πολλῷ τῷ μέσῳ τοὺς ἄλλους ὑπερβέ- 
βληχε Ῥωμαίους, οἷς οὐκ ἐνόμιζον προσέχειν δεῖν, τοῖς μὲν 
διὰ φιλίαν, τοῖς δὲ δι’ ἔχϑραν ἀμφοτέροις ψευδομένοις. 
ἔστι γὰρ ὅτε καὶ αὐτοὶ oi πολεμοῦντες αὔξουσι τοῖς ἐγ- N.510 
χωμίοις τοὺς ἐχϑροὺς, lv ἢ ἡττηϑέντες ὑπὸ μεγάλων, ἢ 
οογιχήσαντες, μέγιστα δόξωσι κατωρϑωκέναι. νυνὲ δέ μοι τοὺ- 
γαντίον ἅπαν περιέστη. τοῖς τὸ γὰρ ἐγκωμιάζουσιν ἐχείνοις p 
οὐχ ὀλίγα μέμφομαι, Og τὸ πολὺ συγκρύπτουσι τῶν ἀγα- 
ϑῶν, καὶ ἐμαυτῷ τῆς ἀχρισίας. καὶ δὴ μεταβαλὼν ἀντὲ 
. ἐχϑροῦ καὶ κατηγόρου τῶν τε μάλιστα γεγένημαι φιλούγτων, 


tere ac disperdere constitueris et caedes servitutesque nihili pendas: 
his omnibus cognitis, tam hostili odio tui incensus sum, ut mul- 
torum servatorein ac de re publica bene meritum existimaturus 
eidemque manum osculaturus fuerim, qui te iugulare potuisset: non 
solum propter cladem ae pestem tanto belli tempore Romanis im- 
portatam , cuius te primigeniam causam credebant, sed quod et 
ipse, cum Sabaudus sim, e paterno scilicet principatu imperatricis, 
ob communionem generis, ipsam et eius liberos amo eorumque 
infortuniis similiter doleo. "Tametsi non ab amicis tuis tantum, sed 
et infestissimis hostibus multas eximiasque laudes tuas audivi, cum 
et naturae praestantiam et honestarum rerum exercitationem, quibus 
Romanis universis longo intervallo anteires, in te extollerent, -Qui- 
bus nihilo minus ideo non sum assensus, quod utrosque, ect illos 
ex amore et istos ex odio mentiri existimarem, Est enim quando 
et hostes hostibus illustre praeconium  impertiunt, ut aut victi a 
maguis, aut victores magnorum beati ac felices habeantur, Nunc 
"mihi prorsus contra contigit: nam et illis laudantibus non medio- 
criter succenseo, tam multa quae in te sunt bona tacentibus: et 
mihi imperitiam temeritatemque iudicii exprobro. Et iam immu- 


510 CANTACUZENI 


" ^ € i - ». 

A.C. 1345 xo£ πολλῶν καὶ ϑαυμασίων τῶν ἐπαίνων κρίνων ἄξιον, o) 
παρὰ Ῥωμαίοις διατρίβων, ἀλλὰ καὶ γενόμενος εἰς ᾿Ιταλίαν, 
ὥσπερ μετ᾽ ὀλίγον οἴομαι, τὴν προσοῦσαν μεγαλοφυΐαν xai 
τὴν εὐγνωμοσύνην καὶ τὴν ἐπιτηδειότητα πρὸς τὰ καλὰ κη- 

-“ - 3 - ^ 
ovo πᾶσι φανερῶς. περὲ μὲν οὖν τῶν κατὰ τὸν πόλεμονϑ 
- » -" ? 
ἁπάντων ὡς εὐθὺς ἐξαρχῆς ἄχρι νῦν οὐδεμίαν πρόφασιν 
δι ΤᾺ , ? »» $i i54 Lb ' - , 
P.638 αὐτὸς παρέσχες, ἀλλ᾽ Gxcv ἐπὲ ταῦτα πρὸς τῶν πολεμούυντῶν 
- , - ' 2 5 - 
ov»o97;, πέπεισμαί τε ἀκριβῶς, καὶ πρὸς ἄλλους ὑπὲρ σοῦ 
» , 5 ' 
διαλεχϑείην ἂν αὐτός. ἐπεὶ δ᾽ αὐτὸς ἐχέλευσας περὶ πάντων, 
T , » » ', 
ὧν ἂν ϑέλοιμεν, πυνθάνεσθαι σου ἀδεῶς, τί περὲ τῆς siggvgcto 
- - 3 € , ' » » - 
viv διανοῇ; ἀρ’ ἑτοίμως ἔχεις πρὸς αὐτὴν, εἴ τινος ἐπιεικοῦς 
, » ^ * , , ᾿ 
ἀπολογίας τύχοις, ?] πρὸς τὴν ἐκείνων ἀγνωμοσύνην παντά- 
3 ' ^ , A $0 E . M * 
"0009 ἀπέγνως πρὸς τὰς διαλύσεις καὶ αὐτὸς 5" βασιλεὺς δὲ 
αὐτὸν τῆς τε παῤῥησίας ἐπαινέσας καὶ τῆς περὲ τὰ πρά- 
5 , , ' , "V Ὁ - 325.4 ' 
yu«ro ἀδόλου διαίτης καὶ δικαίας, καὶ ἀντιφιλεῖν αὐτὸν xait5 
αὐτὸς εἰπὼν διὰ τὴν προσοῦσαν σύνεσιν καὲ τὴν εὐφυΐαν τὴν 
" ^ - 
πρὸς τὰ καλὰ, εἶτα ἀπεχρίνατο xai περὲ τῆς εἰρήνης, ὡς 
B ἐπ᾽ ἐκείνοις εἴη τοῖς πολεμοῦσι καὶ 7 τοῦ πολέμου xai ἡ τῆς 
εἰρήνης αἵρεσις. αὐτόν τὲ γὰρ συνθήσεσϑαι ῥᾷστα πρὸς τὰς 
^N ΓῚ » 
διαλύσεις, ἂν ἐθέλωσιν ἐκεῖνοι, καὶ πολεμήσειν κατὰ δύναμιν,20 
ἄν ἐκεῖνοι τὼ δίκαια μὴ ϑέλωσι ποιεῖν. ἐκεῖνοι γὰρ πρότε- 
END , 
go, πολέμου ἤρξαν διαβαλόντες καὶ συχοφαντήσαντες, xai 
vij» τὸ μητέρα ὀλίγου δεῖν ἀπέκτειναν αὐτοχειρίᾳ, ἐν δὲ- 
18. ἡ alterum add. M. | 


tatus, ex inimico et accusatore evasi amicissimus, teque praeclaris 
dignum laudibus iudico: nec solum quamdiu apud Romanos sunt, 
sed in ltalia quoque, quo brevi me profecturum opinor, altitudi- 
nem et aequitatem animi tui, et ad res egregias naturam idoneam 
apud omnes palam depraedicabo. Quod igitur ad bellum attinet, 
a principio hucusque nullam penitus causam ipse praebuisti, sed 
invitus ab hostibus ad arma compulsus es: quod mihi plane per- 
suadeo, et id apud alios pro te confiteri non dubitabo. Quia vero 
de omnibus quae vellemus libere interrogari te iussisti, quis est 
quaeso tuus nunc de pace sensus? an si illi aequum respondeant, 
prompte eam coles? an eorum improbitas facit, ut pacificationis 
spem. omném repudies? Imperator libertatem viri integrumque ac 
verum de rebus iudicium laudans, et se propter prudentiam et in- 
genium: ad virtutem natum redamare illum testificans, respondet , 
belli et pacis electionem: in arbitrio bellantium consistere, Nam se 
quidem facillime ad compositionem consensurum , si ipsis lubeat: 
et pugnaturum pro viribus, si iidem ius fasque contempserint. Ipsos 
quippe calumniis et mendaciis indulgentes, bellum orsos, matrem- 
que suam in carcere aegrotantem nulla cura dignatos, tantum mon 
suamet manu occidisse: et filium duodennem, qui nihil in eos 


HISTORIARUM III. 83. 5rI 


σμωτηρίῳ νοσοῦσαν προνοίας ἀξιώσαντες μηδεμιᾶς, xai τὸν A.C.1345 
υἱὸν οὔπω δώδεχα ἔτη γεγονότα xai μηδὲν αὐτοὺς ἠδικηκό- 
τα, διὰ τὴν πρὸς ἐμὲ ἀπέχϑειαν ὑπὸ δεσμοῖς κατέστησαν 
τοσοῦτον χρόνον, xci τοὺς φίλους ἅπαντας διέφϑειραν xad 
τοὺς οἰχείους, καὶ οὐδὲν ἀπέλιπον παροινίας, οὐδὲ ὕβρεως. 
ἐῶ γὰρ λέγειν τὴν τοσούτου πλούτου διαρπαγὴν ἐμοῦ τε xai C 
τῶν συγγενῶν, οὕς ἔδει, τοσαύτην κακίαν συνειδύτας ξαυτοῖς 
καὶ ὡς τῆς ἀμυϑήτου φϑορᾶς Ῥωμαίων αἰτιώτατοι γεγένην-- 
ται, ἔλεον τῶν ὁσημέραι διὰ τὴν αὐτῶν κακίαν καὶ μοχϑη- 
τορέαν λαβόντας χτειγομέγων , πρώτους τῇ εἰρήνῃ προσδραμεῖν 
xai τὸν πόλεμον σπουδάζειν καταλύειν, ἐπεὶ δ᾽ ἐχείγοις οὐ- 
δενὸς ἑτέρου μέλει, ἢ τοῦ τῶν πραγμάτων μόνον ἄρχειν, ἄν 
τινὰ περιλειφϑῶσι, τῶν δ᾽ ἀρχομένων οὐδεμίαν πρόνοιαν ποι-- 
οὔνται, ὥσπερ ἐξαρχῆς αὐτὸς ὑπὲρ τῆς κοινῆς σωτηρίας 
τὔπάντα ἐπραγματευόμην, οὕτω καὶ νῦν, ἃ πᾶσι μέλλει κοινῇ 
συνοίσειν, πάντα ἐρῶ. ἐξέσται δὲ αὐτοῖς, ἢ αἱρεῖσϑαι τὰ 
βελτίω, ἂν πρόνοιάν τινα ποιῶνται τοῦ χοιγοῦ, ἢ τὸν πόλε- Ὁ 
μον ἀσπάζεσϑαι, ἂν τῶν ἄλλων πάντων, ἃ νομίζουσιν αὐτοῖς 
ἰδίᾳ διαφέρειν, προτιμῶσι. φημὲ τοίνυν, ὡς ἐὰν μὲν ἐθελή- 
20g00t βασιλέα δέχεσθαι xai τοῖς παισὲ συνάρχοντα βασιλέ-- 
ὡς; οὐδ᾽ αὐτὸν πολυπραγμονήσειν μηδὲν περὲ τῶν κατὰ 
τὸν πύλεμον γεγενημένων, ἀλλ᾽ ἀμνηστίαν τε αὐτοῖς παρέξειν 
τῶν κακῶν, xci τῶν ἡρπασμένων μηδενὸς ἀποστερήσειν, ἄν 
τε τῶν οἰχείων ὦσιν ἢ τῶν φίλων ἢ τῶν συγγενῶν. ἔτε 


peccaverat, odio patris tamdiu in vinculis retinuisse, et amicos ac 
propinquos omnes sustulisse, quamque potuerit, petulantissime 
et contumeliosissime se gessisse.  laceo enim, inquit, tantarum 
opum et mearum et cognatorum direptionem. — Quos oportebat tan- 
torum scelerum conscientia stimulatos, et Romanos ob calamitates 
incredibiles , eorum opera illatas, (propter quorum nequitiam et 
improbitatem quotidie trucidantur) miseratos, primos pacem ample- 
cti et studere bellum disiicere. Quoniam autem aliud non cogi- 
tant, quam ut soli rerum dominentur, (si modo aliquid rerum 
relictum est.) subditosque nullo loco ducunt, ego quemadmodum 
inde a primordio ad communem salutem omne meum studium la- 
boremque- contuli: sic et nunc, quae omnibus profutura sint, omnia 
edicam, E quibus licebit illis aut meliora eligere , si universitati 
consultum velint: aut bellum accipere, si id privatis utilitatibus 
suis omnibus anteponendum sentiunt. Aio itaque, si voluerint me 
imperatorem et filiorum defuncti collegam pati, non solicite in- 
quisiturum in ca, quae bello praeterito commissa sunt: sed iniu- 
rias oblivione. sempiterna deleturum, et spoliis suis ac praeda nullum 
privaturum: sive ea familiarium , sive amicorum, sive cognatorum 


512 CANTACUZENI 


A.C. 1345: οὐδ᾽ ὧν αὐτοῖς 5 βασιλὶς παρέσχετο xarà τὸν τοῦ πολέ- 
μου χρόνον, οὔτε τῶν τιμῶν, ἂν δοκῶσι παρ᾽ ἀξίαν, οὔτε 
P.639 rv κτήσεων, εἶτε ἐκ τῶν δημοσίων ἦσαν, ἢ τῶν ἐμοὲ προσ- 
ν.διι ηχουσῶν" ἀλλὰ πάντα στέργειν καὶ μηδεμίαν αὐτοῖς μη- 
δέποτε βλάβην ἐπάγειν, ἀμυνόμενον τῶν κατὰ τὸν πόλεμονβ 
καχῶν, εἰ δὲ τοῦτ᾽ αὐτοῖς μήτε δίκαιον εἶναι φαίνεται, μήτε 
ἀνεκτὸν, πάντα ἐπιτρῥέψομεν τῇ δίκῃ. χρήσομαι δὲ οὐχ txé- 
ροις δικασταῖς τισιν, ἀλλ᾽ αὐτῇ βασιλίδι καὶ πατριάρχῃ xot 
τῶν τε μοναχῶν καὶ ἐπισκόπων τοῖς λογάσι χαὶ τῶν Pouat- 
ων, & τινες ἔτι κατελείφϑησαν, τοῖς ἀρίστοις, οὐ μὴν ἀλλὰτο 
χαὶ τῶν ξκασταχοῦ πολιτειῶν τοῖς συγετωτέροις. κὰν μὲν 
αὐτὸς ἀδικῶν καὶ ἐπιορκῶν καὶ βασιλέως τοῖς παισὲ φαΐνω- 
μαι ἐπιβουλεύων, ὥσπερ οὗτοι κατηγύρησαν, μηδεμίαν ἄλλην 
Β εἶναι τῆς ἀδικίας τιμωρίαν, ἢ ϑάγατον ἄτιμον καὶ ἀκλεῶ. 
εἰ δ᾽ αὐτοὶ τὴν τοιαύτην χαταδίχην παραιτοῦνται, ἀπηνὲς τῇ 
εἶναι γομίζοντες ἀνθρώπου θάνατον καταψηφίζεσθαι, ἀλλ᾽ 
αὐτὸς xar ἐμαυτοῦ, xai πρὲν γενέσθαι τὴν δίκην, κυρώσω 
τὴν ψῆφον, ἵν᾽ αὐτοὶ μετὰ τὸ τοῖς ἀδικήμασιν ἁλῶναι μη- 
δεμίαν περὲ τῆς τιμωρίας μέμψιν ἔχωσιν. ἄν δ᾽ αὐτοὶ τά- 
vavr(a πάντα φαίνωνται, οὐχ ἁπλῶς, οὐδὲ εἰχῆ, ἀλλὰ vO»20 
λεγομένων μαρτυρίας ἐναργεῖς ἐμοῦ παράγοντος, οὐ παρὰ 
τῶν Zo5nuévov τὰ ἡμέτερα, ἵνα μὴ χαρίζεσϑαι. ἐμοὶ δοχῶς--: 
gi» , ἀλλ᾽ οἷς αὐτοὶ συνεργοῖς παρὰ πάντα τὸν πόλεμον ἐ- 
αχρῶντο, μᾶλλον δὲ αὐτῆς βασιλίδος καὶ πατριάρχου τοῖς 


fuerit: neque ablaturum, quae ipsis bello ardente Augusta domna- 
verit, vel honores, si praeter dignitatem ac meritum collati vide- 
antur, vel possessiones, sive illae publicae erant, sive ad me pri- 
vatim pertinebant: verum aequi bonique facturum omnia: meque 
unquam cum eorum damno bellicas offensiones vindicaturum. Quod 
si hoc nec iustum, nec ferendum censuerint, totum negotium iudi- 
cio permissurum.  ludicibus autem aliis non utar, nisi ipsa impe- 
ratrice, patriarcha, monachis et delectis episcopis et Romanis, si 
qui supersunt, optimatibus: imo vero etiam cuiuscumque rei publi- 
cae viris prudentioribus. Et si quidem iniquus, periurus et insidi- 
ator comperiar, quod isti dictitant, sceleribus meis non aliud sup- 
plicium, quam mortem ingloriam et infamem irrogari volo. Si hanc 
damnationem aversantur, crudele ducentes, in hominem sententiam 
capitalem ferre: at ego ipse ante iudicium atrum adversus me cal- 
culum dabo, ut ipsi, postquam convictus fuero, supplicii huius 
reprehensione vacent. Sin autem potius alia omnia constiterint, non 
me simpliciter ac temere aflirmante, sed dicta mea evidentibus testi- 
moniis confirmante, non quidem petitis a mearum partium studiosis, 
(ne mihi gratificari existimentur,) verum ab illis, quos ipsi toto 


HISTORIARUM ΠΙ. $3. 513 


* A 
πλείοσιν ἐμοὶ συμμαρτυρούντων, (οὐ yàg ἂν δύναιντο &&ag-A- C. 1345 
NE - T 
vot γίνεσϑαι πρὸς ἃ duoi συνίσασι σαφῶς,) δίκαιον uiv τοὺς 
σεσυχοφαντηχύότας καὶ ἐπιβουλεύσαντας ἀδίκως καὶ τοσού- 
τῶν χαχῶν αἰτίους Ῥωμαίοις γενομένους, τὰ ἴσα πάσχειν, 
» € - ? A] δὲ cet P] ἴω ἀλλ ? , 
πᾶν ἡττῶνται. ἐγὼ δὲ ὥσπερ ἐν τοῖς ἄλλοις, κἂν τούτοις φι- 
J NJ , ^ b c , - 
λοτιμίαν τινὰ ἐπιδειχνύμενος, ἐμὲ΄ μὲν ἡττώμενον τιμῶμαι 
, ΄ » 5 ,? v ra y * c , 2 
ἀποϑνήσχειν, ἂν δ᾽ αὐτοὶ ἁλίσκωνται, μηδὲν ὑπομένειν ἀη- 
δὲς, ἀλλ᾽ αὐτὸ τοῦτο μόνον συκοφάνται ἀποδείκνυσθαι, ἐμὲ 
δὲ μετὰ τὴν νίκην βασιλέα κοινῇ ἀνακηρύττεσϑαι ὑπὸ Ῥω- 
τομαΐίων καὶ συνάρχοντα βασιλέως τοῖς παισίν. εἰ δὲ v0 βα- 
σιλικὴν ἐσθῆτα ἔχοντα δεδοίκασι πρὸς τὴν δίκην d. ἂν Ὁ 
Luxe mra ἔχ πρὸς τὴν δικὴην ὠπαντᾷν, 
» * M » c , , , -» 
ἢ τὸ στρατιὰν ἔχοντα vnonrtvovoiv εἰς Βυζάντιον ἐλϑεῖν, 
ἐγὼ καὶ ταύτας ἰάσομαι τὰς ἀπορίας. οὐ πλείους γὰρ ἔχων 
εἰσελεύσομαι τῶν δέκα, τά τε βασιλικὰ ἐπίσημα ἀποϑέμενος 
τδἰδιωτικὴν μεταμφιάσομαι σχευήν. τοῦ κοιγῇ γὰρ ἕνεκα λυσι- 
τελοῦντος καὶ τοῦ Ῥωμαίους τῶν ἐκ τοῦ πολέμου δεινῶν 
ἀπαλλαγῆναι, οὖς ἐγὼ μάλιστα φιλῶ, κἂν οἵ συχοφάνται 
€ ' - , - , 
οὗτοι x«i πρὸς τοῦτο διαβάλλωσι, μισεῖν φάσκοντες καὶ πο-. 
λεμεῖν αὐτοῖς καὶ διαφϑείρειν, οὐ μόνον τοιαῦτα, καὶ ἐπα χϑέ- 
M - , » 
δοστερα δὲ πολλῷ προϑύμως ὑπομένειν ἔγνωκα * ἄλλως 9’ ὅτι 
οὐδὲ πρὸς τὴν εὐδοξίαν. ἐμοὲ τοῦτο οὐδ᾽ ὀλίγα Avuavtirat.P. 640 
ἂν μὲν γὰρ ἡττώμενος ἀποϑθνήσχω, οὐδεμία ὄνησις ἐκ τοῦ 
- u - 
βασιλικὴν ἐσθῆτα ἔχειν περιέσται" ὧν δὲ τῶν κατηγορούντων 


18. διαβάλλουσι P. 


bello adiutores habuerunt, immo vero ab ipsa imperatrice et patri- 
archa, qui cum pluribus mihi testes erunt, (non enim negare pote- 
runt, quae mihi perspicue commendaverint,) iustitiae consentaneum 
erit, ut qui criminationibus et insidiis nefarie me appetiverunt, 
easdem poenas suscipiant. Verumtamen ego quemadmodum in aliis, * 
sic in his desiderio quodam gloriae me quidem causa cadentem: 
morte multandum pronuntio: sin ipsi litem perdiderint , nihil eos 
molestum pati postulo, nisi hoc unum, ut sycophantae et crimina- 
tores cognoscantur: et me absolutum, imperatorem  filiorumque 
defuncti collegam a Romanis palam proclamari. Sin autem vel cum 
veste imperatoria ad iudicium occursurum metuunt, vel cum exer- 
citu Byzantium ingressurum suspicantur, ego illos hoc angore libe- 
rabo. Nam positis insignibus imperatoriis , ornatu privati, denis 
dumtaxat comitibus intrabo. Communis enim boni causa, et ut 
Romanos, qui mihi sunt carissimi , a belli detrimentis vindicem, 
(quamquam sycophantae isti et hic obtrectent dicantque, me ipso- 
rum hostem et perditorem esse,) non talia modo, sed longe etiam 
ediosiora alacriter decrevi sustinere, praesertim cum id celebritati 
meae nec tantillum nociturum sit, Si enim iudicio victus occidar, 


Cantacuzenus 1I. 33 n 


514 -..— CANTACUZENI 


; , , M] 

AC. 1345 κρείττων φαίνωμαι, οὐδὲν λυπήσει τὸ ἀποϑέσϑαι πρὸς Boa- 
4 , 954 7 LU δὴ 5 ', LI , 
XV , μέλλοντα ὀλίγῳ ὕστερον αὖὐϑις ἀναλαμβάνειν μετὰ πλεί- 
- D - * - - 
ονος τῆς δόξης xai τῆς εὐφημίας καὶ τῆς ψήφου τῆς xot- 
νῆς. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ νυχτὸς ἑχάστης ἀποτιϑέμενος éni τῷ 
, X,» , x ?2€$9 12} , , , 
κατακλίνεσθαι, οὐτ᾽ ἀνίας, ovre ἀδοξίας αἰσϑανομαί τινος. 
διόπερ οὐδὲ νῦν περὶ τῆς σχευῆς μαχρὸν ποιήσομαι τὸν λό- 

ΕῚ $& € » ? - Ύ , , et ᾽ , , ^ 

yov, ἀλλ᾽ ὡς ἂν αὐτοῖς ἀρέσχῃ πράττειν ἕτοιμος &yo. εἰ δὲ 
ϑάπαξ ἁλόντες τῷ φϑόνῳ xai τῷ ἔχϑει τῷ πρὸς ἐμὲ, τού 

καϑαπαξ aAovreg τῷ qora )0 €x D πρὸς ἐμὲ, TOV- 
iy οὐδὲν ἡγοῦνται ἐξαρκεῖν, οὐδὲ ἐπ’ οὐδεμιᾷ προχλή 

τῶν nov. οὐθέν 7]y ( , VOR TERRENT 
^ M , DU ^ - 

Βσει βασιλέα δέχονται, ἀλλὰ καϑάπαξ ἀπεγνώκασι πρὸς τοῦ-το 

- ? , - - 
τὸ xai πάντων μᾶλλον ἀπώλειαν καταψηφίζεσθαι αἱροῦνγ-- 
" 5 1 ' c , 2 , . ?»v9! ' 
v&L, 7] ἐμοὶ δουλεύειν ὑπομέγειν, ἐχείνων μὲν οὐδένα λόγον 
, - - ^ - - x 
ἐχρῆν ποιεῖσϑαι οὕτω μαινομένων. τῆς δὲ κοινῆς τῶς ἄλλων 
σωτηρίας Evexa , ἵνα μὴ δοκῶ καταπροΐεσϑαι φιλοψυχῶν αὐὖ- 
' € ^ € »-»"Ὕ ,? , 2 €€* M , , , 
V.51a706, ἑχοντὲ αἱροῦμαι ἀποθνήσκειν. οὐδὲ γὰρ ἀποδέει τοὐτουτῆ 
Ψ , 
τὸ τὴν ἀρχὴν üno9éusvoy , ὅσην ἔχω, καὶ τὰς πόλεις παρα- 
34 ' $5. V , , EJ 
δόντα xai τὴν στρατιὰν, αὐτὸν ἐν ἰδιώτου σχήματι aqa- 
, -"ὝΝὟἜ - " , , ' 2 
γείᾳ πολλῇ συζῇν ἐν γωνίᾳ παραβυσαντα τινι. πλήν οὐχ 
- - * , - * 
ἁπλῶς xai τοῦτο οὐδὲ λόγου τοῦ προσήχοντος éxróg, ὡς 
“- ^ a » 

α δοκεῖν τοῖς τε Ρωμαίοις καὶ τοῖς ἄλλοις Ἕλλησι καὶ fag-20 
βάροις, ὅτι ἀδικῶν καὶ ἐπιορκῶν καὶ μὴ δυνάμενος ἀντέ- 
χειν πρὸς τὸν πόλεμον, δείσας παρεχώρησα τῆς ἀρχῆς αὖὐ-: 

ἂν - - - , - 
τοῖς, τὸ ζὴν ἀκλεῶς τῆς uev εὐχλείας προτιμήσας τελευτῆς " 
M ^ M , , 
ἀλλὰ πρῶτον μὲν ψήφισμα βούλομαι γενέσϑαι καὶ πρόγραμ- 


nulla ad me ex imperatorio schemate redibit utilitas. Sin accusa- 
lores pessumdedero, nihil triste erit, eum ad breve tempus. depo- 
suisse, quem mox maiore cum honore et applausu omniumque suf- 
fragiis recepturus sim. Neque enim noctibus singulis, quando cu- 
bitum concedo, ex eius depositione aut tristitiam. aut dedecus 
aliquod sentio, Idcirco nec modo super amictu plura loquar, para- 
tus facere quod illis placuerit, | Quodsi semel invidía et odio mei 
praepediti, horum nihil putant suflicere, neque ulla sponsione con- 
ditioneve me imperatorem esse sinunt, sed semel statuerunt me 
reiicere, perdereque omnia, quam mihi subesse malunt: etsi ita 
insanientes contemnere oportebat, tamen ne communem salutem 
studio vitae meae servandae neglexisse videar, mortem ultro eligo : 
nihilo enim minus est quam mori, deposito imperio quantum ego 
habeo , et urbibus exercituque traditis, privato habitu obscurum 
plane et in angulum quempiam se compingentem vivere. Ceterum 
non istuc absolute ac praeter rationem, ut scilicet a Romanis et 
Graecis ac barbaris tamquam iniurius ac periurus belloque impo- 
tens, imperium reliquisse et vitam inhonoram gloriosae morti an- 
tetulisse existimer, sed primum quidem decretum fieri postulo ta- 


HISTORIARUM Ill. $3. 515 


t , . E 
μιὰ χοινὸν τῆς τὲ ἐχχλησίας καὶ συγχλήτου καὶ συμπάντων AC. (345 
-C , c 7 3 - 2*9 2 “ 275 TR 
κοινῇ Ῥωμαίων, ὡς ovx ἀδικῶν, οὐδὲ ἐπιορκῶν, οὐδὲ xaxoc 
περὲ τοὺς βασιλέως τοῦ φίλου παῖδας ἐλεγχϑεὶς, ἀλλὰ τοῦ 
κοιγῇ τῆς σωτηρίας ἕνεχα ἀπέστην τῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ λελύ- 
f ] y 
ὅσϑαι τοὺς ἐμφυλίους, ὑφ᾽ ὧν διαφϑείρονται, πολέβιους. ἔπειτα 
τοὺς ἐν δεσμωτηρίοις πάντας διὰ τὴν tig ἐμὲ κατεχομένους 
LM i - "i - - ἢ 
εὔνοιαν ἀφεῖναι τῶν δεσμῶν, καὶ τὴν οὐσίαν ἀποδοῦναι, ὅσης Ὁ 
, LI * - E] 
ἀπεστέρησαν, xai πρὸς rovc παῖδας τῶν ἀποθϑανύντων ποι-- 
- » ^ ^ -“ - 
tiy ὁμοίως. Gronov γὰρ τῶν μὲν συμφορῶν xai τῶν δυσ- 
τόὀτυχημάτων αἴτιον αὐτοῖς ὀφϑῆναι, πρὸς δὲ τὸ πρὸς τὴν 
- , , " 
ἀρχαίαν μηδὲν φροντίσαι τύχην ἐπανελθεῖν. πρὸς τούτοις 
δὲ xai τοῖς συνοῦσι, xai συγκχλητιχκοῖς καὶ στρατιώταις, xot 
- L4 —- M 
τοῖς ἄλλοις τοῖς πρυῦσήχουσιν ἐμοὲ xa9' αἷμα, πρῶτον μὲν 
ea -" , ΄ 
πίστεις δι’ 0gxcv δοῦναι, ὡς οὐδὲν καχώσουσιν, ἀμυνόμενοι 
Ὁ Ὕ , 2 ΄ Ψ ^ , , € e 
15rgc εἰς ἐμὲ εὐγοίας, ἔπειτα δὲ καὶ τούτοις ἀποδοῦναι, ἃ 
ἀφήρηνται xoi χρήματα καὶ χτήσεις. πρὸς τούτοις δὲ xai 
προνοίας ἕχαστον ἀξιῶσαι πρὸς ἐξίαν. εἰ μὲν γὰρ ἔμελλον εἴ- 
vat βασιλεὺς αὐτὸς, ἀξίως ἂν τῶν πόνων ἠμειψάμην xai ovx 
» ? , » , “ 3. ὦ , * ,2- ' 5 be 
ἂν ἐκείνων ἐδεηϑὴν προνοεῖν αὐτῶν" ἐπεὶ δ᾽ ἑχὼν εἶναι παϑαι- Ρ. 641 
δοτοῦμαι, δίκαιον αὐτοὺς ἐν ἀσφαλείᾳ τε ὁμοῦ xal εὐπορίᾳ τῶν 
πρὸς τὸν βίον ὠπολιπεῖν. χἂν ταῦτα γένηται, ὥσπερ ἀξιῶ, τὴν 
βασιλείαν ἀποθέμενος αὐτὸς xai τὴν ἀρχὴν, καὶ τὰς πόλεις 
Ó * » * * 49 — c — » * c , , -- 
παραδοὺς, ἡ πρὸς ῳ τῷ ἱερῷ ἢ πρὸς ἑτέρῳ μέρει τῆς 
c , -" 5» M € - c , TEALTSM. 
Ῥωμαίων γῆς, (οὐ γὰρ αἱροῦμαι ὑπερύριος εἶναι ἐφ᾽ érégac,) 


bulasque proponi publicas, ecclesiae , senatus Romanorumque omni- 
um mnomine, nou me ut improbum neque periurum neque in- 
sidiatorem imperatoris, amici mei, liberorum , sed ut bellum civile 
communi saluti tam perniciosum tolleretur, abdicasse. Deinde 
omnes, qui, quod inihi favent, carcere detinentur, dimitti et abla- 
tas facultates ipsis eorumve liberis restitui, Absurdum enim, cum 
te illis miseriarum et incommodorum causam inficiari nequeas, quo 
pristinum statum recuperent, nihil laborare. Praeterea iis, qui 
mecum sunt, et illustribus et militibus et aliis consanguineis meis 
iuramento fidem dari, propter studium in me nihil adversum per- 
pessuros, atque etiam his et pecunias et possessiones ereptas reddi. 
Ad haec quemque pro dignitate curari. Si enim imperator fierem, 
ipse eos pro eo ac mererentur munerarem nec eorum curam haberi 
peterem. Qaia vero de iure meo sponte decedo, eos securos cum 
abundanti rerum ad vitam degendam necessariarum subsidio relin- 
queré iustum est. Haec si fiant, (et ea fieri aequum iudico,) im- 
perio et administratione depositis, et civitatibus restitutis, aut ad 
sanctum montem Atlo, aut ad aliam partem Romani soli, (nolo 
€niir in péregrina terra exulare,) quod reliquum est aunorünt 


516 CANTACUZENI 


A.C.1345Ggavs(o. συζήσω τὸν πάντα βίον κατ᾽ ἐμαυτὸν διάγων, ὅπως 
Β ἂν οἷός τε 0. ᾿ 
zn. Τοιαῦτα μὲν βασιλεὺς πρὸς τὸν ᾿᾽Ζ“ρῆγον διειλέ- 

x95 περὲ τῆς εἰρήνης. ἐκεῖνος δὲ μέχρε πολλοῦ χάτω 

ανεύων, ἐθαύμαζε σιγῇ τὴν καλοκαγαϑίαν βασιλέως καὶδ 
ὥσπερ ἐξεπέπληχτο πρὸς τὸ μέγεϑος τῶν εἰρημένων, ἔπειτα 
ἀνενεγκὼν, ,»ὡς μὲν οὐδὲν ἐνέλιπες᾽ εἶπεν ,,οὔτε εὐγνωμοσύ- 
γης, οὔτε δικαιοσύγης ἐν τοῖς εἰρημένοις, οὐδὲ τὸν. σφόδρα 
ἀναισχυντοῦντα οἴεσθαι δυνήσεσϑαι ἀντειπεῖν. ἃ δὲ αὐτῷ περὲ 
τῆς εἰρήνης εἴρηται εἰδέναι βούλεσϑαι, εἰ πρὸς αὐτοὺς ὡς ἐπι-τὸ 

Υ διϑτηδείους μόνον διειλέχϑη, ἢ εἰ βούλοιτο μηνύεσϑαι xoi τοῖς" 

ἐν Βυζαντίῳ, εἴ πως γένοιτο κἀχείγους τῶν δεόντων σχεψα- 
μένους τι τῶν μεγάλων συμφορῶν Ῥωμαίους ἀπαλλάττειν- 
βασιλεὺς δὲ ἀπαγγέλλειν τε ἐχέλευε xui προὔργου παντός. 
ἵνα δὲ μᾶλλον βέβαια δοκῇ τὰ εἰρημένα καὶ πιστὰ, ἐκέλευειϑ 
καὶ γράφειν, xai ἐπεὶ γεγραμμένα ἦσαν πάντα, ὅσα διειλέ- 

D χϑη, ἐρυϑραῖς ὑπεσημαίγετο ὑπογραφαῖς καὶ σφραγῖδα χρυ- 
σὴν ἐκέλευεν αἰωρεῖν, δεῖγμα τοῦ φυλάξειν τὰ ἐγγεγραμ- 
μένα βεβαίως καὶ ἀναμφιβόλως. Ldonyog δὲ ἐπεὲ và γράμ- 
ματα εἶχεν ἐν χερσὶ, πολλὰς βασιλεῖ χάριτας δὁμολογῶν, cc20 
τὰ μέγιστα εὐηργετημένος, καὶ μέλλων ἤδη ἀπιέναι, ἐδεῖτο 
βασιλέως ἀπαγαγεῖν τὴν στρατιάν. τὴν μὲν γὰρ εἰρήνην 
οὐχ ὀλίγων ἡμερῶν δεήσεσθαι πρὸς διάσχεψιν. τὴν στρατιὰν 
δὲ ἠρεμεῖν μὴ δύνασθαι, ἀλλὰ πάντα ἐπιέναι xoi διαφϑεί-- 


75. ἀγνωμοσύνης P. 18. γεγραμμένα P. , ἐγεγραμμένα M. 


meorum obscurus et ignotus, mihi soli, quantum potero, vivens 
traducam. 

84. Haec imperator Arego de pace sciscitanti. llle diu terram 
intuens tacitusque integritatem eius admirans, tam singulari ora- 
iione velut attonitus , sic deinde ora resolvit: — Quam nulla pars 
neque humanitatis, neque iustitiae sermoni huic tuo defuit? adeo, 
ut nec impudentissimus quidquam possit carpere. Quae autem de 
pace disseruisti, scire aveo, nmnobisne tantum, ut amicis, dixeris , 
an eliam ad. aures Byzantiorum perferri velis, si forte et illos utile 
consilium suscipere «et tantis populi Romani calamitatibus finem 
imponere contingat, Imperator dicta ab se Constantinopolim re- 
nuntiari, in rem fore censet: quae ut ad fidem plus ponderis habe- 
ant, litteris quoque comprehendi mandat, quibus rubrica subscri- 
bit et sigillum aureum pro argumento, se ibi scripta constanter 
sineque ulla dubitatione servaturum , appendi iubet. Aregus instru- 
mentum manu tenens et amplas imperatori, ut maximo beneficio 
ornatus, gratias agens iamque abituriens, ut abducat exercitum, 
rogat: pacem enim ad deliberationem non paucos dies requirere et 


HISTORIARUM Ill. 1. 517 


psi». si δὴ αὐτὸς τὴν ἀπολογίαν περιμένων ἐνταῦϑα xa95:-A.C.1345 
δεῖται, κινγδυγεύσεε μετὰ τὴν εἰρήνην ὑπολείπεσϑαι οὐδὲν, 
περὶ οὗ ἂν δύξειε γενέσϑαι ἡ εἰρήνη. βασιλεὺς δὲ τοῦτό τε 
καὶ εἴ τι μεῖζον ἕτερον αὐτοῦ αἰτοῦντος πρόϑυμος εἶναι ἔφα-Ῥ. 64a 
5oxs ποιεῖν, xa) ἐπηγγέλλετο, ὡς ἐς τρίτην ἐξ ἐκείνης, πάσης 
γενομένης ἐν ταὐτῷ τῆς στρατιᾶς, (διεσχέδαστο γὰρ ἐπὶ τὴν 
λείαν,) ἀναστήσων r0 στρατύπεδον. οὕτω μὲν οὖν ᾿“Ιρῆγος 
βασιλεῖ συνταξάμενος, ἔχων xai τὰ γράμματα, ἀπεχώρει. 
xa γενόμενος ἐν βασιλείοις, τά τε γράμματα παρείχετο 
τοπατριάρχῃ καὶ μεγάλῳ Óovxi, καὶ περὲ εἰρήνης διειλέχϑη 
πρὸς αὐτοὺς, πολλὰ ἀδικήσειν φάσκων καὶ βασιλέα καὲ Ῥω-. 
μαίους, εἰ μὴ ἐπὲ μιᾷ τινι προχλήσει πεισϑεῖεν διαλύεσϑαι. 
ἐχεῖνον μὲν οὖν εὐφυῶς ἀπεσκευάσαντο, φάμενοι ὀλίγῳ ὕστε- 
gov ἀποχρινεῖσϑαι περὲ ὧν ἐπρέσβευε. δοὺξ δὲ ὃ μέγας, insi 
τὀπύϑοιτο βασιλέα παρὰ ᾿“Ιρήγου εἰς τρίτην ἡμέραν ἀπάξοντα B 
τὴν στρατιὰν, πᾶσι Βυζαντίοις πόλεμον χατήγγελλε πρὸς Καν- 
τακουζηνόν. καὶ αὐτὸς παρεσχευάζετὸ δῆϑεν xai κατέλεγε τοὺς 
στρατιώτας, πᾶσι δὲ ϑείοις οἴκοις xai φροντιστηρίοις ἱεροῖς 
xai παντὲ γένει καὶ ὠξιώματι ἱερέων παρήγγελλε λιτὰς, ὡς 
2010 ϑεῖον ἱλεωσομένους τοῖς τῷ ἀποστάτῃ συμβαλοῦσιν, ἐ- 
χκείγην μὲν οὖν τὴν ἡμέραν καὶ τὴν ἐπιοῦσαν πᾶσαν παρα- 
σχευαζόμενος διήγαγεν. ἐς τὴν τρίτην δὲ ἐν ἀρίστου τῇ ὥρᾳ, 
ἐπεὶ πύϑοιτο παρὰ τῶν σχοπῶν βασιλέα ἀπηρχότα, (ἐπλήρου 
γὰρ ἐχεῖνος τὰ ὑπεσχημένα.) τὰς πύλας ἀνοίξας ἐξεχεῖτο 


militem non posse quiescere, sed omnia interea incursionibus va- 
staturum. Quodsi ipse responsionem opperiens illic sedeat, peri- 
.culum fore, ne pace confecta, nihil eorum restet, quorum gratia 
pacem fieri concupiverit. lmperator et hoc, et si quid etiam maius 
peteret, prompte facturum recepit, et tertio post die collecto in 
unum milite, (erat enim ad praedas agendas dispersus,) castra mo- 
turum. Sic Aregus ei valedicens cum litteris discessit, quas in 
palatio patriarchae magnoque duci reddidit: ac de pace eos allo- 
cutus monuit, imperatori et Romanis iniquissimos fore, nisi una 
aliqua conditione ad compositionem moverentur. Verum illi homi- 
nem dextre submovent, paulo post ad legationem eius responsuros 
autumantes. Magnus dux intelligens ex Arego, imperatorem luce 
tertia abducturum copias, Byzantinis promiscue bellum in Canta- 
cuzenum denuntiat, ipseque se comparat et exercitum conscribit, 
Omnibus autem sacris domibus et monasteriis omnique generi et 
gradui sacerdotum preces ad divinum numen cum perfido desertore 
conflicturis placandum indicit. Et ille quidem diem illum et inse- 
quentem totum se comparando consumpsit. Tertio die hora prandii, 
ut a speculatoribus imperatorem desperabundum discedere audivit, 


518 CANTACUZENI 


»- , ' 
A.C. 1345 £9? δρμῆς τινος dayérov καὶ παραβόλου xai συνέταττε τὴν 
Cre ἱππιχὴν καὶ τὴν πεζὴν δύναμιν πρὸ τῶν τειχῶν. ὡς 
δὲ ἐπανῆκον οἱ σχοποὶ, οὗς αὐτὸς προέπεμπε τοὺς πολεμίους 
- , Uu δ. , 
δῆϑεν κατασχεψομένους, καὶ ἀπήγγελλον ἅμα πρωὶ ἐχείνους 
- * ' " LEX - 
οἰχομένους, ἠνιᾶτο μὲν πρὸς τὴν ἀποτυχίαν καὶ πολλὰ £«v-5 
M - " - -“ Ἁ 
τὸν τῆς βραδυτῆτος κατεμέμφετο καὶ τῆς τριβῆς καὶ ἐδυσχέ- 
- * ^ , 3, , 
ραινεν οὐκ ἀνεχτῶς. πέμψας δὲ καὶ πρὸς πατριάρχην ἐμή- 
* , *' , ΗΒ ' 
»vtv, Oc Kavraxovbgvóg αἰσθόμενος τὴν ἔφοδον xpi συνιδὼν 
c 3 » € ' ^ LI » 3 LI Ω 
ὡς οὐκ ἂν ὑποστησόμενος τὴν δύναμιν, ᾧχέτο dgódpde ἅμα 
D , -7 - 
πρωΐ. τί οὖν προσήκει πράττειν, φυγῇ τῶν πολεμίων 9500-10 
, , r , 5 H H 
μένων; πατριάρχης δὲ ἐμήνυε" ,φεύγει ὃ ἀσεβὴς, μηδενὸς δι- 
ure 5 
ὥχοντος" νίκα xai μὴ UntQvixa." καὶ ἐχέλευεν ἀναστρέφειν 
πολλῷ τῶν πολεμίων κρείττους γενομένους, xai ἀνέστρεφε 
: , M * - 
λυπούμενος, ὅτι μὴ συμβαλεῖν ἐξεγένετο τοῖς πολεμίοις, βα- 
n eed * , ^" "^ 
σιλεὺς δὲ, ἐπεὶ μὴ ἀγνοεῖν τὰ πραττόμενα ἐνῆν, πολλῶν ἐκιᾶ 
Βυζαντίου ὁσημέραι μηγυόντων, vóyrt “Ῥήγιον εἷλεν ἐξ ἐφό- 
ἥμεραι μή ὧν, v0, 7 i^e» 65 69 
] M , ' , * 
δου ἐπελϑὼν xai Jugar καὶ ΖΔαμοχράνειαν καὶ Σηλυμβρίαν. 
κελεύσας δὲ ᾿Απάμειαν, φρούριόν τι κατεσχαμμένον, τειχισϑῆ- 
i] M ' 3 c ' , ^ 
γαι, xai στρατιὰν καταλιπὼν ἐν “Ῥηγίῳ καὶ Anaucia xai "Eu- 
' - * - , , c » - , 
πυρίτῃ καὶ τῇ πρὸς τῇ Zéoxm λίμνῃ πόλει, ὡς ἂν ταῦτα τε2ο 
^ - 2 y 5 
φοουροῖεν, ἐγγυτέρω Βυζαντίου τῶν ἄλλων ovra, καὶ ἐπεχδρο- 
νι διή μὰς ποιοῖντο συγεχεῖς κατὰ τοῦ Βυζαντίου xai λῃστείας, τὴν 
2. » ^ * ΕἸ ' Ὕ 
ἄλλην ἔχων στρατιὰν αὐτὸς ἀνεχώρησεν εἰς “]ιδυμότειχον» 
c ΕἾ 2 ^ , A ^ 
P. 6437 0à ἐν τοῖς φρουρίοις τούτοις στρατιὰ τὰ μέγιστα ἐχάκωσε,. 


ε - 
12. ὑπεργνιχᾷς P. 


(stabat enim promissis,) portis reclusis, cum effraenato ac temerario 
impetu se effundens, equitatum ac peditatum ante muros disponit. 
Ubi speculatores, quos ad speculandum miserat, reversi, diluculo 
illos ultra abiisse retulerunt, valde ob tarditatem se incusans, patri- 
archaesignificat, Cantacuzenum , praecipientem adventum suum et illi 
se imparem scientem, multo mane aufugisse, quaeritque, quid fieri. 
placeat , quandoquidem hostes fugam arripuissent, Respondet pa- 
triarcha: Fugit impius, nemine persequente: vince ct amplius vince: 
jiubetque, ut hostibus longe superiores, reverti: ct ille moestus, 
quia conflictu exciderat, revertitur. Imperator, quia quod.gereba- 
tur latere eum non poterat, multis Byzantio in dies nuntiantibus, 
Rhegium et Athyram et Damocraniam et Selybriam primo impetu 
cepit. Cumque Apameam, castellum eversum, reparari iussisset, et 
Eee manum Rhegio, Apameae, Empyritae et urbi apud 

ercen lacum, his inquam locis Byzantio vicinioribus custodiendis, 
€t excursionibus in agrum Byzantinum frequenter faciendis reliquis- 
set, cum cetero agmine Didymotichum profectus est. Horum oppi- 
dorum praesidiarii, etsi numero paucissimi , Byzantios tamen vexa- 


HISTORIARUM Ill. 81. 519 


, , , 
«Βυζαντίους, xai ὑλίγη οὖσα" σχεδὸν yag νύχτωρ TS καὶ ue9* A.C. 1345 
ε , ^M pr Au tt » 
ἡμέραν πάντα διέφϑειρον καὶ ἐληΐζοντο, ἔχοντες xai Περσι- 
? 94 , - 
κὴν ὀλίγην δύναμιν ἀναμεμιγμένην μετ᾽ αὐτῶν, 0j πολλοὺς 
ἀπέκτεινον καὶ ἐξηνδοαποδίζοντο xai πρὸς ἕω ἀπεδίδοντο ἐπὲ 
δδουλείᾳ. καὶ σχεδὸν ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ πάντα τὼ περὲ Βυζάν- 
τιον ἀοίκητα vm ἐχείνων ἀπεδείχϑη. πατριάρχης δὲ xai ὃ 
, ' 5 , [4 ? - Ὕ , , * - 
μέγας δοὺξ εἰδότες, ὡς ᾿Δρῆγος ἀπαιτήσει λόγον περὲ τῆς 
, * , , SN *, , 
πρεσβείας, καὶ τὴν μὲν εἰρήνην ἀναφανδὸν αἰδούμενοι ἀπαγο- 
, 3 , * - B p t, 
QeUtLY , τρύπῳ δέ τινε σκεψάμενοι τὸν “Τατῖνον ἀπατᾷν, ἵνα 
M - ^ , ? ΄ 
τομὴ δοκοῖεν ἑχοντὲ τοῖς “Βωμαίοις αἰτιοι αὐτοὶ καϑίστασϑαι 
, - ^ 
τοσαύτης συμφορᾶς, πρὸς βασιλέα τὸν Καντακουζηνὸν £yga-B 
way» τοιάδε" ,,ὧὡὧὡς ἡμεῖς πολύν τινα λόγον περὶ τοῦ μὴ Ῥω- 
μαίους ὑπὸ τοῦ πολέμου διαφϑείρεσθαι ποιούμενοι, ὀλίγῳ 
, ? , 
πρότερον ἐπέμψαμεν πρός σὲ πρεσβείαν, ἅπερ αὐτὸς πρὸς 
" ^ , , ^ - M , ^ 
15r0r» περιπόϑητον xai γνησιώτατον τῷ βασιλεῖ τὸν μέγαν δοῦ- 
L4 2 , € VUE 
xa ἥτησας ἐπαγγελλόμενοι ποιήσειν, ταῦτα δὲ ἦν, ἀποϑέ- 
uevov τὴν βασιλείαν, ἐν ἀσφαλείᾳ εἶναι καὶ μηδὲν προσδοχᾷν 
πείσεσϑαι δεινὸν διὰ τὴν ἀγνωμοσύνην τὴν πρὸς βασιλίδα 
M ' M [5] , - ^ 3! 
χαὶ τὰ: συμφοράς, ἃς ἐπήγαγες “Ῥωμαίοις πολεμῶν. σὺ δὲ, 
200g ἔοιχεν, ἔτι φόνων xai αἱμάτων ὀρεγόμενος πλειόνων xoi 
- Li , M. 
τὰς συμφορὰς τοῖς ταλαιπώροις Ρωμαίοις αὔξειν, ἵν’ ἃ ngo- C 
εἵλου ἐξαρχῆς, ἡττηϑεὶς ὕπ᾽ οὐδενὸς, εἰς τέλος δόξης ἀγαγεῖν 
Quo, ἡτεξησείς, 7r $5. 0M $ iis «puyerms 
' , ' * 
μεταβαλὼν ἀπράχτους ἀπέπεμψας rovg πρέσβεις, ἠρνημένος 
, * , , , 
ἃ ἐφθέγξω. τότε μὲν oj» ἀγεξέλεγκτα ἐψεύσω, φάσχων τὸν 
bant importunissime , omnia fere noctu et interdiu depopulantes ac 
devastantes: habebantque sibi admixtos Persarum aliquot manipu- 
los, qui multos occidebant, multos capiebant et in orientem pro 
servis vendebant, brevique tota paene Byzantium circum iacens re- 
gio in solitudinem ab illis redacta est. Verum patriareha et magnus 
dux, non ignorantes, Aregum responsum requisiturum, cum pacem 
aperte detrectare vererentur, via quadam per consultationem in- 
venta, qua Latinum fallerent, ne Romanis scientes ac volentes ae- 
rumnas tam multas creare viderentur, Cantacuzeno in haec verba 
scripserunt: Quandoquidem nobis vehementer curae ac sollicitudini 
est, ne Romanis bello plurimum detrimentorum imponatur, pronu- 
per ad te legatos misimus, pollicentes facturos, quae tu a magno 
duce imperatori dilectissimo fidelissimoque petivisti, Erant autem 
haec, ut abdicato imperio tutus esses ct nihil poenarum formida- 
res, quod erga imperatricem tam infidus exstitisses et bello Romanos 
tantopere afilixisses.  'Tu vero adhuc fundendi sanguinis et calami- 
tatum miseris Romanis augendarum cupidus, ut apparet, quo, quae 
a principio tuopte impulsu constituisti, ad finem perduxisse videa- 


ris, legatos, mutata mente , ct inficiatus quae dixeras, infecta re 
dimisisti, "Tum igilur improbabili mendacio maguum ducem non 


520 CANTACUZENI ^ 


A.C.1345 μέγαν δοῦκα εἰρηκέναι mégé σοῦ μὴ ἀληθῆ. νυνὲ δὲ οὐδὲ- 
“μίαν σοι τοιαύτην ἔξεστι καταφυγὴν εὑρεῖν καὶ πρὸς ἀναβο- 
λὰς χωρεῖν τῶν εἰρημένων. τά τε γὰρ γράμματα ἐλέγξουσι 
τὰ σὰ ὄντα παρ᾽ ἡμῖν καὶ ὃ πρεσβευτὴς «Δατῖνος, ἀξιόχρεως 
ὧν πρὸς πίστιν. ἃ τοίνυν ἔγραψας αὐτὸς, ὡς ἀποϑήσῃδ 
τε τὴν βασιλείαν καὶ τὴν ἀρχὴν xai τὰς ἀδίκως κατεχομένας 
xai τυρανγουμένας πόλεις παραδώσεις, αὐτὸς δὲ μονάζοντος 
βίον ζήσεις ἐν "9m τῷ ἱερῷ ἢ ἄλλοθί που, ὅπη àv δοκῇ, 

D χαϑήμενος, στέργομεν καὶ αὐτοὶ, καὶ οὐδὲν ἄλλο λείπεται, ἢ 
διδόναι προϑεσμίαν, xa9" ἣν ἡμῖν τὰς πόλεις παραδώσεις,το 
περὲ δὲ προγραμμάτων καὶ δικαιωμάτων καὶ τῶν ἐν δεσμω 
τηρίοις κατεχομένων, εἰ ἀπολυϑήσονται, ἢ εἰ ἀποδώσομεν αὖ- 
τοῖς τὰ δικαίως ἀφῃρημένα, καὶ περὲ προνοίας τῶν coi συνόν- 
τῶν μηδένα λόγον σὺ ποιοῦ. ἡμεῖς γὰρ ixavol περὲ τῶν 
τοιούτων σχέπτεσϑαι xal ποιεῖν, ἅττα ἄν δοκῇ λυσιτελῆ καὶτϑ 
δίχαια.᾽" τοιαῦτα γράψαντες xat οἰχείαις καὶ αὐτοὶ ὑποσημη-- 
γάμενοι ὑπογραφαῖς, τὸν. /farivoy μεταπεμψάμενοι, πάντα, 
ἔφασαν, ἅ τὸ αὐτὸς ἠξίου καὶ ΚΚαντακουζηνὸς ἱκέτευε, πεποι- 
ηχέναι, καὶ ἐδείκνυσαν τὰ γράμματα. ὑπογεγραμμένα, ὡς αὐ- 
τοῖς τῶν περὲ τῆς εἰρήνης λόγων πάντων περιειλημμένων "20: 

P.644 ἅμα δὲ καὶ παρείχοντο αὐτῷ. ὃ δὲ διαλέχτου τε τῆς Ἕλ- 
ληνικῆς καὶ γραμμάτων ὧν ἄπειρος παντάπασι, τοῖς λόγοις 
ἀρκεσϑεὶς καὶ ταῖς ὑπογραφαῖς,. πολλὰς αὐτοῖς ὅμολογήσας. 
χάριτας τῆς εὐγνωμοσύνης καὶ τῶν “Ρωμαίων. τῆς κηδεμο- 


p ' 
11. πραγμάτων M. pro προγραμμάτων. 


vera de te locutum aflirmasti. Nunc autem tale effugium reperire 
et dicta longius differre tibi non conceditur, "luae enim ad nos 
litterae. οὐ legatus Latinus fide diguus te redarguent, Quae ergo 
scripsisti, te imperio δὲ administratione abiturum, oppidaque contra 
fas ac tyrannice occupata redditurum, et quietam monachi vitam in . 
sacro monte Atho aut ubi placuerit exacturum, ea et nos proba- . 
mus, nihilque restat, nisi diem praefinire tibi, quo urbes resti- 
tuas. De re publica autem et de iudicio constituendo et de cura 
tuorum tu sine cura esto: nos quippe ad haec et perspicienda et 
facienda , quatenus commoda et iusta sint, satis valemus. Scripta 
hac epistola et subscriptionibus adiectis, Latino accersito, omnia 
quaeque ipse yoluisset quaeque Cantacuzenus orasset, se praesti- 
tisse memorant, easque litteras, quibus tota pacis tractatio conti- . 
neretur, exhibitas ei tradunt. Ille litterarum Graecarum ac sermo- 
nis omnino expers , verbis eorum ac subscriptionibus contentus, de 
aequitate Romanorum δὲ sollicitudine multis verbis gratias agit et 
cum epistola Didymotichum festinat. Convento salutatoque impera- 
tore, En, inquit, advenio, de pace ferens tibi evangelia. Omnia 


HISTORIARUM ΠῚ, 84. 521 


ac, ἀπεχώρει. xai σπουδῇ πολλῇ πρὸς Zhdvuórttyoy 7-A.C.1945 
xty ἔχων xai τὰ γράμματα. συντυχὼν δὲ βασιλεῖ xai 
προσφϑεγξάμενος, ,,0000 σοι εἶπεν ,,εὐαγγέλια κομίζων 
ἥκω περὲ τῆς εἰρήνης. πάντα γὰρ, ὅσαπερ αὐτὸς ἥτου, πα- 
δτριάρχης τε καὶ ὃ μέγας δοὺξ μετὰ τῶν ἄλλων τῆς συγκλήτου 
κατεπράξαντο προϑύμως xai γράμμασι καὶ αὐτοὶ τὴν διά- 
λυσιν βεβαίαν τοῦ πολέμου μάλιστα πεποίηνται." παρείχετό 
τε xoi τὰ γράμματα αὐτίχα. βασιλεὺς δὲ ἐπεὶ ἀνέγνω, μι- B 
κρὸν ὑπομειδιάσας, ,,ἀνέγνως᾽ εἶπε, ,.τὰ γράμματα, ἃ τοσαύτηνΥ. 515 
τοἔχων ἤνυσας ὁδὸν, ἢ ἁπλῶς οὕτω xai ἀπεριέργως, τῇ φίλῃ 
xai συντρόφῳ χρώμενος ἁπλότητι, μηδὲν εἰδὼς τῶν ἐγγεγραμ- 
μένων, ἧκες ἔχων; τοῦ δὲ μηδὲν περινενοημένον, μηδὲ φαῦ- 
λον περὲ αὐτῶν εἰπόντος οἰηϑῆναι, ἀλλ᾽ ἀπεριέργως καὶ á- 
πλῶς τοῖς τε λόγοις καὶ ταῖς ὕπογραφαῖς πεισϑῆναι πατρι- 
τδάρχου, ὥσπερ ἄν δικαίως ἐποίει καὶ πρὸς Πάπαν, καὶ ταῖς 
μεγάλου δουκὸς καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἐν τέλει, καὶ πάσῃ onov- 
δῇ καὶ προϑυμίᾳ πρὸς αὐτὸν ἐλϑεῖν, ὡς πάντων ἤδη ἠνυσμέ- 
vov, ἃ αὐτὸς ἡγεῖτο περὶ πλείστου" πώντα ὃ βασιλεὺς xo9 C 
ἕχαστον ξξηγεῖτο καὶ τὴν δύναμιν ἡρμήνευε τῶν γεγραμμένων. 
20:08 δὲ πρὸς τὴν ἀπάτην ἀγανακτοῦντος καὶ τὴν ἐχείνων ἀναι-- 
σχυντίαν καὶ τὸ κακόηϑες τῶν τρόπων ἐχπληττομένου, ,,0 χρὴ 
ϑαυμάζειν," εἶπεν ὃ βασιλεὺς͵, οὐδ᾽ ἀνιᾶσϑαι ἀπατώμενον, si 
αὐτὸς μὲν πρὸς ἀλήϑειαν εἵλετο ζῇν, ἐκείνοις δὲ ψεύδους xai 
συχοφαντίας καὶ ἀπάτης ἐμέλησε παρὰ τὸν βίον: ἀλλ᾽ ἐκ 
αὐτούτων μάλιστα τῶν ὀλίγων xai περὲ τῶν ἄλλων τῶν κατὰ 


enim, quae tute petebas, patriarcha et magnus dux cum ceteris opti- 
matibus libenter annuerunt, et litteris ipsi quoque pacem firmam 
ratamque fecerunt, Quibus dictis epistolam porrexit, Qua lecta, 
imperator renidens, Legistin', inquit, litteras, cum quibus tantum 
iter confecisti, an ita candide et incuriose amica tibi et a natura 
ingenita simplicitate usus, nesciens quid complecterentur , ad me 
ilas attulisti? Illo respondente, non se rem altius discussisse , nec 
sibi suspectas fuisse, sed citra curiositatem simpliciter verbis patri-. 
archae eiusque et magni ducis et aliorum procerum subscriptionibus 
credidisse, (quomodo etiam Papae merito faceret,) cupidissime ac 
laetissime ad eum venisse, ut omnibus iam, quae ille ardentissime 
optasset, consummatis atque perfectis; imperator cuncta sigillatim 
recenset et scriptorum sententiam interpretatur. Monacho ad fal- 
laciam stomachante . et illorum impudentiam malignitatemque ob- 
stupescente, non oportere admirari, ait imperator, neque dolere, se 
' delusum , si ipse quidem veritatem in vita colere statuerit, illi vero 
mentiri, sycophantari et fraudes componere tota vita studeant, sed 
ex his paucis maxime etiam alia, quae belli tempore contigissent, 


522 CANTACUZENI 


: i : ὧν ῃ 2 TER Y 3 

A.C. 1345 70» τοῦ πολέμου χρόνον εἰργασμένων συνορῴν ὁποῖα qv. οὐ-. 
δὲ γὰρ οὐδεμιᾶς ἐφείσαντο ὑπερβολῆς ἀπάτης καὶ ψεύδους 
? - - ^ «, T 
εἰς δεῦρο ἐκ τῆς βασιλέως τελευτῆς, ἐξ ὧν βασιλίδα τε ἔπει-- 

* ,' C2 r7 ' e - » 
cay τὸν πόλεμον ἐλέσϑαι τὴν ἀρχὴν xoi μέχρι νῦν éSana- 
- Jed y , E Η LÀ - 
Droóvreg οὐχ ἐῶσι διαλύεσθαι ἐμοί, ἐχείγοις μὲν οὖν τοιαῦταξῷ 

, , 5 ' ' ' 
ἡρημένοις xai τὸν πόλεμον ἀνάπτουσι, ϑεός τε τὰς ἀμοιβὰς 
EJ , - 4 * ^ 
ἀντιμετρήσειε τῆς προαιρέσεως ἀξίας, καὶ Ρωμαῖοι πάντες 
» € ? , 3. 3 c , *DE M «€ X 
εἰσονται, ὡς οὐ δι᾽ αὐτὸν ὃ πόλεμος xai ἡ φϑορὰ καὶ οἱ ἀνδρα- 
ποδισμοὶ, ἀλλὰ δι’ ἐχείνους γίνεται. αὐτὸν δὲ καὶ χάριν αὐτοῖς 
γι. , , Ἂ 
ἐξαπατήσασιν εἰδέναι, ὅτι πρὸς ἡμᾶς ἀφικέσϑαι nagsoxsvacav. Yo 

- ^ 3 b - 
τοιαῦτα πρὸς /doryor περὲ τῶν γραμμάτων ὃ βασιλεὺς διαλεχ- 

1 3 , ce A , 
ϑεὶς, ἐτράπετο ἐφ’ ἕτερα, & προσήκει φίλοις πρὸς ἀλλήλους. 
- M - , ^ ! € UD 
P. 645 πε. Εν ᾧ δὲ ταῦτα ἐτελεῖτο, καὶ ὃ μέγας δοὺξ ἐστρά- 
LI , ^ , 
Βτευσε χατὰ Ἐμπυρίτου τοῦ φρουρίου καὶ πολιορκήσας ἐν τρι- 
^ c ' , ES - * » 
oiv ἡμέραις καὶ ἀποπειράσας τῶν τειχῶν, ἐπεὶ μηδὲν nvve 15 
- * 5 ' 5 - 
τῶν ἔνδον εὐρώστως ἀμυνομέγων, αὖϑις εἰς Βυζάντιον áa5- 
M T€ - , ' * , - , 
Q&. καὶ πρὸς τῷ Teo γενόμενος, κατὰ τὸ στόμα τοῦ Πόντου 
κειμένῃ πόλει, ἐπεχείρει, ὥσπερ ἔφασχε, τοὺς κατ᾽ ἐμπορίαν 
πλέοντας ἐπὶ τὸν Πόντον πάντας φόρους ἀπαιτεῖν. τοῦτο δὲ 
ἦν ἀδύνατον, μὴ ϑαλασσοχρατοῦντα. ἐκεῖνος δὲ ἤδη συνορῶν,.ο 
4, ^ ' » , 
ὡς τὰς μὲν κατὰ τὴν ἤπειρον πάσας πόλεις ὑπεποιήσατο πλὴν 
34 ἡ ς * » PN * ' 2 , * , 
ὀλίγων ὃ βασιλεὺς, ἔμελλε δὲ μετὰ μικρὸν κἀκείνας, καὶ Βυζαν- 
ατισν πολιορκοίη ταῖς συχγαῖς ἐφόδοις, καὶ δεδοικὼς, μὴ βασιλίς 

* x " Sor y. » - . 
τε XG 0L ἄλλοι, τὴν ἀναγκηνσυγνιδόγτες, ὡς OvTE στρατιᾶς δύναιντ᾽ 
qualia sint, cognoscere: neque enim ab obitu imperatoris hucusque 
ab ulla quantumvis enormi impostura mendacioque 'illos absti- 
nuisse: unde, inquit, imperatricem ab initio ad arma impulerunt, 
et usque hodie os ei sublinentes pacem mecum facere non pati- 
untur. llis itaque sic affectis et bellum accendentibus, Deus tali 
proposito. digna fert praemia, et Romani omnes non a me, sed ab 
ilis bellum, interitum, servitutem manasse comperient. Gratiam 
autem veteratoribus illis habeo, cum te ad nos miserunt. Haec ad 
Aregum super litteris imperator. Deinde iis, quae sunt amicorum 
inter se, vacatum est. 

85. Interea magnus dux castellum Empyriten invasit, quod 
ubi triduo obsedit, murorumque facto periculo nihil profecit, for- 
titer qui intus erant propugnantibus, Byzantium rediit, et Hiero, 
urbe ad ostium Ponti sita, aggressus est, ut aiebat, ab omnibus 
mercatoribus Pontum sulcantibus rane exigere: id quod, nisi 
mare teneret, fieri non poterat. Videns enim, imperatorem conti- 
nentis urbes praeter paucas omnes subegisse, ct illas quoque 
paulo post subacturum esse, et Byzantium ab eodem crebris irru- 


ptionibus quodammodo. obsideri, timensque, ne imperatrix et con- 
cilium, necessitate perspecta , quod neque copias habere. possent, 


HISTORIARUM Ill. 85. 5233 


ἂν ἔτι εὐπορεῖν οὔτε χρημάτων, οἷς χρώμενοι πολεμοῖεν βασι- À.C. 1345 

Ati, τρέψονται πρὸς τὴν εἰρήνην, ἐσκέψατο ἐξαπατᾷν καὶ φε- 

γαχίζειν. καὶ ἀναφανδὸν ἐδημηγόρει, ὡς πόρον χρημάτων μέγι- 

στον ἐξεύροι, ἐξ ὧν οὐ Καντακουζηνῷ μόνον, ἀλλὰ καὶ πᾶσι 
δπολεμίοις ἀντιτάξαιτο. πᾶσι γὰρ τοῖς ὁϑενδήποϑεν ἐμπό-.516 

ροις φόρους ἐπιϑήσειν πρὸς ἀνάγκην, ἐξ ὧν ἔσονται Ῥωμαίοις 

πρόσοδοι πολλαπλασίους τῶν πώποτε οὐσῶν. καὶ ἀφικόμε- 

γος πρὺς Ἱερὸν, ἵνα διαπλέειν μηδενὲ ἐξῇ, ἄν μὴ παρέχῃῦ 

χρήματα, δλχάδα μυριοφόρον ἐπ’ ἀγκυρῶν ὅδρμίσας κατὰ 
τομέσον τὸ ῥεῦμα, ὁπλίτας ἐγκαθϑίδρυσε πολλοὺς xai ἐχέλευε 

χρήματα λαμβάνειν παρὰ τῶν ἐμπόρων. οἱ δ᾽ οὐδὲν μᾶλ- 

λον ἢ πρότερον ἐλάμβανον. ἀγαλωμάτων γὰρ πρότερον πολ- 

λὼν xai τριήρεων ἡ ἐπιχείρησις ἐδεῖτο, ὥστε ἄρχειν τῆς 

ϑαλάσσης, μέγα δυνηϑέντας καὶ κρείττους γενομένους τῶν 
τιὔπλεόντων" μὴ ῥᾳδίας δὲ οὐσης πρὸς ταῦτα τῆς παρασχευῆς, 

xai οἱ ϑαυμαστοὶ ἐκεῖνοι πόροι xai αἱ πρόσοδοι ἀπώλλυντο. 

τῶν συγκλητικῶν δὲ οἱ πολλοὶ, ὅσοι μὴ διὰ τὸ πρὸς βασιλέα 

ἔχϑος, ὥσπερ ἐν ὀνείροις, ἐπείϑοντο πλουτεῖν, εἰδότες ὡς ἀ- 

γηνύτοις ἐπιχειρεῖ, τὴν μεγαλοφυΐαν ἐθαύμαζον πρὸς εἴρω- 
αογείαν xai τῶν πάλαι βασιλέων κατεγίγωσκον πολλὴν χουφό- . 646 

τητα, ὅτι τοσοῦτον ἐν χερσὲ πλοῦτον ἔχοντες ἠγγόουν. βα- 

σιλεὺς δὲ ὃ Κανταχουζηνὸς ovx ὀλίγας διατρίψαντα ἡμέρας 

παρ᾽ αὐτῷ ᾿“ρῆγον αὖϑις οἰχαδὲ ἀπέπεμπε, κελεύσας ἀπο- 

κρίγεσϑαι μηδὲν τοῖς πέμψασι" μόνῳ δὲ τῷ μεγάλῳ δου- 

24. μόγον P. 


neque pecunias, quibus adversus eum uterentur, ad pacem incli- 
narent, modum commentus est, quo eos circumduceret ac ludifica- 
ret. Nam palam concionabatur, rationem pecuniae conficiendae 
commodissimam se invenisse, qua non Cantacuzeno solum, sed uai- 
versis hostibus resisterent. Omnibus enim undecumque mercatoribus 
iributa necessaria impositurum, Ex quo Romanos vectigalia maiora, 
quam unquam antehac, percepturos: profectusque Hierum , ut ne- 
mini nisi portorium solventi liceret traiicere , onerariam grandem 
et in anchoris stantem, multis ei gravis armaturae militibus impo- 
sitis, in medios íluctus provexit, iussitque a negotiatoribus pecu- 
niam accipere. Verum nihilo magis, quem ante, accipiebant. Sum- 
ptu magno et triremibus multis opus erat, ut domini maris ct 
potentiores iis essent, qui navigarent. ΟΡ cuius apparatus diflicul- 
tatem admirabiles illi reditus et vectigalia evanescebant, Complu- 
res porro proceres, qui non credebant, propter odium in impera- 
torem velut in somnis ei divitias affluxuras, cum. scirent conatus 
fore irritos, per simulationem eius animi maguitudinem admira- 
bantur; veteresque imperatores levitatis eL incogitantiae non parvae 
eoarguebanl, qui se iautos thesauros in manibus habcre ncscivis- 


524 CANTACUZENI 


^ » Li » - d * 
A.C.1345 xi εἰπεῖν, ὡς ovre πρότερον, οὔτε νῦν ἐπιλάϑοιτο τῆς φίλης 
δ νον ' ; , T. - 
ἀπάτης καὶ πανουργίας καὶ στρεβλύτητος, ἀλλὰ τῷ περι- 
, p LU ^ 
όντι τῆς περὶ ταῦτα σχέσεως καὶ ϑεὸν νομίζοι δύνασϑαι ἐξ- 
- ^ , - u 
απατᾷν. καὶ γὰρ πάντα μᾶλλον διανοούμενος, ἢ ἐκ παρα- 
,« , * ? ^ « 
ταξεως μάχεσθαι πρὸς αὐτὸν, ἱκεσίας καὶ ἱλασμοὺς παραγ-ϑ 
* * —- € - c ^^ 
Βγέλλειν πρὸς ϑεὺν τοῖς ἱερεῦσιν ὑπὲρ αὐτοῦ, ὡς μέλλοντος 
- 2 95 ὺΦ», - € d M £^ , ^ 
μαχεῖσθαι. ἀλλ᾽ εἰδέναι σαφῶς, ὡς ovis ϑεὸς, ἃ πράττει xal 
διανοεῖται, ἀγγοεῖ, καὶ οἱ ἄνϑοωποι δὲ, εἰ μὴ πρότερον, ἀλλ᾽ 
e , »Σ΄7΄ ^ f 4 
ὑστερόν γε τὰς ἀπάτας αὐτοῦ καὶ τὰς πανουργίας πάσας Gvy- 
- , ' ^ - T D ' ι m ' 
ορῶσι, τί γὰρ μὴ τῇ προτεραίᾳ τὴν στρατιὰν ἐξῆγε mo0cro 
* » * ^ ^ , » X , 
τὴν μάχην, ἄλλὰ μετα τὸ πυϑέσϑαι αὐτὸν ἀπάγοντα τὴν 
, 3 5» ; 
στρατιάν; τότε μὲν οὖν λελυπηχέναι εἶπεν αὐτὸν, φυγομα- 
, ? »^4 [uU * ΟΝ γ , ' M € ud -— 
χῆήσας ovx ὀλίγα" ἵνα δὲ μὴ ἐπιπλέον διὰ τὴν φυγὴν λυπῇ 
ὅσον οὔπω πάλιν ἐπελεύσεσϑαι καὶ μηνύειν διὰ τοῦτο, ἵνα 
μήτε λυποῖτο ἐπιπλέον xai παρασκευάζοιτο πρὸς μάχην, 14-15 
- Ἂ E: - 21 T 
Cozyoc μὲν οὖν ἤλϑεν εἰς Γαλατὰᾶν καὶ οὐδὲ λόγου τινὸς ἢξί- 
* , SUL PA € , » ' , , , 
«08 τοὺς πέμψαντας. δοὺξ δὲ ὃ μέγας, ἐπεὶ πυϑοιτὸ ἐπανή- 
χονγτα, χαἀτέπλεεν ἐξ Ἱεροῦ καὶ μετεκαλεῖτο τὸν .1ρῆγον, ὡς 
- , p 2 : 
περὲ τῆς πρεσβείας ἐρωτήσων. ὅ δ᾽ οὔτε παρεγένετο xai xa- 
- ' . - 
τηγύρει φανερῶς, ὅτι καὶ φόβον πάντα ϑεοῦ xai ἀνθρώπωγεο 
^ T Ὁ ᾿ 
ἀποϑέμενοι αἰδὼ, τοιαῦτα πράττουσιν, οἷα πᾶς τις ἄν μισοίη 
συνιδών" ἔφασκέ τε, ὡς πρὸς τὰς τοιαύτας ἀπολογίας, οἵας 


sent. Cantacuzenus Aregum non paucis diebus apud se diversatum 
dimisit cum mandato, ut iis, a quibus venisset, nihil responde- 
ret: solum magno duci diceret , illum nec antea , nec modo fami- 
liaris sibi imposturae, calliditatis ac pravitatis oblivisci posse: puta-: 
reque propter suam in his excellentiam etiam ipsi Deo sese fucum 
facturum, Nam cum quidvis in animo haberet potius, quam acie 
opposita. secum congredi, tamen supplicationes et placamina sacer-. 
dotibus. pro se, ut pugnaturo, indixisse. (Interim se certo scire, 
neque Deum latere, quid ipse agat et cogitet: et homines si non 
ante, at certe post, fraudes eius versutiasque omnes cognituros, 
Cur enim non pridie, sed postquam discessisse adversarium exerci- 
tum audierit, copias suas ad proelium eduxerit? Tum se ista fuga 
contristatum dixisse, cum ipsemet pugnam vehementer fugeret. 
Ne porro diutius eius fuga doleat, primo quoque tempore rursus 
affuturum : et ob id praemonere, ut nec moereat amplius, et se ad 
certamen expediat. Aregus Galatam venit, nec eos, a quibus missus 
fuerat, "verbo dignatus est. Magnus dux, ut Aregum reversum ac- 
cepit, Hiero renavigans eum de legatione obita . percunctaturus 
accersit: qui nullus venit, et ipsum ac satellites eius palam repre- 
hendit, quod omni timore ;,Dei hominumque reverentia soluti ca 
designarent, quae quisquis sciret, detestaretur: aiebatque ad defen .. 
siones tales, quales ipsi pro se períricta fronte aílerrent, impera- 


HISTORIARUM ΠῚ. 85. 5235 


αὐτοὲ ποιοῦνται ἀνερυϑριάστως, βασιλέα μόγον ἐξαρχεῖν δεύν»- A. C. 1345 
τως ἀποκρίγεσϑαι. διὸ xai μετ᾽ ὀλίγον ἧξει, ἔργῳ τὰς ἀποχρίσεις 
Ὗ - 
δώσων. παρήγγελλέ τε αὐτοῖς παρασχευάζεσϑαι, ὡς μαχουμέ- 
- , - * 5 , [n 
vovg πρὸς τοῖς τείχεσιν. ἐκεῖνοι μὲν οὖν τὰ εἰωϑότα πράξαντες, 
- T 
5ov02» καινὸν ἐνόμιζον ποιεῖν. βασιλεὺς δὲ αὖϑις ἧκεν εἰς Bv- 
ζάντιον παγοτρατιᾷ καὶ πρὸ τῆς Χαρσίας πύλης οὐκ ὀλίγον D 
€ , ^ ^ , 
διετέλεσεν ἑστώς. ἐπεὲ δὲ οὐδεὶς ἀντεπεξήει.,. ἀναστρέψας 
j , ,? - , , , - 
ἐστρατοπέδευσεν ἕν τῇ Tlerooyegvog καλουμέγῳ τόπῳ, ποταμου 
, M * - , 
τε παραῤδέοντος καὶ ἄφϑονον τροφὴν τοῖς ἵπποις παρέχον- 
τοῖος τοῦ τύπου. καὶ ἡ στρατιὰ ἐκάχκου τὸ Βυζάντιον, ὅσα 
» ow - * 3 E] , 
μάλιστα ἐνῆν. ᾿Αρῆγος δὲ αὖϑις ἐλϑὼν πρὸς βασιλέα, ὑπὲρ 
βασιλίδος λόγους ἐποιεῖτο, ὡς οὐδαμῶς αἰτέα τοῦ πολέμου 
» , ^ , * c » , L 
εἴη, ἀλλὰ πατριάρχης καὶ οἱ ἄλλοι, οἵ ταύτην βουλομέ- 
γὴν οὐκ ἐῶσι χωρεῖν πρὸς τὴν εἰρήνην, πείϑοντες, ὡς, ἂν &v( γέ 
ror τρόπῳ περιέσῃ, ἐκείγην τε ἀποκτενεῖς αὐτίχα χαὶ τὰ τέκνα. 
, , - , 
ὧν ἀκούουσαν, καίτοι καὶ ἄλλως οὐχ énviZc κυρίαν ovoay ,P. 647 
, M 
ὥστε πράττειν, ἅττα ἄν δοχῇ συμφέρειν, πάντα ἐκείνοις éni- V. 517 
* ER. ' P1 - , , ^ 
τρέπειν πρὸς ἀνάγκην. βασιλεὺς δὲ τοῖς ἐν Βυζαντίῳ φίλοις 
, JU , [4 p» 7" , 
κρύφα διαλεχϑεὶς, ἐπεὶ οὐκ ἣν αὐτοῖς εὔχαιρον πράττειν TL 
M, , - ἘΣ ᾽ , ? 6*3 ' * a ' - ' 
οοὑπὲρ αὐτοῦ, αὖϑις ἀνεχώρει. οὐδὲν γὰρ Tv, ὃ λήψεται ἐχτὸς 
-Ὁ ^ * * ? —- ΕῚ , ? , c , 
τειχῶν. καὶ πρὸς τὴν ᾿“Ιδοιανοῦ ἔλθοντε, ἐκείνη τε ἡ πόλις 
- x , 
προσεχώρει, τοῦ ταύτης ἄρχοντος Παρασπονδύλου πράττον- 
» 
τος, καὶ τὰ ἄλλα φρούρια, ἃ περὲ αὐτὴν ὡς περὲ μητέρα 
5. ὠντεπεξίειν P. 17. περιέστη P. 
torem solum pro eo ac deceret respondere idoneum, et propediem 
affuturum opereque ipso responsurum. Quare se instruerent: ante 
ipsa enim «moenia confligendum, lli, quia quod solerent fecerant, 
nihil se novi fecisse opinabantur. Imperator denuo toto cum exer- 
citu Byzantium venit, et ad portam Charsiam non parum diu prae- 
stolatus, cum nemo pugnaturus exiret, retrocedens , ad Petrogephy-. 
rami (loci nomen est) castrametatus est, ubi, praeterlabente fluvio, 
irrigua prata abundantem pabuli copiam equis sufficiunt. Ac milites 
quidem quantum valebant Byzantio incommodabant.  Aregus vero 
ad imperatorem rediens, Augustam purgabat, nequaquam ab illa, 
sed a patriarcha et aliis bellum proíluxisse, qui ipsam volentem 
amplecti pacem non sinerent, eique persuadere niterentur, si quo 
modo Cantacuzenus praevaluerit, statim ipsam cum liberis necatu- 
rum. Quae cum audiat, (quamquam nec alioqui ita sui ipsius sit, 
ut quae probet eflicere possit, omnia in illorum arbitratu neces- 
sario ponat. Imperator cum amicis, quos Byzantii habebat, occulte 
agens, quoniam illis eius adiuvandi deerat opportunitas, et quod 
extra moenia occuparetur nihil erat, inde iterum discessit. Adria- 


nopolim venienti etiam illa urbs, Paraspondylo praefecto interprete, 
se dedidit: aliaque item castella circum ipsam veluti circa matrem 


526 CANTACUZENI 


v at 2e , 
A.C. 1345 ῴκουν. χαὶ ἡ Τζερνομιάγου δὲ xai αὐτὴ προσεχώρησεν, ἄγ- 
, ' * , 1 T 3» € c 
Βτέχει» πρὸς tov πύῦλεμον μὴ δυναμένη, ἧς ἤρχεν ὃ "Téoot; 
ἀ e i ! 
τῶν οἰχετῶν ὧν βασιλέως ᾿Ανδρονίχου, xai πολλὰ πρὸς τὸν 
, * - ^ € 
πόλεμον κατὰ Κανταχκουζηνοῦ τοῦ βασιλέως πράξας xai si- 
' , - 2 - er L εΥ - 
πών. ἐν τῇ δριανοῦ δὲ xai ἕτερός τις ἥν τῶν faoikéoc5 
᾿Ανδρονίκου οἰχετῶν, Mh ἧς ὦ : j 05 
0 ς 2 αγχαφας ὠνομασμένος. τούτους 0 
* ' - ^ ' 
ovy τοὺς τρεῖς, IMoyxagür rs καὶ "Tégaxo xai Παρασπόγδυ- 
c M T 
λον, ὃ βασιλεὺς μεταπεμψάμενος, οὐκ ἀγνοεῖν uiv ἔφασκεν, 
Las * ^ - , , , , , 
CUM UP τοῦ “πολέμου χρόνον πάντα πάσῃ προϑυμίᾳ 
» * * " E »d 
καὶ σπουδῇ πρὸς αὐτὸν ὑπὲρ βασιλέως ἐπολέμησαν, οὐ μέν-τὸ 
D] * 5 T E] ^ "P " * M - 
voL διὰ τοῦτο πρὸς αὐτοὺς ὀργίζεσθαι, ἀλλὰ χαὲὶ ἐπαινεῖν. 
τὴν προσήκουσαν οἰχέταις ἐπιδεδειγμένους προϑυμίαν. οὐδὲ 
γὰρ οὐδὲ παραχοιμωμένῳ καὶ τοῖς ἄλλοις ὅτε ἐπολέμησαν 
e " RD - » 

α ὀργίζεσθαι, ἄλλ᾽ ὅτι σεσυχοφαντήκασί τε ἐξαρχῆς καὶ ἄχρι 
γῦν συχοφαντοῦσι, ψεύδει ψεῦδος συῤῥάπτοντες xai TOvI5 
πόλεμον οὐκ ἐῶντες καταλύεσθαι, οὐ μὴν ἀλλὰ κἀκείνοις 
τοσαύτην πρὸς αὐτὸν ἀγνωμοσύνην ἐπιδεδειγμένοις, εἰ τῶν 
δόλων καὶ τῶν συχοφαντιῶν ἠϑέλησαν ἀποστάντες διαλύεσθαι 
πρὸς αὐτὸν περί τε τῶν κοινῶν καὶ τῶν καϑ' ἑαυτοὺς, οὐ- 

, » , € , 2e* 5 , - ^ ^ 
δεμίαν àv ἐγεδειξατο πικρίαν, οὐδὲ ἐπεμνήσθη τῶν κατὰ v0v20 
πόλεμον γεγενημένων παρ᾽ αὐτῶν τοσούτων ἀλγεινῶν, ἀλλ᾽ 
t , » 5 Υ 2 - ^ ^ 3 , 3«- ἢ , 
ἡδέως ἄν εἶδὲ καὶ εὐμενῶς, καὶ τῆς ἀρχαίας ἠξίωσε φιλίας 
καὶ συνηθείας πρὸς αὐτόν. πρὸς δὲ αὐτοὺς οὐδὲ ἴχνος μή- 

É ^ , - 
γιδὸς φέρειν 7] ὀργῆς, οὐδὲ προσχεχρουκέναι αὐτῷ νομίζειν, 
16. ἐῶσι M. mg. 


sita. Praeterea Tzernomianus, quae se defendere non poterat: cuius 
praefecturam obtinebat Hierax, imperatoris Andronici doniesticus, 
quique bello adversus Cantacuzenum qua dictis, qua factis non 
parum momenti attulerat.  Adrianopoli alius erat ex eiusdem Àn- 
dronici domesticis, Mancaphas nomine, Hos igitur tres, Manca- 
pham, Hieracem et Paraspondylum, advocans imperator, mon se 
clam esse ait, eos, quamdiu bellum fuerit, summa cupiditate fla- 
grantique studio pro iuvene imperatore contra se decertasse: nec 
tamen idcirco succehsere: laüdare etiam , quod se pro oflicio famu- 
lorum strenuos in eo práébuissent, Neque enim vel praefecto cu- 
biculi atque ceteris, quod belligerassent, iratum esse, sed quod à 
principio usque nunc sycophantias fabricantes, mendacium mendacio 
assuerent pacique obniterentur. Verumtamen si illi, qui tam im- 
probi in se fuissent, a dolis et calumniis temperantes, inire secum 
concordiam voluissent, nec in commune, néc in ipsos quidquam 
üterbitatis ostensurum, meque tot miseriarum bello ab iis inveéta- 
rüm recordaturum, $ed amice et iucunde eos visurum veterique 
hecessitudiné ac familiaritate dignaturum fuisse. ^ Contra ipsós 


HISTORIARUM Il. $5. 527 


- - Α -Ν 
ὅτε ὑπὲρ βασιλέως αὐτῷ τοσαῦτα ἐπολέμησαν, (τὰ γὰρ δί- A.C. 1345 
» 
καια καὶ τὰ προσήκοντα δούλοις εὐγνώμοσι πεποιηχέναι,) ἄλ- D 
λως 9᾽ ὅτι οὐδ᾽ αὐτὸς ἔστι πολέμιος τῶν βασιλέως παίδων 
xai διαφθείρειν ἐχείγους ἐκ παντὸς τρόπου ἡρημένος, ἀλλὰ 
ππρότερόν τε τὰ μάλιστα ἐκείνοις καὶ Ῥωμαίοις συνοίσοντα 
, - € - , 
σπουδάζειν, xai νῦν οὐδὲν ἧττον μετὰ τὸν τοσοῦτον πόλεμον 
LI » 
xai τὴν ἄφατον ἀγνωμοσύνην xci μανίαν," ἣν oi ὑπὲρ ἐκεί- 
- - γε. , , 23 , : , 
vov δῆϑεν, τῇ δ᾽ ἀληθείᾳ κατ᾽ ἐκείνων τὸν πόλεμον χεχινήη- 
» ' x , ^ 
κότες ἐνεδείξαντο. ἐχχαλύψειν γὰρ ἤδη τὸ ἀπόῤῥητον αὐ- 
» ς » » j a NL, » -“ 
τοτοῖς, ὡς εἴη βεβουλευμένος, εἰγε καὶ κατὰ γνώμην εἴη ϑεῷ, 
εἰ περιγένοιτο τῶν πολεμούντων χαὲ κύριος τῶν βασιλέως 
Ll T € 
παίδων κατασταίη, πᾶσαν τὴν ἀρχὴν “Ρωμαίων ὕφ᾽ ξαυτὸν 
πεποιημένος, μὴ τῆς πατρῴας ἀρχῆς ἀποστερεῖν, ἀλλὰ διοι-Ῥ. 618 
, , x » ^ 
κήσαντα τὰ πράγματα ἄχρις ἄν βασιλεὺς ὃ νέος Ἰωάννης 
» » D 
15z90c ἡλικίαν evpgora ἀφίκηται καὶ δυναμένην ἄγειν τὴν 
ἀρχήν" ἔπειτα αὐτῷ παραδιδόναι τὴν ἡγεμονίαν. τούτου γοῦν 
- c - PR , 
ἀληθῶς οὕτω χεχριμένου παρ᾽ αὐτῷ, οὔτε τοῖς πρότερον 
» * , 
ὀργίζεσϑαι ὑπὲρ ἐκείνου πεπολεμηκόσιν, οὔτε τοὺς συνόντας 
* , ^ , * M , , ᾿ 
καὶ συγχαταχτωμέγους τὴν ἀρχὴν πρὸς βασιλέα τὸν γέον 
«οθίεσϑαι ἐξαμαρτάγειν ^ εἰ μέλλουσιν ἐχείγῳ μᾶλλον τὴν ἀρ- 
1 , * * » 
χήν συνδιασώζειν. ὧν ἕνεχα xai πρὸς αὐτοὺς οὔτε περὲ 
- ' x 
τῶν πρίν γεγενημένων ἀπεχϑάνεσθαι, οὔτε τὸν ἔπειτα χρό- 
» 2 -— , es ῳ - , Y» : 
yov, ἂν αὐτῷ βουλωνται συνεῖναι, βασιλεῖ τῷ νέῳ οἴεσϑαιΒ 


autem nullum esse in se odii aut irae vestigium , neque putare 
se offensum , cum pro imperatore suo ita depugnarint: fecisse enim 
quae probos ac fideles servos facere iustam ac decorum sit: prae- 
sertim cum nec ipse liberos imperatoris persequatur, eosque quo 
iure, qua iniuria perditos velit, sed ct antea quae eorum ac Ho- 
manorum rationibus condacerent diligenter curarit et modo nihilo 
minus curet, post tam atrox bellum et infandum scelus ac furo- 
rem: quem, qui verbo pro illis, re autem vera contra illos bellum 
moverent, declararint. Detecturum enim ipsis mysterium. Voluisse 
se, si, Deo approbante, hostibus debellatis totoque imperio Romana 
sibi subiuncto, imperatoris filiorum dominus efliceretur, non cos 
paterno príncipatu depellere, sed  admiuistratione retenta, usqué 
dum adolescentulus Ioannes aevi florem contingeret possetque suo 
Marte populos regere, tum denique ei rerum habenas contraderc. 
Hoc igitur cum ex animo vereque statuerit, neque irasci illis, qui 
prius pro illo arma tulerint, neque arbitrari, eos, qui secum sint 
οὐ in imperio acquirendo simul navant operam , peccare in impera- 
torem iuvenem, si illi potius hac ratione servent, quam adimant 
imperium, Quare nec illis infensum esse propter praeterita , nec 
si in posterum sibi militare voluerint imperatori adolescenti exi- 
stimare hostes esse factos, Sed penes ipsos optionem esse, Sive 


5538 CANTACUZENI 


A.C.1345 πολεμίους γεγενῆσϑαι, ἀλλ᾽ ἐπ’ αὐτοῖς τὴν αἵρεσιν εἶναι xac 
τέρου. ἄν τε γὰρ βούλωνται συνεῖναι, ἡδέως ἔχειν ἄν τὸ 
πρὸς Βυζάντιον ἀναχωρεῖν, οὐδὲν κωλύσειν, ἀλλὰ xol δῶρα 

Υ. διδπαρασχόμενον, μετ᾽ εὐμενείας ἀποπέμψειν, τοιαῦτα μὲν ὃ 
βασιλεὺς πρὸς ἐκείνους διειλέχϑη, xaà τριῶν ἡμερῶν πα-ἢ 
ρείχετο προθεσμίαν, ὡς ἐν ταύταις διασκεψάμενοι τὰ Óo- 
κοῦντα ἕλοιντο. λυσιτελεῖν. οἱ δὲ πολλὰς ὁμολογοῦντες yd-,. 
ριτας τῆς εὐμενείας βασιλεῖ καὶ τῆς περὲ αὐτοὺς προγοίας, 
ἐπισχεψαμένοις ἐδέδοκτο μᾶλλον συνεῖναι βασιλεῖ, μετὰ τὴν 
τρίτην προσελϑόντες ἀπήγγελλον τὴν γνώμην, ὡς μᾶλλοντο 
αἱροῦνται τὸ αὐτῷ συνδιατρίβειν καὶ πρόϑυμοι εἶναι πάντα 

ακίγδυνον ὑπὲρ αὐτοῦ καὶ πόνον ὑπομένειν, ὡς τὰ βελτέω za 
λυσιτελοῦντα καὶ Ῥωμαίοις κοινῇ καὶ τοῖς βασιλέως παισὲ 
xo πράττοντι καὶ βουλομένῳ. τοὺς γὰρ ἐν Βυζαντίῳ τῶν 
πραγμάτων ἄρχοντας εἰδέναι καὲ αὐτοὶ οὐδὲν ὑγιὲς διαγε-τῦ 
γοημένους, ἀλλ᾽ ἐπὲ κοινῇ κακοπραγίᾳ πάντα πράττοντας xoi 
φϑορᾷ. τοῦ δὲ μηδὲν δεινὸν περὲ αὐτῶν ὑπονοεῖν ἐδέοντο 
βασιλέως καὲ πίστεις δι᾽ ὅρχων παρασχέσϑαι, ὡς οὔτε ἀπο- 
στήσονται, οὔτε ἐπιβουλεύσουσιν αὐτῷ συνόντες , ἀλλὰ πᾶ- 
σαν ἐπιδείξονται εὔνοιαν καὶ σπουδὴν περὲ αὐτόν. βασιλεῦςαο 
δὲ αὐτοῖς τὴν αἵρεσιν αὖϑις προετίϑει, ὡς οὐ κωλύσων, ἄν 

Ὁ πρὸς Βυζάντιον βούλωνται ἀποχωρεῖν ἅμα γυναιξὲ xai τέ- 
xyotc* συνῆσαν γὰρ αὐτοῖς κατὰ τὰς πόλεις, ὧν ἡγοῦντο. εἶ 
δὲ ταῦτα βούλονται καταλιπόντες μόνοι ἥχειν πρὸς Βυζάνγ- 


enim suam militiam elegerint, libenter suis annumeraturum: sive 
Byzantium redire maluerint, nihil impediturum; quin et cum mu- 
neribus dimissurum, Haec ad illos imperator , triduum praestituens, 
quo excussis omnibus , id quod e re sua iudicassent, sequerentur. 
llli imperatori, ut sui amanti ac sollicito , gratias agunt verbis am- 
plissimis, reque deliberata, potius ab Cantacuzeno standum decer- 
nunt, et: die tertio accedunt ; sententiam suam renuntiant, malle 
nimirum pro ipso stare et eius causa periculum quodvis et la- 
borem quemvis subire: quippe qui et Romanorum communiter et 
filiorum imperatoris dignitatem vtilitatemque et consiliis et actione 
semper quaerat. Nam mec se nescire, qui Byzantii gubernacula 
summa teneant, eos nihil cogitare laudabile, sed quae agunt, omnia 
ad publicam cladem perniciemque dirigere. Ne quando autem in 
suspicionem apud eum venirent, rogabant, ut liceret ipsis cum 
sacramento fidem obligare, nunquam ab eo defecturos, neque insi- 
dias molituros, sed omni eum benevolentia  studiisque omnibus 
prosecuturos. Imperator de integro eis potestatem facit, Byzantium 
cum uxoribus et. liberis, quos secum habereát in urbibus; quibus 
praefuerant, se conferre, si velint. Sin et hos relinquere solique 


HISTORIARUM III. 86. 529 


τιον, μηδὲν τῆς οὐσίας ἀφαιρήσεσθαι, οὐδὲ τῶν xr5ctor , A. CA345 

ἀλλὰ ταῖς γυγαιξὶν ἐξέσται πώντα ἔχειν. ὡς δὲ αὖϑις ἰσχυ- 

θέζοντο τὰ ἴσα ; ἐχέλευεν ὀμνύναι" εἰδέναι δὲ, ὡς, ἂν émi0g- 

κῶσιν, οὐ χωρὲς τιμωρίας ἀπαλλάξοντες, οὐ γὰρ δεαξόμενοῖ, 
581A ἑκόντες εἵλοντο αὐτῷ δουλεύειν. οἱ μὲν οὖν ἐπίοὺν 

χατὰ τὰ iota, βασιλεὺς δὲ ἐπεὶ τὰς πίστεις εἶχε 

᾿ καὲ ἀπήλλαχτο τῶν περὲ αὐτοὺς ὑπογοιῶν, “Ἰέραχι μὲν αὖϑις 

τῆς ΤΙερνομιάγου παρείχετο τὴν ἡγεμονίαν καὶ τῆς ἐγκαϑι- 

δρυμένης στρατιᾶς, μαχίμῳ τε ὄντε καὶ αὐτῷ καὶ πρὸς. 649 
τοἐῤμπειρίαν καὶ τόλμαν λειπομένῳ οὐδενός. Παρασπόνδυλον 

δὲ τῆς ᾿ἀδῥιαγοῦ καὶ αὐτὸν αὖϑις ἄρχοντα καϑίστη. ταῦτα 

μὲν οὖν ὧδέ πη. εἶχε, καὶ τὰς κατὰ Θρῴκην πάσας πόλεις 

σχεδὸν ὑπήγαγεν ἑαυτῷ ὁ βασιλεύς. 

zc. ᾿Δμοὺρ δὲ ó σατράπης Ἰωνίας αὖϑις μὲν ἐβού-Β 

1ἤλετο πρὸς βασιλέα κατὰ τὴν ὑπύσχεσιν ἐλϑεῖν, εἶχε δὲ ἀδυ- 

sro. τό, τὸ γὰρ αὐτοῦ κατὰ τὴν “Σμύρνην νεώριον ἐνέπρη- 

σαν οἱ “Ἔατῖνοι καὶ τὰς vac, καὶ τὸ πρὸς τῷ Atutévt φρούριον 

κατασχόντες, τριήρεις τε ἔχοντες ἐκεῖ παραπλεούσας, ἐκώλυον 

στόλον ἐξαρτύειν καὶ ταῖς ναυσὲ πρὸς Θράκην περαιοῦν 
Ξοτὴν στρατιάν. ἔχ TE τῆς ἠπείρου δίοδος αὐτῷ οὐκ ἦν πρὸς 

τὸν Ἑλλήσποντον, 2: Σαρχάνη τοῦ “υδίας σατράπου περέ τινων 

ὅρων γῆς ἐχπεπολεμωμένου πρὸς αὐτὸν καὶ μέλλοντος κω- 510. 

λύειν, εἰ διὰ τῆς αὐτοῦ «πρὸς Ἑλλήσποντον ἔρχεσϑαι ἐπι-Ε 


Byzantium abire optarent, nihil rei familiaris, nihil possessionum 
ablaturum : sed uxoribus omnia permissurum. [llis idem quod ante 
asseverantibus, iurare íussit: scirent tamen, si peierassent, non 
impune laturos: quando non cuiusquam coactu, sed sponte sua se 
ili subiecissent. luratum. Imperator ut accepto fidei pignore su- 
spicionem deposuit: Hieraci Tzernominiani praefecturam reddidit 
cum collocato ibidem praesidio, viro bellicoso et usu atque stre- 
nuitate nemini secundo. Paraspondylo Adrianopolis praefecturam 
confirmavit. Haec fere hunc in modum gesta sunt, et 'Thracias 
urbes pene omnes imperator iu ditionem suam adduxit, 

86. Amurius autem loniae satrapa rursum se imperatori adiun- 
gere cupiens , uti promiserat, ideo nequibat, quod navale eius una 
cum navibus Smyrnae Latini cremaverant, castelloque ad lacum 
occupato, triremes habebant, quae, illic discurrentes , classem aedi- 
ficari et instrui, exercitumque in Thraciam transportari impedie- 
bant. Per continentem vero transitus ad Hellespontum non dabatur, 
Sarchanae Lydiae satrapae de finibus quibusdam bellam ei medi- 
tanti, et prohibituro si per suam provinciam €o viam capesseret. 
Propter profectionem igitur ad imperatorem, quam sibi omnino su- 
scipiendam sentiebat, per legatos Sarchanem appellandum , ceden- 
dumque loco, de quo 'controversabantur, existimabat, si modo usque 


Cantacuzenus Il. ^ 34 


530 CANTACUZENI 


' » » -— 
A.C. 1345 χειροίη. ὅϑεν διὰ τὴν πρὸς βασιλέα ἀφιξιν ἀναγκαίαν αὐτῷ 
- , - ' , 
γομιζομένην, ἔγνω δεῖν πρεσβείαν ποιεῖσθαι πρὸς Σαρχάνην, 
2 borea MIS; i 
καὶ παραχωρεῖν αὐτῷ τῆς χώρας ὑπὲρ ἧς ἦν αὐτοῖς ἡ δια- 
* ? ' ^ *E , δι δι , * 
φορὰ, εἰ μόνον πρὸς λλησποντον δίοδον παρέχοιτο. Σαρ- 
χάνης δὲ ἄσμενός τε ἐδέχετο τὴν πρεσβείαν, καὶ τὴν χώρανϑ 
» MK P ' ' Δ δίοδι 1. - , 
ἔχων, φίλος τὸ ἥν ᾿μοὺρ, καὶ τὴν δίοδον ἀδεῶς παρεί- 
χετο, ἅμα δὲ καὶ τὸν υἱὸν συστρατευσόμενον αὐτῷ πρὸς 
i M — * ' c , , , 
βασιλέα μετὰ στρατιᾶς. καὶ πρὸς “Ἑλλήσποντον ἐλϑόντες, 
Ὁ ἐπεραιοῦντο πρὸς τὴν Θράκην ἱππέας δισμυρίους ἔχοντες " 
, ?» M 
αὐτίκα τε εἰς Διδυμότειχον ἀφίχοντο πρὸς βασιλέα, φέροντεςτο 
καὶ δῶρα. ᾿“μοὺρ δὲ ἐδεῖτο βασιλέως μὴ μέλλειν, ἀλλὰ 
^ * LÀ , Φ » M c , 2? ^ 
χωρεῖν κατὰ vo) ΠΠομιτζίλου. ἐμήνιξ γὰρ 0 βάρβαρος ἐς τὰ 
μάλιστα ἐκείνῳ τῶν κατὰ βασιλέως ἕνεκα τετολμημένων. 
E M , . à 
ἐπεὶ δὲ ἀπαράσχευος 5v 7 Ῥωμαίων στρατιὰ, χατὰ Mota 
' « , » 
τὸ βαρβαρικὸν ἐχώρει, ἐπανήξειν τάχιστα εἰπόντες, ἄχριςιϑ 
οὗ παρασκευάσοιτο 7 στρατιά: βασιλέως δὲ κωλύειν πειρω- 
μένου καὶ φάσκοντος σπονδὰς xoi συμμαχίαν ἔχειν πρὸς 
᾿ἄλέξανδρον, οὐκ ἐπείϑοντο, πολέμιοι αὐτοὶ Πυσοῖς sinóv- 
τὲς εἶναι. καὶ καταδραμόντες, ἀνδραπόδων τε καὶ βοσχη- 
μάτων ἐπανῆχκον λείαν ἔχοντες πολλήν, μετὰ δὲ τοῦτο χαΐοο 
τῆς Ῥωμαίων παρεσκευασμένης στρατιᾶς, ἐχώρουν κατὰ IMo- 
$^ n ? -Ὁ ^ » 

Ρ. 6δομιτζίλου, ἐκεῖνος δὲ δὴ δύναμιν μεγάλην ἔχων wai ἰδίαν 
ἡγεμονίαν ξαυτῷ περιποιούμενος", Ξάνϑειάν τε εἷλεν ἐπιϑέ- 
' bd . , 
μενος, καὶ τῶν κατὰ Περόπην φρουρίων ἦρχε πάντων xai 
μέχρι Ἰπόῤδας προεχώρησε. πυϑόμενος δὲ ὡς nagaoxtv-25 

9. τὴν om. P. 
ad Hellespontum transire se pateretur. Sarchanes legatos comiter 
. excipit , accessioneque illa soli Amurio reconciliatus, transitum 
impune concedit: simul ei filium una imperatori militaturum com- 
mendat, Sic per Hellespontum cum vicenis equitum millibus in 
Thraciam appulsi, Didymotichum ad imperatorem adeunt, ei doma 
offerunt: quem Amurius rogat, uti Momitzilum citra procrastinatio- 
nem invadat: oderat enim illum acerbe barbarus, ob ea, quae in 
iniperatorem audacissime commiserat. Quia vero Romanus exerci- 
ius nondum paratus erat, Persae in Moesiam irrumpunt, promit- 
lentes excessuros, quamprimum se copiae imperatoris instruxissent: 
quem conantem prohibere, foedusque et societatem cum Alexandro 
opponentem, audire: noluerunt, cum dicerent, se Moesorum esse 
hostes: et agros percursantes, cum opima hominum pecorumque 
praeda reverterunt. Post Romanis iam instructis Momitzilum petunt, 
Qui copias non spernendas habens, et principatum sibi constituens, 


Xanthiam adortus ceperat, et oppidula Meropes tenebat omnia, 
atque ad Morrhae fines usque pervaserat. Audiens autem impera- 


HISTORIARUM III. 86. 531 


άζοιτο ἐπ’ αὐτὸν ὃ βασιλεὺς μετὰ τῆς llegouxz6 ἥκειν A.C.1345 
στρατιᾶς, πρεσβείας πέμπων, παράγειν ἐπειρᾶτο, ἃ xai 
πρότερον ἐξαπατῶν, ὡς αὐτῷ πολλὰ μεταμέλοι τῆς πρὸς 
^ Lu - X 
αὐτὸν ἀγνωμοσύγης, ὅτε τοσαῦτα εὖ παϑὼν, κακὸς ὀφϑείη 
δχαὲ ἀμνήμων τῶν καλῶν, καὶ ὡς εἰ συγγνώμην αὐτῷ παρά- 
Ἵ * , 
σχοιτο, μηδέποτε ὕστερον ἀγνωμογήσων, αλλὰ δουλευσων 
? - »] ^ ^5 , A f» , , 2v9* ? 3 3 
ἀκριβῶς. ἐπεὶ δὲ ἐκ τούτων αὐτῷ ἠνύετο οὐδὲν, ἀλλ’ ἐπυν-: 
Suvero σαφῶς ἐπιοῦσαν τὴν στρατιὰν, πᾶσαν ὅση δύναμις Β 
E f ' , ' ' c , 
ἦν περὲ αὐτὸν αϑροίσας, καὶ αὐτὸς ἐχώρει ὡς μαχούμενος 
τοπᾶσιν ὁμοῦ καὶ Ῥωμαίοις καὶ βαρβάροις " εἰς τοσαύτην γὰρ 
» 
αὐτὸν παραπληξίαν 5 ἄνοια ἐξήγαγε καὶ 5 ϑρασύτης. γενο- 
μένου δὲ ἐν Περιϑεωρίῳ, καὶ ἡ Περσικὴ στρατιὰ ἐφαίνετο 
ἐπιοῦσα * ἐπεὲ δὲ πρότερόν τε ἐπέκειτο τοῖς ἐν Περιϑεωρίῳ, 
καὲ τότε ἠνάγχαζεν εἰσδέχεσθαι, éxsivov μὲν οὐκ ἐδέχοντο, 
154A ὠπέκλεισαν αὐτῷ τὰς πύλας, τοὺς βαρβάρους ἐπιδει-: 
, A] Li — - € « Ll 
χγύντες καὶ κελεύοντες εἰς χεῖρας αὐτοῖς ἰέναι, ὡς τοῖς νικῶ- 
3 » 
σιν ἦϑλον τὴν πόλιν ἐσομένην τῆς ἀνδραγαϑίας. ἵνα δὲ μὴ 
δοχοῖεν παντάπασιν αὐτοῦ ἀφίστασϑαι,, (ἐδεδοίκεσαν γὰρ, μὴ 
* , , - ' - , 
τὸν κίνδυνον διαδιδρασκων , πιχρῶς χολαζῃ τῆς προδοσίας " 
, ' - 

“οἦν γὰρ ἀπαραίτητος πρὸς ὀργὰς, καὶ ὠμῶς καὶ ἀπανϑρώ-Ε 
πως ἀποχτείνων τοὺς προσχρούοντας, καὶ ἐπὲ μικροῖς xai 
μείζοσιν ἐγχλήμασι ϑάνατον τὴν ζημίαν καταψηφιζόμενος,) 

᾿ - "n. x D , 
τὸν ἀδελφιδοῦν Paixov ὄνομα εἰσεδέξαντο, πεντήκοντα μόνον 
23. τοὔγομα M. mg. 
torem Persis adiuvantibus expeditioni contra se accingi, legatione 
missa, tentat eum, ut alias, ductare dolis, et a proposito avertere. 
Cruciari se vehementer de malevolo in ipsum animo, cum tot af- 
fectus ab eo beneficiis, inimicum se immemoremque praebuerit. 
Si veniam sibi det, nunquam de cetero aliquid sceleris in eum 
attentaturum : sed examussim ei pariturum. Postquam irritis preci- 
bus certo intellexit, exercitum adventare, contractis et ipse quantis 
valebat copiis, ad pugnam cum Romanis atque barbaris simul 
pugnandam processit: eo namque vecordiae stulta illum confidentia 
deduxerat. Ubi ad Peritheorium fuit, et Persicum agmen apparuit, 
cum et prius ad eam urbem capiendam incubuisset, et tum vi ci- 
vibus instaret, ut intro reciperetur, illi portis occlusis se receptu- 
ros negarunt, barbaros ei ostentantes, et ad proelium cum iis con- 
serendum invitantes: utpote civitatem virtutis praemium habitu- - 
ris, qui vicissent, Tamen, ne prorsus ipsum viderentur deserere, 
(metuebant quippe, ne si salvus evasisset, crudeles proditionis 
poenas sumeret, quod erat iracundia implacabili, seseque laedentes 
cum saevitia et immanitate interficiebat , et in minora perinde ut 


in maiora delicta capitale supplicium statuebat,) ex fratre nepotem 
Raicum vocabulo, quinquagenis dumtaxat militibus stipatum intro- 


53a | .CANTACUZENI 


&C.134507907t0rac. ἔχοντα, ἵν᾽ ei μὲν νικῴη, παραίτησις πρὸς do- 
γὴν εἴη ὅ ἀδελφιδοὺς εἰσδεδεγμένος" εἰ δὲ ἡττώμενος δια- 
φϑείῤοιτο, μηδὲν εἶεν κώλυμα ἐκεῖνοι ὀλίγοι ὄντες πρὸς τὸ 
πράττειν, ἅττα ἂν δοκῇ συμφέρειν. ἸΠομιτζίλος δὲ πρὸς τὸ 
τείχισμα τὸ πρὸ τῆς πόλεως παρέταττε τὴν στρατιὰν, 010-9 ' 

Ὁ μενος ἀντισχήσειν xai τὸ τείχισμα ἔχων οὐκ ὀλίγα συναιρό- 
pevov. Πέρσαι μὲν οὖν, ἐπεὶ προσέβαλον οὗ πρώτως φϑά- 
σαντες, σαντες τὸ Πομιτζίλου στράτευμα περὲ πενταχο- 

V.5200íovg χιλίους ὕντας, τό, τε τείχισμα καϑήρουν, καὶ διεσκχδ- 
δάννυτο ἐπὲ λεηλασίαν τῆς στρατιᾶς τὸ πλεῖον, xai πάντατο 
κατέδραμον αὐθημερὸν καὶ ἐληΐσαντο ἄχρι ἸΠυγδονίας. βασι- 
λεὺς δὲ κατόπιν μετὰ ᾿Αμοὺρ καὶ τῆς ἄλλης στρατιᾶς ἐρχόμε- 
γος, συνεώρα τὸ μετὰ ἸΠομιτζίλου στράτευμα οὐχ ἡττημένον, 

. ἀλλὰ μόνης ὅδοῦ παραχωρῆσαν τοῖς βαρβάροις" δώρα γὰρ ^ 
εὐτάχτως καὶ μετὰ κόσμου τεταγμένον" διόπερ καὶ ἐδόκειτϑ, 
ὃ ἀγὼν ὄτι ὑπολείπεσθαι. καὲ συνέταττε τὴν στρατιὰν xai 

Ρι 651 τὴν Ρωμαίων “καὶ βαρβάρων ἐπὲ τάγμασι τρισί" καὶ τὸ 
μὲν δεξιὸν κέρας "Auovo εἶχε μετὰ τῶν Περσῶν, ἵνα βάλ- 
λοιεν τοὺς πολεμίους τοξόται ὄντες xal προσπίπτοντες ἐπὲ 
τὰ γυμνά. τὸ δὲ ἀριστερὸν ᾿Ασάγης εἶχεν Ἰωάννης, Ó τῆς2ο 
βασιλίδος Εἰρήνης ἀδελφὸς, μετὰ Ῥωμαίων. καταφράχτων, 

χοντοῖς εἰωθότων μάχεσθαι. τὸ μέσον δὲ αὐτὸς ἐπεῖχεν ὃ 

βασιλεὺς, τῶν τε “Ῥωμαίων τοὺς λογάδας ἔχων καὶ Περσῶν. 

8. τετραχισχιλίους Μ. 17. ἐν ἐπιτάγμασι M. mg. 


mittunt: ut si vinceret, nepotis susceptio fieret veniae ab irato im- - 
petratio: sin victus caderet , pauci illi nullo sibi essent obstaculo, 
quo minus utilitati suae servirent. taque Momitzilus ad propu- 
gnaculum ante urbem expugnandum aciem dirigit: sperans si illud 
. occupasset, quia non parum adiuvaret, se posse resistere. Persae, 
cum primi impressionem fecissent , repulso Momitzili circiter quatuor 
millium exercitu, propugnaculum diruerunt, et plures ad praedan- 
dum dispersi, ipso die omnia usque Mygdoniam incursarunt. Ym- 
perator cum Amurio et reliquo agmine sequens, non esse victas, 
sed via solum barbaris cessisse Momitzili copias , beneque ordinatas 
et dispositas animadvertebat, Quocirca adhuc conflictus restare vi- 
debatur, Hinc Romanos et barbaros tripartito dividit; dextrum 
cornu ÀAmurio cum. Persis committit: qui quod sagittarii essent, 
in hostes levis armaturae irruentes, telis eos conficerent: sinistrum 
Ioanni Asani, uxoris fratri, cum Romanis gravis armaturae , qui 
contis pugnare consueverant: in medio ipse selectos Romanos at- 
que Persas ducens curabat, Momilzilus similiter contra directa acie 
progrediebatur, Ubi inter se propinquarunt , utrimque concursum 
est infestissime. Ad extrenium  Momitzilus superatus, complures 
amisit, Cum«ue ad muros urbis reliqui pellerentur, quia ob exi-. 


HISTORIARUM ΠῚ, 86. 533 


ἸΜομιτζίλος δὲ καὶ αὐτὸς ὁμοίως ἀντιτεταγμένος je api A.C 1345 
τὴν μάχην. ἐπεὶ δὲ ἦσαν ἐς τὰς χεῖρας, μάχη μὲν ἀγή- 
πτὲτὸ σφοδρὰ, καὶ ἀντέσχον τὰ στρατόπεδα ἐπιπολὺ ἀλλή- 
λοις. ὅμως ἡττᾶτο τὸ Π]ομιτζίλου καὲ ἔπιπτον πολλοὶ αὐ-Β 
5rd». οϑουμένων δὲ πρὸς τὰ τείχη τῆς πόλεως, ἐπεὶ διέξο- 
δὸς καὶ ἀντεπεξαγωγὴ οὐκ ἦν τοῖς ἵπποις, ὀλίγου τοῦ χω- 
Qíov ὑπολελειμμένου μεταξὺ τῶν πολεμίων καὶ τῶν τειχῶν, 
οἵ τε ἐν Περιϑεωρίῳ ἦσαν οὐ προσδόκιμοι εἰσδέξεσθαι, πρῶ- 
τος αὐτὸς ἀπέβαινε τοῦ ἵππου, εἶτα καὶ οἱ ἄλλοι ἅπαντες, 
loxai προεῖντο τοῖς πολεμίοις. οἱ δ᾽ ἐμάχοντο πεζοὶ, ἀγωνι- 
ζόμενοι ἐκϑύμως, καὶ ἀντεῖχον ἐπιπλεῖστον, τοῦτο μὲν διὰ 
τὴν εὐψυχίαν, τοῦτο δ᾽ ὅτι καὶ ἡ πόλις αὐτοὺς ἐκώλυε μὴ κυ- 
κλωϑῆναι, καὶ ἔπιπτον πολλοὲ μαχόμενοι. μέχρι μὲν οὖν 
éxtivog περιῆν, οὐδὲ αὐτοὶ ὕφίεσαν τῆς τόλμης, οὐδὲ ὅπλα 
χθπαρεδίδουν, ἐπεὶ δὲ ἔπιπτε καὶ αὐτὸς κατὰ τὴν μάχην, οἷα 
περιλειπόμενοι εὐθὺς παρέδοσαν τὰ ὅπλα, καὶ ἠνδραποδί- 
σθϑησαν ὑπὸ Ῥωμαίων καὶ Περσῶν, διαδρᾶναι δυνηθέντος 
μηδενός. καὶ Ó φασιν ἐπὶ τῶν μεγάλων ἀτυχημάτων, ὡς 
οὐδὲ πυρφόρος ὑπολέλειπτο,, τοῦτ᾽ αὐτὸ συνέβη καὶ τῷ 1ῆο- 
δομετζίλου στρατοπέδῳ. οἱ uix γὰρ ἔπεσον κατὰ τὴν μάχην, 
οἱ ὁ’ ἑάλωσαν. οἱ δὲ ἐν Περιϑεωρίῳ ἑστῶτες ἐπὶ τῶν 
τειχῶν, ovr ἠμύγοντο ὑπὲρ τοῦ Πομιτζίλου, οὔτ᾽ ἐπέκειντο 
καὶ αὐτοὶ, ἀλλὰ μόνον ϑεαταὶ τῶν ἀγώνων ἐπὲ τῶν τειχῶν 
ἐχάϑηντο. βασιλεὺς δὲ ἐδάκρυσεν ini τῇ συμφορᾷ, οὐ μό- 
25yo» διὰ τῶν πραγμάτων τὴν μεταβολὴν, ὅτι ὃ πρότερον Ὁ 
1. εἴη P. 17. βαρβάρων M.mg.pro Περσῶν. 


guitatem spatii inter hostes, et moenia interiecti, equitatum con- 
vertere non poterant, et Peritheorienses illos accepturi non exspe- 
ctabantur, primus Momitzilus , deinde reliqui omnes ab equis de- 
scendunt, hostibus se obiectant, dimicantque alacriter , et resistunt 
validissime: partim ex virtute, partim quod urbis vicinitas eos cir- 
cumdari, et. in medium concludi non sinebat, caduntque multi 
admodum. Quamdiu igitur dux supererat, ipsi neque de ardore 
pugnandi remittebant, neque arma tradebant. Simul aütem is con- 
cidit, reliqui contiduo deditis armis, Romanorum Persarumque. 
captivi fiunt, cum effugere nullus potuisset: quodque in magnis 
infortuniis proverbio iactatur, neque ignuifer evaserit, hoc ipsum et 
Momitzili exercitui contigit, Alii enim in acie oppetiveruni : alii 
in hostiunr potestatem venerunt. Qui vero Peritheorii erant in 
moenibus, neque Momitzilum tuebantur: neque certamini desuper 
se immiscebant: sed tantummodo spectatores illic sedebant. Huic 
calamitati hostium illacrymavit imperator, nou solum propter com- 
mutatam rerum sortem, quod qui paulo aute maguifice de se sen- 


5.2..." ΟΑΝΤΑΟΌΖΕΝΙ ; 


E - 5 A 
A C. 1345 ὁλίψῳ μεγάλα περὲ ἑαυτοῦ οἰόμενος, καὶ ἀήττητός τις εἶναι 
- * * * , , E] Ll ^ c ^ 
δοκῶν καὶ δεινὸς περὶ 'στρατηγίας, ἐν μιᾷ καιροῦ ῥοπῇ, 
» c - 
ἄτιμος ἔκειτο συμπατούμενος ὑπὸ τῶν πολεμίων, ἀλλ᾽ ὅτε 
x - , 
καὶ oi πεσόντες, ὄντες τοσοῦτοι καὶ τοιαύτην ἐπιδεδειγμένοι 
1 5, ^ € - 
ἀρετὴν καὶ ἀνδραγαϑίαν, “Ῥωμαῖοι ἦσαν, oUg ὃ πολλῶν δα-ὅ 
κρύων αἴτιος ἐμφύλιος πόλεμος παῤανάλωσεν. οὕτω μὲν 
τ » 7 4 
οὖν ó Μομιτζίλος ἤνϑησέ τε ἐν ὀλίγῳ xai ἐπὲ μέγα ἔδοξε 
τύχης προελϑεῖν, καὶ τάχιον ἀπήνϑηχε xal κατεῤῥύη. βα- 
' * Ca α , 2 καὶ » » » c 
ciAsvg δὲ μετὰ τὴν μάχην, εἰς Ξάνϑειαν ἀφῖχτο, &v9a ἡ 
oixía ομιτζίλου ἣν καὶ ἡ γυνή. Ἐανϑιεῖς δὲ πρῶτα μὲν,το 
εν » 5." M » , MI. , 
οὐδὲν εἰδότες περὲ ΠΗΠομιτζίλου, émvrvOavorro περὲ ἐχείνου 
7 1 L] * 

P.6520z:] εἴη. ἐπεὶ δὲ κατὰ τὴν μάχην ἐπύϑοντο πεσόντα αὐτὸν 
καὶ σύμπαν τὸ στρατύπεδον, τῶν μὲν οἰκείων ἀπωδύροντο 
τὴν τελευτὴν, βασιλεῖ δὲ τὴν, πόλιν παρεδίδουν. καὶ ó βα- 
σιλεὺς πολλὴν περὲ τὴν Πομιτζίλου γυναῖχα ἐπεδείχκνυτοτϑ 
τὴν ἐπιείκειαν. ἐκέλευε γὰρ μηδὲν τῶν ὄντων ἀφαιρεῖν αὖ- 

- *? ^ , » » , ΕῚ ^ ^ c , » 
τῆς, ἀλλὰ πάντα ἔχουσαν, 7 μένειν ἐπὲ τῆς “Ῥωμαίων ἂν 
&9éAn γῆς, ἢ πρὸς τὴν οἰκείαν ἐπανέρχεσϑαι" ἐκ ἸΠυσίας γὰ 
ὃ 7 96, 3] 0056 17 ox s yoQ 

^" LI —- , 
V.52i7r. ἡ δὲ μᾶλλον εἵλετο τὴν éni τῆς οἰχείας ἀναχώρησιν, 
Bxoi πάντα ἔχουσα, ἀπῇρεν εἰς IM voovc. 20. 
nb. Βασιλεὺς. δὲ ἐπεὶ ἀπεσκεύαστο Πομιτζίλον, ἐδόκει 
δεῖν καὶ Κράλην μετιέναι ἀδικοῦντα καὶ παρασπονδοῦντα. 
ἐκεῖνος γὰρ τὸν παρὰ “Ῥωμαίοις πόλεμον δρῶν πάντα τὰ αὖ- 
στῶν διαφϑεροῦ ἄρδην, ὁλέ Ü ) λέ ϑηχῶ 
| τῶ! φϑεροῦντα ἄρδην, ὀλίγα τῶν πρὸς βασιλέα συνθηκῶν 


tiebat, et eximius atque invictus dux apparebat, uno temporis 
momento despicabilis iacebat, et hostium pedibus conculcabatur: 
scd etiam quod qui ceciderant tam multi, cum tanta. fortitudine, 
Romani erant: quos bellum istuc civile, plurimarum lacrymarum 
parens, velut auctarium quoddam ad summam calamitatem adiecis-. 
set, Momitzilus ad breve tempus sic floruit et visus est fortunam 
amplissimam consecutus, citiusque defloruit ac defluxit. Impera- 
tor secundum proelium Xanthiam, sedem Momitzili, contendit , ubi 
uxor; et Xanthienses, quod nihil super Momitzilo comperissent, pri- 
mum quaerere, ubinam esset. Quem ut cum exercitu toto fusum 
acceperunt, propinquorum ac necessariorum suorum interitum la- 
mentantes , urbem imperatori dedunt: qui in Momitzili :coniugem 
mirifica usus clementia, iussit ei relinqui omnia, et aut in solo 
Romano in posterum quoque degere, si velit: aut in patriam (nam 
e Moesia erat oriunda) reverti: id quod etiam fecit, sublatisque 
secum rebus suis, discessit. ' ; 
87. Momitzilo e medio iam sublato, Cralem quoque, ut iuris 
violatorem et foedifragum sibi ulciscendum decrevit, Qui dum 
5» cerneret belio Romanorum mutuo vastari funditus omnia, securus 


΄ 


HISTORIARUM III. 87. (0535 


φροντίζων, ἄλλας τε πόλεις τῶν “Ρωμαίοις ὑπηκόων εἷλε, καὶ A.C. (345 
Φερὰς ini χρόνον συχνὸν πολιορκῶν, ἂν μεγάλῃ κατέστησεν 
ἐνδείᾳ καὶ ἡδὴ ἐν ἐλπίσιν ἦν μετὰ μικρὸν ἑλεῖν. ἅμα δὲ 
xai ἐκ τῶν ἔνδον ἔπραττόν τινες, ὡς Φεραῖοι, τῆς Ῥωμαίων 
' Βήγεμογίας ἀποστάντες, προσχωρήσουσιν ἑκόντες Τριβαλοῖς, τοῦ 
Κράλη αὐτοῖς ὑποσχομένου τῆς πόλεως ἀποδείξειν ἄρχοντας, 
ἂν τοιαῦτα τοὺς πολίτας πείϑωσιν: ὧν ἦν κεφάλαιον ᾿“΄σάνης 
.9 ἸΠανουὴλ, ϑεῖος πρὸς πατρὸς Εἰρήνη τῇ βασιλίδι. Πα- 
λαιολόγος δὲ Κωνσταντῖνος ὃ τοῦ βασιλέως ᾿Ανδρογνίκου ϑεῖος, 
“τοχαὲ Τζαμπλάκων Ζημήτριος μέγας στρατοπεδάρχης ὃ τούτου D 
γαμβρὸς τὰ Ρωμαίων φρονοῦντες, ἀντέπραττόν τε τοῖς πράτ- 
τουσι τὰ Τριβαλλῶν, καὶ πᾶσαν σπουδὴν εἰσῆγον, ὥστε μὴ 
τοιαύτην πύλιν τῆς Ρωμαίων ἡγεμονίας ἀπολέσϑαι, καὶ πρὸς 
βασιλέα ἔπεμπον δεόμενοι βοηθεῖν. ἃ εἰδὼς βασιλεὺς ἔχρινε 
150:iy πρεσβείαν ποιεῖσϑαι πρὸς Κράλην, κἄν μὲν ἀπόσχηται 
Φερῶν, τηρεῖν καὶ αὐτὸν τοὺς ὕρχους καὶ τὰς σπονδάς" ἂν 
δ᾽ ἐχεῖνος διαλύῃ πρότερος, χωρεῖν ἐπ᾽ αὐτὸν ἅμα στρατιᾷ 
τῇ Περσικῇ. καὶ ἐπεὶ ἐδέδοκτο, πέμψας ᾿Ιωάννην τὸν Βου- 
ἔνγιον, ἐχέλευεν ἀναχωρεῖν Φερῶν, ὡς αὐτῷ τῆς πόλεως 
2οδιαφεροίσης, xai τοῦ λοιποῦ μηδὲν παρενοχλεῖν μήτ᾽ αὖ- 
τὴν, μήτ᾽ ἄλλην τῶν Ῥωμαίοις ὑπηκόων πόλεων. αὐτὸν. 653 
μὲν γὰρ ἀεὲ μεμνῆσϑαι τῆς εὐνοίας καὶ τιμῆς, ἧς ἀπέλαυσε 
διατρίβων παρ᾽ αὐτῷ, καὶ δίκαιον εἶναι οἴεσθαι τῆς εὐποιΐας 
ἀπομνημογεύειν. διύπερ αὐτοῦ xai πρὸς Βεῤῥοίᾳ τὰς σπον- 


percussi cum eo foederis, et alias urbes Romanae ditionis occupa- 
rat, et Pheras diutina obsidione premens, ad miserabilem victus 
inopiam redegerat, ut paulo post illa se potiturum confideret. Si- 
mul autem ex incolis quidam laborabant, ut cives, desertis Romanis, 
ad Triballos ultro deficerent: quibus Crales, si populo id persua- 
sissent, magistratus urbis desponderat: quorum  antesignanus erat. 
Manuel Asanes Irenes imperatricis patruus. Constantinus autem Pa- 
laeologus, Andronici imperatoris patruus, et Demetrius Zamplaco 
magnus stratopedarcha eius gener, factioni Triballicae adversantes, 
Romanis favebant: nihilque non experiebantur, me talis civitas a 
Romano imperio avelleretur, et ab imperatore auxilium flagitabant, 
Horum conscius imperator, Cralem per legatos conveniendum exi- 
stimavit: et si quidem Pheris absisteret, sibi quoque foedera et 
iuramenta servanda: sin ille prior ea profanarct , Persis quoque 
adiutoribus invadendum. Quando igitur visum est maturum, misso 
Ioanne Bryennio, ut Pheras relinqueret, hortatus est: urbem sua in- 
leresse: ac de cetero nec illi, nec cuiquam Romanae urbi negotium 
exhiberet. Apud se quidem illius benevolentiae honorumque , qui- 
bus praesentem. domi suae cohonestasset, nunquam intermorituram 


53a6- «^ -. ^; CANTACUZENI 


A.C. 1345 δὰς ansemauévow καὶ ὕστερον πεπολεμηπότος φανερῶς xab - 
τοὺς Ogxovc χαταλελυχότος προφανῶς καὶ τὰς σπονδὰς, αὖ- 
τὸν μὴ κεχινῆσϑαι πρὸς ὀργὴν, μηδὲ ἀμύνεσθαι ἐϑέλειν, ἀλ- 
λὰ τὰς σπονδὰς καὶ τοὺς ὅρχους ἀναγεοῦν, καὶ χάριν ἀποδὲ- 
dva. τῆς φιλίας ὅση δυνατή. ἂν δὲ μὴ πείθηται αὐτὸς ,5 
μηδὲ ἀφίστασϑαι ἐϑέλῃ τοῦ παρασπονδεῖν καὶ ἀδικεῖν, ἀλλὰ 
πολιορχῇ τὰς πόλεις, μὴ αὐτῷ ἐπάγειν αἰτίαν, ἄν ἀμύνηται, 

Boc παραβεβηκότι τὰς σπονδὰς καὶ ἀγνωμονοῦντε πρὸς τὸν εὖ 
᾿ πεποιηκότα, ἡνίκα μάλιστα ἐδεῖτο. τοιαῦτα μὲν ὃ βασιλεὺς 
ἔπρερβεύετο πρὸς Κράλην. ἅμα δὲ ἔχων καὶ τὴν στρατιὰν,το - 
ἾὟ,525 πρὸς Χριστούπολιν ἐχώρει, καὶ ἐστρατοπεδεύετο. ἐν χώμῃ τοῦ 
Γαβριὴλ προσαγορευομένῃ, ὡς ἀφιξόμενος εἰς Φερὰς καὶ τῶν 
ἄλλων πόλεων πρόνοιαν ποιησύμενος, ὅσαι ὑπὸ τοῦ Τριβαλι- 
κοῦ πολέμου ἔπραττον κακῶς. τούτων δὲ πραττομένων, ,4-  ; 
πόκαυχος ὃ μέγας δοὺξ δρῶν ἤδη τὰς μὲν ἠπειρώτιδας nó-15 
λεις πάσας ἹΚαντακουζηγὸν τὸν βασιλέα ὕφ᾽ ξαυτὸν πεποιη- 
Cuévov, xa£ τήν is Ρωμαίων στρατιὰν ὀλίγου δεῖν ἅπασαν 
ἔχοντα αὐτὸν xai τοσαύτην ὑπὸ τῶν βαρβάρων συμμαχίαν, 
καὶ ὡς ἀδύνατον αὐτῷ ἀντικαϑίοτασθαι ἐκ τῆς ἠπείρου, πρῶ- 
τὰ μὲν ἐσκέψατο διὰ τῆς πρὸς τὰς δίκας ἀκριβείας καὶ du-3o. 
καιοσύνης πείϑειν Βυζαντίους αὐτῷ προσέχειν" ἔπειτα xoi 
κεναῖς ἐλπίσιν ἐξηπάτα, ὥσπερ ἐν ὀνείροις πλουσιωτάτους ἐξ 
ἀπόρων ἐπαγγελλόμενος ποιήσειν, ἄν τὴν ὅλκάδα στήσῃ τὴν 
10, et οἵ, xci add. M. 


esse memoriam: et aequum arbitrari, beneficentiae meminisse. 
Quare cum ille apud Berrhoeam foedus retractasset, ac postea ma- 
nifeste arma movisset, sancitaque foedera aperte violasset, non se 
ira exarsisse, neque ad vindictam incumbere: sed ea renovare vo-. 
luisse, et amicitiae quantam potuerit gratiam relulisse, Quod si. 
obsequi recuset, contraque foedus agere et iniuriam inferre non. 
desinat: sed urbes obsidere pergat, ne se in culpa ponat, tamquam. 
foedifragum et ingratum in bene.merentem suum, quo tempore 
potissimum re aliena egebat, si armis poenas repoposcerit. .Haec 
per oratores ad Cralem imperatorem, simulque cum exercitu Chri- 
stopolim iter intendit, et ad vicum Gabrielis castra locat, ut Pheras 
venturus et aliis civitatibus bello "Triballico vexatis provisurus.. 
Dum haec geruntur, magnus dux. Apocauchus videns iam urbes. 
continentis omnes Cantacuzenum ad imperium suum traduxisse, 
Bomanumque exercitum propemodum universum ct nihilo minus, 
non modica a barbaris auxilia habere, eique. in continente baud, 
quaquam resisti posse, primum quidem per diligentem iuris ac 
iustitiae custodiam Byzantios.ad sibi obteimperandum allicere deli- 
beravit: deinde spe vana eos delusit, velut per somnium ex pau- 
peribus ditissimos effecturum pollicens, ubi onerariam a mercatori- 


HISTORIARUM III. 87. 533 


ἀργυρολογήσουσαν τοὺς ἐμπόρους. ὡς δὲ πάντα ἐξηλέγχετο A.C. 1345 
ἀπάτη xai φενακισμοὲ, καὶ πάντες ἤδη πρὸς αὐτὸν ἀπέσχω- 
πτὸον ἀδεῶς, δείσας μή τι νεωτερισϑὴ περὲ αὐτὸν, ἐσχέψατο 
πᾶσαν τὴν δύναμιν εἰς τὴν ϑάλασσαν μετάγειν καὶ πρὸς τυ- 
ϑραγνίδα τὴν πολιτείαν μεϑιστῇν. καὶ πρῶτα μὲν ναυτικὸν Ὁ 
συστήσασθαι καὶ ὁπλίτας, xai τούτοις πρός τε τὰς τριήρεις 
χρῆσϑαι καὶ πρὸς φρουρὰν οἰκείαν, ἵνα μὴ ἐπιβουλεύηται, . 
xci ἀμελεῖν μὲν παντάπασι τῆς ἠπείρου, νήσων δὲ ἔχεσϑαν 
xai ϑαλάσσης, καὶ Βυζαντίους ἐκ ϑαλάττης τρέφεσϑαε xadi- 
Ἰοστᾷν ἐμπορευομένους ταῖς ναυσί" πρὸς τούτοις δὲ καὶ τοὺς 
χρήματα ἔχοντας ἐν Βυζαντίῳ καὶ τῶν συγχλητικῶν, ὅσοι ἔτε 
ὑπελείποντο, ἐν δεσμωτηρίοις καταχλείειν, ἵν᾽ δμοῦ τ ἀ- 
παλλάττοιτο τοῦ δέους, (ἐδεδίει γὰρ μὴ ἐθελήσωσιν εἰρήνην 
τίϑεσϑαι πρὸς Καντακουζηνὸν τὸν βασιλέα,) καὶ χρημάτων 
τϑεὐποροίη πρός τὸ τὸ ὅπλιτικὸν καὶ τὰς τριήρεις, τὼ ἐκεί- 
voy ἀφελόμενος. οὐ μὴν δὲ καὶ τῶν ἄλλων, ὅσοι μνησϑέν- Ῥ. 654 
τες πρότερον εἰρήνης ἔν ταῖς οἰκίαις ὕπ᾽ ἐχείνου κατεχλεί- 
σθησαν, ἢ ἐν φροντιστηρίοις ἀπρύϊτοι χαϑείργνυντο, πάντων 
τὰς οὐσίας ἀφελέσθαι μετὰ τὸ εἰς δεσμωτήριον ἀγαγεῖν" 
χοπρότερον γὰρ ἐκείνους ὀλίγων τινῶν ἀπεστέρησεν ἐκ τῆς οὐ- 
σίας - εἶτα καὶ τοῖς ἄλλοις ἅπασι φόρους τάξαι ἐτησίους, 
ἐξ ὧν χρηματιζόμενος διαϑρέψει τὸ ναυτικόν. δεσμωτήριον 
δὲ ἐν τοῖς βασιλείοις Κωνσταντίνου τοῦ μεγάλου κοιγὸν ποι- 
εῖν διενοεῖτο. οἴχου γὰρ ὄντος ἐχεῖ μεγάλου Ἰουστινιαγείου 
1. ἐξηλέγχογτο P. 16. ἀλλὰ post δὲ add. P, 


bus pensiones exacturam firmasset. At ubi omnia fraudes et ludibria 
reperta sunt et vulgi iam fabula fuit, formidans, ne quid adversum 
se rerum novarum oriretur, potentiam suam omnem inu mare trens- 
ferre et politiam in tyrannidem mutare constituit. Ac primum qui- 
dem classem et cataphractos comparare, eorumque operam et in , 
triremibus et ad corpus suum contra insidiatores tutandum adhi- 
bere: continentem penitus penitusque hegligere: seseque in mari 
et insulis tenere, et ad Byzantios per mare alendos nauticas nego- 
tiationes inducere, Ad haec et qui nummati essent Byzantii, et 
quotquot restarent proceres, in carcerem contrudere, ut ét timore 
vacaret, (metuebat namque , ne cum Cantacuzeno pacem inirent,) et 
ipsis spoliatis, pecunia ad stipendia in cataphractos et triremes 
suppeteret. Quin etiam aliorum omnium, quotquot alias mentione 
pacis facta aut in domibus propriis ab ipso inclusi essent aut 
Jnonasteriorum  septis, interdicto ad eos aditu, coercerentur, . iis 
prius in carcerem datis facultates auferre: nam ante pauxillo cos 
privaverat. lnusuper ceteris omnibus annuas pensiones praescribere, 
e quibus quaestum colligens, classem sustentaret.. Carcerem autem 
in palatio Constantini magui comuuuem aedificare cogitabat. Nam 


538 CANTACUZENI 


A. C. 1345z000ayog£voudyov, τὴν στέγην ὑπὸ τοῦ χρόνου διεφϑαρμένου, 
πᾶσαν εἴσοδον ἀναφράξας, οἰκίσκους ἔνδον ἐκείνου πλείστους 
B διελεῖν ἐφ᾽ ἑκατέρῳ μέρει, καὶ τούτοις κατακλεῖσαι τοὺς δὲ- 
σμώτας ἄνωθεν καλωδίοις καϑιεὶς, ὥστε νυχτὸς μὲν τοῖς oi- 
κίσκοις χρῆσϑαι, ἡμέρας δὲ πρὸς μετρίαν ἄνεσιν τῷ ὑπολε-5 
λειμμένῳ μεταξὺ χωρίῳ: τὴν δὲ φρουρὰν ἄνωϑεν ἐγκαϑι- 
δρυμένην ἐπὲ τῶν τειχῶν διὰ πάσης νυχτός τε καὶ ἡμέρας 
τὴν φυλαχὴν τῶν δεσμωτῶν ποιεῖσθαι, κἄν τινος δέοιντο, 
κάτωθεν πρὸς τοὺς φρουροὺς ποιεῖσϑαι τοὺς λύγους φανερῶς, 
ὥστε ἅπαντας εἰδέναι, iva μὴ λάϑοιεν ἐπιβουλὴν τινα συ-τῖο 
σκευασάμεγοι, χρύφα τῶν φυλάκων τισὲ διαλεχϑέντες. μετὰ 
τοῦτο δὲ ἔφασαν οἱ συνειδότες καὶ ἐπὲ βασιλίδα χωρεῖν δια- 
Ογοεῖσϑαι καὶ ἀπορειρᾷν, εἰ βούλοιτο τὴν ἐχείγνου ϑυγατέρα 
βασιλεῖ τῷ υἱῷ πρός γάμον συνάπτειν, εἴγε βούλοιτο αὐτὸν 
ὡς ὑπὲρ τέχνων ἀγωνιζόμενον, πάντα πλοῦτον τὸν αὐτοῦτϑ 
πρὸς τὸν éni Κανταχουζηνὸν ἀναλίσκειν πόλεμον. καὶ πρό- 
τερον μὲν γὰρ οὐδὲν ἐλλελοιπέναι προϑυμίας καὶ πᾶσαν 
σπουδὴν πρὸς τὴν ἐκείνου κατάλυσιν ἐπιδεδεῖχϑαι, καὶ πάν- 
τα ἀναλωχέναι τὰ κοινὰ καὶ ἃ ἀφείλετο ἐκ τῶν ἐκείνῳ προσ-- 
ἐχόγτων" νυνὶ δὲ sig τοὐναντίον ἅπαν τῶν πραγμάτων πε-20 
V.523 ριελϑόγτων χαὶ πᾶσαν ἐχείγου τὴν ἤπειρον ἀφελομένου, αὖ- 
τὸν χρατήσειν τῆς ϑαλάσσης, ἀναλίσκοντα ἐκ τῶν ἰδίων, καὶ 
Βυζαντίου καὶ τῶν γήσων ἀσφαλῶς καϑέξειν τὴν ἀρχήν" κἂν 
D μὲν ἐκείνη πείϑοιτο τὴν ϑυγατέρα προσαρμόζειν βασιλεῖ τῷ; 


cum esset ibi domus, magnum Iustinianum appellata, tecto vetu- 
state consumpto , destructis conclavibus, ipse domunculas plurimas 
sub'terra ab utraque parte inaedificare volebat, et in his reos fu- 
nibus demissos condére, ut noctibus quidem in domunculis mane- 
rent, diebus ad mediocrem remissionem area in medio relicta ute- 
rentur, illosque supra muros vigilibus constitutis, totum diem ac 
noctem custodiri. Quod si qua re indigerent vigiles illi, ut inferio- 
ribus custodibus clare et aperte dicerent, omnibus audientibus,: 
quo insidiarum vitaretur suspicio, si clam cum quibusdam illorum fa- 
bularentur. Posthaec, ut referebant qui norant, et imperatricem aggredi 
cogitavit et tentare, an vellet ipsius filiam despondere filio suo impera- 
tori, si paratus sit ipse, velut pro filiis decertans, omnes opes suas in 
bellum contra Cantacuzenum impendere, Nam et antehac nunquam non 
alacrem fuisse, etomne studium suum ad eum evertendum contulis- 
se: et cum publicam pecuniam omnem, tum quam Cantacuzeni amicis 
abstulerit, in eo collocasse. Nunc cum res omnino secus , quam 
sperabatur, acciderint, et ille totam continentem occuparit, se mari 
dominaturum: sumptum de suo facturum: et Byzantii insularum- ' 
que imperium secure rctenturum. Εἰ si quidem illa connubio an-* 


HISTORIARUM ΠΙ. 87. 539 


vig, καὶ αὐτὸν εἶναι πατέρα βασιλέων xai πᾶσαν ἔχειν ἀρ- A.C. 1345 
χὴν xai πράττειν, ἅττα ἄν δοχῇ " ἂν δ᾽ ἀπαναίνηται τὴν δυσ- 
γένειαν, ἐπ’ αὐτὴν χωρεῖν. δήλην γὰρ 505 εἶναι κακὰ βου- 
λευομένην περὲ αὐτοῦ. συνεσχεύαχε δὲ καὶ κατ᾽ αὐτῆς ἐπι- 
δβουλὴν τοιαύτην. γράμματα πρὸς Πάπαν ἔγραφεν ὡς ἐξ 
αὐτῆς. ἐδήλου δὲ τὰ γράμματα, ὡς αὐτὴ μὲν ἐντραφείη 
ἔϑεσι καὶ νόμοις, τοῖς “Ῥωμαίων, καὶ δόγματα πρεσβεύοι, ἃ 
καὶ ἡ “Ῥωμαίων ἐκχλησία" βασιλεῖ δὲ ὑπὸ τῶν οἰκείων éx- 
δοθεῖσα, ἀνάγκῃ τὰ ἐχείγου ὑποχρίνεσϑαι. τὴν μέντοι πρώ- P. 655 
τοτὴν εὐλάβειαν καὶ πίστιν καὶ ὅμύνοιαν τῇ Ῥωμαίων ἐκκλη- 
σίᾳ περισώζειν καὶ αὐτὸν ἡγεῖσθαι πατέρα xoà διδάσκαλον 
καὶ πρὸς τὴν πίστιν ὅδηγόν. xai βούλεσθαι μὲν καὶ μετὰ 
τὴν ἀνδρὸς αὐτίκα τελευτὴν δῆλα πάντα καϑιστᾷν αὐτῷ, xai 
πειρᾶσϑαι, καὶ πᾶσαν τὴν ἀρχὴν τὰ ἴσα ἢ πείϑειν ἢ κα- 
τδταναγχάζειν περὲ τῶν τῆς πίστεως δογμάτων ἀὐτῇ φρονεῖν. 
χωλυϑῆναι δὲ ὑπὸ τῶν περισχόντων πολέμων, τῶν μάλιστα 
παρὰ “Ρωμαίοις δυνατωτάτων πρὸς αὐτὴν ὑπὲρ τῆς ἀρχῆς 
πολεμησάντων καὶ ἔτι μέχρι νῦν ἐπικειμένων. ὅϑεν αὐτοῦ 
δεῖσθαι, πρῶτα μὲν αὐτῇ τὸ ϑεῖον ἱλεοῦσϑαι διὰ τὴν δοχοῦ- 
“οσαν τῶν διεστραμμένων δογμάτων αἵρεσιν" ἔπειτα δὲ xaiB 
βοηϑεῖν ἐπὲ τοὺς πολεμοῦντας, ὅπως ἂν δύναιτο, ὡς, εἰ ἐκεῖ- 
voL χαταστραφεῖεν, αὐτῆς αὐτίκα τὰ τῆς “Ρωμαίων ἀποστο- 
λικῆς ἐκκλησίας πρεσβευσούσης φανερῶς καὶ τοῖς ἄλλοις ὕφ- 
ἡγησομέγης. τοιαῦτα μὲν τὰ πρὸς Πάπαν τῆς βασιλίδος 


nuat, se patrem imperatorum esse velle, habereque totum imperium 
in manu sua, et facere. quae libuerit. Sin propter ignobilitatem 
suam conditionem hanc recuset, eam oppugnaturum: indicium quip- 
pe haud dubium fore, eam sibi malum machinari. Excogitavit 
etiam nequiter ac subdole huiusmodi contra eam insidias. Litte- 
ras in cius persona ad papam scripsit hoc exemplo. Se moribus 
ac legibus Romanorum educatam , eadem cum Romana ecclesia do- 
gmata colere ac venerari, A suis autem consanguineis imperatori 
locatam, velit nolit, eius religionem simulare, Verumtamen quam 
ab infantia imbiberit religionem, fidem, concordiam , Romanae 
ecclesiae integram inviolatamque custodire, et ipsum parentem, 
magistrum ac ducem fidei agnoscere: voluisseque mox post mariti 
obitum .statum οἱ suum exponere, et conari, ut totum quoque 
imperium, seu voluntarium, seu coactum eamdem secum religionem 
profiteretur: sed bellis urgentibus et usque hodie durantibus, qui- 
bus apud Romanos potentissimi super imperio secum dimicent, im- 
peditam fuisse. Unde se precari illum, primum quidem, uti numen 
sibi propitiet, quod perversitatem istam dogmatum.sectata videa- 
tur; deinde coutra hostes eam pro viribus adiuyet: quibus subver- 


540 τ CGANTACUZENI 


LÀ , , LÀ 
A.C.1345 δῆϑεν γράμματα ἐδήλου, ἣν δὲ Κλήμης τῆς Ῥωμαίων ἔκχ- 
χλησίας τότε προεστώς. καὶ ζωγράφῳ τινὲ Πραιποσίτῳ xa- 
λουμένῳ ἐγχειρίσας, ἐξέπεμπε πρὸς Πάπαν μηδενὶ ἐξειπεῖν 
, ^ , d 
χελεύσας τὸ ἀπόῤῥητον βασιλίδος. οὐδὲν δὲ ἐκεῖχος goes 
πλέον, εἰ μὴ ὅτι πέμποιτο πρὸς Πάπαν, Κλήμης δὲ ὃ Πά-5. 
απας, ἐπεὶ δέξαιτο τὰ βασιλίδος γράμματα, ὑπερησϑεὶς, ὅτε 
xoi ἡ βασιλὲς αἱροῖτο τὰ ἐκείνων, καὶ ὥς, εἰ τῶν πολέμων ἀν»: 
παλλαγοίη, φανερῶς αὐτοῖς προσϑήσεται, ἀντέγραφε xoi αὖ- 
τὸς, πρῶτα μὲν ἐπαινῶν τῆς προαιρέσεως, ὅτι καίτοι τυ- 
ραγγουμένη τῶν ὀρϑῶν δογμάτων οὐκ ἀπέστη, ἀλλὰ τῇ *"Po-10 
μαΐων ἐχκλησίᾳ συμφρολοέῃ. ἔπειτα καὶ ἐδίδασκεν, ὡς χρὴ 
τῶν ἴσων ἔχεσϑαι ἀεὶ, καὶ τοὺς ἄλλους ἐνάγειν ἠπατημένους 
χαὶ τῆς ἀληϑείας ἐκπεσόντας. τελευταῖον δὲ ἐπηύχετο, xad 
* € LU ^ ? , € , e » , 
χρηστὰς ὑπετίϑει τὰς ἐλπίδας, oc βοηϑήσων ὅ,τι ἂν dvvatzo, 
ταῦτα τὰ γράμματα ἐνεγκόντος Πραιποσίτου, ἐφύλαττεν ad-15 
Ὁτὸς ἐν ἀποῤρήτῳ, διεγνοεῖτό τε ὡς, εἰ μὲν πείϑοιτο ἡ βασιλὲς 
γ) , » Y" », , P1 - 2? ' - ? 
αὐτῷ, ἐφ᾽ οἷς ἂν ἀξιοίη, μηδὲν κινεῖν, εἰ dà μὴ, ταῦτα ἐπὶ 
ἐχκλησίας ἀναγνόντα, Βυζαντίους. ἐπ’ αὐτὴν παρορμᾷν xod 
- 4 ^ M - , 
διαφϑείρειν αὐτὴν καὶ παῖδας" fioe γὰρ πρὸς τοῦτο πάνυ 
δυσανασχετοῦντας. xat Gora κατὰ παντὸς οὑτινοσοῦν 4091-20 
gorrag , ἂν πύϑωντὰαι τὰ “ατίνων ἡρημένην" καὶ οὕτω πᾶ.- 
σαν αὐτὸν Βυζαντίου καὶ τῶν νήσων ἔχειν τὴν ἀρχήν, εἶ 
δὲ μὴ προχωροίη, μηδὲ πείθοιντο οἱ Βυζάντιοι βασιλίδα καὶ 
11. συμφωγοίη M. 
sis, statim Romanae apostolicae ecclesiae doctrinam et ritus publice 
celebraturam et aliis exemplo praeituram. .Imperatricis litterae ad 
papam, jw ea tempestate Clemens erat, huius nominis sextus, hu- 
iusmodi fuerunt. Eas pictori cuidam , cui nomen Praepositus, cum 
tradidisset Apocauchus, ad papam misit: mandans, ne cui arcanum 
Augustae patefaceret, Qui, nisi quod ad papam mitteretur, prae- 
terea nihil sciebat, Clemens, litteris acceptis, omnibus incessit 
: laetitiis , imperatricem secum communicare, €t, si bello defungere-. 
tur, palam id facturam , rescribit. Ac principio eam de constanti 
voluntate laudat, quod quainvis sub iniquo domino, a legitimis. 
dogmatibus non Miscesserit , sed cum Romana ecclesia consentiat. 
Deinde quomodo iisdem perpetuo adhaerere, et alios in fraudem 
inductos aique a veritate devios eodem reducere debeat, edocet. 
Tandem bene precatus et bene sperare iubens, quantum iu.se esset, 
opem laturum pollicetur. . Has litteras cum Praepositus attulisset, 
ipse. Apocauchus arcane servabat: uL si quidem petita sibi conce- 
: deret, nihil moveret: sin minus, per eas in conventu lectas, ple-. 
hem ad ipsam una cum liberis interimendam. concitaret, Sciebat 
enim id. aegerrime laturam, facillimeque. cuivis! se. opposituram ,.si 
cam Latinorum decreta complexam intelligeret: sic totum 80. Dyzan- 


M 


HISTORIARUM III. 88. 541 


᾿ : 3 b , ΕἾ 5 ' » - 5» 3 
τὰ τέχνα διαφϑείρειν, πάντων ἤδη ἀπογνόντα, ἡ τῷ ἐν IMay- A.C. 1345 
, c ᾿ » ' 
κάγοις πύργῳ κατακχλδίειν ἑαυτὸν, ὀχυρωτάτῳ ὄντι καὶ Óv- 
, , - » 
γαμένῳ πρὸς πάντας Βυζαντίους ἀντέχειν πολιορκοῦντας, 7 P. 656 
τριήρει πρὸς ᾿Επιβάτας ἀναχωρεῖν, κἀκεῖ. τὸν ἐπίλοιπον foy V. 55ή 
δδιαγύει», ἀρχόμεγον ὕπ᾽ οὐδενός. 
, - * LE » τ Ψ 
a9. Τοιαῦτα μὲν ὀκχεῖνος διδνοεῖτο καὶ ἡδὴ ἤρχετο 
αὐτῶν. καὶ πρῶτα μὲν περιέστησεν ξαυτῷ φρουρὰν ὅπλιτι- 
' ea “:» “Ὁ E 
χὴν) ἢ προϊόντι τῆς οἰκίας συνείπετο det, xoi οὐδεὶς ἐτόλμα B 
- » * " 
τῶν ἀλλῶν ἐγγὺς ἐλθεῖν, εἰ μὴ ὑπ᾽ ἐκείνου προσκληϑείη- 
τοῤπειτα xai τριήρη παρεσχδυασμένην εἶχε πρὸς τοῦτο τὸν 
, , * ^v [7 , , - 
πάντα χρύνον ἐπὲ τῆς ᾿Ξυλίγης λεγομένης πύλης ἐφορμοῦσαν, 
* - 48s € *, » ^" , 
ἔνϑα jv αὐτῷ καὶ ἡ οἰκία ἐξεπίτηδες ἐκεῖ κατεσχευασμένη. 
, ^ do. Lud , * - - , 
ἀεὶ γὰρ ἐποιεῖτο πρόνοιαν ἐγγὺς εἶναν τῶν τειχῶν, μάλιστα 
τῶν πρὸς ϑάλασσαν, ἵν᾽ εἴτε περὲ αὐτὸν γεωτερίζοιτο, δᾳδίως 
τὔδιεχπίπτῃ καὶ διασώζῃ ξαυτόν, τότε δὲ μάλιστα σπουδὴν 
ἐποιεῖτο πλείστην εἴς v8 τὴν περὲ αὐτὸν φρουρὰν καὶ πρὸς 
* δὴ. 7 LI» Vlt , a » » DELI € 7 
τὸ ξξοδον αὐτῷ ῥᾳδίαν εἶναι, εἴ τινος αἴσθοιτο xaxov. εώρα C 
' x ' edd - - 
γὰρ 505 πάντας πρὸς αὐτὸν χαχῶς διακειμένους, xai μισοῦν-- 
τας τῆς πονηρίας. καὶ τῆς τοσαύτης τῶν Ῥωμαίων φϑορᾶς, 
200U τοὺς ἔξωθεν μόνον, ἀλλὰ καὶ τοὺς οἰκειοτάτους αὐτούς" 
οὗ δύο γὰρ τῶν υἱῶν πολλὴν αὐτοῦ καταγνόντες σκαιότητα 
, , * e ΄ 
xai μοχϑηρίαν τρόπων, ἀπέστησαν πρὸς βασιλέα" ὥστϑ xai 
- - » X , » , 
πρός τινας αὐτῷ τῶν ἀποῤῥήτων κοινωνοῦντας λέγειν, οὐ 
LU 


ti insularumque imperium adepturum. Quod si id secus eveniret, 
neque Byzantii ad imperatricem eum liberis trucidandam adduceren- 
tur, tum rebus desperatis, aut in arce Magnàcensi munitissima 
et quae toti Constantinopoli posset resistere, se includeret; aut 
triremi ad Epibatas secederet, ibique liber ac suus, reliquum 
aevi perageret. 

. 88. "Talia volvebat.animo. et iam ordiebatur. Ac primo quidem 
se armatis custodibus circumsepiebat, sine quibus nunquam foras 
egrederetur, nemoque invocatus propius propier eos auderet acce- 
dere, Praeterea ad eumdem finem triremem quoque paratam habe- 
bat, semper stantem ad portam Ligneam, ut appellatur, ubi et 
domicilium ei de industria aedificatum. Semper enim studebat, ut 
prope muros esset, ad mare potissimum, ut si quid novi capiti suo 
immineret, expedite elapsus se conservaret. At tunc quidem et de 
custodia corporis, et de facili effugio , si qnid sentiret impendere 
mali, mire erat sollicitus: videbat enim omnes iam, non alienos 
modo, verum etiam propinquitate coniunctissimos propter scelera 
sua et tantas Romanoram clades sibi infensissimos. Duo quippe 
eius filii, stoliditatem patris moresque improbissimos detestantes, 
ad imperatorem -transierant: ut et quibusdam, quibus arcana sua 
credere solitus erat, non semel et iterum, sed crebrius diceret, - 


542 CANTACUZENI 


A.C.1345 δὲς xai τρὶς, ἀλλὰ xai πολλάκις, ὡς δρῶμεν ἤδη Karraxov- | 
ζηνὸν ἰσχύοντα μεγάλα, καὶ δεδοίχαμεν μὴ καὶ Βυζαντίου 
περιγένηται " ἀλλ᾽ εἶγε καὶ τοιοῦτο συμβαίη, γῆς μόνης χρα- 
τήσει καὶ οὐρανοῦ, TGÀÀn δὲ αὐτὸς διαφϑερεῖ πολεμῶν αὖ- 
τῷ μέχρι καὶ τοῦ δυνατοῦ, εἰ μέλλει xai αὐτὸς συνδια-5΄ 
φϑείρεσϑαι αὐτοῖς. τῆς τὲ οὖν φρουρᾶς τῆς πὲρὲ ξαυτὸν 

Ὁπολλὴν ἐποιεῖτο πρόνοιαν, καὶ τὸ ἐν βασιλείοις τοῖς Κων- 
σταγτίγου δεσμωτήριον κατεσχεύαζεν 1 διενοεῖτο, δημιουρ- 
γοῖς τισι τὸ ἔργον ἐπιτρέψας. συχνῶς δὲ καὶ αὐτὸς ἐπιφοι-- 
τῶν, ἐπεσκέπτετο τὸ ἔργον καὶ προσηνάγχαζε τάχιον xara-10 
σχευάζειν. οἱ δεσμῶται δὲ τό,τε δεσμωτήριον δρῶντες κατα- 
σχευαζόμενον, οὕτω δεινὸν xai ὀλίγα τάφων ἀποδέον, καὶ 
τὴν διάγοιαν οὐκ ἀγγοοῦντες, ἐσχέψαντο αὐτὸν ἀποχτείγειν, 
ὅταν γένηται ἐκεῖ, ἀμφοτέρωθεν αὐτοῖς οἰόμενοι τὸν ἐχείνου 
λυσιτελήσειν φόνον, ἄν τε γὰρ ἐπιτυγχάνωσιν, ἀπαλλάξεσϑαιιτϑ 
δειγοῦ τοσούτου καὶ ζήσειν ἐλευϑέρως" ἄν τε ἡττῶνται, &- 

P.657 πποϑγήσχκειν καὶ αὖϑις ἀπαλλάττεσϑαι τοῦ ζῶντας χατορω- 
ούχϑαι. τοιαῦτα μὲν οἵ δεσμῶται ἐβουλεύσαντο καὶ παρε- 
τήρουν καιρὸν, ἐν ᾧ ἀποχτενοῦσιν ἐπιϑέμενοι. δοὺξ δὲ ὃ μέ- 
yac τὸν ἄλλον χρόνον, ἡγίκα ἔδει πρὸς τὰ Κωνσταγτίγου τοῦ5ο 
μεγάλου βασίλεια εἰσέρχεσϑαι, πολλὴν πρόνοιαν αὐτοῦ ποι- 
ούμενος, (ἑπομένους τε γὰρ εἶχεν del τῶν δορυφόρων ὅπλι- 

: τῶν πολλοὺς, καὶ τοὺς δεσμώτας πέμπων κατέκχλειεν ἐν ταῖς 
εἱρχταῖς, ἄχρις ἂν ἐκεῖϑεν ἀπαλλάττοιτο ,) τότε τῶν δεόντων' 


1. δρῶ μὲν P. “5. δέχοιχα P. 7. τῆς pro τοῖς Ῥ, εἰ M. 


quam nunc potentem cernimus Cantacuzenum; timendum, mne et 
Byzantio potiatur. (At enim si id contigerit, sola terra et coelo 
potiturum : cetera se bellando cum ipso, quantum possit, perditu- 
rum, etiamsi cum illis ipse perdendus sit. De stipatoribus igitur 
sedulo sibi providebat, et in palatio Constantiniano carcerem , ut. 
statuerat; opere artificibus locato aedificabat, saepiusque accedens, 
labores per se inspiciebat, ac fabros perurgebat. At vincti tum, 
carcerem adeo tetrum parumque a sepulcris differentem construi 
cernentes, et scopum minime ignorantes, redeuntem mactare cogi- 
tant, utrovis modo caedem ipsius sibi profuturam rati. Sive enim 
quod destinabant animis, assequerentur, a tanto malo immunes 
fore: sive exciderent, morte luituros: et ita rursum magno malo, 
ne scilicet vivi sepelirentur, carituros, Hoc illi consilium capie- 
bant, et tempus captabant, quo eum adorti rem perficerent. Ma- 
gnus autem dux cum alias magni Constantini palatium ingressurus, 
sollicite sibi caveret, (semper namque armatorum satellitum caterva 
eum sequebatur, et vinctos prius in ergastulis claudi iubebat, quoad 
abiret,) tunc quo facto maxime usus erat, praetermisit, a Deo , ut 


HISTORIARUM IIl. $8. 543 


οὐδὲν ἐποίει, τὸ φρονεῖν ὑπὸ 9:00, ὡς ἔοικε, παρῃρημένος A.C. 1345 

καὶ ἐγκαταλειφϑεὶς πρὸς τὸ ἀποθανεῖν. ἀλλὰ οἵ τε δεσμῶται —— 

διεσχεδασμένοι, περιήεσαν τῶν βασιλείων τὴν αὐλὴν, xai V.525 

αὐτὸς τὴν περὲ αὐτὸν δορυφορίαν ἔξω καταλιπὼν, εἰσήει Β 
δένὸς παρεπομένου μόνου. οἱ δεσμῶται δὲ ὡς εἶδον οὕτως 

ἀφύλακτον» εἰσιόντα, καιρὸν ἐπιϑέσεως νομίσαντες, ὥρμησαν 

ἐπ’ αὐτὸν. ὀλίγοι τινὲς πρῶτον, οἱ ἔτυχον ὄντες ἐν ταὐτῷ. 

ἐν οἷς καὶ 0 ἀνεψιὸς ἣν αὐτῷ ᾿“λέξιος ὃ δοὺξ ὑπὲρ Καντα- 

χουζηνοῦ τοῦ βασιλέως τὸ δεσμωτήριον χατακχεχριμένος xat ᾿ 
τοαὐτὸς ὑπὸ τοῦ ϑείου. πρῶτα μὲν οὖν ἐχρῶντο λίϑοις ἐπ᾽ 

αὐτῷ" οὐ γὰρ εὐπόρουν τινὸς σιδήρου. ἔπειτά τις αὐτῶν 

δοπάλῳ κατὰ τύχην εὑρημένῳ ἔπληξε κατὰ τῆς κεφαλῆς πολ- 

λάκις καὶ κατήνεγχε. μετὰ τοῦτο δὲ χρησάμενοι σκεπάρνῳ 

τῶν τὸ δεσμωτήριον οἰχοδομούντων τεχτόνων, ἀπέτεμον αὖ-α 
τὔτοῦ τὴν χεφαλήν. ἡ δὲ περὶ μέγαν δοῦχα φρουρὰ xai οἵ 

ἄλλοι, ὅσοι εἵποντο, ὡς ἠσϑάνοντο ἐχεῖνον τεϑγεῶτα, οὔ πρὸς 

ἄμυναν ἐτράποντο ὑπὲρ ἐχείνου, ἀλλὰ καταπλαγέντες πρὸς 

τὴν τόλμαν, ἄλλοι ἄλλοσε διεσχεδάσϑησαν. οἱ δεσμῶται δὲ 

πρῶτα μὲν πρὸς τὴν ταραχὴν συνέδραμον πάντες. ἠγνόουν 
20yáp αὐτῶν οἱ πλεῖστοι ὅ,τι εἴη. ὡς δὲ ἔγνωσαν τὸν, μέγαν 

δοῦχα τεϑνηχύότα, τὸ σῶμα μὲν ἀνήρτησαν ἐπὲ τῶν τειχῶν 

τῶν ϑρασυτέρων τινές. τὴν κεφαλὴν δὲ περιπείραντες uxov- 

τίῳ, καὶ αὐτὴν ὅμοίως ἐπέστησαν τοῖς τείχεσιν, ἵν᾽ εἴη πᾶσι 


coniicimus, mente privatus, et ad caedem desertus. Ceterum ca- 
ptivi atrium palatii sparsim obambulabant, et ipse satcellitio suo 
foris relicto , uno tantum comite ingrediebatur. "Tum illi, ut ita 
incustoditum aspexerunt, tempus adesse rati, insiliunt, pauci qui- 
dam primum, qui forte simul erant, in quibus et Alexius dux, 
Cantacuzeni causa et ipse damnatus carcere, sororis filius ab avun- 
culo suo. Ergo lapidibus eum initio insectantur, quod ferrum in 
promptu non erat. Post quidam fustem fortuito repertum saepius 
in caput impingit. Ad extremum arrepta bipenni a fabris materia- 
riis , qui carcerem exstruebant, caput illi amputant. Tum custodia, 
et quidquid satellitum sequebatur, ut eum interfectum audierunt, 
ultione praetermissa, tanta audacia attoniti, alius alio diffugerunt, 
Captivi ad tumultum omnes concurrentes, (maior enim pars eorum 

uid esset nesciebat,) ut magnum ducem occisum cognoverunt, qui- 
am audaciores, cadaver de muro suspendunt, caputque telo prae- 
fixum similiter in muro pro spectaculo statuunt. Gratum enim po- 
pulo facere se arbitrabantur, qui illum pro communi hoste haberet, 
tamquam huius belli civilis fontem scilicet primamque originem: 
nemo enim iam quae contigerant non sciebat. Ipsi yero pro copia 
praesenti, si qui eos aggrederentur, defensionem parabant: subli- 
mibus palatii muris potissimum fidentes. Simul etiam spes quaedam 


544 τ CANTACUZENI 


, » ^ - , - 4 ^ 
A.C. 1945 χαταφανῆς. qorro γὰρ μᾶλλον κεχαρισμένα τῷ δήμῳ δρᾷν, 
, ' , - € "— T ^ m" » 5 
Ὁ πολέμιον κοινὸν τὸν μέγαν δοῦκα ἡγουμένῳ, οἷα δὴ τοῦ ἐμ- 
, , , [4 ' * 
φυλίου πολέμου ὄντα αἰτιώτατον. πάντες γὰρ ἤδη τὰ ysy&- 
γημένα οὐκ ἠγνόουν. αὐτοὶ δὲ παρεσκευάζοντο ἐκ τῶν ἐνόγ- 
4 3 , , ^» ΕΣ 
των, ὡς ἀμυγούμεγοι, ἄν ἐπίωσί τιγες, τοῖς τείχεσι τῶν fla-5 - 
σιλξίων μάλιστα ϑαῤῥοῦντες οὖσιν ὑψηλοῖς. ἅμα δὲ καὶ 
« á , » ' 3 ' c Ύ ' Lusit 3 , ΕΣ 
ὑπέσαινό τις αὐτοὺς ἐλπὶς, ὡς οὐδεὶς ὑπὲρ ἐχείνου ἀμυνεῖ- 
ται, πάντων ἐχϑραινόντων, xoi 5 βασιλὶς δὲ, δείσασα μή τι 
ψεωτερίσωσι πλέον περὲ αὐτῶν, οὐ μόνον ἀμνηστίας ὅρκους 
γε M , , E] ^ * JN$R. , 3t 
παρέξεται καὶ ἀπαθείας, ἀλλὰ καὶ πρὸς ἕτερα viva αἰτήμα-τθ. 
Σ * , 
τὰ ὑπείξει. 7) μὲν οὖν βασιλὶς αὐτίκα ὡς ἐπύϑετο, πανυ- 
, » , H AC , T N 2 
περσέβαστον Ισαάκιον ἐχέλευε τὸν .“ἰσάνην, (οὗτος γὰρ αὖ- 
P.658Tíxa διεδέχετο τῶν πραγμάτων τὴν ἀρχὴν,) πᾶσαν πρόνοιαν 
᾿ ποιήσασθαι καὶ ὅρκους παρέχειν τοῖς δεσμώταις, ὥστε τῶν 
βασιλείων ἐξελθεῖν, ἔδεισε γὰρ περὲ αὐτῶν ἅπερ κἀκεῖνοιτϑ5 
ὑπενόουν. ἐκεῖνος δὲ, ὄχλου πολλοῦ πραγμάτων d3gOov περὲ 
αὐτὸν γεγενημένου, ἠμέλει τῶν δεσμωτῶν. καὶ τήν vt ἡμέ- 
ραν ἐκείνην καὶ τὴν νύκτα διήγαγον, οὐδενὸς ἐπιϑεμένου " 
καϑ’ ἣν εἰ ἐβούλοντο, διεσώζοντο ἄν, ἢ ἐν τῷ τῆς τοῦ ϑεοῦ 
, - , » Ἀν , 7 1 
ψενόμενοι νεῷ Σοφίας, ἢ ἀλλοσέ ποι διασχεδασϑέντες" ovósic2o 
γὰρ αὐτοὺς ἐφρούρει. μεγάλα δὲ ἐλπίσαντες ἀγοήτως, xai 
τῆς φίλης ὠπεστέρηνται ζωῆς. ἐς τὴν ὑστεραίαν yag Tüe- 
φραίτις ἐχ τῶν οἰκετῶν μεγάλου δουχὸς, αἵμασι χαίρων ἂν-- 
Βϑρωπος καὶ πιχρὸς καὶ ἀπάνθρωπος κολαστὴς, (δημίου γὰ 
ς ρος e ς 265 (00H. yap 


η. ἀμυγεῖον P., duvyst V. 23. τοῦ ante μεγάλου add. V, Ἢ 


illis subblandiebatur, neminem eius ultorem proditurum, in quem 
omnium odia-conspiravissent: et Augustam metuentem ne quid am- 
plius novarent, non solum oblivionem facti et impunitatem illis 
iuraturam, verum etiam aliis quibusdam petitionibus satisfacturam. 
Imperatrix, accepto caedis nuntio, statim Isaacium Asanem panhy- 
persebastum, (hic enim mox summae rerum praepositus est,) videre 
iubet, ne quid res publica detrimenti capiat: et fidem dare publi- . 
cam :captivis illis, ut palatio exirent: ea enim illis timebat , quae 
et ipsi suspicione praccipiebant. Verum Asanes sexcentis simul 
negotiis obrutus, captivos posthabuit: qui diem illum et noctem 
consequenlem nemine invadente illaesi transegerunt: quo tempore, 
si voluissent, vel in aedem Sophiae, vel alio-quopiam dissipati - 
confugientes, cum non custodirentur, servati fuissent, Sed quia . 
magna praemia insipienter sperabant, etiam caras sibi animas suas 
perdiderunt. Postridie siquidem Zephraetis e famulis magni ducis, 
homo sanguinarius saevusque et immanis, (carnificinam enim, domino 
superstite, faciebat) ad vindicandam interfecti cacdem populum con- 
citat: classiarios imprimis, quibus quod assiduo inserviret, perbe- ἃ 


HISTORIARUM ΠΙ. $8. 545 


ἐπεῖχε τόπον ἐχείγου περιόντος ;) ὑπὲρ τοῦ δεσπότου ἀμυνό- A.C.1345 
μενος, τὸν δῆμον. éx(vev , καὶ μάλιστα τὸ ναυτικὸν, εὔνοιαν B 
πρὸς ἐχεῖνον χεχτημέγον οὐ μιχρὰν, οἷα δὴ περὲ αὐτοὺς ἀεὲ 
ἠσχολημένον. xai ὅπλα ἀναλαβόντες ἐχώρουν im^ ἐχείνους, 
δοὶ δὲ τῶν χρησίμων εὐποροῦντες οὐδενὸς, (ὅπλα τε γὰρ αὐ- 
τοῖς οὐ παρῆσαν, οἷς φραξάμενοι ἐπιστήσονται τοῖς τείχεσι, 

- καὶ τὸ τοῦ φρουρίου μέγεθος κρεῖττον ἦν, ἢ ὥστε παρ᾽ αὖ- 
τῶν φυλάττεσθαι, ὄντων ἐλασσύγων, ἀπείρων τῶν ἐπιχειμέ- 
voy ὄντων καὶ πανταχόϑεν περιῤῥυέντων,) ὡς ἤσϑοντο διο- 

τορυσσόμενα τὼ τείχη καὶ ἁλίσχεσϑαι μέλλειν ἤδη, τὸ qgov- 
ριον ἐκλιπόντες ini τὸν ἐγγὺς κατέφυγον ναὸν τὸν τῶν ἐνγέα C. 
ταγμάτων προσαγορευόμενον. xoi οἱ μὲν αὐτῶν τὰ ἄδυτα 
εἰσήεσαν, οἱ δὲ ἐν ὑπονόμοις κατεχρύπτοντο οὖσιν ἐχεῖ πλεί- Υ͂. 556 
στοις καὶ δυσελίχτοις. ὃ δῆμος δὲ ἐπελϑόντες δρομῇ τινι ἀ- 

αδσχέτῳ xai μανιώδει, τοὺς μὲν αὐτῶν ἀπέσφαξαν τῶν ἀδὺύ- 
τῶν ἔνδον, τοὺς δὲ ἄλλους οἵ κατελαμβάνοντο, xai διέδρασαν 

τὸν κίγδυγον ὀλίγοι πάνυ χαὶ μάλιστα οἱ τὸν μέγαν δοῦχα ᾿ 
ἀπεχτονότες. οἱ δ᾽ ἄλλοι πάντες ἀπεσφάγησαν ὄντες οὐχ ὁ- 
λίγοι, σαφέστατα γὰρ τὸν ἀριϑμιὸν οὐκ ἐξεγένετο μαϑεῖν, 
δοοΐα δὴ ἐκ διαφύρων πόλεων συνειλεγμένων. ἐκεῖνοι μὲν οὖν 
οὕτω τὸν τε μέγαν δοῦχα ἐπιϑέμενοι ἀπέχτειναν καὶ αὐτοὲ 
ἀπώλοντο 4m ἀβουλίας. οἱ δὲ ἐν Βυζαντίῳ φίλοι βασιλεῖ.Ὁ 

ὡς ἐγένετο αὐτίκα φανερὸς τεϑνηχὼς ὅ μέγας δοὺξ, γραμματα ἡ 
πρὸς βασιλέα ἔγραφον. περὲ τῶν γεγενημένων. καὶ πάρήνουν, 
οὐπάντα ἐν ὑστέρῳ ϑέμενον τάχιστα ἥκειν πρὸς Βυζάντιον, 
^ : ὶ 


nevolis utebatur. Quamobrem sumptis armis in miseros vadunt. 
Qui destituti omnibus ad pugnam requisitis, (nam et armis care- 
bant, quibus tecti in muris starent, et maius erat palatium, quàm 
ut a paucis defendi posset, cum innumeri essent, qui adorirentur 
et undique se circumfunderent,) ut muros perfodi et se capiendos 
senserunt, relicto palatio sive castello, ad templum in proximo, 
Novem Ordinum cognominatum, perfugiunt. Et alii quidem adyta 
subeunt: alii in cunicalis, (qui plurimi ibidem et tortuosi erant,) 
sese occultant. At populus superveniens praecipiti et insano fu- 
rore quosdam eorum intra ipsa adyta, alios ubi eos comprehende- 
bat, iugulat: paucique admodum effugerunt, et illi praesertim, qui 
magnum ducem peremerant: reliqui omnes iique frequentes necati 
sunt;'quorum numerus, quod ex diversis urbibus erant collecti, ad 
liquidum iniri non potuit. Atque hi quidem hoc modo magnum 
ducem occiderunt, et ipsi vicissim per imprudentiam suàm occisi 
sunt. Porro amici imperatoris, qui crant Byzantii, simul necem 
magni ducis fama vulgavit, rem gestam ad eum perscribunt, admo- 
nentes, ut omnibus intermissis Byzantium advolet, captivis quippe 


Cantacuzenus Il. 35 


546 CANTACUZENI 


- ^" ^ ^ 
AC.1345 ὡς τῶν δεσμωτῶν τὰ Kovoravrtyov τοῦ μεγάλου βασίλεια 
᾿ κατασχησόντων, καὶ εἰ τάχιστα παραγένοιτο, Βυζάντιον παρα- 
M ? ^ ^ 3 - ΄ - 
ληψόμενος ἐχεῖϑεν. τὰ μὲν οὖν τῶν φίλων γράμματα ἐν τῇ 
» ' , , j , T 
τοῦ Γαβριὴλ προσαγορευομένη κώμῃ ἐστρατοπεδευμένῳ ἧκον 
βασιλεῖ, ἅμα δὲ καὶ ἐκ Διδυμοτείχου παρὰ γυναικὸς τῆςϑ 
Ρ,6ὅο βασιλίδος ἀπηγγέλλετο τὰ ioa, 
Β πϑ', Τῆς αὐτῆς δὲ ἡμέρας καὶ oi πρὸς Κράλην mtu- 
, , 3 - ᾽ , , c , * 
φϑέντες πρέσβεις ἐπανῆχον ἀπηγγελλὸν v8 , ὡς ραλης μὲν 
N , € 
καὶ πρὶν αὐτοὺς ἥκειν ἀποσταίη Φερῶν πρὸς τὴν οἰχείαν, δεί- 
»" - ' » , 2 , , - 
σας τῶν Περσῶν τὴν ἔφοδον, ὡς ἠγγέλλοντο ἐπιόντες. αὐτῶντο 
y ' , 
τὸ ἔγϑα ἦν παραγενομένων καὶ ἀπαγγειλάντων τὴν πρεσβείαν 
ἀποχρίνασϑαι, ὡς εἰδείη, καὶ αὐτὸς τὰ δίκαια xal διὰ τοῦτο 
? , ' / *7 ote ἢ - - ε , 
ἀποσταίη xat Φεραίων, οἷς ἐξέσται βασιλεῖ χρῆσϑαι ὡς oi- 
κείοις. ἔλεγον δὲ οἱ πρέσβεις, τοὺς Φεραίους δεῖσϑαι πολλῆς 
- x I» 
προνοίας τῆς τὸ ἄλλης xai τοὺς τὰ Κράλη πράσσοντας éie-! 
- LÀ Ld Ὁ 
λαϑῆναι" οὐ γὰρ ἐάσουσιν ἐκχεῖνοι τὸν οχλον ἠρεμεῖν, ἀλλὰ 
, ^ u 
οἀγναπείσουσι ράλῃ προσχωρεῖν, ἂν ἀπολαύωσιν ἀδείας. βα- 
- Ύ 3 , » - - 

: σιλεῖ μὲν οὖν ἐδόκει ἀμφοτέροις δεῖν. σπουδῆς πολλῆς xai 
t - 5 NS. - - 
τῶν ἀναγκαιοτάτων ἄμφω εἶναι, xai ἐμερίζετο τοῖς λογισμοῖς» 
Ἢ , * , - , , , . 3 ^ 
ἐχχλησίαν δὲ ἐκ τῶν ἐν τέλει ποιησάμενος, καὶ 2duovg πα-20 
ρύντος τοῦ σατράπου xai Σουλιμὰν τοῦ Σαρχάνη παιδὸς, εἰς" 
χοινὺν προυτίϑει τὴν βουλὴν καὶ ἐχέλευε γνώμην ἕκαστον 

' M - - : 5 
εἰσάγειν, ἢ ἂν ἐν τοῖς παροῦσι δοκοίη λυσιτελεστέρα εἶναις 

, 3 ^ » , - 
ἐδόκει μὲν οὖν πᾶσι κοινῇ πρὸς Βυζάντιον ἱτέον εἶναι xad 


Constantini palatium obtenturis, si celerrime affuerit: inde urbem 
occupaturum. Hae litterae apud vicum Gabrielis castrametanli ve- 
nerunt, et Didymoticho ab uxore eadem nuntiabantur. 

89. Eadem luce legati a Crale redeunt renuntiantes, ante- 
quam eo venissent, eum Pheras relinquentem recessisse, Persarum 
videlicet adventum , de quo audierat, metuentem. Sed cum illum 
eo loco, in quo tunc erat, convenissent, legatione percepta respon- - 
disse, se quoque quid iustum sit scire: atque idcirco Pheris abiisse, 
qua urbe imperator tamquam sua uti posset. Referebant item legati, 
Pheras alioqui curam ac.providentiam non minimain desiderare, et 
factionem Cralis expellendam: non enim passuram. plebem quiesce- 
re, sed ubi licentiam adepta fuerit, ad deditionem Crali faciendam 
sollicitaturam, Imperator utramque rem multo egere studio et 
ambas esse summe necessarias iudicans, huc illuc cogitationes divi- 
debat.  Convocatis igitur primoribus, praesentibus item  Amurio 
satrapa et Sulimano, Sarchanis filio, rem in disceptationem addu- 
cit, eL quod cuique pro tempore utilius videretur, proferre in me- 
4ium iubet, Placuit ad unum omnibus, citra cunctationem peten- 
dum Byzantium : non enim res ipsas exspectaturas, si ipsi cessando 


HISTORIARUM III. 89. 547 


μὴ μέλλειν" οὗ γὰρ τὰ πράγματα αὐτοὺς ἀναμενοῦσιν, Gy A.C. 1345 

τρίβωσι τὸν καιρὸν xai διαμέλλωσι. βασιλεὺς δὲ οὐκ ὀρϑῶν 

ἔχεσϑαι λογισμῶν τὰ εἰρημένα ἀπεδείκνυ. τοὺς μὲν γὰρ 

φίλους γεγραφέναι, ὡς παρακοιμώμενον ἀπεκτονότες οἱ δε- 
δομῶται τὰ Κωνσταντίνου βασίλεια αὐτοὶ κατέσχον: ἄδηλον V. 5:7 

δὲ εἶναι, εἰ κατέχουσι xai μέχρι νῦν. εἰ μὲν γὰρ ἅπασα ἡ Ὁ 

πόλις προσεχώρησεν ἡμῖν xai οὐδὲν ἐκείνοις ἐνοχλοῦσι διὰ 

τὴν εὔνοιαν τὴν πρὸς ἡμᾶς, τί δεῖ ταχυτῆτος πρὸς ἐχείνους; 

μήτ᾽ αὐτῶν οὐδένα κίνδυνον ὑποπτευόντων xai ἡμῶν ζημι- 
τοουμένων διὰ τὴν μέλλησιν μηδέν; εἰ δ᾽ ὥσπερ πρότερον αὖ- 

Jug πολεμοῦσι xai τειχομαχίας πρὸς αὐτοὺς Ó δῆμος ποιοῦν- 

ται ἐπιόντες, οὐχ δρῶ τὴν δύναμιν, ὕφ᾽ ἧς αὐτοὶ περιποιή- 

σονται τὸ φρούριον. οὗτε γὰρ ὅπλων εὐποροῦσιν ἀόπλοι 

καὶ δεσμῶται Ὄντες, οὔτε τῶν ἐπιτηδείων πρὸς τροφήν" τὰ 
ι5γὰρ ἀναγκαῖα μόλις ἐχορηγοῦντο παρὰ τῶν φυλάχων γλί- 

σχρως. πρὸς τούτοις δὲ οὐδὲ πρὸς τὸ τοῦ φρουρίου μέγε- P.660 

ϑὸς ἐξαρκέσουσιν ὀλίγοι ὄντες, αὐτό τε τὸ φρούριον zusiy- 

μένον ἐκ πολλῶν ἐτῶν ῥᾷστα προδώσει τοὺς ἐνόντας: ὥστε 
᾿ἐμοίγε ἐκ πάντων ἄπορα εἶναι δοχεῖ, δυνήσεσθαι αὐτοὺς 
φοπρὸς τοσοῦτον πόλεμον ἀντισχήσειν, εἰ δ᾽ ὁϑενδήποϑεν ἐπι- 

κουρίας ἀπέλαυσάν τινος καὶ εὐπορήσαντες τῶν πρὸς τὴν 

χρείαν ἀντέσχον ἄχρι νῦν, καὶ μέχρε πολλοῦ δυγήσονταε ἀν- 

τικαϑίστασϑαι" οὐ δὴ Óv ἐλπίδα ἄδηλον τῶν ἐν χερσὶν ἀγα- 

ϑῶν ἀποσχέσθαι δέον. Φεραὲὶ γὰρ οὐ φαύλη πόλις καὶ οἵα 

16. οὐ P. pro οὐδὲ." 


diem exemerint. At imperator dicta cüm recta ratione haud con- 
sentire ostendit. Amicos scripsisse quidem, praefecto cubiculi oé- 
ciso, vinctos Constantini palatium tenere: esse tatnen in ambiguo, 
utrum adhuc teneant, Si enim, inquit, universa civitas nostra, 
neque illis propter studium nostri quidquam molestum est, cur ad 
illos festinemus, quando nec ipsi periculum ullum metuunt, et nos 
ex dilatione detrimentum nullum capimus? Sin, ut antehac, rur- 
sum in armis sunt et populus palatium oppugnat: non video, qua 
vi id servaturi sint: nec enim armorum facultas est, cum sint in- 
ermes et cum catenis: neque victus, quem custodes vix ad neces- 
sitatem tenuiter suppeditabant Adde quod ad amplitudinem palatii 
tutandam ipsi pauci non sufficiunt, quod iam pridem neglectum et 
desertum facillime: qui intus sunt prodet: ut mihi quidem qua- 
cumque intuenti, difficile videatur, posse illos contra tantam vini 
resistere. Si vero unde auxilium consecuti et rebus necessariis 
abundantes usque nunc se defendere poterunt, non sane propter 
incertam spem bona, quae in manibus sunt, abiicere oportet. Nori 
enim exigua εἰ contempta urbs Pherae; sed ampla et illustris et à 


548 ^ CANTACUZENI 


A.C.1345 χαταφρονηϑῆναι, ἀλλὰ μεγάλη τὸ καὶ ϑαυμασία. καὶ ἄναγε, 
τῇ Ῥωμαίων ἀρχῇ. παρεῖναι. δι’ ἃ δεῖν οἴομαι τὴν 
καία τῇ Ῥωμ ox] παρ ΟΝ Mor τὴν 
B μὲν ἀἄλληήην ἅπασαν στρατιὰν ἐπὲ Βυζαντιον χωρεῖν αὐτίχα, 
ἐμὲ δὲ τρισχιλίους παραλαβόντα στρατιώτας ἀφικέσθαι εἰς 
(ερὰς, καὶ μίαν ἡμέραν ἐχείγοις συγγενόμενον καὶ προγοίας5 
yis » 4 4 * ' , & 
ἀξιώσαντά τινος, ἔπειτα καὶ τοὺς τὰ Κραλη ἡρημένους ixei- 
€ ^ j3 € ' - 
ϑὲν ἐξελάσαντα, αὖϑις ἀναστρέφειν. τῆς ἄλλης δὲ στρατιᾶς 
διὰ βαρύτητα καὶ πλῆϑος πυχνοτέρας τὰς στρατοπεδείας ποι-- 
ουμένης, ὕὑστερήσομεν οὐδὲ αὐτοὶ εὐσταλεῖς τε ὄντες καὶ ὁλί- 
γος xai ῥᾷον τὴν ὁδοιπορίαν διανύοντες. καὶ τήν τε πρόνοιαγντο 
ποιησόμεθα Φερῶν τηλιχαύτης πόλεως, καὶ πρὸς τὴν εἰς Βυ- 
gta 
C Gavriov ὅδοιπορίαν ζημιωσόμεϑα οὐδέν. εἰ δέ τιγος ἀπολει- 
πύμενοι χαὶ τῶν δεόντων, οὐ περιγενοίμεϑα τοῦ Βυζαντίου. 
- , , » m 2*c 5 5 - M E] - 5 ͵ 
viv, ἀλλ᾽ εἰσαῦϑις ἔξεστιν οὐχ ἀγεγνεῖς περὲ αὐτοῦ ἐλπίδας 
ἔχειν" Φεραὲ δὲ εἰ ἀμεληϑεῖσαι ὑπὸ Κράλην γένοιντο, αὐ-τῦ 
, σ΄ , E ' 3. ? , * . Ll Bh sy 
τάς τε ἀνασωώζεσϑαι ἐλπὶς οὐχέτι οὐδεμία, καὶ τὰς ἀλλὰς τῆς 
, , e , , ^ x ? p 
JMaxedovíag πόλεις ὥσπερ μεϑόριον κειμένη τῆς ἄλλης ἀρχῆς 
Yd [1 M - Ν * , ü 
Ῥωμαίων διατέμνει. ἃ χρὴ συνορᾷν καὶ μὴ ἀδήλων &rexa 
' , DA 3) Led ^ c A iu 
τὰ προδηλα προΐεσθαι καλα." τοιαῦτα μὲν ὁ βασιλεὺς ἐπ 
ἐχχλησίας συγεβούλευε, καὶ ἐπείϑοντο οἱ πλεῖστοι “Ρωμαίωναο 
τῶν ἐν τέλει. ᾿Αμοὺρ δὲ μετὰ Σουλιμὰν xai τῶν ἄλλων 
Περσῶν ἀντεῖπον φανερῶς, οὐ λυσιτελοῦντα εἰπόντες βασι- 
λέα βεβουλεῦσϑαι, λόγων ἡκόντων περὶ Βυζαντίου, καὶ τοσαύ- 
2 c , * » M ' 
Ῥτης ἐλπίδος ὑποφαινομένης, ἐχείνων μὲν ἀμελεῖν, πρὸς ὅτερον 
Li 


1. μεγάλα P. 


qua Romanum imperium valde pendeat, Quare reliquo exercitui 
nulla interposita mora. Byzantium contendendum, mihi vero cum 
tribus. millibus Pheras proficiscendum: ibi unum diem cum civibus 
ponendum, rebusque utcumque inspectis et compositis, et Cralianis 
expulsis , revertendum opinor. Alias autem copias, propler multitu- 
dinem armorumque pondus crebrius castrametantes, nos pauci et 
leviter armati atque idcirco expedite ambulantes facile assequemur: 
et ita Pheris, tantae urbi, consulemus et profectionem Byzautinam 
nihil morabimur. Quodsi re quapiam necessaria defecti Byzan- 
lium nunc non obtinuerimus, tamen ingenuam spem eius adhuc 
obtinendi habere liceat. Sin Pherae negligentia nostra sub Cralis 
potestatem venerint, ipsas recuperandi nulla spes supererit: nec 
alias urbes Macedoniae , inter quas velut confinium sita , a cetero* 
imperio Romano eas dividit. Quae aestimanda sunt, nec pro incertis 
certa dimittenda, — alia imperator in consilio procerum suadebat, - 
et persuadebat plurimis. Amurius vero et Sulimanus aliique Persae 
pálam responusantes parum utiliter consuluisse aflürmabant: cum de 
Byzantio agatur, et tanta spes aífulgeat, illo neglecto , ad aliud, 


HISTORIARUM IIl. 80. . 549 


δὲ τι τρέπεσϑαι, x&v πάνυ τῶν βελτίστων 7. οὗ γὰρ περὲλ. 6.1345 
μιᾶς καὶ δύο πόλεων τὴν διαφορὰν αὐτῷ πρὸς τοὺς ἄλλους 
“Ρωμαίους εἶναι, ἀλλὰ κοινῇ περὲ συμπάσης τῆς ἀρχῆς, ἧς 
ὡσπερεὶ κεφάλαιόν ἐστι Βυζάντιον" κἂν μὴ ἐκείνου περιγέ- 
ὄγηται, οὐδέποτε βεβαίως τὴν ἡγεμονίαν ἕξειν. (ϑεραὲ δὲ εἶ 
γῦν προσχωρήσουσι Τριβαλοῖς, οὐ μαχρῷ ὕστερον ἀνασωϑή- 
σονται αὐτοῖς ἐπιστρατεύσαντος χαὲ αὐτοὺς ἐπαγομένου xai 
δούλους καὶ συμμάχους. οἱ μὲν οὖν Περσῶν ἄρχοντες τοιαῦτά 
τε ἀντεῖπον καὶ ἐδέοντο βασιλέως σφίσι πείϑεσϑαι" ἅμα δὲ 
τοχαὲ ὥρμητο 7; στρατιὰ ἀναζευγνύειν, βασιλεὺς δὲ ἐπεὶ ioa P.661 
πράττειν ἑτέρως ἀδυνάτως ἔχων, ἐπέτρεπε τὴν ἐς Βυζάντιον 
ἐπάνοδον, ἐπεὲ δὲ ἧκον, τούς τε δεσμώτας εὗρον ἀποτεϑνη- 
κότας καὶ τὰ ἄλλα πράγματα ἐν ἡσυχίᾳ. μετὰ γὰρ τὴν V.528 
μεγάλου δουκὸς τελευτὴν, ἐπὲ δύο xai τρισὲν ἡμέραις ταρα- 
15;Zc καὶ συγχύσεως γεγενημένης, ἔπειτα ἠρέμει, Ἰσαακίου 
τοῦ πανυπερσεβάστου τὴν ἀρχὴν τῶν ὅλων διαδεξαμένου, 
συνάρχοντος αὐτῷ καὶ Κιγνάμου τοῦ μυστιχοῦ, καὶ πάντα 
ἔπραττον αὐτοὶ, καὶ πατριάρχον ὥσπερ πρότερον συμμιετέ- 
χοντος τῆς διοιχήσεως. μετὰ δὲ τὴν μεγάλου τελευτὴν δου 
“οχὸς, 7 γυνὴ τὸν πλοῦτον πάντα ἔχουσα ὄντα οὐχ ὀλίγον, 
συγνειδυίας καὶ τῆς βασιλίδος καὶ μηδὲν περὲ τῶν χρημάτων B 
ἐνοχλούσης, ἀνεχώρησεν εἰς Ἐπιβάτας. ἐλέγετο δὲ πρὸ τῆς 
“τελευτῆς μικρὸν, πάντα ὅσα εἶχεν ὁπουδήποτε, εἰς Βυζάν- 
τιον ἀγαγεῖν" σχοπὸς δὲ ἦν αὐτῷ, ὡς βασιλίδι τὸν πλοῦτον 


9. τε add. M. ai. μηδὲ P. 


quamvis optimum , converti. Non enim illi cum ceteris Roinanis de 
una aut duabus urbibus, sed dé toto simul imperio litem esse: 
cuius velut caput et summa Byzantium: quam nisi subiecerit, 
nunquam stabilem principatum habiturum. —Pheras, si nunc ad 
"I'ribados defecerint, non multo post, ubi illuc moverit et se pro 
"Sociis ac servis secum duxerit, recuperari posse, Sic Persarum du- 
clores adversantes imperatorem rogabant, ut sibi obsecundaret : si- 
mulque exercitus eo redire gestiebat. Imperator ut vidit aliter fieri 
nequire, manus dedit. Eo ut venerunt, captivos illos. occisos et 
uietum civitatis statum invenerunt. Nam cum post mortem magui 
Lig ad biduum triduumvye tumultuatum fuissct, Isaacio panhy- 
persebasto, collega Cinnamo mystico, summam capessente rem publi- 
cam, tranquillitas consecüta est. Atque hi, patriarcha, ut prius, 
s0c:0, administrabant omnia. Post obitum mariti, magni ducis 
uxor cum pecuniarum vi immodica, conscia etiam imperatrice nec 
eam quidquam earum gratia obturbante, Epibatas secessit, Dice- 
batur autem. Apocauchus paulo aute necem, quidquid ubicumque 
haberet pecuniarum , Byzantium contulisse co fine, ut, cum osten- 


550 CANTACUZENI 


A.C.1345zorgoag δῆλον, ὃν ὑπὲρ αὐτῆς xai τέκνων ἀναλώσει, οὕτω | 
πείϑειν αὐτὴν ϑυγατέρα τὴν ἐκείνου βασιλεῖ προσαρμόζειν 
τῷ υἱῷ. βασιλεὺς δὲ ὃ Καντακουζηνὸς, ἐπεὶ ἐκ Βυζαντίου 
οὐδὲν ἀπήντα κατ᾽ ἐλπίδας, οὐ μετρίως ἠνιᾶτο καὶ τοὺς ἄρ- 
χοντας Περσῶν καὶ τοὺς ἐν τέλει ἐν αἰτίαις εἶχεν, ὅτι διὰδ 
“τὴν αὐτῶν ἀβουλίαν καὶ μικροψυχίαν Φερῶν τε καὶ τῶν 

Cxarà Πακεδονίαν πόλεων ἀποστεροῖτο. ὑπώπτευδ γὰρ μετὰ 
τὴν ἐχείνων ἀναχώρησιν ῥᾳδίως παραστήσεσϑαι τὸν Κράλην, 
ὠπειρηκυίας ἤδη πρὸς τὴν ἐκ βασιλέως ἐπικουρίαν, καὶ πα- 
ρήνει τοῖς ἄρχουσι Περσῶν, αὖϑις εἶναι δέον εἰς ἸΠακεδονί-τοὸ 
αν" ἀναστρέφειν. συνορῶντες δὲ ἤδη καὶ αὐτοὶ, ὡς ἐκ Βυ- 
ζαντίου μὲν οὐδὲν ἔσται πλέον, (ἅπαντα yàg ἤδη ἐν τάξει 
ἦσαν, καὶ οὐδὲν ἔνδον ἐταράττετο.) λυσιτελοίη δὲ αὖϑις πρὸς 
ἸΠακεδονίαν συνεχστρατεύειν βασιλεῖ, ἐπείϑοντο ἀγιωμένῳ 
διὰ τὴν ἐπάνοδον, xai ἐπεὲ ἐδέδοχτο πρὸς τὴν ἑσπέραν αὖ-τῇ 
ϑις ἐχστρατεύειν, εἰς ᾿“πάμειαν ἐστρατοπεδεύσαντο ἐλϑόν.-. 
τες. ἐστρατοπεδευμένοις δὲ ἐχεῖ ὃ τοῦ Σαρχανη υἱὸς Σου- 
λιμὰν ἀϑούον ὑπὸ λαυροτάτων κατεσχέϑη πυρετῶν" οἱ περὲ 
αὐτὸν δὲ ἀκροτάτως χρησάμενοι ψυχρᾷ διαίτῃ, εἰς vovvav- 

Ὁτίον περιέστησαν τὸ νόσημα, καὶ τῶν πυρετῶν ἐπιλειπόντων ,20 
ἄκρως καταψυχϑεὶς, ἔμελλεν ἐκλείπειν ὑπὸ συγχοπῆς, τοῦ 
περικαρδίου αἵματος οὐκ ἐξαρκοῦντος ἀντέχειν πρὸς τὴν νέ- 
χρωσιν. ᾿Αμοὺρ δὲ τῆς αἰτίας στοχαζόμενος τοῦ κινδύνου, 
ἀντέπραιτεν ὅσα ἐξῆν πρὸς τὸ κακόν. ϑηριαχήν τὲ γὰρ πα- 

5. αἰτίας P. 


disset imperatrici, quantas opes pro ipsa et filiis eius impensurus 
esset, ad filium cum filia sua matrimonii vinculo copulandum. eam 
pelliceret. Imperator Cantacuzenus, postquam Byzantii nihil, quale 
sperabat, evenit, non mediocriter moestus culpam in duces Persa- 
rum coniiciebat: ob quorum imprudentiam languoremque Pheras 
cum Macedonicis urbibus amisisset. Suspicione enim movebatur, 
post eorum discessum levi «eas negotio, impératoris auxilia despe- 
rantes, Cralem subegisse: hortabaturque, uti secum in Macedoniam 
redirent. Qui quod et ipsi videbant, nullum se Byzantii operae 
pretium facturos, (omnia quippe iam ordinata et pacata intus erant,) 
et expedire in Macedoniam rursus cum imperatore proficisci quam- 
quam tristiores, attamen in eius sententiam ierunt. Ut convenit 
occidentem denuo petere, Apameam veniunt, ubi castris positis 
Sulimanum, Sarchanis filium, repente rapidissima febris arripit. Quem 
eius comites diaeta frigidissima curantes , contrarium ei morbum 
creaverunt: febrique desinente extreme refrigeratus syncope occa- 
surus erat, cum sanguis circa cor ad. mortem arcendam imbecillus 
esset. Amurius, causa coniecta, malo depellendo quantum poterat 
faciebat. Nam οἱ theriacam et yinum meracum vetus dabat bibere. 


HISTORIARUM II. S9. — 551 


quiere. πίνειν xai ἄκρατον οἶνον παλαιόν. τῶν πυρετῶν δὲ A. C. 1345 
αὖϑις ἰσχὺν λαβόντων, οἱ περὲ Σουλιμὰν ἐχρῶντο τοῖς προτέ- 
ροις αὖϑις, ἀπειρίαν πολλὴν ᾿Δμοὺρ κατεγνωχότες * νεχρωϑεί- 
σης δὲ αὖϑις τῆς καρδίας, ἀπέϑανε παραχρῆμα, οἱ δὲ περὲ 
δέχκεῖνον οὐκ αὐτοὺς τοῦ ϑανάτου ᾧοντο αἰτίους εἶναι, ἀλλὰ 
᾿Δμοὺρ κατηγύρουν φανερῶς, ὡς ἀπεκτογότος δηλητηρίῳ, ἡνίχα 
παρείχετο τὸν οἶγον. ἃ πυϑόμενος ὃ ᾿Αμοὺρ ἔδεισε περὲ τῆς Ρ. 662 
ἀρχῆς, μὴ Σαρ ρχάνης ó πατὴρ περὲ τῆς vie χυϑύμενος τοῦ 
υἱοῦ χαὶ πιστεύσας τῇ διαβολῇ. ὡς παρ᾽ αὐτοῦ ἀναιρεϑείη, 
τοἐπίϑηται, αὐτοῦ ἀπόντος μετὰ τῆς στρατιᾶς, καὶ ὑπαγάγηται 
τὰς πύλεις ἀμυνόμενος. δι᾿ ἃ ἐδόχει δεῖν τὴν ταχίστην οἰχαδὲε 
ἀναχωρεῖν ziv ἔχπυστα edat τὰ κατὰ τὸν “Σουλιμάν. "A- 
μοὺρ μὲν οὖν ἐκ τοιαύτης αἰτίας αὖϑις εἰς Ἰωνίαν ἀπεχώρει, 
καίτοι γνώμην ἔχων, ἄχρις ἂν ὃ πόλεμος χαταλυϑῇ, ovvéct- 
τὄσϑαι τῷ βασιλεῖ. καὶ μόλις ἔπειϑε Σαρ χάνην, πίστεις μεγάλας 
παρεχόμενος, ὡς οὐδὲν αὐτὸς περὶ τὸν υἱὸν ἐχείγου xaxovg- 
γήσειεν, ἀλλὰ συκοφαντοῖτο ὑπὸ τῶν εἰπόντων. βασιλεὺς δὲ 
εἰς “Ιιδυμότειχον ἧ ἧχεν, ἀνιώμενος πολλὰ περὲ (Φερῶν καὶ τῶν Β 
ἄλλων τῶν χατὰ Παχεδονίαν πόλεων. ἐδεδίει γὰρ , μὴ ἁλῶσι 
ϑοπρηρόλοῖς , ὅπερ δὴ ἐγένετο ὀλίγῳ ὕστερον. ἐπεὶ γὰρ énv- 
Sero ὃ KoaAnc εἰς τὴν ἕω διαβὰν τὸ Περδιχὸν, αὖϑις émi-V. 529 
| Séuevoc Φεραῖς , εἷλε, τῶν τὰ ἐκείνου ἡρημένων ἔνδον πρα- 
ξάντων, ὡς ἐλάβοντο χαιροῦ. xai μετὰ τοῦτο ἐχεῖνος ἤδη 
μέγα φρονῶν καὶ τοῦ πλείονος μέρους τῆς Ῥωμαίων ἀρχῆς 


Febribus denuo hinc ingravescentibus, Sulimani comites priorem 
medicinam, Amurio eorum insciliam damnante, repetunt, 116 ene- 
cto rursum corde , statim obit. Socii non se, sed Amurium , ut 
causam mortis eius, manifeste accusant, qui vinum , id est, in hoc 
morbi genere venenum, ei dedisset, Quo audito, Amurius satrapiae 
suae timuit , ne scilicet pater Sarchanes, de filii obitu re intellecta, 
calumniae (ab ipso nimirum occisum esse) credens per eius ab- 
sentiam. ad ulciscendum sese adductis copiis urbes subigeret. Quare: 
celerrime , priusquam casus Sulimani fama muntia eo pervaderet, 
domum sibi redeundum est opinatus. Hoc fuit, cur in loniam re- 
verteretur: tametsi quamdiu bellum duceretur, ab imperatore non 
discedere fixum habebat. Ac vix tandem, solidis licet argumentis, 
Sarchani fidem fecit, nihil se in filium maleficii admisisse, sed ab 
obtrectatoribus falso se deferri. Imperator Didymotichum venit, 

moerens graviter propter Pheras aliasque urbes Macedonicas, quas 
a Triballis captum iri formidabat, quod quidem haud longo inter- 
vallo factum est. Nam ut ad Cralem allatum est, Persas in orien- 
lem rediisse, illico Pheras aggressus, cepit, data opportunitate ad- 
iuvantibus, quos intus sui cupidos habebat. Ac tum iam se magni- 


554. CANTACUZENI : | 


M ^ , € * » , P 
A. C. i345 ἐπειλημμένος, βασιλέα ξαυτὸν ἀνηγόρευε Ῥωμαίων xoi Tow 
b, € € ἮΝ € vw ; -» ' 
C βαλῶν, τῷ dà νεῷ τὴν τοῦ Κράλη παρείχετο προσηγορίαν." 
A E , y , M 
Δ, C, 1346 S5, Αατάτζης δὲ ὃ μέγας στρατοπεδάρχης, ὑπὸ βασι- 
λέως καταλελειμμένος μετὰ στρατιᾶς, ὥστε κατατρέχειν Βυ- 
ζάντιον καὶ κακοῦν, πρῶτα μὲν ἐποίει χαχῶς τὴν χώρανϑδ 
Dxoi ἐληΐζετο συχναῖς  ξφόδοις- ἐπιστρατευσάντων δὲ αὐτῷ 
» τ , 2:5 , E] * 
τῶν Βυζαντίων, ov ἐστρατήγει ᾿Ζπλησφάρης, ἐνίκησε ovu- 
βαλὼν καὶ ζῶντάς τε ἐχράτησε πολλοὺς χαὶ ἀπέχτεινε κατὰ 
D , € * dA CAE , M * ^ 
τὴν μάχην, ἑάλω δὲ καὲ ὃ στρατηγός. μετὰ δὲ τὴν Βυζαν- 
, T c "n E) 1 2 ͵ , 
τίων ἧτταν δ Βατατζηῆς οἰηθεὶς, εἴ προσχωρήσει βασιλίδε,το 
^ y ^ LI 2, D ^ 
πρῶτος ἔσεσθαι αὐτὸς xal πάντων βεβαίως ἄρξειν, τῶν 
ἀλλ) μιά ἡ πολέ οὐδενὸς ἀξίων ὃ 2) 
ἄλλων περὲ μάχας καὶ πολέμους οὐδενὸς ἀξίων ὄντων, GÀ- 
». et 1 , y κι "Uy * 
Aog ϑ᾽ ὃτι καὶ πατριάρχης κατὰ γένος αὐτῷ προσήκων, (τὴν 
M 2 , c , » €* ' . ^ 
yag éxsíyov ϑυγατέρα ὃ Βατάτζη ἔγημεν υἱὸς .) πρὸς τὴν 
P.663 ἀρχὴν αὐτῷ μάλιστα συμπράξειε, πέμψας πρὸς βασιλίδαιτϑ 
y , , ^ , “ 
διελέγετο περὶ συμβάσεων, zai ἐπηγγέλλετο Kavraxovinva: 
» at ΓΝ 1 , E € 
τῷ βασιλεῖ ἀντιτάξεσθαι, αὐτὸς Óvrauevog ἐκ Περσῶν στρα- 
* E ᾿ ^—- ? ^ 5 ' , - - bd 
.Ti&y ἐπ᾽ ἐχεῖγον. ἀγαγεῖν. ἣν γὰρ πρὸς τινας τῶν σατραπῶν 
, » a 7 ' Ἶ did 3 - ΡΥ, $5 M pP 
φιλίαν. ἔχων τῷ τὸ τὴν φωνὴν αὐτῶν εἰδέναι xoi διαλέγε.- 
, x * - $ 
σϑαι Περσιοτὲ, ἄλλως 9' ὅτι καὶ βασιλεὺς παρὰ τὸν τοῦ πο-20 
, , a ^ EJ - ; 
Aéuov χρόγον διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν τοῖς Πέρσαις ἐκέλευεν 
ἀεὲ συνεῖναι" ἐξ ὧν éy(vero ἂν συγηϑείᾳ πρὸς αὐτούς. ἢ 
βασιλὶς δὲ ἀσμένως τὸ ἐδέξατο τὸν λόγον χαὶ πάντα προ- 
ι1. πρῶτος P. pro πάγτων. ΄ ᾿ 
fice maioreque imperii parte occupata circumspiciens , palam semet 


"Romanorum Triballorumque imperatorem pronuntiat, filiumque Cra- 
lem appellat. . - 

9o. Batatzes autem magnus stratopedarcha ab imperatore. ad 
Byzantinum agrum incursandum populandumque cum aliquot ma- 
nipulis relictus, primum quidem id crebro faciebat. —Byzantinis 
Aplesphare duce, contra egredientibus, conflictu superior, multos 
occidebat, multos capiebat, atque inter captos etiam dux ipse fuit. 
Victis Byzantiis, arbitratus, si se imperatrici adiungeret, primas 
adepturum firmumque in omnes et omnia imperiüm consecuturum: 
quandoquidem alii bello et pugna nihil. valerent, et praesertim 
quod ei patriarcha quoque propter coniunctionem : affinitatis (eius 
enim filiam ipsius filius. duxerat) ad fastigium hoc summo adiu- 
mento futurus esset, ad imperatricem mittens de conditionibus 
cum oa egit, promittens Cantacuzenum domiturum, cum et ipse 
prc Persas in illum ducere: intercedebat siquidem illi eym .qui- 

usdam satrapis amicitia, tum quod Persice loqueretur, tum vero 
magis, quod et imperator per belli tempus hanc ob «causam cum 
Persis eum versari semper voluisset: unde mata. deinde familiaritas. 
Imperatrix laeta audivit, et quae peteret, omnia» se perlibenter 


HISTORIARUM ΠῚ. 00. 553 


Ω 1 e ' ει ὃ * 
ϑύμως ἐπηγγέλλετο ποιήσειν, ὅσα ὃ Βατάτζης ἥτει" . περὶ. 1346 
UJ ΕῚ p 3 M 
πλείστου γὰρ ἐποιεῖτο τὸ τοὺς ἀνθισταμένους εἶναι βασιλεῖ. 
* , , c » - 
ἐξεφόβουν γὰρ κατάκρας πατριάρχης τὲ xai οἱ αλλοι τῶν B 
» , , i] 
πραγμάτων ἄρχοντες, πολλὰ καταψευδόμενοι βασιλέως, xai 
, , 3 , , , ^ 
δέπειϑον ἐχείνην, ὥς, εἰ τρόπῳ δή τινε Βυζάντιον ἐκεῖνος 
^ - , * " -ὦὅ - ce 
ὑποποιήσαιτο, αὐτὴν αὐτίκα καὶ παῖδας ἀποχτενεῖ τῶν υβρε- 
" * €- » - » ᾿ P L 
ὧν ἕνεχα xai τῶν ἄλλων χαχῶν. τῶν εἰς ἐχεῖνον xai τοὺς - 
συγγενεῖς γεγενημένων ἀμυνόμενος. διὸ πρὸς τὴν εἰρήνην 
x M CARES φ. "ἡ , 3 , 5 , 
ἤδη καὶ αὐτὴ ὕπο δειλίας ἀσυμβάτως εἶχε, καίτοι βασι- 
τολέως ἀεὲ δεομένου xai γράμματα πατριάρχῃ περὶ τῆς εἰρή- 
« P - , 
γῆς πέμποντος, (ἃ oi ἄγοντες παρὰ τὸν τοῦ πατριάρχου 
à 2... v - - ΄ 
ϑούνον ἢ ἀλλοϑί mov, ἔνϑα μάλιστα οὐκ ἐνῆν λαϑεῖν, λά- 
» γε ᾽ , E , * - 
39a ἐῤφιπτον ἐρχόμενοι ἐδεδίεσαν γὰρ φανερῶς παρέχε- 
€i ^s ^ , T7 o9 - 
ὅϑαι, ovy ἡμέρους ἀμοιβὰς δεχόμενοι τῶν πρεσβειῶν,) xav C 
τδἐχεῖνος τἀναντία ἔπραττεν Geb, τὸν πόλεμον ὡς μάλιστα 
€- , , ^ - , Ἂ 
ἐνῆν ἀνάπτων. Βατάτζης μὲν οὖν ἐλπίδων οὕτω μεγάλων 
e A - ὃ 9. ε - λ - ' H 1 A4 ὁδί 
ἕγεχα πολεμεῖν αὖϑις ἠρεῖτο βασιλεῖ, καὶ πρὸς τὸν “υδίας 
, , x * , 
σατράπην πέμψας, ἥτει xara συμμαχίαν στρατιάν. βασι-Υ͂. 530 
^ ^ * ^ , , P 
λεὺς δὲ ἐπεὶ τὰ κατὰ Βατάτζην οὐκ zyvóst , πολλῶν ἀπαγγελ- 
, 'o * , "AC ÁN , * 
20A0rrcy, ἰζαλόϑετον τὸν πρωτοσέβαστον πέμψας . κατηγόρει τὴν 
, ^ * 2 T * 
ἀγνωμοσύνην xai τὴν ἀποστασίαν, ἐπεχείρει τε πείϑειν, μὴ 
τοιαῦτα χαχουργεῖν, ἀλλὰ τηρεῖν τοὺς ὅρχους τοὺς πρὸς αὐτὸν 
A. , Li * M [4 
καὶ τὰς συνθήκας, ἥκειν τε πρὸς αὐτὸν ἐκέλευεν, ὡς πάντα. 
Hn T » , L ^ E] , M - » 
πράξων, ὧν ἂν δέοιτο. Βατάτζης δὲ ἀπηγύρευε τὸ νῦν ἔχον 


praestituram spopondit. Gaudebat enim etiam atque etiam, inventos 
esse, qui Cantacuzeno auderent possentque obsistere, Patriarcha enim 
aliique archontes multa in illum mentientes vehementissime eam ter- 
rebant, et persuadebant, si quo modo Byzantium ille subiugaret, 
ad ulciscendas contumelias atque iniurias in se cognatosque col- 
latas, continuo ipsam cum liberis perempturum. ldcirco quamvis 
pacem semper peteret, et ob id ad patriarcham scriberet, ipsa ta- 
men iam prae timore ab ea paciscenda abhorrebat, Eas litteras 
qui ferebant, principio iuxta patriarchae thronum aut alibi, ubi 
minime latere poterant, clam proiiciebant, Quod enim praemia 
parum milia exspectabant, palam eas reddere non audebant. Sem- 
per; inquam, ille διὰ patriarcham scribens pacem petebat , etsi ille 
contra perpetuo faceret béllumque quam maxime poterat accen- 
deret. Batatzes igitur, cum ad spes ita ingentés exarsisset, ilerum 
cum imperatore armis conLendere instituens, a satrapa Lydiae au- 
xilium petebat. Imperatór quoniam quid cuderet Batatzes, multis 
nuntiantibus, non ignorabat, per Calothetum protosebastum ingra- 
tum animum οἵ defectionem οἱ exprobrat et a scelere deterrere 
nititur, hortans, ut quae sibi iurasset, ea servaret et ad se veui- 


554 CANTACUZENI 


Ἵ 1 L 
A.C. 1346 ἥκειν πρὸς αὐτόν" δεδοικέναι yàg ἀπερισκέπτως οὕτω xai 
ax ΨΨ " $14 3 - γεν ^ γι ω * - 
D χωρὶς Ort πρὸς αὐτὸν ἐλϑεῖν" οὐδὲ yag ἑξηρνεῖτο τὸ τῇ βα- 
^ ^  « d - ^ * 
σιλίδι περὲ τοῦ προσχωρεῖν αὐτῇ διαλεχϑῆναι, μετὰ μικρὸν 
CN 7 ' ! EJ 
δὲ ἐπηγγέλλετο πρὸς βασιλέα πέμψειν, ὅρκους αἰτήσων ἀμνη- 
Ld , ^ , , 
στίας περὲ τῆς ἀποστασίας. ταῦτα δὲ σχήψεις καὶ προφά-5 
3 
σεις ἤσαν" ἀλλὰ τὴν ix “υδίας περιμένων στρατιὰν. φενα- 
» τ 
κίζειν ἐπεχείρει. ἄχρις οὗ δύναμιν κτησάμενος βεβαίαν, πο-- 
λεμήσει πρὸς ἐκεῖνον φανερῶς. βασιλεὺς δὲ ποιούμενος περὲ 
πλείστου Βατάτζην ἔχειν, (ἦν γὰρ λόγου ἄξιος ὃ ἀνὴρ, οὐ 
, , ? ^ VA CNET , ^ , - "cr * 
σύνέσεν ἡ MOVÜP, ἀλλα καὶ ἐμπειρίᾳ καὶ τολμῇῃ τη; κατὰ ταςῖο 
- - 2 ^^ 
MAXGG,) καὶ πᾶσαν σπουδὴν ἐπιδείκνυσθαι δεῖν οἰόμενος τοῦ 
^ ^ - -^ 
μὴ Βατάτζην πρὸς vovg πολεμίους ἀποστῆναι, (roig γὰρ ἐν 
: , * » , , » , * , 
Βυζαντίῳ οὖσιν ἀρχουσι πολλὴν συνῇδει ἀτολμίαν καὶ ἀπει- 
P.664 ρίαν κατὰ τὰς μάχας .) Νικηφόρον ἔπεμπεν αὖϑις τὸν Me- 
τοχίτην, ὃς τὴν μεγάλου Aoyodérov ὕστερον τετίμητο ἀξίαν, 15 
ce , 
ὅρκους χομίζοντα ἀμνηστίας, καὶ ἕτερα ἄττα ἐπαγγελλόμε- 
ΑΓ 2 - 4 ' - d 
γον, ἅ éxsivog ἔφασκε βούλεσϑαι πέμψας αἰτεῖν πρὸς βασι- 
, , M2 ' - » , , » 
λέα, Ἰετοχίτης δὲ ἐπεὶ σαφῶς ἔγνω Βατατζην ἀπούταντα 
Ma p p n AAT * 1 D 1 , 
βασιλέως, (này γὰρ xoi ἡ Περσικὴ στρατιὰ, xara τὴν Τηρί- 
" , - » a , ἽΝ ΤῸΝ "P 
oraot» διέβαινεν ἐκ τῆς ᾿Ασίας, ἣν Βατάτζης éni ovuuayia20 
r , 3 ' 
μιετεπέμπετο,) τάχιστα ἀναστρέψας, ἀπηγγελλε τὴν ἀποστα- 
σίαν βασιλεῖ, καὶ ὡς ἤδη καὶ συμμαχίαν ἔχων Περσικὴν, 
- , - M2 * j3 , 
Bro) πολέμου ἅψαιτο, βασιλεῖ δὲ ἐδόχει uiv αὖϑις ἀναφαί- 
23. μὲν om. M. 
rct, facturum, quae rogaret omnia.  DBatatzes se excusare, quod 
inconsiderate et sine cautione iuramenti illius venire metueret: 
nam cum .imperatrice de sua ad illam transitione egisse haud ne- 
gabat: pauloque post ad imperatorem missurum et sacramentum 
super oblivione discessionis suae petiturum promittebat. Verum 
hic tantum fucus erat: etenim e Lydia copias praestolans, verba 
ci dare conabatur, donec, certo conílato exercitu , bello cum eo 
aperto decerneret. Imperator nihil tam cupiens, quam Batatzen 
secum habere, (erat siquidem vir ille non prudentia modo, sed 
experientia, item et bellica fortitudine memorabilis,) et omni dili- 
gentia curandum censens, ne cum hostibus sese coniungeret, (qui . 
enim erant Byzantii administratores imperii, eos timidos et rei 
militaris rudes esse cognoverat,) Nicephorum Metochiten, qui magni 
logothetae postea dignitatem ' obtinuit, rursum misit iuramentum 
«ἰμνηστίας et alia promittentem , quae ille petiturum se confirma- 
rat. At Metochites, quod perspicue sciebat, Batatzen ab imperatore 
descivisse, (iam enim manus Persica pro subsidio ab illo evocata 
Teristasin ex Asia transierat,) citissime reversus ei defectionem nar- 


rat, et iam Persico fidentem auxilio ad bellum aggredi, Imperatori 
calamitas redintegrari viaebatur: una enim cum Batatze non paucae 


HISTORIARUM III. 90. 555 
" vto9os. δεινά * συναπέστησαν γὰρ αὐτίκα Βατάτζῃ καὶ πόλεις A.C. 1346 
οὐχ ὀλίγαι Θρᾳκικαὶ, ὧν οἱ ἐχείνου ἤρχον συγγενεῖς, βασι- 
λέως ἐγχεχειρικότος τὰς ἀρχάς" ὅμως ἀναγκαίως καὶ αὐτὸς 
παρεσχευάζετο πρὸς μάχην, καὶ πέμψας μετεκαλεῖτο τοὺς 
δστρατιώτας ἐκ τῶν πόλεων, αἷς ἦσαν ἐγκαϑιδρυμένοι" av- 
τὸς δὲ ἐσχέπτετο, 7j χρὴ διαϑέσϑαι τὰ κατὰ τὸν πρὸς Βα- 
τάτζην πόλεμον, καὶ τῷ πεπρεσβευχύτι πρὸς ἐκεῖνον διελέγετο 
Νικηφόρῳ τῷ Πἤετοχίτῃ ἐπὲ κλίνης ἀνακείμενος" νυστάξας 
δὲ ἐπὲ μικρὸν, ὕπνῳ κατελήφϑη μεταξὺ διαλεγόμενος περὲ 
τοβατάτζη. ἐδόχει δὲ δρᾷν κατὰ τοὺς ὕπγους νεανίσχους C 
δύο τινὰς καλλίστους κάλλει, πέπλον φοινικοῦν ἔχειν, ᾧ 
χρυσοῦς ἐντετύπωτο σταυρὸς ἐπὲ τὰ τέσσαρα διήκων ἄχρα. 
ἐγέγραπιτο δὲ καὶ περὲ τὸν σταυρὸν γράμμασι καὶ αὐτοῖς 
χρυσοῖς" ,᾿Ιησοῦς Χριστὸς νικᾷ." ᾧ φέροντεξ οἱ νεανίσχοι 
τὔπεριεχάλυπτον τὸν βασιλέα. ταῦτα μὲν οὖν ὃ βασιλεὺς ἑώρα 
κατὰ τοὺς ὕπνους, xoi ἔξυπνος γενόμενος διηγεῖτο τοῖς 
παροῦσιν. ἐδόκει δὲ αὐτοῖς τὲ καὶ βασιλεῖ, ἀγαϑοῦ τινος 
τὸν ὄνειρον εἶναι μηνυτήν " ἐλέγετο δὲ, ὡς τῆς αὐτῆς ὥρας 
Βατάτζης ἀνήρητο ὑπὸ Περσῶν. οὕτω γὰρ ἐξετάζοντι ἐμηνύ- 
φοετὸ ὕστερον τῷ βασιλεῖ, ὃ γὰρ Βατάτζης, ἐπεὶ οἱ Πέρσαι 
παρῆσαν, ὅτι μὲν πρὸς Κανταχουζηγὸν τὸν βασιλέα πόλεμον 
ἀνήρητο, οὐκ ἐδήλου" τοῦτο δὲ μόνον ἔφασκεν, ὡς ἡγήσοιτο 
ἐπὲ λεηλασίᾳ, οἰόμενος, εἰ ἐπαγάγοι ταῖς ono βασιλέα πόλεσι Ὁ 
καὶ ἐπιδείξοι διεσχεδασμένου: ἀνθρώπους x«i βοσκήματα 


urbes Thraciae, (quas imperatoris auctoritate eius cognati regebant,) 
desciverant. Nihilo minus se quoque bello necessario instruebat, 
militesque e praesidiis advocabat: et qua ratione id bellum admi- 
nistráret, tacitus secum volutabat: cumque Nicephoro Metochite, 
qui legationem obierat, in grabatulo requiescens disserebat. Ali- 
quamdiu autem inter colloquendum dormitans, somno consopitus 
est: quo visus est videre duos adolescentes pulcherrimos, tenentes 
vestem stragulam,, colore Phoeniceam , super quà expressa crux 
aurea, ad quatuor eius angulos pertingens, Circum crucem .scri- 
ptum erat litteris aureis: lesus Christus vincit. Eam. vestem affe- 
rentes illi adolescentes imperatorem dormientem cooperiebant. Hoc 
visum experrectus adstantibus refett, qui (ut etiam ipse) boni quip- 
piam portendere hoc somnium coniectarunt.  Ferebatur porro, Ba- 
tatzen ea ipsa hora a Persis interfectum, ut indaganti postea impe- 
ratori significatum est, Etenim ille, Persis iam praesentibus, se bello 
Cantacuzenum persequi non indicarat: hoc solum dixerat, eos ad 
populaudum velle ducere, putans, si ad urbes imperatoris illos 
admovisset hominesque et pecora sparsa ostentasset, cupiditate 
praedarum ctiam barbaros in imperatorem pugaaturos, Qua iu re 


556 τ CANTACUZENI 


; ) à ; n Á ies , 
AC. 1346 πολλὰ, ἐπιϑυμίᾳ κέρδους αἱρήσεσθαι καὶ τοὺς βαρβάρους 
τὸν πρὸς βασιλέα πόλεμον, τοῦτο δ᾽ ἐναντίως ἀπέβαινεν ἢ 
"i x ^ , 
ἐκεῖνος «ero. ὡς γὰρ ἐγένετο ἐπὶ Γαρέλλαν, xai ἐπέτρεπε 
τὴν λείαν πολλὴν ὁρωμένην ἀγϑρώπων ὁμοῦ καὶ βοσκημάτων; 
οἱ Πέρσαι μὲν ἠρώτων, εἰ μὴ ὑπὸ Καντακουζηνὸν τὸν βα-5 
σιλέα ἢ χώρα εἴη. τοῦ δὲ ἐξειπόντος τὸ ἀπόῤῥητον xai 
Ψ. 53: παραινοῦντος πολυπραγμονεῖν μηδὲν, ἀλλ᾽ ἐμπίπλασϑαι τῶν 
ἀνδραπόδων, οἱ βάρβαροι ἀγαναχτήσαντες πρὸς τὴν ἀπά- 
e ^ 5»t/ B. 134 , x M 
τὴν, 0rL μηδὲν εἰδύτας ini ᾿βασιλέα ἤγαγε, καὶ δυσχε- 
P.665 garvavreg ὕπὲρ ἐχείνου, Βατάτζην μὲν ἀποχτείνουσιν αὐτί-το 
DL » ^ « à 
κα, τοὺς ἄλλους δὲ “Ῥωμαίους, ὅσοι συνῆσαν, ἐξανδραπο- 
. ^ €« 5? , -T- 
δίσαντες καὶ τὸν υἱὸν, ἀνεχώρησαν ἐπ’ oixov , μηδὲν ταῖς 
£7. , , Y ͵ , ' * 
ὑπὸ βασιλέα πόλεσι τελουσαις λυμηνάμεγοι. Βατάτζης μὲν 
3 m, - í 
οὖν τοιαύτην ἔδωχε δίκην τῆς ἀγνωμοσύνης. αἱ δὲ ovva- 
ποστᾶσαι πρότερον ἐχείνῳ πόλεις καὶ μετὰ τὴν ἐχείγου τε-τῦ 
D ? , € - s 
λευτὴν οὐ προσεχώρησαν τῷ βασιλεῖ, ἀλλὰ μέχρι πολλοῦ 
, EL - , c 
ἐπολέμησαν ἀγτέχουσαι. ἔξ ἐχείνων δὲ τῶν πόλεων xoi ἡ 
᾿ 2, 
τὸν Ἐμπυρίτην Ovrsg κατέχουσα φρουρὰ, τὸν ἄρχονια συλ- 
λαβόντες σφῶν ᾿Αρχοντίτζην προσαγορευόμεγον, αὐτόν. τε 
»« , * ' , ' , br] , 
παρέδοσαν βασιλίδι καὶ τὸ φρούριον. xai τυχόντες ἀδείας20 
? ^ r , E] -Ὁ 3 t 9 , c ^ 
Bec τὰς οἰκίας ἐπανῆλθον,  louvvgg τὲ ᾿“΄πόχαυχος ὃ τοῦ’ 
ες μεγάλου δουκὸς ἀδελφὸς νυχτὸς ἐπελϑὼν τὸ “Ῥήγιον εἷλε 
᾿ προδοσίᾳ, καὶ τὴν βασιλέως ἐξήλασε φρουράν. βασιλεὺς δὲ, 
ἐπεὶ ἡ στρατιὰ διὰ τὸν πρὸς Βατάτζην πόλεμον ἤδη 7- 
, 3 EE S - H - 
ϑροοισμένη ἣν, ἐδόχει δεῖν Βυζαντίοις ἐπελθεῖν: cvvetínovro25 
5. μὴν M. 17. τε P. 19. παρέδωσαν P. 


eum fefellit opinio. Ut enim apud Garellam opimam hominum 
pecorumque praedam eis concessit, Persae quaesierunt, ecquid sub 
Cantacuzeno esset illa regio,  Batatze quod celarat aperiente hor-- 
tantequc, ne essent curiosi,sed quantum liberet mancipiorum rape- 
rent, barbari ob fraudem stomacho exardescentes, quod inscios 
contra imperatorem duxisset, et propter cum indignati, homini 
mox ferro vitam eripiunt, et Romanos eius milites ad unum si- 
mulque filium captivos abducentes, subiectisque imperatori oppidis 
nihil damnorum dantes, domum receduut. Batatzes igitur tali poenà 
scelus suum expiavit, Civitates apostatrices post eius quoque mortem 
diu restiterunt, lIn his qui Empyriten temebant praesidiarii, prae- 
fectum suum. Archontitzen nomine comprehendunt et cum ipso ca- 
stello imperatrici dedunt, adeptique impunitatem, domos abeunt. 
At Ioannes Apocauchus, magni ducis frater, nocte praeter opinionem 
adveniens, Hhhegium proditione. eapit et imperatoris praesidium 
ciicit. Idem, congregato iam qui adversus DBatatzen colligebatur ex- 
"ercitu, Byzantios adoriundos decrevit, Sequebantur illum -Hierax, 


HISTORIARUM IIl. 90. 554 


δὲ αὐτῷ Ἱέραξ τὸ τὸν ἐκ Τζερνομιάνου λόχον ἄγων, xai Πα- A.C. 1346 
ῥασπόνδολος * ᾧ προσέταττεν Ó βασιλεὺς τοὺς στρατευομέ- 
vovc χκατὼ. τὴν ᾿Αδριανοῦ πάντας ἄγειν πλὴν Βράνου xat 
Movydovgi; xot Φραγγοπούλου, ob τῆς ἐν αὐτῇ στάσεως 
δήρξαν πρώτως καὲ πολλοὺς ᾿ἀδέφθειῤων τῶν προσεχόντων 
᾿βασιλεῖ. σχοπὸς δὲ ἦν αὐτῷ ἵγα μὴ Pone; διὰ φόβον 
-ἐφέλχεσθαι εἰχῇ καὶ μάτην" πρὸς γὰρ στρατείας παντάπασιν 
ἀνάσχητοι ἐχεῖνοε ἦσαν καὶ οὐδενὸς ἄμεινον διακείμενοι 
τῶν οὐδὲ διτε ποτέ εἶσιν εἰδότων ὅπλα. βασιλεὺς μὲν οὖν 
τοτοιαύτην γνώμην ἔχων, ἐχέλευς Παρασπονδύλῳ μηδένα τῶν 
τριῶν ἐχείνων ἄγειν" ἐχεῖνος δὲ, ὡς ἔλεγεν, ἀγνοῶν ὅϑεν εἰς 
τοῦτο ἐναχϑείη, τὸν Gpayyónoviov, καίτοι νοσοῦντα νόσον 
δεινὴν, (ἐρυσίπελας γὰρ ἦν,) ἠνάγκασε συνέπεσθαι" ὃν ἰδὼν 
ὃ βασιλεὺς ἐνδιατρίβοντα τῷ στρατοπέδῳ Παρασπονδύλου, 
τὔχατηγόρει πρὸς ὀργὴν οὐχ ἀπείϑειαν μόνον, ἀλλὰ xai ὠ- 
μότητα, ὅτι νοσοῦντα ἄνθρωπον οὕτω δεινῶς ἄγει πρὸς 
τὸ στρατόπεδον, καίτοι χελευσϑεὶς μηδὲν παρενοχλεῖν. ὃ 
δὲ τήν τε ἀπείϑειαν ὡμολόγει χαὶ συγγνώμης τυχεῖν ἐδεῖ- 
το" μηδὲ γὰρ εἰδέναι, ὅϑεν κινηϑείῃ πρὸς τὸ τοιοῦτον " καί- D 
βοτοι τῆς στρατείας ἀφεθῆναι πολλὰ δεόμενον, ἕπεσϑαι κατα- 
γαγκάζειν. βασιλεὺς δὲ τῆς νύσου τὸν Φραγγόπουλον οἰχτεί- 
ρας, ἐχέλευε τοῖς συνοῦσιν ἰατροῖς πρόνοιαν αὐτοῦ ποιεῖ: 
edat, αὐτὸς δὲ παρὰ τὴν τῆς Καμήλου γέφυραν ἐλϑὼν, 
αὖϑις ἐστρατοπεδεύετο xai διελέγετο κρύφα τοῖς ἐν Βυζανγ- 


cohortem praesidiariam Tzernomiano adducens, et Paraspondylus: 
cui mandavit imperator, ut quantum esset militum Adrianopoli, 
duceret praeter Branum , Mugdupham οὖ Phrangopuluim, primos ibi- 
dem seditionis auctores, multorumque imperatoris studiosorum in- 
teremptores. Consilium fuit, ne timore tantum frustraque: ac te- 
mere non tam duci, quam trahi viderentur: nam ad militiam omnino 
inexercitati; erant nec multum eorum dissimiles, qui nec sciunt 
quidem aliquando arma exstitisse. Hac itaque mente imperator tres 
illos relinquere Paraspondylo praecepit. Is ignorans, ut aiebat, unde 
instinctus, Phrangopulum, tametsi gravi morbo, nempe sacro igni, 
tortum , sequi coegit, Quem in castris intuitus imperator, Para- 
spondylum non de inobedientia solum , sed insuper de crudelitate 
obiurgavit , qui hominem tam vehementer aegrotum, et quidem 
iussus nihil ei molestiarum exhibere , in castra déduxisset. Para- 
spondylus et inobedientiam confiteri et veniam precari: neque enim 
scire, quomodo haec sibi mens iniecta fuerit: sed quamvis expedi- 
tionem multis deprecantem sequi compulisse. Imperator Phrango- 
pulum morbi causa miseratus medicis praesentibus curandum com- 
misit: ipse ad pontem Cameli procedens rursum ibi castra fecit 


" 


558 CANTACUZENI 


AC. 1346 τίῳ φίλοις, εἶ δύναιντο τὴν πόλιν αὐτῷ παραδιδόναι, ἐπηγ- 
γέλλοντό τὸ καὶ αὐτοὶ τὴν τῆς Ἐυλοχέρχου λεγομένην πύλην 
ἐκ πολλῶν ἐτῶν ἀπῳκοδομημένην διορύξαντες εἰσάγειν. οὕτω 
δὲ τοῦ χρόγου τριβομένου, τινὰ τῶν ἐκ Βυζαντίου γνωρίμων 

P.666 ὃ Φραγγύόπουλος ἰδὼν àv στρατοπέδῳ διατρίβοντα ἠρώταθ 
τὴν αἰτίαν, x«9? ἣν ἀφίκοιτο, καὶ εἰ πολὺς εἴη χρόνος, ὅσος 
ἀποσταίη Βυζαντίου. ὃ δὲ τό,τε πρὸς βασιλέα ἔχϑος Φραγγο- 
πούλου πρότερον εἰδὼς καὶ τὴν πρὸς αὐτὸν φιλίαν, καὲ vout- 
σας προϑυμότατα συγαγωνιεῖσϑαι πρὸς τὴν ἐπιχείρησιν αὖ- 
τῷ, ἀπεκάλυπτεν αὐτίκα τὸ ἀπόῤῥητον, καὶ παρὰ μὲν τῶντο 
ἐν Βυζαντίῳ ἔλεγεν ἀρχόντων πεπεῖσθαι ἐνθάδε ἥχειν με- 
γάλα εὖ ποιήσειν ἐπαγγειλαμένων *. δηλητήριον δὲ ἔχειν, ἵν᾽ 
εἰ, δύναιτο, ἀνέλοι βασιλέα προσαγαγών. ἕχτον δὲ ἤδη μῆνα, 
ἐπὲ τούτῳ προσταλαιπωροῦντα μηδέποτε καιροῦ ἐπιτυχεῖν. 
γυνὴ δὲ αὐτὸν ἡ προσεδρία καὶ ἡ καρτερία τοῖς μαγείροις τῇ 

ν.53. ἐντάξασᾳ τοῦ βασιλέως καιρὸν παρέχειν τὸ σπουδαζόμενον 

Βάγύειν. διὸ καὶ μάλιστα συνήδεσθαι αὐτῷ, ὅτι οὕτω GUV- 
τυχὸν συγκατεργάσεται αὐτῷ, ἵνα xai τῶν ἴσων εὐεργετη- 
“μάτων τύχῃ παρὰ τῶν ἀρχόντων. ἔλεγέ τε παρεσχευασμέ- 
vog εἶναι ὡς τῆς ἑσπέρας ἤδη ταύτης τῷ βασιλέως Ósímvqmo 
τὰ φάρμακα κεράσων. ἅμα δὲ βούλεσθαι καὶ πρὸς Βυ- 
ζάντιον ἀποδιδράσκειν, παρήνει τ συνέπεσϑαι καὶ αὐτόν, 
οὕτω μὲν οὖν ἐκεῖνος ἐξεῖπε τὸ ἀπόῤῥητον, ἐχϑραίνειν οἱ-- 
ηϑεὶς Φραγγόπουλον τῷ βασιλεῖ" ὃ δὲ ἐδόκει πρὸς τὴν 


et cum amicis, qui erant Byzantii, de urbe sibi tradenda, si fieri 
posset occulte egit, llli portam Xylocerci dictam, multis abhinc 
annis obstructam, perfossuros eumque introducturos receperunt, 
Post intervallum temporis quemdam familiarem suum Byzantinum 
in castris conspicatus Phrangopulus, quid eo venisset et quamdiu 
esset, ex quo Byzantio discessisset, sciscitatur. Ille et pristinum 
Phrangopuli odium in imperatorem et egregiam erga se fidem 
haud nesciens, existimansque manibus et pedibus conatus suos ad- 
iuturum , statim arcanum cum eo communicat , ab archontibus, qui 
essent Byzantii, promissis uberrimis illectum huc se contulisse, ha- 
bereque veneficium, quod, si posset imperatori admovere, eum ene-. 
caret. Sextum iam mensem in hoc misere labórare, nec unquám 
perficiundi occasionem invenire, ^ Nunc autem perseverantiam ac 
tolerantiam suam, quae in coquos imperatoris eum allegerit, ad rem 
tanto studio quaesitam semel transigendam occasionem offerre. Ideo 
sibi gratulari vehementer, cum ita ceciderit, ut ipse sibi subservire 
queat et paria apud archontas promereri beneficia, ac paratum 
esse vel illa ipsa vespera pharmacum imperatori in coena miscere, 
Velle deinde Byzantium fugam capessere: et admonebat, uti secum 


HISTORIARUM III. 91. 559 


[:/ , e , 
πρᾶξιν ἥδεσϑαι xai βούλεσθαι xai συνεργεῖν" ἐδεῖτό τε xai αὐὖ- AC. 1346 
- * , 5 
τῷ τὰ φάρμακα ἐπιδεικύγαι. 0 δ᾽ ἐπεδείχνυεν αὐτίκα, οὐδὲν περὲ 
- M 5 
ἐχείνου φαῦλον ὑπωπτευχώς. ἐπεὲ δὲ εἶχεν ἐν χερσὶν ὁ Φραγ-α 
γόπουλος τὰ φάρμακα, οὐκ ἀπεδίδου ἀπαιτοῦντι * νομίσας δὲ, 
5 ^ , * € - 3 
δῦπερ ἦν, ἐξηπατῆσθαι καὶ δείσας, μὴ pn rae aped αὖ- 
, ^ ^ , » * 
τίχα. Φραγγόπουλος dà τὰ φάρμακα ἔχων, ἧκε πρὸς βα- 
* - - ' 
σιλέα καὶ ἐπεδείκνυέ τε καὶ διηγεῖτο, οἷα περὲ τοῦ πραγμα- 
, ᾽ ' , 
τος συμβαίη, ἰσχυρίζετό τε, ὡς ἀσχοληϑεὶς περὲ τὰ qug- 
1 , ' WT 17 - 4 * n 
paxa τὸν ἐπιβουλεύοντα ἐῴη διαδρᾶναι. βασιλεὺς δὲ τὴν 
: , ^ ^ , e , 
1022904 αὐτὸν κηδεμονίαν τοῦ ϑεοῦ ϑαυμάσας, ὅτι x«i ἃ ἐδό- 
κει Παρασπόνδυλος δεδρακέναι ἀπειϑῶν, ταῦϑ᾽ ὑπὸ ϑεοῦ τῆς 
- * Ὁ ect , ? , ' ^ ^ 
εἰς αὐτὸν ξνεχα προγοίας (uxovOourrO, xai πολλᾶς τῆς σωτη- 
ε , * , ^ 
ρίας χάριτας OuoAoyncag, τὰ φάρμαχα μὲν ἐχέλευς xaro- 
, , u 3, - 
ρύττειν, ἵνα μή τις ἀνθρώποις 7 χτήνεσιν ὕπ᾽ αὐτοῦ βλάβη Ὁ 
, , ^ 2 ,, , , LS 
τὄπροστριβείη. (Φραγγόπουλον δὲ ἠμείβετο εὐεργετήσας ἀξίως 
τῆς εὐνοίας. 
3 ^ 
Su. Ἱέραξ δὲ ἦν μὲν ἀεὶ δύσνους βασιλεῖ, τότε δὲ τὴν P. 667 
στρατοπέδου ἐπιτετραμμένος φυλακὴν, ἐπεὲ μετὰ τοῦ ὑπ᾿ B 
 * , ᾽ ^ , , ' * x 
αὐτὸν λόχου ἐγγὺς διενυχτέρευε Βυζαντίου, rovg μὲν ἄλλους 
αοἀφῆκε στρατιώτας φυλάττειν ἀγρυπνοῦντας " αὐτὸς δὲ ἕνα 
- - e ^ 
τῶν οἰκετῶν ἔχων, ὅστις rà ἀπόῤῥητα αὐτῷ συνήδει, Bv- 
, -— M 
ζαγτίου τε ἐγένετο ἐντὸς xai διαλεχϑεὶς τοῖς ἄρχουσι xai 
3 , , , , 3 2 * LI 
ἐπαγγειλάμενος ἀποχτείγειν βασιλέα, αὖϑις ἐξελϑῶν, μετὰ 


aufugeret. Sic ille secreta sua enuntiabat, quod Phrangopulum 
odio imperatoris affectum crederet. Phrangopulus simulare rogare- 
que, ut et sibi venenum ostenderet: qui confestim nihil infidum 
suspicans ostendit. Phrangopulus ubi pharmacum in manibus ha- 
buit, reposcenti non reddidit. Veneficus ratus id, quod erat, se de- 
ceptum, et timens, ne caperetur, extemplo fuga se subduxit, Phran- 
gopulus venenum imperatori demonstrat: quid contigisset, memorat, 
afürmans, se illo considerando occupatum insidiatorem elabi sivisse. 
Imperator Dei erga se tantam curam admiratus, quod et quae Ρα-- 
raspondylus immorigerus fecisse videretur, eadem sua in ipsum pro- 
videntia ita moderatus sit ac dispensarit, de salute conservata 
gratias multas agit, et pharmacum , ne cui homini aut pecudi pesti- 
fer eius contactus noceat, humi defodi iubet, et in Phrangopulum, 
pro eo ac eiusdem benevolentia merebatur, munera confert. 

9r. Αἴ vero Hierax perpetua quadam in imperatorem malevo- 
lentia suffüsus, tum mandatis sibi castrorum excubiis, quoniam cum 
agmine suo prope Byzantium pernoctabat, excubitoribus relictis, 
ipse, uno famulo secretorum conscio prosequente, urbem subiit, et 
collocutus cum archontibus pollicitusque imperatorem necaturum, 
regressus inde, cum aliis militibus suis in castra venit. Imperatori 
quid Hierax fecerit, àmici ex urbe protinus siguificant: quemadmo- 


. 560 CANTACUZENI 


A.C.1346 τῶν ἄλλων ἦχε στρατιωτῶν εἰς τὸ στρατόπεδον. βασιλεῖ δὲ 
οἱ φίλοι τὰ περὶ Iégaxog αὐτίχα ἐποίουν δῆλα, ὡς ταύτης 
τῆς νυχτὸς ἐντὸς γένοιτο Βυζαντίου καὶ τοῖς ἄρχουσι δια- 
λεχϑείη,, παρήνουν ve φυλάττεσθαι τὸν ἀνδρα. βασιλεὺς δὲ 

αῴετο αὐτοὺς ἐξηπατῆσϑαι, ἔφασκέ τε πρὸς οὕς ἐθάῤῥει τὰϑ 

- ς » 2 ' r XV c '| Cy! 
τοιαῦτα, ὡς τοῖς ἄρχουσι πρὸς ἀπάτην δ' περὲ Ἱέραχος δὲ- 
αδοθείη λόγος, ἕτερόν τινὰ εἰσαγαγοῦσιν, ἵν’ ἢ αὐτὸν ἐγὼ 
διάϑωμαι καχῶς πυϑόμενος, ἢ ἐκεῖνος δείσας περὶ" ξαυτοῦ 
ἀποσταίη πρὸς ἐκείνους. ὡς δὲ οἱ φίλοι ἰσχυρίζοντο εἶναι 
ἀληθῆ τὰ εἰρημένα, τῶν προτέρων λόγων ἀνεμίμνησχεν ὅτο 
βασιλεὺς μεταπεμψάμενος Ἰέρακα xai τῶν συγϑηχῶν καὶ 

V. 533 τῶν ὅρχων, οὗς παρείχετο, μηδέποτε ἀγνωμονήσειν" αὖϑίς τὸ 

τὴν ἴσην αἵρεσιν προὐτίϑεν xai παρήνει, εἴγε βούλοιτο βα- 
σιλίδι προσχωρεῖν, μὴ λάϑρα, ἀλλὰ φανερῶς συνταξάμενον 
ἀναχωρεῖν" οὐ γὰρ αὐτὸν κωλύσειν πρὸς οὐδέν. αὐτίκα Oii 
ἐκεῖνος ὥμγυε φρικώδεις ὕρχους, μηδὲν αὐτῷ τῶν κατηγορου-, 

Ὁ μένων συνειδέναι, ἀλλὰ τοῖς τὲ προτέροις ὕρχοις ἐμμένειν 
ἀκριβῶς καὶ ταῖς συνθήκαις, καὶ τὸ αὐτῷ συνεῖναι τοῦ παν- 
τὸς τιμᾶσθαι" πλείονος δὲ ἀσφαλείας ἕνεχα ἐν τῷ παρόντι 
καὶ τοῦ μεγάλου τοῦ Χριστοῦ μάρτυρος εἴχόνα παρείχετουο 
Γεωργίου πίστεως ἐνέχυρον καὲ τῆς περὲ αὐτὸν ἀδόλου γνώ- 
μῆς. βασιλεὺς μὲν οὖν. ἐπαύσατο αὐτίκα ὑποπτεύων. “Ἰέραξ 
δὲ μετὼ μικρὸν αὖϑις καιρὸν ἐπιτηρήσας, ἦλϑε πρὸς Βυζάν- 
τιον, ὡς αὖϑις τοῖς ἄρχουσι διαλεξόμενος. τῆς αὐτῆς δὲ 

7. εἰσάγουσιν P. |: 23. πρὸ P. 


7 


dum scilicet nocte praecedente intus cum archontibus sermonem 
contulerit, monentes, ut caveret sibi .ab homine. Imperator illos 
falli'ratus, ait iis, quorum in talibus fidem exploraverat, ab ar- 
chontibus versute rumorem sparsum esse, ut co audito, ipse im 
illum exempla ederet, aut ut ille sibi timens ad eorum partes 
transiret. Sed postquam amici eadem confirmarunt, Imperator, Hie- 
race accito, dictorum pactique ac iuramenti , quod dedisset , nihil 
se sceleris de cetero factarum admonuit eamdemque uam prius - 
optionem proposuit, hortatus, si vellet imperatrici militare, ne fur- Ὁ 
tim a se, sed palam valedicens recederet: nullo enim modo impe- 
diturum. Statim ille tremendum sacramentum dicit, nihil eius sibi 
esse conscium, quod obiiceretur, pactumque ac iuramentum prius 
servare. sedulo, et ut imperatori adhaereat, in co sibi esse omnia. 
Mlico imaginem praeclari martyris Christi Georgii fidei suae since- 
raeque erga imperatorem voluntatis quoddam: pignus: dedit. Hinc 
imperator mox suspicionem deposuit. Hierax non diu post iterum 
captata occasione, Byzantium cum archontibus denuo colloquendi 
causa intravit. Eadem nocte Paraspondylus alius a praefecto Adria- 
nopolis, ob similem causam verba cum iisdem habiturus, in urbem 


HISTORIARUM ΠΙ. 91. 561 


γυχτὸς, Παρασπόνδυλός τις ἕτερος παρὰ τὸν ἄρχοντα τῆς Ἀ.Ο. 1346 
᾿Αδριανοῦ τῆς ὁμοίας ἕγεχα αἴτίας πρὸς Βυζάντιον ἀφῖχτο 
τοῖς ἄρχουσι διαλεξόμενος" ἦν γὰρ καὶ πρότερον διειλεγμέ- 
γος χρύφα περὶ τοῦ βασιλέα ἀποκτείνειν. ἐπεὲ δὲ καὶ Ἱέραξ p.668 
5ágixro κατὰ τύχην καὶ t αἱ πύλαι ἦσαν κεχλεισμέναι, 
ἹἹέραξ μὲν καὶ ἄλλων πολλῶν παρόντων οὐ διέγνω Παρα- 
σπόνδυλον - ἐχεῖνος δὲ φϑογήσας Tégaxi τοῦ τοῖς δμοίοις ἐγ-- 
χειρεῖν καὶ προδιδόναι διανοηθεὶς; λάϑρα προσελθὼν τῆς 
οὐρᾶς ἀπέτεμε τοῦ ἵππου τρίχας, iv εἴη σαφῶς ἐλέγχειν 
τοἐπὲ τοῦ βασιλέως δεῖγμα φανερὸν τῆς κακουργίας τὰς τρίχας 
παρεχόμενος, ᾧετο γὰρ πρὸς ἀμφότερα αὐτῷ λυσιτελήσειν 
τὴν ἐχείγου προδοσίαν" Ἱέρακά τε γὰρ οὐχέτι ἕξειν ἀνταγω- 
γιστὴν περὲ πράγματος οὕτω μεγάλου, διεφϑαρμένον ὑπὸ 
βασιλέως, καὶ αὐτὸς ἀφυλαχτοτέρῳ μᾶλλον ἐντυχεῖν τῷ βα- 
τὔσιλεῖ διὰ τὴν δοκοῦσαν εὔνοιαν, καὶ ῥᾷον κατεργάσεσϑαι τὸν B 
φόνον. διεγοεῖτο γὰρ, ὡς ἐλέγετο, ὑπνοῦντι ἐπιτίϑεσϑαι βα- 
σιλεῖ καὶ ἀποχτείνειν. ἅμα δὲ ἡμέρᾳ οἵ τε φίλοι βασιλεῖ 
ἐμήνυον, ὡς αὖϑις Ἱέραξ εἰσέλθοι Βυζάντιον τῆς νυχτὸς 
καὶ τοῖς ἄρχουσι διαλεχϑείη. καὶ Παρασπόνδυλος ὅμοίως 
δοτήν τε ἀποστασίαν ἐμήνυεν ἹἹέρακος καὶ τὴν ἐπιβουλὴν, xai 
τὰς τρίχας ἐπεδείκνυε τοῦ ἵππου, ἔφασχε δὲ ὡς ὑποπτεύσοι 
μὲν καὶ πρότερον αὐτὸν, δείσας δὲ μὴ καταψεύδοιτο αὐτοῦ, 
μὴ ὑποπτεύων ἀληϑῆ, παρὰ τὴν Βυζαντίου πύλην ἀφικέσϑαει 
καὶ τοῖς ἄλλοις συνεῖναι ἀγνοούμενον " ἀφικομένου δὲ léga-C 


venit: nam et antea clandestine de nece imperatori inferenda cum 
ilis egerat. Ubi autem fortuito et Hierax affuit, portis adhuc clau- 
sis inter alios multos Paraspondylum. non agnovit. [5 vero Hieraci 
simile facinus molienti invidens. illáàmque prodere statuens, clam 
accedit: pilos de cauda eius equi praescindit, ut sic hominem, apud 
imperatorem signum facinoris conspicuum pilos illos proferendo; 
manifesto coargueret; cuius proditionem sibi bifariam commodatu- 
ram credebat: nempe ut Hieracem in re tanti momenti tamque 
ardua amplius antagonistam non haberet, ab imperatore vita mul- 
tatum scilicet, et ob tam insigne benevolentiae suae documenti 
liberius securum adire , atque ita facilius eum iugulare posset: co- 
gitabat enim, ut perhibebant, in dormientem stricto ense irruere. 
Prima luce amici iterum imperatorem faciunt certiorem, Hieracem 
noctu ingressum denuo Byzantium, cum Archontibus sermonem mi^ 
scuisse. Paraspondylus ipse quoque defectionem Hieracis et insidias 
nuntiat, et pilos caudae equinae ostentans autumat, se etiam prius 
suspectum habuisse: sed ne forte ex falsa suspicione mentirctur; 
timuisse, ideoque ad portam Byzantii abiisse, et inter alios igno- 
tum latuisse. Eodem Hieracem venisse, Seque pilos caudae iumenti 


Cantacuzenus IL, 36 


56» ^— .CANTACUZENI 


3» * lk] ω "oc - , 5 λέ 
À. C. 1346x0c, αὐτὸν μὲν ἀνεπαισθήτως TOU ἵππου τάς τρίχας ἀφελὲ- 
σϑαι, ἵν᾽ εἴη τεκμήριον ἐναργές. ἐκεῖνον δὲ τῶν πυλῶν ἀγοι- 
á «t , « ἘΣ ) ^ * 
χϑεισῶν,, ἐντὸς γενόμενον, αὖϑις ἐξελϑεῖν. βασιλεὺς δὲ ἐπεὲ 
Ν - e , 
τοιαῦτα ἤκουεν, ἐσκέπτετο negl ἹἹέρακος ὅ,τι χρήσαιτο. σχε- 
πτομένῳ δὲ αὐτῷ ἠγγέλλετο, ὡς Βυζαντίου ἐξελϑοῦσα orga-5 
a ^ 4. ὦ. ^ 3^4 ἢ Y 
τιὰ συμπλακείη τισὲ τῶν βασιλέως. “ατῖγοι γὰρ ὀλίγοι vt- 
- , P , * 
γὲς ἐκ Γερμανῶν ἐν Βυζαντίῳ διατρίβοντες. ἐξελϑόντες τισὲ 
- , 3 T ^ - 5 ' , 
τῶν βασιλέως περιέτυχον, ἐν oic καὶ Ἱέραξ ἥν" καὶ μάχης 
^ L4 ^ 
συγναφϑείσης, ovre τῶν Ῥωμαίων, οὔτε τῶν “Ἵατίνων mé- 
Ὕ ' » ' 2 , Cy r € ^ , ^ 
πτωχεν οὐδεὶς, οὔτε μὴν ἐτραυματίσθη" "IégaS δὲ μόνον δίςτο 
1 LU , M ' ' | j3 2 
τραυματιοϑεὶς, ἀπέβαλέ ve τὸν ἵππον, καὶ αὐτὸς ἤλϑεν &y- 
' C4 v 3 à 2» , c ^ , , , 
D γὺς ἁλῶναι" αὖϑις δὲ ἐπελθόντες οἱ βασιλικοὶ, ἀνεσώσαντο 
j * 
τε καὶ πρὸς τὸ στρατόπεδον ἦγον τραυματίαν, βασιλεὺς δὲ 
M * T. ^ - 
πρὸς τὴν σχηνὴν ἐλϑὼν, ἐν ἢ διῆγε, σκοπεῖν ἐχέλευε, μὴ l'e- 
: - — -“ * 
" ὥργιος ὃ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς τῆς εἰς αὐτὸν παροιγίας σω-τῦ 
^ N - , 
φρονίζων, ὅτιπερ ἐγγυητὴν παρεσχημένος, αὖϑις τοῖς φαύ- 
λοις καὶ πονηροῖς ἔργοις ἐχδιδοίη ξαυτὸν, εἴασε τραυματι- 
- M M LJ c 
σϑῆναι. ὃ δ᾽ αὖϑις τὰ ἴσα τοῖς προτέροις ἰσχυρίζετο", ὡς 
59! c , ^ NUES L5: , EI * ΕῚ ' 
ἀδίκως ὑποπτεύοιτο. νυχτὸς δὲ ἐπελθούσης, énsi ἤσϑάγετο 
y 5 , t 
V.534 οὐκ ἀγγοούμενος, ᾧχετο εἰς Βυζάντιον ἀποδρὰς - ἐρωτώμε-20 
γος δὲ τὴν αἰτίαν, OU ἣν οὐ τελέσειε τὰ ὑπεσχημένα, dei 
P 669 ui» ἔφασχεν ἐπιχειρεῖν, καιροῦ δὲ οὐδέποτε τετυχηκέναι, 
΄ u » » ^w 
qvAarrouévov βασιλέως, ὥσπερ ἂν si συνήδει αὐτῷ τοὺς λο- 
M , , » ' . 
- γισμοὺς, καὶ δεδοικέναι μὴ κατάφωρος γενόμενος ἀπόληταϊ- 


15, διεσώσαντο M. mg. 


eius pro evidenti indicio ; ita ut non animadverterctur, abstulisse, 
ipsum portis reclusis, cum intus füisset, rursum exivisse. His au- 
ditis, quid Hieraci faceret, apud animum disquirebat imperator. Dis- 
quirenti nuntiatur, globum Byzantio erupisse, qui cum aliquot de 
eius exercitu coufligat. Latini siquidem ex Germanis quidam pauci, 
Byzantii manentes, in quosdam imperatorios egressi inciderant, in 
quibus et Hierax: consertisque manibus, nec de Romanis, mec de 
Latinis quisquam aut cecidit, aut vulneratus est: solus .Hierax 
duobus acceplis vulneribus equum amisit, et quin caperetur, parum 
abfuit: quem postea supervenientes imperatorii servarunt, saucium- 
que in castra perduxerunt. Ad cuius tabernaculum. accedens impe- 
rator, videret, monebat, ne forte Georgius Christi martyr eius in 
se insolentem teineritatem castigans (quod cum sponsorem dedisset, 
rursum se vitiose ct improbe factis astringeret) vulnerari .permi- 
sisset. Ille idem quod ante aflirmare, iniuria in se suspicionem 
commoveri. Nocte sequenti, quoniam se proditionis manifestum 
videbat, Byzantium aufugit: ubi interrogatus, cur promissa non per- 
fecisset, respondit, conatum quidem nunquam , opportunitatem sem- 


HISTORIARUM 11. 91. 503 


ἐδέχϑη μέντοι παρὰ βασιλίδος μάλιστα ἡδέως καὶ τῶν κα- AC. 1346 

τὰ Θρᾷκην πόλεων, αἵ Βατάτζῃ συναπέστησαν, ἄρχων ἀπε- 
δείχϑη. μετὰ μικρὸν δὲ φωραϑεὶς xai. Παρασπόνδυλος ἐπι- 
βουλεύων βασιλεῖ, ἀπεδίδρασχε πρὸς βασιλίδα, καὶ οἱ τὰ 
δβασιλέως ἔνδον πράσσοντες, μηνυϑείσης τῆς ἐπιβουλῆς,, δεί- 
σαντες xai αὐτοὶ ἀπεδίδρασχον πρὸς βασιλέα. βασιλεὺς δὲ 
ἐπεὶ 5 τε ἔνδον πεφώρατο ἐργασία, xal ἐκτὸς οὐδὲν ἦν, ὅ, 

τι λυπήσει Βυζαντίους, ἀνεζεύγνυεν εἰς Σηλυμβοίαν. ἐκεῖσε B 
δὲ παρασχευασάμενος ᾿καὶ στρατιώτας τριακοσίους ἔχων ἐπι- 
Ιολέχτους, γυχτὸς ἀφῖχτο πρὸς Ἱερὸν, τὴν κατὰ 10 στύμα τοῦ 

Πόντου κειμένην πόλιν, ἐπαγόμενος xai κλίμακας. τῶν ἔνδον ; 

μιέντοι οὐδεὶς συνέπραττεν αὐτοῖς, ἀλλὰ xa^ ἑαυτοὺς ἐπε- 
χείρουν τὴν ἅλωσιν τῆς πόλεως. λαϑόντες δὲ τοὺς ἔνδον, 
τάς τε κλίμακας προσήρειδον τοῖς τείχεσι καὶ αὐτῶν Gré- 
τὄβαινον οὐκ ὀλίγοι. ἐπεὲ δὲ ἔνδον ἦσαν, τὴν νίκην διέφϑει- 
ραν ὑπ᾽ ἀβουλίας. οὔτε γὰρ ἐφίσταντο τοῖς τείχεσιν, ἄδειαν 

παρεχόμενοι xai τοῖς ἄλλοις ἀναβαίνειν, οὔτ᾽ ἐπεὶ χατέβαιγοναᾳ 
&rdov ἀπὸ τῶν τειχῶν, διαγοιγνύναι τὰς πύλας καὶ τοῖς GÀ- 
λοις στρατιώταις ἔϑεντο διὰ σπουδῆς, ἀλλὰ πάντων τῶν δε- 
200vrOY ἀμελήσαντες ἐτρέποντο ἐφ’ ἁρπαγὰς, οἰόμενοι βεβαίως 
ἤδη τὴν πόλιν. ἔχειν. οἱ ἔνδον δὲ, ἐπεὶ ἠσθάνοντο τοὺς πορ- 
ϑοῦντας ὀλίγους Ovrac, ἠμύνοντο ἀγαϑαρσήσαντες xai ἀγα- 
βάντες ἐπὶ τῶν τειχῶν, τάς τε ἀλίμακας ἀπεσχευάζοντο ovv- 
ϑλῶντες, πλείους τε ὀλίγοις ἐπιόγτες καὶ ἐγχώριοι πρὸς 

5. δεήσαντες P. 55. ὀλίγους ὄντας add. M. 


per sibi defuisse, imperatore mon secus sibi cavente, quam si 
cogitata eius perspiceret: -et metuisse, ne deprehensus sanguine 
poenas daret. Augusta illum cupidissime suscepit, urbiumque "l'hra- 
ciae, quae cum Batatze ab imperatore desciverant, praefectum de- 
claravit. Non multum intercessit spatium, cum et Paraspondylus 
insidiarum in imperatorem compertus, ad imperatricem transfugit. 
Qui vero intra moenia erant, ab imperatore stantes, detectis vicis- 
sim eorum machinis, perculsi ad eum confugerant: qui quod intus 
parabatur intellecto, quia foris, unde Byzantiis aegre esset, fieri 
nihil poterat, Selybriam est reversus. lllic instructus cum trecentis 
selectis, et scalis noctu Hierum ad Ponti fauces situm pervenit: 
oppidanorumque adiuvante nemine, per se urbem capere aggrediun- 
tur: ac latenter scalis ad muros applicitis non pauci ascendunt. 
Intus iam cum essent, victoriam stulte perdiderunt. Neque enim 
in moenibus tantisper consistebant, dum et alii tuto ascendissent: 
neque cum in oppidum descendissent, portas sociis reserare labora- 
bant: sed partibus suis neglectis, putantes se urbem pro certo iam 
obtinere, ad praedam discurrebant. Indigenae, animadversa praeda- 
lorum paucitate, ad defensionem recipiunt animos: conscensisque 


564 CANTACUZENI 


A. C. ιϑήθξένους, κατέστησαν ἐν χρῷ κινδύνου. ὅμως οἵ βασιλέως εὖ-. 
ρώστως ἀμυνόμενγοι, ἐβιάσαντό v6 τοὺς Ἱερείους. πρὸς τὴν 
ἄνοδον καὶ διεξέπιπτον ἀπὸ τῶν τειχῶν E ἕκαστος συντύ-- 

Ὁ χοι διακινδυνεύοντες, sai 5d πόλις μὲν τοῦτον τὸν τρόπον ^ 
διεσώϑη vÀY βασιλικῶν δὲ εἷς μὲν ἔνδον ἔπεσε μαχόμενος ,5 
ἕτερος δὲ τοῖς ἄλλοις συνεκπεσὼν, τὸ σχέλος ἐτελεύτησε 
συνϑλάσας" οἱ δ᾽ ἄλλοι πάντες διεσώϑησαν. βασιλεὺς δὲ, ἐπεὲ 
διέφυγεν 5j πόλις, οὕτως ἐγγὺς ἁλῶναι γενομένη, ἐκεῖϑεν üva- 
στρέψας ἐπανῆχεν εἰς ᾿Αδριανούπολιν; ' 

P. 670 SB .. Ἐδόκει δὲ ἤδη καὶ τὸν τῶν βασιλέων τρόπον στέ-το 
φεσϑαι. , ἐπεὶ καὶ πατριάρχης ὃ τῶν Ἱεροσολύμων παρῆν αὐ- 
τῷ καὶ τῶν ἀρχιερέων. ἄλλοι οὐκ ὀλίγοι. xa φυσοχόοις 

Β ἐπιτρέψας στέμματα κατασκευάζειν ». καὶ τἄλλα ὅσα ἐπιτή- 
δεια πρὸς τὴν τελετὴν, ἐπεὲ πάντα ἦσαν ἤδη παρεσκευασμένα, 
ἐστέφετο ὑπὸ “αϊζάρου τοῦ τῶν Ἱεροσολύμων πατριάρ-τ5 

V.535 xov κατὰ μῆνα Πάϊον, ἡνίκα καὶ Κωνσταντίνου τοῦ μεγά-- 
λου καὶ Ἕλένης τῆς μητρὸς τῶν ἰσαποστόλων βασιλέων 7 
μνήμη γίνεται. ἔστεφε δὲ καὶ αὐτὸς κατὰ τὸ ἔϑος Εἰρήνην 
βασιλίδα τὴν γαμετὴν, καὶ πάντα ὅσα εἴωϑεν ἐτελεῖτο ὅσον 
μάλιστα ἐξῆν. ἀπόδεσμοί, re γὰρ ἐῤῥίπττοντο ἀργύρου xai20. 
χρυσοῦ, καὶ πότοι καὶ .φιλοτησίαι ἐπὲ πλείστας ἡμέρας ére- 
λοῦντο. ὄντων δ᾽ ἐχεῖ διὰ τὴν ξορτὴν συνειλεγμένων τῶν ἀρ--. 
χιερέων καὶ λόγου περὶ πατριάρχου τοῦ Ἰωάννου γεγενημέ- 

ανου;, & χρὴ αὐτῷ κατὰ τὴν ἱερωσύνην εἶναι κοινωνοὺς τοι-- 


4. συντύχῃ P. 8. οὕτω P. — 24. τὰ add. P. ante τὴν. 


muris scalas confractas deiiciunt, ac plures in paucos, incolaeque 
in advenas irruentes, ad praesentissimum eos discrimen redigunt, 
Nihilo. minus imperatori resistentes fortiter, ad muros repellendis 
Hierensibus pervenerunt: inde se, qua cuique sors obtigit, non sine 
pcriculo deiecerunt. Urbs hoc modo servata est, Ex "imperatoris 
unus pugnando intus occubuit: alter cum aliis desiliens, diffracto 
crure periit: reliqui omnes incolumes evaserunt. Imperator ut vidit 
urbem paene captam non potuisse capi, Adrianopolim se recepit. 

92. lam vero placuit etiam imperatorum more coronari , quan-. 
doquidem et patriarcha Hierosolymorum et episcopi complures co- 
ram adessent. Cumque mandasset artificibus , ut coronam, et aliis 
ut alia ad eam celebritatem ceremoniamque accommodata confice- 
rent, paratis omnibus a Lazaro patriarcha Hierosolymitano , mense 
Maio, quando Constantini magui et Helenae matris eius, apostolis 
comparandorum memoria colibés corora induitur. Coronat autem 
et ipse, ut mos tenebat, Irenen coniugem suam, ommuiaque solitis 
ritibus quam maxime fieri potuit, peracta sunt, Nam et argentea 
atque aurea numismata spargebantur: et. convivia poculorumque 


HISTORIARUM III. 92. 565 


- -ν αν € , " 
αὗτα τολμῶντι, ἐπεὶ xai παρὰ τῶν ἐν Βυζαντίῳ ἀρχιερέων, A.C. 1346 
ob ἐν ταῖς οἰκίαις ἀπρόϊτοι διῆγον, ἐπετρέποντο πρότερον 
2 - ^ - 
&nocyécO9at τῆς ἐχείνου xowov(ac* ἐπεὶ ἐδόχει πᾶσι καλῶς 
ἔχειν ἀφίστασθαι ἐχείνου xal ἐπεψηφίζετο καὶ ὃ βασι- 

LJ - , t. ' , P. 
δλεὺς, τῶν ἱερῶν ἁπάντων ἐξῆγον τὴν ἐκείνου μνήμην, καὶ 

Z - » 2 - 
πᾶσιν ἀπείρητο ἐχεῖνγον ἡγεῖσθαι πατριάρχην, xai ἐκ τῶν 
βασιλείων Ouoíoc 7 ἐκείνου μνήμη ἐξεβάλλετο. μετὰ τοῦτο 

LI - «e 
δὲ oi ἐν τέλει πάντες καὶ τῆς στρατιᾶς οἱ ἡγεμόνες, ἅμα 
δὲ xai 5 στρατιὰ, προσελϑύόντες βασιλεῖ, ἐδέοντο xai Πῆατ- Ὁ 

^L t 5? * 

Ἰοϑαῖὸν τὸν υἱὸν ἀποδειχγύναι βασιλέα, iv titu περὲ αὐτὸν 

, ^ , ' », , ' , ' 

συμβαίη, xai τρόπῳ δή τινι ἐξ ἀνθρώπων γένοιτο, βασιλευ-- 

oLyrO ὕπ᾽ αὐτοῦ" τοῖς γὰρ πολεμίοις οὐ θαῤῥεῖν, ἐξαῤ χῆς τε 

t. H - 2 y 
πρὸς αὐτοὺς δυσμένειαν οὐ τὴν τυχοῦσαν ἐπιδεδειγμένοις, 
, -“ ΄ - ^ 

xai μέχρε νῦν τὴν ἴσην γνώμην διατηροῦσι. βασιλεὺς δὲ 

^ ^ c - ΄ , 

τδαὐτοῖς τῆς μὲν εὐνοίας Evexa τῆς εἰς αὐτὸν χάριν ὧμολό- 

« x ' 

yst, δίκαιά τε ἔφασχε καὶ προσήκοντα αἰτεῖν, δεομένους τὸν 

* Ld 

υἱὸν ἀποδεικνύναι βασιλέα - πόῤῥω δὲ παντάπασιν εἶναι τῆς 

ἐχείνου διανοίας. οὔτε γὰρ ἐξαρχῆς τοῖς βασιλέως παισὶν 

2 , cr ' , x , - , 

ἐπιβουλεύων εἵλετο τὸν πόλεμον, OUTS μέχρι νῦν, καίτοιΡ.67ι 

᾿δοτοσαῦτα παρὰ τῶν πεπολεμηκότων ὑπομείνας τὰ δεινὰ, τὴν 

* Li PTS , x b] , EJ ^ , 
πρὸς τους παῖδας βασιλέως &vvoiav ἀπέβαλεν, ἀλλὰ τότε 
μὲν, ἐχείνων πολλὰς συκοφαντίας πλασαμένων xai διαβολὰς 


21. ἀπέλαβεν P. 


invitstiones ad dies plurimos frequentabantur. Congregatis illic pro- 
pter diem festum hunc episcopis, de Ioanne patriarcha quaesitum 
est, ecquid eius sacerdotium revereri et cum illo communicare 
oporteret: quando tam scelerate egisset et ab episcopis etiam , ;qui 
Byzantii in aedibus interdicto accessu coercebantur, ab eius com- 
munione abstinendi potestas iam ante concessa esset. Postquam 
visum universis, ab eius societate penitus recedendum, eamque 
sententiam suffragio suo imperator comprobavit, e sacris omnibus 
eius nomen expunctum est, et decretum factum, ut ne quis de 
cetero illum pro patriarcha agnosceret. E palatio similiter eius pro- 
fligata memoria. His actis, proceres et duces omnes atque adeo 
totus exercitus imperatorem orare, uti Matthaeum filium imperato- 
rem designaret, ut si quid ipsi humanitus accideret, ab eo rege- 
rentur: non enim fidendum hostibus, qui ab initio non vulgare 
. illius odium prae se tulissent et nunc eodem essent animo. Impe- 
rator de amica in se voluntate gratias agit, petendoque filium im- 
peratorem declarari, eos haud iusta, mec convenientia petere ait, 
et istuc a cogitationibus suis esse remotissiimum. Neque enim ab 
initio, quod filiis imperatoris insidiaretur, arma sumpsisse: neque 
usque ad illum diem, quamvis adeo dira ab inimicis perpessum, beni- 
gnum erga eos animum exuisse, Sed tum quidem illis multa men . 


^ 


566 CANTACUZENI 


AC, 1346xa?. βασιλίδα πρὸς τὸν πόλεμον κεκινηκότων καὶ ζητούντων 
ἀναιρεῖν ἐξ οὐδεμιᾶς αἰτίας, οὔτ᾽ ἐπιϑυμίᾳ δόξης βασιλικῆς, 
(xa£ βασιλέως γὰρ ἔτι περιόντος, ἔχειν͵, εἶ ἐβούλετο, ἐξῆν 4) 
οὔτ᾽ ἀπληστίᾳ καὶ πλεονεξίᾳ γνώμης, émi τὸ βασιλεύειν ἧκεν" 
ἀλλ᾽ αὐτῶν πολλὰ δεηθέντων, μὴ καταλιπεῖν ἐν καιροῖς κιν-ἶ 
δύγων τὴν προστασίαν, μηδ᾽ ὥσπερ κυβερνήτην ἐν κλύδωνι 
καὶ σάλῳ τῶν οἰάκων ἀποστῆναι, οὐ μᾶλλον τῆς αὐτοῦ σω- 

Βτηρίας ἕνεκα ἢ ἐκείνων πρὸς ταύτην ἐλϑεῖν τὴν ἐπιχείρησιν , 
συνορῶντα, ὡς ἑτέρως οὐκ ἔστι διασώζεσθϑαι, νυνὲ δ᾽ ἐπεὲ 
ϑεὸς παρέσχετο τῶν πεπολεμηκότων ὀφϑῆναι κρείττους, δέοντο 
τὴν ἀρχαίαν γνώμην περὲ τοὺς βασιλέως παῖδας διασώζειν, 
ἵνα μὴ δοκῶμεν τότε μὲν ἐξαπατᾷν, μὴ πολεμεῖν τοῖς Baoi- 
λέως λέγοντες παισὶν, ἀλλὰ τῆς ἐκείνων μᾶλλον καὶ κοινῇ 
τῶν ἄλλων Ῥωμαίων ὠφελείας ἕνεχα ξλέσϑαι τὸ βασιλεύ- 
εἰν, ἡνίκα ἔτι τὴν τοῦ περιέσεσϑαι ἄδηλον ἐλπίδα εἴχομεν, 15 
vvyi δὲ ὅϑ᾽ ἡμῖν περίεστιν ἐκ τῶν πραγμάτων ἔλεγχον διδύ-- 
vaL τῆς γνώμης ἐναργῆ, τἀναντία τοῖς πρότερον ἑλέσθαι. 
τοιγαροῦν οὔτε πρότερον τῆς ἀρχῆς ἀποστερεῖν τὸν βασιλέως" 

(εἱλόμην παῖδα, οὔτε νῦν αἱρήσομαι, ἀλλὰ πάντα τρόπον 
ἐπιχειρήσω συνδιασώζειν ἐκείνῳ τὴν ἄρχήν. εἴτε γὰρ m0-20 
λέμῳ Βυζαντίου τε κρατήσω xoi αὐτοῦ βασιλέως͵, sire πρὸς 
εἰρήνην χωρήσωσιν ἐμοὲ συμβάσεις ϑέμενοι ἐπὲ τῷ βασιλέα. 
στέργειν, &i9'érégg τρόπῳ δή τινι περιγένωμαι, τῆς πα- 

23. περιγένομαν P. 


] 


dacla calumniasque comminiscentibus et imperatricem ad bellum 
exstimulantibus ac se insontem perimere quaerentibus, nec desiderio 
augustae maiestatis, qua adhuc vivo imperatore frui potuisset, si 
voluisset, nec inexplebili opum cupiditate ad imperandum acces- 
sisse: verum ipsis impense rogantibus, ne periculosis temporibus 
procuratione abiret, nec ut infidus gubernator, in fluctibus et salo 
clavum dimitteret, non magis suae, quam ipsorum salutis causa ad 
hoc munus aggressum: cum intelligeret, aliter eos servari non posse. 
lam, quoniam divino concessu hostes debellarit, antiquam erga 
liberos imperatoris conservandam esse pietatem , mne fraude usus 
videatur ,:cum tunc professus sit, non se bellum adversus imperato- 
ris filios gerere, sed ob eorumdem Romanorumque communem uti- 
litatem. potius imperare velle, quando adhuc in incerto erat spes 
victoriae: nunc vero cum facultas sit, re ipsa huius propositi palam 
testificandi, contra quam pollicitus sit, faciat. Proinde neque antea 
filium imperatoris imperio spoliare cogitasse: neque nunc spoliatu- 
rum , sed id omnimodis ei conservaturum. — Sive enim armis Byzan- 
tium cum ipso imperatore capiat, sive pacem illi accipiant seque 
certis conditionibus imperatoris collegam patiantur: sive alio quo- 
dam modo vincat, paterno eum principatu non depulsurum, sed 


HISTORIARUM III. 92. 567 


. : 3 
τρῴας ἀρχῆς οὐκ ἀποστερήσω, ἀλλ᾽ αὖϑις μετ᾽ ἐμὲ Ῥωμαίων A C. 1346 
* , ^ » ) $ ὃ ν᾿ 
εἶναι βασιλέα καταστήσω, ϑυγατέρα τὴν ἐμὴν ἐχδοῦς πρὸς V.536 
» « 
γάμον. οὐ μὴν ἀλλ᾽ εἰ καὶ πρότερον συμβαίη, ἡ ἑτέραν 
E] ^ 2 , - , i ἂν 
ἐχεῖνον ἀγαγέσθαι τοῦ πολέμου παρατεινομένου, ἢ παῖδα 
bij» ἐμὴν πρὸ τοῦ γάμου τελευτῷν, οὐδ᾽ οὕτω πράττειν ἑτέ- 
» ?v* ' * c , ' 
qoc éyroxa, οὐδὲ διὰ τὴν ἑτέρων ἀγνωμοσύνην καχὺς av-D 
τὸς καὶ ὠχάριστος περὶ τὸν ἐμοὶ φίλτατον ἐχεῖνον βασιλέα 
xai τοὺς παῖδας ἀποδείκνυσθαι. οὕτω δὲ τούτων χεχριμέ- 
Rl 5 - - Ld ' - 
voy» παρ᾽ ἐμοὶ, ὡς ἀδύνατα αἰτεῖτε, συνορᾷν ἤδη καὶ ὑμῖν 
τοξξέσται. οὐ γὰρ δὴ λήϊον ὥσπερ βασιλέων ἀποδείξομεν, 
ἰλλ᾽ ἢ μηδένα ἕτερον εἶ λέα δέον, 7 καὶ τὸν ὃ 
ἀλλ᾽ ἡ μηδένα ἕτερον eivat βασιλέα δέον, ἢ καὶ τὸν ογτὰ 
L - * € , : - 
ἀποχτιννύναι. τοῦτο δὲ ὡς ἀδύνατον ἐμὲ ποιεῖν, οὐδ᾽ ἀπο- 
δείξεως οἴομαι. δεήσεσθαι. ἴστε γὰρ σαφῶς, ὡς εἰ πάντες, 
δ οι ' *EAA , * , x * * , 
σοι xat zvov x«t βαρβάρων ἄρχουσι χατὰ τὴν οἴχου- 
—- , , ΄ , , , ᾿ 
i5uévg», κοινῇ ψηφῷ δουλεύσειν ἐπηγγέλλοντο ἔλθοντες xou .673 
LI € , 2 , , ^c , NS - 
κοιγὸν ἁπάντων ἀνθρώπων ἀποδείξειν βασιλέα, ἐπὲ τῷ βασι- - 
, 2 , ᾿ € » , ᾽ , 
λέα τὸν νέον Ἰωάννην ἀποκτείνειν, μᾶλλον ἂν εἱλόμην ἐσχά- 
- - , ' 2 , - » e ^ ; M 
τῇ συζῆν πεγίῳ dé ἀφανείᾳ, πολλῇ, ἢ οὕτω φαῦλα zat 
παράνομα προελόμενος συμπάγτων ἀνθρώπων ἄρχειν, OU 
20uóroy διὰ βασιλέα τὸν πατέρα, ἀλλὰ καὶ δι’ αὐτὸν, οὐδε- 
μίαν αἰτίαν πρὸς τὸν πρὸς ἐμὲ κεκινημένον πόλεμον παρεσχη- 
μένον. διὰ γὰρ τὴν ἡλικίαν οὐδεμιᾶς οὐδέπω διοικήσεως 
, T ed - —— 
πραγμάτων ἥἧπται, ὥστε καὶ αἰτίαν παρασχεῖν, ὡς οὖν οὕτω 
6. ἑτέρως P. | 9. ἡμῖν P. 
rursus imperatorem Romanum, filia sua in matrimonium ei data, 
secum esse permissurum. Nec istuc solum : sed etsi contigerit illum 
aliam ducere, (bello longius extenso scilicet,) aut filiam suam ante 
nuptias in fata abire, non aliter facere, nec propter aliorum im- 
probitatem nequam se ct ingratum erga imperatorem demortuum, 
sibi carissimum, eiusque filios ostendere decrevisse, His apud se 
fixis, illos posse cognoscere, quomodo petant, quae ipse praestare 
nequeat. Non enim profecto instar segetum creandos imperatores ; 
sed aut nullum alium esse imperatorem , aut qui est, eum occidi 
oportere, "Hoc autem se facere neutiquam posse, demonstratione 
non egere. Certo enini sibi persuadeant, si omnes, quotquot Grae- 
cis et barbaris per orbem terrarum imperitant, venirent, unani- 
mesque promitterent, se ipsi subiectos fore et communem omnium 
mortalium regem salutaturos, sub ea conditione, ut Joannem im- 
peratorem adolescentem interficeret, electurum potius vitam perpe- 
tuo pauperrimam obscurisimamque degere, quam adeo improba 
et scelerata in animum inducentem, omnibus hominibus jura dare: 
idque non solum propter patrem eius imperatorem , sed etiam pro- 


pter ipsum, qui in causa belli adversum sé suscepti nullo modo 
fuerit. Ob aetatem enim infirmiorem nihil adhuc publici muneris 


568 CANTACUZENI 


A.C. 1346yvozc ἔχοντα, μηδ᾽ αὐτοὶ πειρᾶσϑε τῶν δεδογμένων dqu- 
Β 2 A ? à? P χλλ P] , c ^ t , ὃ λ , 
στᾷν" εἰ δ᾽ ἄρα ἄλλως ἐγνώχατε ὑμεῖς καὶ μηκέτε δουλευ-- 
3 , , ,? » c , ^ Mo. c - 
ειν éxt(yg βουλεσϑε, ἀλλ᾽ ἕτερόν τινὰ τὸν ἄρξοντα ὑμῶν 
ἐπιζητεῖτε, παρ᾽ ἐμοὶ μὲν οὐ ὁάδιον εὑρεῖν, μᾶλλον δὲ ἀδύ- 
γατον - ἀποστᾶσι δὲ ἐμοῦ, τὰ κατὰ γνώμην ἐξέσται πράτ-ὅ 
τειν" αὐτὸς γὰρ οὐ μόνον οὐ συνέψομαι πρὸς τὴν ἐπιχείρη- 
σιν ὑμῖν, ἀλλὰ κωλύσω καὶ τὰ δυνατά." τοιαῦτα μὲν ὁ βα- 
σιλεὺς πρὸς τοὺς ἐν τέλει διειλέχϑη καὶ τὴν στρατιὰν, ἄξι-- 
οὗντας τὸν υἱὸν ἀποδεικνύναι βασιλέα. ἐκεῖνοι δὲ ἐπεὶ μὴ 
πείϑειν εἶχον, ἡσύχασαν, ϑαυμάσαντες τὴν βασιλέως ἐπιεί-το 
χκειαν xai μεγαλοψυχίαν, ὅτι μετὰ τοσούτους πόγους καὲ κιν- 
, 2 - 2, , - 2 ' - , 
δύνους οὐ τοῖς οἰκείοις μᾶλλον, ἀλλὰ τοῖς βασιλέως βου- 
^ 4, 
C Aowro παισὶ τὴν Ρωμαίων ἀρχὴν παραδιδόγαι. 
D. Sy. Ὑπὸ δὲ τοὺς αὐτοὺς yo0vov; καὶ ὃ ἐν Θεσσαλο- 
γίκῃ δῆμος ἀνεῖλε πολλοὺς τῶν πολιτῶν ἐξ αἰτίας τοιαύτης.τ5 
c - ' 1 ' WA C , a € » , , » 
"ὁ τοῦ μεγάλου δουχὸς υἱὸς ᾿“΄πόκαυκος ὁ Ἰωάννης, μέγας ov 
. πριμμικήριος τὴν ἀξίαν, τὴν ἀρχὴν Θεσσαλονίκης ἐπιτετραμ- 
᾿ 43 ce 5 e , ry - c 
V. 535 μένος, ovd οὕτως εἰχεν. ὥστε μαίνεσϑαι κατὰ τῶν “ἤρη- 
σθαι δοχουντων τὰ ΪΚαντακουζηγοῦ τοῦ βασιλέως, ovre φα- 
vegtg συνέπραττεν αὐτοῖς. ὁρῶν δὲ τοὺς Ζηλωτὰς ioyv0v-20 
᾽ * 1 - » c - 
τὰς ἐπιπολὺ xai τὴν πόλιν πᾶσαν ἄγοντας δι’ ξαυτῶν, ἐκεί- 
: ^ ' » - , €- "Ὁ 
P.673»« δὲ κενὸν ὄνομα τῆς ἀρχῆς περιλειπόμενον, δεινὰ ἐποιεῖτο 
20, ἰσχύοντας om.P. 


administrasse , ut id facere potuerit. Quia igitur ita ipse statuerit, 
ne se a sententia detorquere conentur; si forte aliter ipsi sentiant, 
nec heredi legitimo subesse in futurum velint, alium autem quae- 
rant, qui ipsis imperet: apud se quidem illum haud facile | aut 
omnuinó nunquam inventum iri. Si a se desciscant, potestatem ha- 
bituros faciendi, quae libuerit: se tamen molitioznem illorum. non 
modo non secuturum, sed quantum in se sit, etiam prohibitu- 
rum. Haee ad proceres et exercitum imperator, cum filium eius 
imperatorem designari peterent. Quem ut permovere nequiverunt, 
petitione destiterunt , eius. modestiam animique praestantiam su- 
spicientes, quod post tot casus et discrimina rerum non magis 
consanguineis, quam imperatoris defuncti liberis imperium tradere 
cuperet. 

93. Sub idem tempus populus 'Thessalonicensis multos cives 
occidit ex tali quadam causa. Magni ducis filius Ioannes Apocau- 
chus, dignitate magnus primicerius, et praefectus "Thessalonicae, 
neque sic erat comparatus, ut contra eos, qui Cantacuzeni partium 
videbantur, fureret, neque tamen aperte eorum studia adiuvabat, 
Cernens autem. non modicam Zelotarum potentiam, et eos urbem 
totam ptr se gubernantes, sibique inane praefecti nomen relictum, 
inique fexebat, nec leviter indignabatur, Michael enim Palacologus, 


HISTORIARUM ΠΙ. 93. 569 


xai ἠγανάχτει οὐ μετρίως. Παλαιολόγος γὰρ ὃ Miyan, xs- A.C. 1346 
φάλαιον ὧν τῶν Ζηλωτῶν καὶ συνάρχειν ἐκείνῳ τεταγμένος. 
λυπηρὸς ἦν μάλιστα, τῇ ἐξουσίᾳ χρώμενος οὐκ ἴσως. τὸ μὲν 
οὖν φανερῶς ἀντιχκαϑίστασϑαι πρὸς πόλεμον οὐχ ἐδοκέμαζεν. 
ἐδεδίει γὰρ πολλοὺς ὄντας τοὺς Ζηλωτὰς xai τὸν δῆμον ἀ- 
γόμενον ὕπ᾽ ἐκείνων, ἄλλως 9? ὅτι xai ὃ πατὴρ ἐκείνῳ ἔτι 
ἔζη. ἐσκέψατο δὲ τρόπῳ δή τινι ἐτέρῳ διαφϑείρειν καὲ τὴν 
ἀρχὴν ἅπασαν ἐφ᾽ ἑαυτὸν μετάγειν τῶν πραγμάτων, xci 
τοὺς μάλιστα ἀρίστους xai τὰ Καντακουζηνοῦ δοχοῦντας 
τοΐήρῆσϑαι τοῦ βασιλέως ὑπεποιεῖτο καὶ προσηταιρίζετο, συνο- 
μιλῶν ἡδέως καὶ παραφαίγων ἀμυδρῶς, ὡς τὰ ἴσα καὶ αὐὖ-Β 
τὸς αὐτοῖς αἱροῖτο. ἐπεὶ δ᾽ ἐχεῖνοι ὁᾷστα προσεχώρουν καὲ 
σύστημα ἦν περὶ αὐτὸν οὐκ ἀγεννὲς, ἐπεβούλευεν εὐϑέως 
ἀποχτείνειν τὸν συνάρχοντα. συνεξώρμων δὲ μάλιστα xai 
150] φίλοι, ἀπεχϑῶς περὲ ἐχεῖνον μετὰ πάσης ἔχοντες ὕπερ- 
βολῆς. οὐδὲν γὰρ παροινίας χαὲ πικρίας ἐχεῖνος πρὸς αὐ- 
τοὺς ἐνέλιπε κατὰ τὸν τοῦ πολέμου χρόνον, τάς τε οὐσίας 
δημεύων xai δεσμωτηρίοις καταχλείων xai ὑπερορίους ποι- 
ὧν τοὺς πλείους, xoi πᾶσαν κακίας ἐνδεικνύμενος ὑὕπερβο- 
δολήν. ἦν γὰρ μάλιστα ἔχων εὐφυῶς περὲ τὸ κακουργεῖν, καὶ 
μιχρᾶς ἕγεχα αἰτίας καὶ ὕποψίας μόνης μεγάλας δίκας ἀπαι- 
τῶν. ἐπεὶ δὲ ἐδέδοχτο ἀποχτείνειν, καὶ ὑφίστατο τὸ ἔργον α 
τις τῶν πρότερον ὑπ᾽ ἐχείγου πολλὰ κεκακωμένων, ᾿“πύκαυ- 
x0g τοὺς περὲ αὐτὸν ἔχων πάντας ἔνδον ὡπλισμένους, ἵνα 


σι 


1. ὦ om. P, 17. τοῦ om. P. 


Zelotarum caput eiusque in praefectura collega , aequalitate ma- 
gistratus minime contentus: sed plus sibi arrogans, vehementer eum 
cruciabat: cui vi et armis resistendum mon putabat, cum Zelotas 
tam multos et plebem quae ab illis regebatur pertimesceret. . Ac- 
cedebat, quod pater adhuc vivebat, Alium itaque modum circum- 
spiciebat, quo illo disperdito, praefecturam solus obtineret, Ob id 
optimates potissimum, et qui Cantacuzeno studere videbantur, ad 
auctoritatem suam alliciebat, sibique socios adiungebat, iucunde 
cum illis. confabulans, seque earumdem esse partium subinsinuans. 
Ubi illi nullo negotio in eius fidem concesserunt, et honorato eum 
comitatu cinxerunt, statim collegae per insidias caedem moliri in- 
stituit. Quo eum simul amici, Palaeologum capitali odio prose- 
quentes, maximopére incitabant, quod per tempus belli omne in eos: 
acerbitatis ac petulantiae suae virus effuderat, facultates eorum 
publicando, ipsos in carcerem compingendo, multos in exilium eii- 
ciendo, et omnem denique sceleris modum exsuperando. Erat enim 
ad male faciendum matus: et levi de causa atque ob suspicionem 
dumtaxat atroces poenas exigebat, Postquam de eo interimendo 


570 .." CANTACUZENI : 


A.C. 134610] ὦσε κατάφωροι νεωτερίζοντες, πρὸς τὰ τῆς πόλεως μά-. 
᾿λιστὰ ἀοίκητα μέρη ὑπεχώρει, τοῦ δήμου τὴν κίνησιν ὕπο- 
, 4 t Ὁ t 
πτεύων καὶ τὴν ἐκ τοῦ φόνου ταραχήν" σκηψάμενος δέ τε 
βουλεύεσθαι τῶν κοινῶν, μετεκαλεῖτο καὶ τὸν συνάρχοντα, 
c , - , od € P1 , ' ^ , 
ὡς κοινωγήσοι τῆς βουλῆς. ὃ δὲ μηδὲν εἰδὼς τῶν ἐσκαιω-5 
ρημένων ὀλίγους ἔχων περὲ αὐτὸν, ἧκε πρὸς ἐκεῖνον. λύγων 
δὲ ἀμφιβόλων χκεκινημένων, ὃ Παλαιολόγος, οἷα δὴ πρότερον 
- € - » ες - ^ 
D ἐκ τοῦ ὑπερέχοντος τοῖς ἄλλοις εἰϑισμένος ὁμιλεῖν.) καὶ vOTE: 
τραχυτέρας τὰς ἀποχρίσεις ἐποιεῖτο" οἱ δὲ μᾶλλον ἐξεπίτη- 
5 T 1 1 , 
δὲς ἠρέϑιζον τρεπόμενοι πρὸς ὕβρεις. ὃ δὲ ὑποπτεύσαςτο. 
ὅπερ ἢν, νεωτερίζειν βούλεσθαι ἐκείνους, ὥρμητο μὲν πρὸς 
ν ' , - , , E c 
φυγὴν, và ἔσχατα διαϑήσειν ἀπειλῶν, φϑάσας δὲ ἐκεῖνος ὃ τὸ 
ἔργον ὑποστὰς, ὦϑησε τὸ ξίφος κατὰ τῶν σπλάγχνων xad dné-- 
t , , 
χτεινεν. εὐθὺς μὲν οὖν οἱ Ζηλωταὶ ὑπεχώρουν xai κατεδύοντο 
εἰς χηραμοὺς, ὃιτε δῆμος οὐδὲν ὑπὲρ τοῦ πεσόντος ἠγαγνάχκτη-τυϑ 
σεν. ἦν γὰρ οὐδὲ πρότερον καλῶς διακείμενος περὲ τοὺς Ζηλω- 
P.074 τάς. ἦσαν γὰρ ὅμοίως καὶ περὲ và ϑεῖα ὥσπερ καὶ περὲ τὰ 
ἀνθρώπινα ὑβρίζοντες καὶ πολλὴν ἐπιδεικνύμενοι τὴν μο- 
, » , M 5. 3 M. M , M 
χϑηρίαν. οὐ μόνον yàg ἠδίχουν ἀδεῶς καὶ διεπόρϑουν τὴν 
χώραν ἐπιόντες, καὶ τὰς κοινὰς συμφορὰς ἀφορμὰς ποιού-2 0 
μενοι ἰδίας εὐπραγίας, αλλὰ καὶ κατὰ τὰς ἀγυιὰς, δεξαμε- 
γάς τινας ὕδατος πληροῦντες, εἶτα καὶ ὕὑφάπτοντες κηροὺς, 
τιγὰς τῶν τὰ Κανταχουζηνοῦ ἡρῆσϑαι δοκούντων βασιλέως 
» - ' 
συλλαμβάνοντες, Ovrag ἐκ τοῦ δήμου, ἀνεβάπτιζον ὡς dnmo- 


.Convenit, et quidam de iis, quos mire vexaverat, hoc sibi muneris 
depoposcit, AÁpocauchus cum stipatoribus suis, omnibus intrinsecus 
armis contectis , ne quasi res novas molirentur, deprehendi possent, 
ad regionem civitatis in primis solitariam secedit, populi motum ae 
tumultum ex caede oriturum veritus: simulataque deliberatione de 
re publica, collegam, ut cum eo sententiam collaturus, accersit. Qui 
meditatae sibi necis ignarus, paucis comitantibus accedit, Cum am- 
biguus sermo texeretur, Palaeologus antea in congressione ob magi- 
stratum fastüosior, tunc quoque asperius respondit, llli de indu- 
stria conviciis hominem magis irritare. 'Tum rem ipsam suspicione 
attingens, eos videlicet novi quippiam machinari , ad fugam cum 
minis dirissimis effertur, Quem praeveniens qui caedem susceperat, 
gladio in viscera adacto eum interficit. Zelotae subito e medio re- 
cedentes, latibulis se condunt. Eius morte populus nihil doluit, 
alioqui etiam a Zelotis alienus: siquidem divina et humama iura 
contumeliose ac sceleste violabant. Non enim dumtaxat absque 
ullo metu irrogabant iniurias, regionemque devastabant, et ex com- 
munibus miseriis suas sibi felicitates comparabant: sed et per vicos 
urbis, soliis aqua repletis, et cereis accensis, quosdam de plebe, 


HISTORIARUM III. 93. , 391 


μοσαμένους τὸ βάπτισμα διὰ τὴν ἐχείγου κοινωνίαν" τοὺς τε A.C. 1346 

παριόντας ἐκέλευον ἀργύριον δητὸν κατατίϑεσϑαι. εἰς τὴν ἕορ-- 

τήν. καὶ ἣν ἀνάγκη πράττειν κατὰ τὸ ἐκείνων χέλευσμα, 7] V. 538 

ὑποπτεύεσϑαι αὐτίχα ἦν, ὡς τὰ Κανταχουζηνοῦ τοῦ βασι-Β 
δλέως ἡρημένον x«i ἀχϑόμδνον πρὸς τὴν ἐρεσχελίαν. μετὰ 

τοῦτο δὲ μεθύοντες ἐν καπηλείοις, καὶ τὰ ἄλλα ἐξωρχοῦντο 

τῶν Χριστιανῶν μυστήρια, τῆς δίκης ἀνεχομένης καὶ ἀμε- ; 

λούντων τῶν κεραυνῶν. ὧν τὴν ἀτοπίαν μισήσας καὶ ὃ δῆ- 

μος, πρότερον τε ἔκ τινων αἰτιῶν χεχινημένος, τῶν Ζηλω- 
τοτῶν τινας ἐν τῷ τῆς ϑεοτόχου τῆς ἀχειροποιήτου τεμένεν 

τοὺς μὲν ἀπέσφαξαν ἀνηλεῶς, ἕνα δὲ καὶ διὰ τῆς ἀγορᾶς 

χατέσυραν, λίϑοις βάλλοντες καὶ ξύλοις τοῖς προστυχοῦσιν, 

ἕως ἀπέπγευσε συρόμεὐος" καὶ τότε οὐδὲ ἠγανάχτησξε διὰ 

τὸν Παλαιολόγου φόνον, ἀλλὰ δῆλος ἦν ἡδόμενος ἐπὶ τῷ 
τὐἀποσχευάζεσϑαι τοὺς Ζηλωτάς. ᾿“πύχαυχος δὲ ἤδη πᾶσαν C 

ἔχων τὴν ἀρχὴν αὐτὸς, παῤῥησίας τε μετέδωκεν οὐ τῆς τυ- 

χούσης τοῖς τὰ βασιλέως πράττουσι, καὶ αὐτὸς ἦν φανερὸς 

τὰ ἐχείνου ἡρημένος, καὶ τῶν Ζηλωτῶν, ὅσοι μὲν ἐν λόγῳ 

ἦσαν, κατέκλεισεν ἐν δεσμωτηρίῳ, πρὸς Πλαταμῶνα πέμψας 
20xai τὰς ἄλλας πολίχνας, ὅσαι ὑπ᾽ αὐτῷ ἐτέλουν τὸν δὲ ἄλλον 

συρφετὸν ἐξήλασε τῆς πόλεως. ἐκχεῖνος δὲ eive τὸν πατέρα 

δεδοικὼς, εἴτε τοῖς συνοῦσιν ἀπιστῶν, πρὸς τὴν ἀκρόπολιν 

ἐλθὼν διῆγε: καὶ Θεσσαλογικέων, ὅσοι τὰ βασιλέως ἐξαρχῆς 

ἡροῦντο, οὐκέτι ὑπεστέλλοντο, ἀλλὰ μετὰ παῤῥησίας προσί- 

20. ἄλλων P. 


qui Cantacuzeno favere videbantur, comprehensos, velut qui per 
eius communionem baptismum  eiurassent, denuo lustrabant: ac 
praetereuntes constitutum pretium ad ferias agitaudas iubebant per- 
.Solvere, Qui si abnuerent, statim in suspicionem Cantacuzenismi 
incidebant, et ludibriis illis offendi putabantur. Praeterea in cau- 
ponis usque ad ebrietatem perpotantes, Christianis mysteriis illude- 
bant, patiente et fulmina continente divina iustitia. Quorum ne- 
fanda scelera populus exosus, et antehac quasdam ob causas exa-: 
cerbatus, Zelotas nonnullos in Deiparae non manufacto templo absque 
misericordia occidit: unum per forum traxit, lapidibusque et lignis 
obviis tamdiu impetivit ac contudit, donec animam expiraret, Tunc 
itaque ob occisum Palaeologum haud irascebatur: sed libere et 
palam propter summotos Zelotas laetitiis incedebat.  Apocauchus 
solus iam praefectus, amicis imperatoris non parvam libertatem im- 
pertiebat, ipseque earumdem se partium esse non dissimulabat, et 
Zelotas insigniores ad Platamonem atque ad alia oppidula iuris sui 
mittens, in carcerem tradebat, reliquam colluviem ex urbe exter- 
minabat, Deindc vero sive patrem timens, sive diffidens suis, arci 
se credit, et Thessalonicenses, quotquot ab initio ab imperatore 


572 | CANTACUZENI 


AC.1346500v ἐχείνῳ, καὶ αὐτοῦ ὑποποιουμένου μάλιστα καὶ παρα- 
σχευάζοντος, ἣν ἔχει περὶ βασιλέα γνώμην ἕκαστος ἐχφαί- 
Ὀνειν. ἐπεὶ δὲ πάντας ἤδει ἀχριβῶς, μεταβαλὼν ἀϑρύον, zo- 
γυρολύγει τοὺς πλουσίους, Κανταχουζηγισμὸν ἐπικαλῶν, οἱ 
δὲ, ἐπεὶ ἀδύνατοι ἦσαν ἐξαρνεῖσϑαι, (αὐτοὶ γὰρ ἐξηλέγ-ϑ 
χϑησαν ὕφ᾽ ξαυτῶν,) δητὸν ἀργύριον κατέβαλον ἐπὲ τῷ αἰ- 
τίας ἀπολύεσθαι" πρὸς δὲ τοὺς ἐπιλοίπους οὐκ ἦν βαρὺς . 
ἀλλὰ μόνον ἐδόχει τὴν προτέραν περὶ βασιλέα γνώμην μετα- 
βάλλειν. τὸ δὲ οὐκ ἦν, ὥσπερ ὕπωπτεύετο, ἀλλὰ τὸν πα- 
τέρα δεδοικὼς, μὴ διὰ τὸ Ζηλωτὰς καϑῃρηχκέναι καὶ τὰ βα-το 
σιλέως δοκεῖν ἡρῆσϑαι, ἐξελαύγοιτο τῆς πόλεως, πέμψαντος 
Ρ.6γδἐχείνου πρὸς ὀργὴν, ἢ καὶ δεινόν τι ἕτερον ὑποσταίη, ὕπε- 
κρίνετο αὖϑις φρονεῖν τὰ βασιλίδος, ἵν᾽ ἐν ταὐτῷ χρηματί- 
ζοιτό τε καὶ παραιτοῖτο τὴν ὀργὴν ὑπὲρ ὧν ἐδόκει προσκε- 
κρουχκέναι. ἐπεὶ δὲ μεταξὺ τοῦ χρόνου τριβομένου ἠγγέλλετοιδ. 
αὐτῷ ὃ πατὴρ ἐν τοῖς Κωνσταντίνου βασιλείοις ὑπὸ τῶν δε- 
σμωτῶν ἀνῃρημένος, οὐχέτι ὑπεχρίνετο οὐδὲν, ἀλλὰ φανε- 
ρῶς τὰ βασιλέως ἔπραττε καὶ πρός τε ἐκεῖνον ἔπεμπε τοὺς 
μηνύσοντας, ὡς αὐτὸς ἐκ πολλοῦ τὰ ἐκείνου ἡρημένος, οὐ 
μόνον διὰ τὴν ἐπιείκειαν τῶν τρόπων xai τὴν ἡμερύτηταδο" 
xai τὸ μόνον ἄξιον ἡγεῖσϑαι Ῥωμαίων βασιλεύειν, ἀλλ᾽ ὅτι 
Bxai τῷ πατρὲ πολλὰ συνήδει σεσυκοφαντηκότι καὶ ἀδίκως 
πολεμήσαγντι, πάλαι μὲν βουληϑείη ἀποστῆναι πρὸς αὐτὸν 
μετὰ πρωτοστράτορος τοῦ γαμβροῦ, τὴν ἴσην καὶ ὁμοίαν xai 


faciebant, nihil iam reformidantes, secure se illi iungebant: cuius 
auctoritate et opera, quid quisque de imperatore sentiret, publice 
ostendebat. ^ Cum iam omnes explorate nosset, repente mutatus, 
divites obiecto Cantacuzenismo pecuniam poscit, Qui cum negare 
non possent, quod semetipsi prodiderant, quo a culpa absolveren- 
tur, mulctam definitam pendebant: tenuioribus molestus non erat. 
Et cum tantummodo priorem de imperatore sententiam mutasse vi- 
deretur, id secus erat. Etenim patrem metuens; ne illo sibi pro- 
pter Zelotas occisos et (uam sequeretur imperatoris factionem ira- - 
to, urbe per aliquem submissum pelleretur, aut dirum aliquid pa- 
leretur rursum se imperatrici addictum fingebat:: ut eodem ne- 
gotio et pecuniam acquireret et iram eius propter commissa mi- 
tigaret. Ceterum ubi tempore intermisso nuntius illi de patre in 
Constantini palatio a vinctis interempto venit, omui simulatione 
deposita, se ab imperatore esse, factis propalam declarat atque 
ad eum mittit indicatum, se eius partes iampridem amplexum, non 
solum ob morum ipsius aequitatem | ac mansuetudinem, quodque 
unum illum Romano imperio dignum arbitraretur: sed etiam, quod 
multis calumniis ac bello iniusto a pate exagitatum sciret, cum 


HISTORIARUM III. 03. 573 


ἐχείνου γνώμην ἔχοντος, κωλυϑείη δὲ ὑπὸ τοῦ πατρὸς vnO-A.C. 1346 
πτευχύτος καὶ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν πρὸς Θεσσαλονίκην 
πέμψαντος. νυνὲ δὲ τοῦ καιροῦ χαλῶς παρασχομένου, τὰ 
πάλαι χατὰ γνώμην εἰς ἔργον ἄγειν μετὰ πάνυ χαλῆς καὲ 
δϑαυμασίας τῆς προσϑήκης. ἄγειν γὰρ μεϑ’ ξαυτοῦ xai Θεσ- 
σαλονίκην., μετὰ τὴν μεγάλην παρὰ Ῥωμαίοις πρώτην πό- 
λιν, καὶ ὑποχείριον αὐτῷ ποιεῖν, οὐ μιχρὸν τῆς Ῥωμαίων 
ἡγεμονίας μέρος οὖσαν. οὗ δὴ ἕνεκα καὶ αὐτῷ μεμηνυχέναε, 
ἵνα χαὶ αὐτὸς συνήδοιτο, ὡς χωρὶς πραγμάτων καὲ πολέμων 
τοτηλιχαύτην πόλιν ἔχων. καὶ αὐτὸς ἐχκλησίαν φανερῶς ovva- QC 
γαγὼν ἔκ τε τῶν ἀρίστων καὶ τῆς στρατιᾶς καὶ τῶν ἄλλων 
πολιτῶν τῶν μάλιστα ἐν λόγῳ, ἐβουλεύετο φανερῶς, εἰ δεῖ 
βασιλεῖ προσχωρεῖν τῷ Κανταχουζηνῷ,, καὶ αὐτὸς τὴν οἰχείαν Υ.539 
γνώμην πρϑετίϑει, ὡς “εἴη λυσιτελὲς ὕπ᾽ ἐκείνῳ μᾶλλον εἶναι, 
155 Βυζαντίοις προσέχειν, οὐδὲ ἑαυτοῖς πρὸς ἄμυναν ἔξαρ-- 
χοῦσι. καὶ πάντες ὥσπερ £x συγϑήματος ἐπεψηφίζοντο. Κω- 
καλᾶς δὲ Γεώργιος, πολλὰς μὲν xai αὐτὸς ὑποστὰς μετα- 
βολὰς παρὰ τὸν τοῦ πολέμου χρόνον, ὅμως δὲ τὰ βασιλέως 
μᾶλλον ἡρημένος, ἐπεψηφίζετο. καὶ αὐτὸς τότε τὴν βουλήν" 
200u0íoc δὲ καὶ Παλαιολόγος ᾿Ανδρέας, τοῖς Ζηλωταῖς μὲν Ὁ 
πρότερον συνὼν xai συμπράττων ὅσα μάλιστα ἐνῆν, μέτριος 
δὲ εἶναι δοχῶν καὶ ἀρετῆς ἀντιποιεῖσϑαι xai φόνων ἀπέ- 
χεσϑαι xal ἁρπαγῶν, δι’ ἃ καὶ τῶν ἄλλων Ζηλωτῶν ἐλαυ- 
γομέγων, ἠξιοῦτο φειδοῦς αὐτὸς, διὰ τὴν προσοῦσαν σύνε- 


11. τῆς om. P. 43. διὰ P. 


protostratore socero eadem sentiente pridem ad eum transire voluis- 
se: verum a patre prohibitum, qui istuc olfaciens, Thessalonicam 
se misisset, Nunc, quoniam praeclara se occasio obtulerit, quae 
diu iam apud animum proposuerit, opere exsequi, cum: praestanti 
ac nobili auctario: secum enim adducere et illi subdere Thessa- 
lonicam, qua post Constantinopolim Romani urbem maiorem et il- 
lustriorem non habeant. Quocirca, hoc ei significare, ut et ipse 
citra molestias et pugnas tantam se civitatem accipere laetetur. 
Palam autem exercitus et primariorum civium principes in conci- 
lium vocans, num ad Cantacuzenum esset transeundum quaesivit, 
suamque primus sententiam dixit, praestare illi subesse, quam 
parere Byzantiis, qui nec semet possint defendere. Omnibus una 
mente assentientibus, Georgius Cocalas, qui ipse quoque bello hoc 
varia sorte usus, tamen imperatori magis adhaerebat, hunc con- 
sensum suffragio suo etiam confirmavit: similiter et Andreas Palaeo- 
logus, qui antea inter Zelotas numeratus, summopere eos adiuva- 
bat: sed quia moderatior et virtutis amantior atque a caedibus 
et rapinis abhorrentior apparebat, idcirco aliis expulsis, veniam 


574 CANTACUZENI 


A.C.1346guv καὶ τὴν ἐπιείκειαν τῶν τρύπων οὐδὲν πρὸς τὴν βουλὴν 
ἀντεῖπεν, ἀλλὰ συνεπεψηφίζετος. δῆλος δὲ ἦν ἀχϑόμενος 
Vaca ; 
πρὸς τὰ πραττόμενα. 

P, 676 «δ΄, Ἐπεὶ δὲ édédoxro πᾶσι. κοινῇ προσχωρεῖν τῷ βασι- 
Βλεῖ, πρεσβευτὰς ἡροῦντο πρὸς Καντακουζηνὸν Π]Πανουὴλ vüv5 
βασιλέως υἱὸν ἐν Βεῤῥοίᾳ διατρίβοντα, Νικχόλαόν τε τὸν 

[i Ay fA , * M 5.4 ' - 
Καβάσιλαν κα! Φαρμιίακῆην. ἣν yog ὀβουσίαν βασιλεὺς τῷ 
υἱῷ παρεσχημένος, εἴ τις τῶν πόλεων προσίοι xai δέοιτο 
αὐτοῦ εὐεργεσιῶν τιγων τυχεῖν, παρέχειν μὲν ἐχεῖνον, ὅσα 
γομίζοι προσήκοντα καὶ δυγατά " στέργειν δὲ αὐτὸν xai xa-10 
τὰ μηδένα τρόπον πειρᾶσϑαι καταλύειν. ἃ «x«i Θεσσαλονι- 
κεῖς εἰδότες, ἔπεμπον τοὺς πρέσβεις πρὸς ἐκεῖνον χαὲ ἡ- 
τοῦγντο οὐ μόγον ἀτέλειαν κοινῇ τῇ πόλει, d ἰχλλὰ χαὲ πριμὲ 
μικηρίῳ τὲ τῷ μεγάλῳ καὶ τοῖς ἄλλοις τῶ δυνατωτέρων. 

αἰδίᾳ τιμὰς καὶ προσόδους τὰς προσηκούσας καὶ τῇ στρατιᾷτϑ 
καὶ τοῖς ἄλλοις μετ᾽ ἐκείνους ἑχάστῳ κατὰ τὴν ἀναλογίαν, ὃ 
τοῦ βασιλέως δὲ υἱὸς δίκαιον νομίσας μηδὲν μιχρολογεῖν, τη- 
λικαύτην γε πόλιν μέλλων προσάγειν πατρὲ τῷ βασιλεῖ, πάν- 
τα ὅσα ἠτοῦντο παρείχετο OL πρέσβεις, καὶ πολλὴν τὴν φι- 
λοτιμίαν περὲ τὰς εὐεργεσίας ἐπεδείκνυτο, ἐπεὶ δὲ εἰς Oso-oo 
σαλονίχην oi πρέσβεις ἐπαγῆχον φέροντες χαὶ τὰς βασιλέως 
εὐεργεσίας, 7 πόλις μὲν ἤδη πᾶσα φαγερῶς εὐφήμει βασι- 
λέα, καὶ διὰ πάσης γλώσσης ἤδετο, xai X στρατιὰ xai οἱ 
ἄλλοι πάντες ταῖς δεδομέναις τιμαῖς ἠρκοῦντο. ᾿άνδρέας δὲ 

& 


18. ema P. 


obtinuerat, propter eam qua valebat intelligentiam humanosque 
mores nihil communi iudicio repugnans subscripsit, Dubium tamen 
non erat, illum quae agerentur aegre ferre. 

9/4. Postquam placuit omnibus, Cantacuzenum imperatorem 
RM ἀντί, ad Manuelem Cantacuzenum eius filium Berrhoeae 
morantem , Nicolaum Cabasilam et Pharmacen legatos deligunt. De- . 
derat autem filio potestatem pater, ut si qua urbium se dederet et 
ab eo aliquid beneficii rogaret, praestaret quae decere et fieri 
posse existimaret: se, quae egisset, firma et rata in perpetuum ha- . 
biturum. Quod cum "Thessalonicenses minime fugeret, per orato- 
res non solum vectigalium immunitatem urbi in commune, yerum 
et magno primicerio, et aliis potentioribus separatim honores, re- 
ditusque honestos , similiterque praesidio ,. et aliis, unicuiqüe pro 
portione commoda petunt. Imperatoris filius non sibi scrupulosius 
causandum putans, ut amplissimam civitatem patri liceret acqui. 
rere, concedit omnia, seque illis gratificandi cupidissimum ostendit, 
Legatis Thessalonicam reversis cum beneficiis impetratis, tota urbs 
imperatori omnia fausta ac felicia comprecari, eumque omnium 1lin- 


e 


' HISTORIARUM ΠΙ. 94. 545 


ὃ Παλαιολόγος ἐδυσχέραινεν ἄλλων προτιμωμένων., ὧν ᾧετο A.C. 1346 
αὐτὸς δίκαιος εἶναι ὑπερέχειν, xoi ὠντεῖπε φανερῶς πάντων Ὁ 
ηϑοοισμένων ἐν τῇ ᾿“΄ποκαύκου οἰχίᾳ » καὶ διχοστασίας γενο- 
“μιένης, ἀσυντάχτως ἀνεχώρει. ἐχεῖνοι δὲ ὑπολειφϑέντες, ἐϑο- 
δρύβουν μόνον καὶ τῶν δεόντων οὐδὲν ἐποίουν * δείσας δὲ ὃ 
Παλαιολόγος μὴ ὑπ’ ἐκείνων διαφερομένων παραπόληται, 
αὐτίκα τὴν πρὸς ϑάλασσαν πύλην, ὥσπερ τινὰ κατελάμβανβ8 
φυλακήν" περὶ ἣν οἰχοῦσι πᾶν v0 ναυτιχὸν, οἱ πλεῖστοί τε Oy- 
, τὲς xai πρὸς φόνους εὐχέρεῖς, ἄλλως τε καὶ ὡπλισμένοι πάν-Υ. 540 
τόσες, ὥσπερ τὸ χράτιστόν εἶσι τοῦ δήμου, xai σχεδὸν ἐν ταῖς P,677 
στάσεσι πάσαις αὐτοὶ τοῦ παντὸς πλήϑους ἐξηγοῦνται προϑύ- 
pog ἑπομένου, 5j ἂν ἄγωσιν αὐτοί" ἔχουσι δὲ xal ἰδιάζου- 
σαν ἀρχὴν αὐτοὶ παρὰ τὴν τῆς ἄλλης πόλεως - ὧν ἐκεῖνος 
τότε ἦρχε. διά τε οὖν τὸ ἄρχειν καὶ τὴν ἄλλην εὔνοιαν, 
152» εἶχον πρὸς αὐτὸν, προϑύμως ὑπὲρ ἐχείνου ἀνελάμβανον 
τὰ ὅπλα καὶ ἀμύνεσθαι ἦσαν ἕτοιμοι παντὶ τῷ ἐπιόντι. 
'Κωχαλᾶς δὲ οὐδ᾽ αὐτὸς μὲν ἡσυχάζειν ἐγίνωσχεν ἐν τοῖς πα- 
ροῦσιν, ἀλλὰ περὲ τῆς ἀρχῆς ἐπεβούλευεν ᾿Α“ποχαύχῳ" μᾶλ- 
1 « -— » L4 , * 
λον yag ξαντῷ ἡ ἐκείνῳ quero. προσήκει». ἐλέγετο δὲ καὶ 
Ζοὐπωπτευχέναι ἠδικῆσϑαν παρ᾽ ἐχείγου πρὸς τὸν γάμον" δι’ GB 
ἐβούλετο εἰ δύναιτο διαφϑείρειν. φανερῶς μὲν οὖν ἐκχεῖνος 
ovx ἀντικαϑίστασϑαι ἐδόχει, ἀλλὰ πρεσβεύων παρ᾽ ἑκατέροις 
ἐπὲ τῷ διαλύειν, μᾶλλον συνέχρουε καὶ παρώξυνε τὸν πόλε- 


9. ἄλλος P. “45. ἀγϑίστασϑανι P. 


guis in caelum ferre , militesque et alii omnes concessis honoribus 
contenti esse. Solus Andreas Palaeologus alios sibi praelatos, qui- 
bus iure praeferendus fuisset, moleste patiebatur: totique conven- 
tui in aedibus Apocauchi se opponebat: natisque discordiis, indi- 
cta salute abscedebat. Tum ceteri fremere tantum , et nihil quod 
oflicium poscebat, facere. '"Timens autem Palaeologus, ne illorum 
a se discrepantia malam sibi mortem afferret, statim portam ver- 
sus mare ut aliquam custodiam occupavit: circum quam habitant 
ommes classiarii, quorum magna est et ad trucidationes obeundas - 
haud impigra multitudo. Adhaec gravis armaturae omnes , tamquam 
robur populi: cui ferme in cunctis seditionibus praeeunt, alacriter 
sequenti, quo ipsi duxerint. Habent vero suum proprium magistra- 
tum , cui tunc Palaeologus praeerat. ^ Quam ob causam, et quia 
ceteroqui illum diligebant, prompti pro eo arma capessebant, et 
cuilibet contra se ferenti resistere parati erant. Cocalas in prae- 
senti nec sibi otium agendum, sed dé praefectura Apocaucho, quam 
sibi, non illi convenire opinabatur, insidiandum duxit, Dicebatur 
etiam suspicatum esse, sibi ab eo factam iniuriam propter nuptias. 
Quamobrem occidere hominem cupiebat, si posset. Apocauchus 
igitur aperto Marte resistendum non existimans, ad. utrumque de 


576 CANTACUZENI 


A.C. Minim Παλαιολόγος δὲ τοὺς Ζηλωτὰς , ὅσοι περὲ Θεσσαλογί- 
κὴν ἦσαν, μετεκαλεῖτο" ἔνιοι δὲ καὶ κατακρυπτόμενοι ἐν d- 
δύτοις ἐξαίφνης dvegulyovto. καὶ ὃ δῆμος ἅπας ἐξεκυμαι- 
»ér0 ὑπ᾽ αὐτῶν, xai δῆλοι ἦσαν αὖϑις χωφήσοντες ἐπὲ τοὺς 
ἀρίστους. ὃ “μέγας δὲ ᾿πριμμικήριος μετὰ τῶν ἄλλων πολι-ὅ 
τῶν καὶ τῆς στρατιᾶς ὑπὲρ ὀχτακοσίους ὄντες, ὡς ἐλέγετο, 
δεινὰ ἐποιοῦντο, εἰ Παλαιολόγου μόνου μετὰ τῶν παραϑα-. 
λασσίων, (ὃ γὰρ ἄλλος δῆμος οὐδέπω οὐδετέροις καϑαρῶς 

C προσέκειτο y) τοσοῦτοι ὄντες ἡττηϑεῖεν * OLG ᾿Απόκαυκος οὐκ 
ἠμέλει τοῦ μὴ χωρεῖν πρὸς τὰς συμβάσεις, ἀλλὰ πρὸς τὸντὸ 
Παλαιολόγον ἐπεμπδ τὸν Κοτεανίτζην πρεσβευτὴν, τῆς στρα- 
τιᾶς ὄντα ἡγεμόνα, διαλεξόμενον περὲ εἰρήνης. πρὲν δέ τι 
πρὸς ἐχεῖνον εἰπεῖν, οἱ Ζηλωταὶ προσπεσόντες, (οὐ γὰρ ἐδό- 
κει 7j εἰρήνη αὐτοῖς λυσιτελεῖν) πολλὰς μὲν προσήνεγχαν 
πληγὰς καὶ ξίφεσι καὶ δορατίοις" καταβαλεῖν δὲ οὐκ ἤδυ-τῦ 
νήϑησαν τεϑωρακισμένον ἔνδον ὄντα, ἀλλ᾽ ἐξέφυγε, τὴν χεῖρα 
μόνην éni τῷ καρπῷ τραυματισϑείς. ᾿Απόκαυχος δὲ ἐπεὶ τὴν 
αὐθάδειαν ἐπύϑετο, ὥρμησε μὲν ἐπελϑεῖν τοῖς παραϑαλαο- 

Ὁ σίοις καὶ τοῖς Ζηλωταῖς ὑπὸ Παλαιολόγον τεταγμένοις, xa 
δᾳδίως ἂν ἐχράτησεν, ἔτει ἀὠπαρασκεύοις ἐπελϑὼν, τοῦ τε δή-χο 
μου μήπω παντὸς αὐτοῖς συντεταγμένου " ἐπέσχε δὲ ὃ Ko- 
καλᾶς ἀπατήσας ἐν προσχήματι βουλῆς. ἐπηγγέλλετο γὰρ 
αὐτὸς χωῤὲς αἱμάτων Παλαιολόγον πείσειν πρὸς αὐτοὺς ἐλ- 
ϑεῖν xai συμφρονῆσαι. ἅμα δὲ, ἐπεὶ 505 ἐπεγένετο xai ἡ 


11. Τεαγέτζην M. 


compositione mittendo, bellum magis irritavit et incendit. —Palaeo- 
logus Zelotas , quotquot Thessalonicae erant, coegit: nonnulli etiam 
in aditis absconditi, repente prodierunt, a quibus populus omnis 
instar fluctuum est concitatus: et apparebat eos rursum in optimates 
ituros. Magnus porro primicerius et alii cives, et praesidium, (quo- 
rum omnium numerus ad octingentesimum putabatur ascendere,) pro 
indiguo habebant, si a Palaeologo solo cum maritimis seu classia- 
ris, (populus enim nondum alterutri parti liquido adhaerebat,) ipsi 
tam multi vincerentur. Tamen Apocauchus pactorum haud negli- 
gens, Theanitzen praesidii ducem pacis conficiendae mittebat. Quem 
priusquam orationem inciperet, Zelotae quibus pax parum videbatur 
conducere, irruentes, gladiis et hastis appetiverunt, multosque ictus 
incusserunt: prosternere tamen, intus thorace ferreo munitum, non 
potuerunt: sed in vola tantum vulneratus effugit. Apocauchum 
audita eorum insolentia inaritimos et Zelotas, qui a Palaeologo servie- 
bant, invadendi impetus cepit: et facile adhuc imparatos, populo- 
que nondum illis succenturiato,, oppressisset, nisi Cocalas specie 
consilii eum deludens cohibuisset. Promittebat enim , citra sangui- 


HISTORIARUM I. 9. 527 
y05, VLduóxavxoc μὲν μετὰ τῆς στρατιᾶς χαὶ τῶν ἄλλων 70-A.C. 1346 
λιτῶν πρὸ τῆς ἀκροπύλεως ηὐλίσαντο τὴν νύχτα ὡπλισμένοι, 
Παλαιολόγος δὲ αὖϑις ἐπὶ τῆς πρὸς ϑάλασσαν πύλης μετὰ 
τῶν παραϑαλασσίων xai τῶν Ζηλωτῶν διενυχτέρευε, καὲ 
- δσύγχυσις δεινὴ καὶ ἀταξία τὴν πόλιν εἶχε, καὶ 7j μὲν βασι- 
λέως τοῦ Κανταχουζηνοῦ προσηγορία αὖϑις ἀπεσβένγνυτο, 
φύβος δὲ περιειστήκει πανταχύϑεν τοὺς τἀκείνου ἡρημένους. 
καὶ ἦν ὁρᾷν πρὸς μὲν τὴν ϑάλασσαν φρυκτούς τε συχνοὺς ἄνι- 
σχομένους καὶ πάταγον δεινὸν καὶ ϑροῦν ἄσημον ἐξακὸυ:Ρ, 6η8 
1o0utvov xai τὴν σάλπιγγα διὰ πάσης τῆς νυχτὸς βοῶσαν 
καὶ συγχαλουμένην τὸν δῆμον ἐπὲ τοὺς δυνατούς " ἐκχείγνους 
δὲ πρὸ τῆς ἀκροπόλεως ἐστρατοπεδευμένους ἀϑορύβως μὲν 
καὶ τεταγμένως, προϑύμους δὲ ὅμως συμπλέκεσϑαι τῷ δήμῳ 
ὄγτας. ἤλπιζον γάρ τι καὶ μέρος αὐτοῖς συνέσεσϑαι τοῦ δή- 
15uov, ἄλλως ϑ' ὅτι, καὶ τῆς ἄκρας vn αὐτῶν κατεχομένης, 
ἐλπίδας εἶχον οὐκ ἀγεννεῖς, εἰ καὶ ἥττους φαίνοιντο τῶν ἀν- 
τιτεταγμένων, οὐδὲν πείσεσϑαι δεινὸν, ἀλλ᾽ ἀναχωρήσειν 
πρὸς τὴν ἄχραν. πρὸς δὲ τούτοις xol ἐκ Βεῤδοίας ἥξειν ἤλ-- 
7100» συμμαχήσουσαν στρατιάν. ἅμα γὰρ τῷ Παλαιολόγον B 
“οῆρχϑαι τοῦ πολέμου, πρὸς τὸν βασιλέως οὗτόι πέμψαντες 
υἱὸν, ἢ αὐτὸν ἥκειν ἐδέοντο μετὰ τῆς στρατιᾶς, ἢ πέμπειν 
συμμαχίαν, οὕτω μὲν οὖν διῆλθεν 5 νὺξ, ἀμφοτέρων dAAn-V.54i 
 Àoig ἀντιστρατοπεδευομένων καὶ παρασκευαζομένων πρὸς 
1. μὲν om. P. β8.τὴν om. P. “38. ἀὠγέιστρατευομένων P. 


nem se a Palaeologo concordiam societatemque persuasurum.  Noctü 
Apocauchus et praesidium aliique cives ante arcem in armis ma- 
nent,  Palaeologus iterum ad portam versus mare cum maritimis 
et Zelotis pernoctat: confüsio ac tumultus ingens civitatem occupat: 
Imperatoris Cantacuzeni appellatio rursum evanescit et amicos eius 
undique metus et horror circumstat. Et iuxta mare quidem faces 
crebrae sustollebantur , strepitus terribilis et obscurum murmur et 
buccina per totam noctem insonans plebemque contra optimates 
convocans exaudiebatur. At illi alii ante arcem quieti et dispositi 
sedebant, ad pugnam cum' plebe. committendam alacres: sperabant 
enim etiam illius partem aliquam sibi auxilio fore. Praeterea cuim 
et arcem tenerent, quamvis adversariis succubuissent, nihil singulare 
passuros; sed in eam confugituros vehementer confidebant. Berrhoea 
insuper subsidium exspectabant, Simul enim Palaeologus bellum 
orsus erat, ad filium imperatoris miserant rogantes, ut vel ipse 
cum militari manu adveniret, vel copias auxiliatum mitteret. Sic 
ambobus sibi castris oppositis et utrisque ad praeliandum paratis, 
noctis tempus exactum ést. Claro iam die Apocauchus cum suis pti- 
gnaturiens descendit: et Cocalas denuo utrosque separatim adiens 
specie quidem de pace disserebat, re autem ipsa ad dimicationen? 


Cantacuzenus IL 33 


A.C. 134 


528 CANTACUZENI 


θτὸν πόλεμον. ἐπεὶ δὲ ἡμέρα ἤδη ἦν, ᾿Απόκαυχος μὲν μετὰ 


τῆς στρατιᾶς κατέβαινε διαγωνισόμενος - Κωχαλᾶς δὲ αὖϑις 
πρὸς ἑκατέρους ἐπιφοιτῶν τὸ δοχεῖν μὲν περὲ εἰρήνης, διε- 
λέγετο, τῇ δ᾽ ἀληθείᾳ παρώξυνε πρὸς μάχην. διαλεχϑεὶς δὲ 
καὶ τοῖς ἡγεμόσι τῶν λόχων, κρύφα διέφϑειρε xoi κατέπειϑεβ 
μὴ μάχεσϑαι, ἀλλὰ γενομένης συμβολῆς, πρώτους χκαϑ᾽ αὖ- 
τοὺς ϑέσϑαι τὴν τροπήν. ἐπεὶ δὲ τοιαῦτα ὠχονύμητο, τὸν 


αδῆμον αὐτοῖς ἐπῆγεν, ἄχρι τότε μήπω φανερὸς γεγενημένος 


D 


e - 2 . $3 1 Σ y. c 
ὅτι πολεμεῖ, ἐπεὶ δὲ" ἐγγὺς ἦσαν καὶ ἠκροβολίζοντο, οἱ στρα- 
τιῶται οὐκ ἔφασαν δεῖν πρὸς ὁμοφύλους μάχεσθαι, οὐδὲ τούςτο 
» τ 
οἰχείους ἀποχτείνειν, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἄχραν ἀναχωρεῖν, ἐνὸν 
Lu 
ἀκινδύνως σώζεσθαι" καὶ ἅμα ἀνεχώρουν, συνείποντο δὲ à- 
ἰγκῃ καὶ οἱ ἄλλοι. ἐπεὶ δὲ ἐγένοντο πρὸς τῇ ἄκρᾳ, ᾿“4πό 
vayxy καὶ ἮΝ γένοντο πρὸς τῇ ἄκρᾳ, "dnó- 
χαυχος μὲν ἐδεῖτο πρὸ τῶν τειχῶν ἀμυνεσϑαι καρτεροῦντας, 
; 
(ἦν yag καὶ τὸ χωρίον ἐπιτηδείως ἔχον πρὸς ἱππηλασίας.) ἡτϑ 
' ^ 2 » - , » » 5 , ' , , 
στρατιὰ δὲ οὐκ ἔφασαν δεῖν, ἀλλ᾽ &vÓov εἰσιέναι καὶ ἐμύ-- 
ΕῚ , di - - , 1 ἌΝ ᾿ 
γεσϑαι ἀναβάντας ἀπὸ τῶν τειχῶν. ἐπεὲ δὲ ἔνδον ἦσαν, πα- 
, 3 bo A^ , 5 , 8. 3 € 
ραχαλούμενοι αὖϑις ἐπὶ τὰ τείχη ἀναβαίνειν καὶ ἀμυνεσϑαι 
? ^ , - d 
οὐκ ἠθέλησαν, μὴ εἰδέναι φάσκοντες τειχομαχεῖν, μηδὲ χτεί- 
^ ? , - 
ψειν τοὺς οἰχείους ἡ χτείνεσθϑαι, ἀνάγκης μηδεμιᾶς ὕπού-20 
᾽ , Χ ' € L4 E] 1 LU , 
σης. ᾿Απόχαυχος δὲ μετὰ τῶν ἄλλων, ἐπεὶ τὴν προδοσίαν xa- 
τεγνόουν χαὶ τὸν χίγδυνον περιεστηκότα συγεώρων, ὥρμηντο 
φεύγειν ἔξω τειχῶν. συγέβη δὲ τὸν τὰ χλεῖϑρα τῆς ἄχρας 
- " - , Y 1 - 
κατέχοντα τῶν Ζηλωτῶν tva εἶναι, ὃς ἐπεὶ διχοστατοῦντας 


18 4€ , , ' ' 1A , ͵ 
εἰδὲ χαὶ ὡρμημένους φευγειν, συνεὶς τὸ μέλλον, ünexQv-25 


eos inflammabat, Duces item allocutus clam eos corrumpebat et 
a conflictu dehortabatur, suadebatque, ut eo coepto, primi terga da- 
rent, His ita compositis, populum in eos ducit. Àc tum primum 
hostem esse patuit. Cum propiores iam iacula torquerent, milites 
dicere, contra populares non pugnandum, neque domesticos 'occiden- 
dos, sed in arcem, ut in tutum perfugium, recedendum, ac simul 
recedere, quos alii vellent nollent sequebantur, Ad eam ut venerunt, 
Apocauchus orare, uti ante muros obversi. hostem pugnando susti- 
nerent; erat namque locus equestri proelio idoneus. Milites detre- 
ctare affirmareque , ingrediendum, et muris conscensis, indé hostem 
propellendum. Ubi iutus fuerunt, rogati, ut muros adscenderent impe- 
tumque hostilem inde arcerent, noluerunt dicentes, nescire se de 

muro pugnare, neque cives suos sine ulla causa velle occidere aut 
ab illis occidi, Apocauchus et ceteri, cum proditionem perspicerent 
periculumque praesens animadverterent, fugam extra arcem arripere 

cogitabant. Forte fortuna claves arcis penes Zelotam erant, qui ut 

dissidium et ad fugam inclinatos vidit, futuri providus eas abscon- 

dit, Duabus autem portis arcis longius inter se distantibus , Apo- , 


HISTORIARUM III. 91. 579 


πτετὸ τὰ χλεῖϑρα ἔχων. πολὺ δὲ τῶν πυλῶν ξχατέρων TZGA.C.1346 
» , , - 5 , * ' - DÀ 
ἄκρας ἀλλήλων διεχουσῶν, /noxovxoc μὲν μετὰ τῶν ἄλλων 
ἐχώρουν ἐπὲ τὴν ἐξάγουσαν τῶν τειχῶν. ἐπεὶ δὲ ἣν χεχλει- 
σμένη, ἐπεχείρουν διακόπτειν" ὃ δῆμος δὲ ὃ τῆς ἄχρας, (πό- 
ὅλει γάρ τινε ἔοιχε μικρᾷ καὶ οἰκήτορας ἰδίους &yst,) οὐχ εἴων. 679 
΄ * , —- ^ - , 
διαδιδράσκειν énayayovrac αὐτοῖς τὸν δῆμον, ἀλλ᾽ ἔνδον μέ- 
STAR ' ' - c * - 
γοντὰς ἀμύνεσθαι τοὺς ἐπιόντας μετ᾽ αὐτῶν. ἐν ( δὲ ταῦτα 
ἐτελεῖτο, 0 δῆμος πῦρ ἐνίεσαν ταῖς πύλαις τῆς ἄχρας ταῖς 
πρὸς τῇ πόλει, ἐπεὶ μηδεὶς ἠμύνετο. Στρατήγιος δὲ ὃ τὰ κλεῖ- 
109. » Lu ^ 4 0» 2 £49. * 3.25€ δὴ 
0* ἔχων (ovro γάρ ὠγοόμαστο ,) ἤνοιγεν ἔλϑων, καὶ ὁ δῆ- 
- 2 " ^ , - 
μος εἰσεχεῖτο, xai αὐτίχα μὲν πρὸς ταῖς πύλαις δύο τῶν πο- 
λιτῶν ἀπέσφαξαν, ἔπειτα πρὸς ἁρπαγὴν ἐτράποντο ὅπλων 
^ 3 , * ^ € » ce e£» 
τε καὶ ἵππων. ""noxavxog γὰρ καὲ οἱ ἄλλοι, ὅτι ξάλωσαν 
, , 5 - 
ἐδόντες, ἐπεὶ μὴ φεύγειν ἦν, τῶν ἵππων ἀποβαίνοντες xai 
u ΄ * 
15dzodvóuevou τὰ ὅπλα χατεχρύπτοντο, ἐλάνθανον δὲ ὀλίγοι, 
* , ^ 5 , , , - 
τοὺς πλείους δὲ ἀποδύοντες χατέλειπον γυμνούς. Κωκχαλᾶς 
δὲ καὶ Παλαιολόγος περιεποιοῦντο τοὺς στρατιώτας καὶβ 
ἐχέλευον μὴ ἀποδύειν: ἅμα δὲ καὶ τοὺς ἵππους εὑρίσκοντες 
, c [i - 
παρείχοντο éxactQ , ἀμειβόμενοι τῆς προδοσίας, ἅμα δ᾽ ὅτι 
e “ , , γεν 
Φοχαὲ 0gxovg αὐτοῖς πρότερον παρείχοντο, ὡς οὐδὲν πείσονται 
δεινὸν, ἂν τοὺς ἄλλους προδιδῶσιν. οὕτω μὲν οὖν. τὸ Kav- 
ταχουζηγοῦ τοῦ βασιλέως μέρος προδοϑὲν ὑπὸ τῆς στρατιᾶς 
ἡττᾶτο κατὰ χράτοςς Κωκχαλᾷς δὲ χαὶ Παλαιολόγος τὸν 
^ - 2v. (! - L4 P * , ' * 
μὲν δῆμον ἐξήλαυνον τῆς ἄχρας " ἤδη γὰρ διήρπαζον zai τὼ 
19: παρεέχογντο P. 
cauchus cum aliis sociis ad eam, {πᾶ e moenibus egressus est, acces- 
sit: quam cum clausam invenirent, diffindere tentaverunt. At popu- 
lus arcis (erat siquidem instar parvae urbis propriosque habebat 
incolas) fugam eos capessere et se populo urbano, quem superduxis- 
sent, prodi non sinebat, sed oppugnantibus intus eos secum resi- 
stere volebat, | Haec dum fiunt, populus urbanus foris ignem por- 
tae arcis versus urbem, quandoquidem nemo propugnabat, implicat. 
Claviger Strategius (hoc enim illi nomen) accurrens aperit, populus 
se infundit, subitoque in ipso aditu cives duos trucidat: deinde ad 
arma equosque diripiendos convertitur. Apocauchus et socii captos 
se adspicientes, quoniam fuga excludebantur, de equis descendunt, 
armis depositis se occulunt, pauci tamen latuerunt, plures ab ho- 
stibus despoliati armis nudi relicti sunt.  Cocalas et Palaeologus 
milites tuebantur et eos vetabant spoliari: quosque inveniebant 
equos, singulis donabant, tum ut pretium proditionis, tum quod iu- 
rassent ipsis nihil mali illaturos, si ceteros prodidissent, Sic itaque 


Cantacuzeni pars a militibus prodita vi devicta est.  Cocalas et Pa- 
laeologus populum, iam etiam incolas arcis diripientem, expulerunt : 


580 CANTACUZENI 


- a ' » Li f 
A.C.1346ràv ἐγχωρίων, αὐτοὶ δὲ περιμείναντες ἄχρι νυχτὸς, τοὺς 
, , 5, - 
Cuiv στρατιώτας πάντας οἴκαδε ἀπέπεμπον καί τινας TOV 
φίλων αὐτοὶ διέσωζον" "Anóxavxoy δὲ καὶ τῶν πολιτῶν ὀλί- 
« w 
γῳ ἐλάσσους éxarüv κχατέχλεισαν ἐν δεσμωτηρίῳ πρὸς τῇ 
d 5 ^ u 
ἀχροπύλει χαὶ φρουρὰν ἐπέστησαν αὐτοῖς. ἅμα δὲ ἕω ic^ 
' ΕῚ - M] c , 2€ 5 ^ lod » ᾿ Ν 
V.542Tzv ἐπιοῦσαν καὶ ἡ ἐκ Βεῤροίας στρατιὰ παρῆν. ἐπεὶ δὲ 
» TE - .É 
ἐπύϑοντο, ὡς ἁλοῖεν oic ἧκον συμμαχεῖν, καταδραμόντες ἐλη- 
"A 5 " . 
ἵσαντό τινα ὀλίγα, xal ἀνέστρεφον εἰς τὴν οἰκίαν. περὲ ué- 
, * 
oz» δὲ ἡμέραν φήμη τις προσέπιπτεν ἀϑρόύον πρὸς. τὴν πό- 
^ NE d . 
Aw, ὡς oi δεσμῶται πάλιν τὴν ἄκραν κατασχόντες τὴν ÉxIO 
^ ἘΞ. * 
ΠΒεῤῥοίας στρατιὰν εἰσδέχονται. ἐλέγετο δὲ, ὡς τῶν Ζηλω- 
D τῶν τινες τὰ τοιαῦτα καταψεύσαιντο ἐπὶ τῷ ἀπολτείνειν τοὺς 
ὃ. , PES ! c δῇ ὖ 9. b ν ὦ λ EJ λ , ? DÀ 
touoracg, καὶ 0 δῆμος αὔὖϑις τὰ OnÀa ἀγαλαβόντες éy0- 
s LÁ ^ 
gov» πρὸς τὴν ἄχραν ὕπό τε ϑυμοῦ xa) οἴνου στρατηγούμε- 
; — - le E. : 
voi, οἱ πρὸς τῇ ἄκρᾳ δὲ, δείσαντες τὴν ἔφοδον τοῦ δήμου 15 
μὴ τὰ ὄντα ἔνδον διαρπάσωσι γενόμενοι, ἀπέκλεισαν τὰς 
, , , ^ 5 ^ ^w - 3 , * , ᾿ 
πύλας ἀναβάντες δὲ ἐπὲ τῶν τειχῶν ἐδέοντο μὴ διαφϑείρειν 
σφᾶς, ὡς πᾶν ποιήσοντας τὸ κελευόμενον. οἱ δ᾽ ἐκέλευον ᾿ 
- : » 
τοὺς δεσμώτας ἄγειν καὶ κατακρημνίζειν πρὸς αὐτοὺς, xat 
1 - x - - 
αὐτίχα οἱ δεσμῶται “ἤγοντο γυμνοί, xai πρῶτον uiv L4n0-20 
u | 
xavzog χατεχρημνίσϑη οὕτω δὲ συμβὰν ὀρϑὸς ἔστη χαὶ 
ἔμεινεν ἐπιπολὺ, μηδενὸς προσάπτεσθαι τολμῶντος. - ἔπειτά 
» » ES ^ » 
τις προσελϑὼν τῶν Ζηλωτῶν, xoi μαλακίαν τῶν ἄλλων xa- 
τηγορήσας, ἀπέτεμεν αὐτὸς τὴν κεφαλὴν μαχαίρᾳ, εἶτα καὲ 
8. οἰχείαν Μ. 
ipsi usque ad noctem exspectantes, dimissis domum militibus, ami- 
cos quosdam servarunt: Apocauchum et cives paulo infra centum 
iu arcis carcere, apposita custodia, clauserunt, Sequenti diluculo 
auxiliarii Berrhoea affuerunt: qui, ut acceperunt captos esse quorum 
gratia veniebant, cum mediocri populatione domum redierunt. Circa 
meridiem rumor quidam urbem afllavit, vinctos, rursum arce occu- 
pata, Berrhoeense subsidium intromittere: quem Zelotae ad necem 
illis curandam ementiti ferebantur. Populus de integro ad arma ire, 
atque ad arcem, vino ac furore ducibus, procedere. Arcis indige- 
nae impetum ac direptionem rebus suis metuentes portas occlu- 
dunt: in muros adscendunt: misericordiam rogant, facturi quidquid 
landem iuberentur, lussi vinctos adducere et ad ipsos praecipites 
dare. Protinus nudi adducuntur. Ac primus quidem Apocauchus 
praecipitatur, qui forte quadam erectus stetit, ac nemine audente 
illum contingere, diu sic mansit. Postea unus de Zelotis mollitiem 
aliis exprobrans accedit, caput ei a cervicibus gladio abscindit, 


Deinde ceteri quoque circumfusi totum :corpus^ vulneribus con- 
sauciant. Post haec non uno, sed pluribus locis reliqui, Zelotis no- 


HISTORIARUM IIl. 91. 581 


« , » PT e * 
οἱ ἄλλοι περιστάντες κατέτρωσαν τὸ σῶμα ὅλον. ἔπειτα καὶ A.C. 1346 
^ » , 5 - b 
τοὺς ἄλλους ἐῤῥίπτουν ἀπὸ τῶν τειχῶν, ἀπαιτούντων ὄνο- P. 680 
AJ ^- - ᾽ JU , 
μαστὲ τῶν Ζηλωτῶν, οὐκ ἐφ᾽ ἕνα τόπον, ἀλλ᾽ ἐπὲ πλείους. 
S. I - - , P ^ 
xat ὃ δῆμος ϑηριωδῶς καὶ ἀπανθρώπως κατηκόντιζον περιΐ- 
, ^ ' 
ϑστάμενοι" ἐνίων δὲ ἀπέτεμνον xai κεφαλὰς, καὶ πώντας oU- 
? - - 
τῶς ὠμῶς ἀἀπέκχτειναν πλὴν ὀλίγων «λίαν, ob ὑπὸ τῶν τὴν 
» Li ^ ^ » 
ἄκραν οἰχούντων χατεχρύπτοντο. παρῆσαν δὲ xai Κωκαλᾶς 
χαὶ Παλαιολόγος ἀποσφαττομένων, xai ἐδόχουν μὲν πρὸς τὰ 
πραττόμενα δυσχεραίγειν, γνακόπτειν μέντοι τὴν δρμὴν τοῦ 
, c , ' [4 » 2 ^ € - 
lodruov ὑπεχρίγοντο μὴ δύνασθαι" ἔπειτα ἐχεῖϑεν ὃ δῆμος 
᾿ x 
ἐτράπετο πρὸς τὰς οἰχίας καὶ ἀπέχτειγαν xal ἄλλους τινὼς 
- p , - - - 
τῶν πολιτῶν" ἐλθόντες δὲ καὶ πρὸς τὴν οἰχίαν ΪΚωχαλῶ, τῶν Β 
- 5 , LH LP »- τὰ "2 
ζηλωτῶν ὁγαγόχεων,, vox Φαρμάκην ἥτουν ἐκεῖ καταχρυπτό- i 
» , - - ^ . -" L4 
μενον ὑπ᾽ ἐκείνου" ὃς Κωκαλὰ τῆς γυναιχὸς ἀδελφῇ συγνῴ- 
^ , * L4 ' ^ ow 
15xet , μέγα δὲ ἐδυνήϑη παρὰ ᾿ΑΙποκαύχῳ ἄρχοντι xai πλεῖστα 
2 , ' ^ , - ^ - , 
ἐκάκωσε τοὺς Ζηλωτάς. δείσας δὲ ἐκεῖνος, μὴ ὑπὸ τοῦ δήμου 
διαφϑαρῇ, παρέδωχε τὸν συγγενῆ, καὶ ἀνηρέϑη εὐθὺς ὑπὸ 
^ ,? , ' ^ Uu 
τοῦ δήμου. ἐλέγετο δὲ xai στέατος ἀνθρωπίνου ἅψασϑαΐ 
τινας τῶν τοῦ δήμου τότε. ἀνατεμνομένων γὰρ τῶν ἀποχτει- 
. J - r4 x 
20rvouévov, τὰ ἔγκατα ἐξεχεῖτο. ὧν τις ὕπ᾽ ἄκρας ἀναισϑησίας 
3 » ΄ “-« 
xai ἀναλγησίας στέαρ συναγαγὼν οἴκαδε ἀπήγαγε" τὴν γυγαῖχα 
- e y , , 
δὲ μὴ εἰδυῖαν ὅϑεν εἴη, νομίσασάν τινος ἑτέρου εἶναι ζώου, 
e - , - » ^ » kJ , 
7Óvoua τῇ χύτρᾳ προσεμβαλεῖν, μετὰ δὲ τὸ φαγεῖν aio9é-C 
- 2 ^ u , ? , 
σθαι. τοῦ ἀνδρὸς ὡς εἴη ἀνθρώπινα εἰπόντος. οὕτω μὲν 


minatim petentibus , de muro praecipites aguntur: quos circumsi. 
stens populus, ferina quadam immanitate sagittis coufigit, quorum- 
dam etiam capita praecidit. lta omnes crudelem in modum praeter 
paucos, quos incolae arcis absconderant, interierunt: quorum neci 
Cocalas et Palaeologus praesentes, se rem-aegrius ferre, furorem ta- 
men populi cohibere ac reprimere haud posse, simulabant. Qui 
deinde in aedes involans alios insuper cives contrucidavit. Cum ad 
domum Cocalae, Zelotis praeeuntibus, venissent, Pharmacen (quicum 
nupta erat soror uxoris eius, quemque ipse occultaverat, et qui 
apud Apocauchum praefectum auctoritate multum valuerat et Zelo- 
tas mire afllixerat,) sibi dedi postulant. Cocalas vitae suae timens 
affinem tradit, quem continuo interficiunt,  Aiebant tum plebeios 
quosdam humanum adipem gustavisse. Nam cum, dissecltis occiso- 
rum corporibus, viscera effunderentur, quidam summo stupore et in- 
dolentia collectum adipem domum portavit. Uxor iguoraus unde, 
et alterius animantis esse opinata, ad cibum suaviter condienduin 
in ollam iniicit, ac post epulas demum viro narrante, humanum 
' adipem se comedisse discit. Sic Thessalonica se imperatori volens 
adiunxit, iterumque, Palaeologo et Cocala auctoribus, ad arma rediit, 


582 CANTACUZENI 


'4.C.13467, Θεσσαλογίχη προσεχώρησε βασιλεῖ ἑχοῦσα, καὶ πάλιν sic 


τὸν πόλεμον ἐξετράπη ὑπὸ Παλαιολόγου xal Κωχαλᾶ, xat 
^ » , - : , 
τοιαῦτα ἐτολμήϑη πᾶσαν ὑπερβαίγοντα ὠμότητα, xoi'v0 Kar- 
- - , LÀ - 
τακουζηγοῦ τοῦ βασιλέως σχάφος αὑτανδρον κατέδυ. ἐκεῖνος 
δὲ μετὰ τὴν ἐν ᾿Αδριανουπόλει τῆς ἰδίας στεφηφορίας ξορτὴνϑ 
ἸΠατϑαῖον μὲν τὸν υἱὸν κατέλιπεν ἐπὶ τῆς Θρᾷάκης ἔχοντα 
* , , , 
στρατιὰν, τᾶς τε πόλεις πολιορχήσοντα τὰς Βατάτζῃ ovva- 
ποστάσας, καὶ Ἰέρακι ἀντιστησόμενον * ἧκε γὰρ ἐκ Βυζαντίου 


στρατιώτας ὀλίγους ἔχων ἐπ᾽ ἐκείνας τὰς πόλεις στρατηγός" 


P. 68ι 


ᾧ καὶ συμβαλὼν ὃ τοῦ βασιλέως ἐνίκησεν υἱὸς μόλις δια-τὸ 
" 1 » € ON , , c * » 
δράντα τὸ ἁλῶναι" οἱ γὰρ συγόντες πάντες OL μὲν ἔπεσον, 
« .) , 
οἱ δ᾽ ἑάλωσαν παρὰ τὴν μάχην. ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πόλεις. 

, - -ὅὕὔἅὦὠ [τὲ 
παρεστήσατο καὶ ὑπήγαγε τῷ πατρὲ βιασάμενος τοῖς ὅπλοις. 

, ' , , ' - 

a£. Βασιλεὺς δὲ εἰς Σηλυμβρίαν ἐλϑὼν τοῖς ἐν Bv- 


ΟΥ̓, 543 ζαντίῳ φίλοις κρύφα διελέγετο" ἐπεὶ δὲ οὐδὲν ἤνυεν ὧνιδ᾽ 
B ἐβούλετο, αὖϑις ἀνέστρεφεν εἷς τὴν ᾿Αδριανοῦ. ὑπὸ δὲ τοὺς 


, ' , ' - ' - P , 
αὐτοὺς χρογους xat lMag:ivog μετὰ τοῦ Kovorüvrtwovno- 
' -. M - 
λεως πατριάρχου, ὃν ὃ Πάπας εἴωϑε χειροτονεῖν μετὰ τὴν 
- T - ; 
διαίρεσιν τῆς ἐκκλησίας, οἷα δὴ τῆς πόλεως “ατίνοις mooo- . 
, e c - e 
ηχούσης, τι ὑπ᾽ αὐτοῖς ἐγένετό nore, ἅμα δυοκαίδεχα TQu-20 
΄ 5 Ὕ ^ τ , * , c ^ - 
ἤρεσιν, ἤλθον εἰς τὴν Σμύρνην, καὶ πρότερον ὑπὸ τῶν “α- 
kJ] - * 
τίγων κατεχομένην. πατριάρχῃ δὲ ἐδόκει δεῖν εἰς τὸν κατὰ 


: 1 PD , 1 * ' *- ' 
Σαύρναν ἐξελϑόντα vaóv, ἐν ᾧ πάλαι ἡ μητρόπολις ἢν, τὴν 


C ϑείαν μυσταγωγίαν ἐκτελέσαι, καὶ ἐκέλευε τὴν στρατιὰν ὅπλει- 


σαμένην ἕπεσϑαι. ἸΠαρτῖνος δὲ ἐκώλυε xai οἱ ἄλλοι τῶναϑ 
21. τὴν om. P. 


et haec ibidem omni crudelitate crudeliora designata sunt navisque 
Cantacazeni cum ipsis vectoribus summersa periit: qui post corona- 
tionis suae apud Adrianopolim diem festum, Matthaeum filium in 
Thracia cum copiis, urbes, quae cum Batatze defecerant, obsessu. 
rum et Hieraci Byzantio cum parva manu ad illos venienti se op- 
positurum reliquit. :Eum Matthaeus congressus devicit, militibus 
eius universis partim concisis, partim captis: nec multum abfuit, 
quin ipse quoque dux caperetur, Insuper oppida armorum terrore 
ad deditionem coegit ac patri subiecit. 

95. Imperator Selybriam cum venisset, cum amicis, qui erant 
Byzantii, arcane suum negotium agebat: sed mihil efficiens Adria- 
nopolim rediit. Sub idem tempus Martinus cum patriarcha Con- 
stantinopolitano, (quem papa eligere consuevit, post divisam eccle- 
siam, velut urbe ad Latinos adhuc pertinente , quia sub ipsis ali- 
quando fuit) duodecim triremibus Smyrnam appulsus est, quam et 
prius Latini possederant. ^ Patriarchae placuit in Smyrnense tem- 


HISTORIARUM III. 95. 583 


γαυάρχων, διαχεκινδυνευμένα τολμᾷν ἰσχυριζόμενοι, — énti A.C. 1346 
δὲ οὐκ ἐπείϑετο, εἵποντο ἀνάγκῃ. καὶ γενομένῳ πρὸς τὸν 
γαὺν xai τὴν μυσταγωγίαν τὴν ϑείαν ἐχκτελοῦντι ἐπῆλθεν 
"Auovg μετὰ τῆς στρατιᾶς. καὶ τὸ μὲν ἄλλο στράτευμα τῶν 
5adar(vov διεσώθη ἀναχωρῆσαν πρὸς τὸ φρούριον, 0 κατεῖ- 
χον, ἐπεὲ τοὺς Πέρσας εἶδον ἐπιόντας" πατριάρχης δὲ τὴν 
ἱερὰν στολὴν ἐνδεδυμένος ἀπεσφάγη ὑπὸ τῶν Περσῶν καὲ 
ἹΠαρτῖνος καὶ ἄλλοι τῶν ἐπιφανῶν ὀλίγοι, ἐν δὲ τοῖς χρό- 
voig τούτοις xai τῶν ἐν levvovg εὐγενῶν τινες δύο xai 
τοτρεάχοντα πληρώσαντες οἰχείοις ἀναλώμασι τριήρεις ἐπέ- Ὁ 
πλευσαν τῇ Χίῳ καὶ ἐπολιόρχησαν χρόνον οὐχ ὀλίγον, xai 
τειχομαχίας τὲ πολλὰς ἐποιήσαντο xai καρτερὰς xai μηχα- 
γήματα προσῆγον. ἤνυον δὲ ἀπὸ τῶν τοιούτων ὀλίγα ἢ οὐ- 
δέν. οἱ γὰρ Χῖοι ἠμύνοντο τοὺς “Ἰατίγους καρτερῶς, ἐνδείᾳ 
1508 πιεσθέντες καὶ λιμώξαντες, ἐπεὲ ἐπικουρίας οὐδεμιᾶς 
ἐτύγχανον παρὰ Ῥωμαίων, προσεχώρουν τοῖς “ατίγοις xad 
παρέδοσαν τὴν πόλιν dm ἀνάγκης. ἡ βασιλὶς δὲ ἠνιᾶτο μὲν 
δεινῶς, τῆς Χίου πολιορχουμένης, βοηϑεῖν δὲ οὐκ εἶχε" χρη- 
μάτων τὸ γὰρ οὐκ εὐπόρει πρὸς τοσαύτην δύναμιν, ὥστε 
20071010» ἀντίῤῥοπον τῷ “ατίνων ἐξαρτύειν, καὶ τὸν διοική- 
σοντα χαλῶς xai ὡς προσῆχε τὰ πράγματα οὐχ εἶχε" πάν- 
τες γὰρ, ὅσοι ἦσαν ὠξιόλογοι Ρωμαίων, ἐν δεσμωτηρίοις κα- 
τεχλείοντοι. ὅμως τινὰς ὀλίγους ἐφοπλίσαντες οἱ ἄρχοντες Ὁ, 682 


6. εἶδεν Μ. 8. οἱ ἄλλοι M. 23. ὀλίγας M. ἐφοπλή- 
σαντες P, 


plum, olim metropolitanum , ingredi et illic sacris operari, iussit- 
que milites armatos sequi. Martinus et alii navarchi factum hoc, 
ut periculo non carens, dissuadebant, Dum necessitati parere non 
vult. et in aede sacrificium facit, Amurius cum armatis supervenit. 
Et milites quidem Latini cernentes Persas invadere ad castellum 
suum confugientes, morlem evaserunt: patriarcha vero sacris indutus 
vestibus una cum Martino paucisque nobilibus a Persis obtruncas 
tus est. Per idem tempus Genuenses nonnulli nobili loco nati, 
duabus et triginta triremibus sua impensa instructis, Chium navi- 
garunt eamque non parum diu obsederunt et muros saepe, admo- 
tis etiam machinis, valide oppugnarunt. Verumtamen Chiis fortiter 
se tuentibus, nihil aut parum profecerunt. Cum autem victus inopia 
premerentur nullumque a Romanis auxilium adventaret, Latinorum 
se potestati permittentes , urbem coacti tradiderunt. Imperatrix quam- 
quam Chio obsessa mirifice angeretur, ferre tamen opem nequibat: 
nam nec pecunia contra tantas vires in promtu erat, ut classem La- 
linorum classi aequalem compararet, et bonum ac peritum eius du- 
ctorem non habebat: omnes siquidem, qui inter Romanos eminebant, 


584 -. CANTACUZENI 


0M 
A:C. ιϑήδτριήρεις, Φακεωλάτον ἔπεμψαν. συνάρχοντα τότε τοῖς ἄλλοις, 
(ἦν γὰρ Κιννάμου τοῦ μυστικοῦ συνοιχῶν ἀδελφῇ τῆς γυγαι- 
* ΕῚ ce 2 , / . i ^ 34 7 K up 
x0c,) οὐχ ὥστε ἀντιτάττεσϑαι “ατίνοις " ovx ὀλίγου yag ἀ- 
, ΝΟ Ὁ ΣΝ 5 D ' , δ}. τῷ , , , 
πέδει πρὸς τὴν ἐχείνων δύναμιν" ἀλλ᾽ εἰ δύναιτο τρύπῳ δή 
- ἌΣ j ' , , M , ^ 5 
τινι σῖτον εἰσάγειν εἰς τὴν Χίον. (Ῥαχεωλάτος δὲ ἐπεὶ xa- 
c M 
ταπλέων ἐπύϑετο τὴν Χίον ξαλωχυῖαν, ἀνέστρεφεν εὐϑύς" 
ἀν εἰ E , ἢ ' » , ἢ 
καὶ ὅλκαδι ἐκ Γεννούας περιτυχὼν μεγάλῃ &xgurmos μάχῃ 
3 € , * 
καὶ ἀπέχτεινεν ovx ὀλίγους τῶν “ατίνων μαχομένους xai 
'διήορπασε τὰ χρήματα. πυϑόμενοι δὲ οἱ ἐν Γ «λατῷ ὁμόφυ- 
" , , 
V. 544 Aot ψήφισμα ἔγραψαν ἀποχτιγνύναι (Φακεωλάτον, οἱ ἂν τις GVP-10 
Βτύχοι, καὶ μηδένα κρίνειν φόνου, xai διέμεινεν αὐτοῖς 7) πρὸς 
ἐκεῖνον ἔχϑρα ἄχρι τελευτῆς. βασιλὶς δὲ ἐπεὶ ξώρα μόνην 
D " , 3 τῳ , ὃ * ' » 
τὴν IKKovovavrivov πόλιν αὐτῇ περιλειπομένην, (ot γὰρ ἄλλαν 
σχεδὸν πᾶσαι προσεχώρησαν. βασιλεῖ τῷ Κανταχουζηνῷ ,) πρὸς 
i - - L4 , 
lMnalixav τινὰ τοῦ Καρβωνᾶῶᾶ. ἄρχοντα πέμψασα πρεσβείανιϑ 
ἐδεῖτο βοηθεῖν. δ΄ δὲ ἀσμένως τὲ ἐδέξατο τὴν πρεσβείαν 
καὶ Θεόδωρον xai Τομπροτίτζαν τοὺς ἀδελφοὺς, χιλίους στρα- 
τιώτας ἄγοντας ἐπιλέχτους, χατὰ συμμαχίαν ἔπεμπε τῇ βα- 
σιλίδι, οἵ xai τὰς xara τὸν Πόντον παραϑαλασσίους πόλεις 
διιόντες ἔπεισαν ἀποστῆναι βασιλέως καὶ τῇ ϑασιλίδι zQoc-20 
» L4 ? , 
χωρεῖν: ἤλπισαν γὰρ αὐτούς τι μέγα κατορϑώσειν. xai. 
C λὲς ἐδέ: )c. ἀν Σ πολλῆς τῆς εὖ / 
βασιλιίς ἐδέξατο. τους. ἀνῦρας μετὰ πολλῆς τῆς εὐμενείας 
καὶ τιμῆς, καὶ τήν τὸ ᾿Αποχαύχου τοῦ μεγάλου δουκὸς ϑυ- 
γατέρα συνῴκισε τῷ Τομπροτίτζᾳ, xoi στρατηγὸν ἀπέδειξε 
3. ὀλίγον P. το. ἦ P. — 15, παλίχα M. 
carceribus attinebantur, Nihilo minus archontes aliquot triremes 
armantes Phaceolatum collegam, (qui Cinnami mystici uxoris soro- 
rem habebat in matrimonio,) iis praefecerunt: non quidem ut se 
Latinis, quibus longe esset inferior, obiiceret , sed ut commeatum 
in insulam, si quo modo posset, importaret. Phaceolatus ut Chium 
captam audivit, illico iter relegens et onerariae Genuensi occur- 
ren$ acri pugna eam vicit, et complures Latinos occidit pecuni- 
amque diripuit. Fama Galatam ad homophylos perlata, publico de- 
creto impunitatem proposuerunt, si quis eum ubicumque iugularet, 
et usque ad mortem eius tamquam hostem oderunt. Augusta ut 
solam Constantinopolim sibi. relictam vidit, (aliae namque urbes 
ferme: ad unam in Cantacuzeni auctoritate erant,) a quodam Mpa- 
lice, Carbonae principe, per legatos auxilium petit. Is, legatione be- 
nigne admissa, Theodorum et Tomprotitzam fratres cum mille sele- 
ctis militibus suppetias mittit: qui et maritimas ad Pontum urbes 
iranseuntes, eas ab imperatore ad Augustam monitis et consiliis 


suis revocabant: sperabant enim, illos nescio quid magnum felici 
successu praestituros, Imperatrix eos admodum benevole οἱ honori- 


» 


HISTORIARUM III. 95. . 585 


τῆς Ρωμαίων στρατιᾶς. ὃ δὲ τήν τε οἰκείαν ἔχων xai τὴν A.C. 1346 
“Ῥωμαίων ἐπεστράτευσε Σηλυμβριανοῖς ; βασιλέως Ζιδυμο- 
τείγῳ ἐγδιατρέβοντος. Φαχρασὴς δὲ ὃ πρωτοστράτωρ ὑπὸ 
βασιλέως ἐν Σηλυμβροίᾳ καταλελειμμένος μετὰ στρατιᾶς , ἔχων 
5χαὶ τοὺς Σηλυμβριανοὺς, συγεπλέχετο τοῖς. περὲ Τομπροτέ- 
iba» ἐξελϑὼν χαὲ ἐνίχα κατὰ κράτος. ἄπειρος γὰρ ὧν ὃ 
Τομπροτέτξας τῶν χωρίων ἐστρατήγησε κακῶς, εἰς τάφρους 
χαὲ στενοχωρίας xoi: ἀμπέλους τοὺς ἱππέας ἐμβαλών. ὅϑεν D 
ἡττηϑέντες ὀλίγοι μὲν ἀπέϑανον κατὰ τὴν μάχην, ξάλωσαν 
1002 πολλοὲ ὀλίγων, ἰδιαδὰ σοι δυγηϑέντων. ὧν τοὺς ἐπιφανε- 
στέρους δήσαντες εἶχον ἐν φρουραῖς: τοὺς δ᾽ ἄλλους ἀποδύ- 
σαντες ἀπέλυον. ἦλϑε δὲ καὶ ὃ Τομπροτίτζας. ἐγγὺς ἁλῶ- 
vai, ὕμως διαδρᾶναι δυνηϑεὶς ἀνέστρεφε κατῃσχυμμένος. 
μετὰ τὴν ἧτταν δὲ ἐχείνην Τομπροτίτζας μὲν ὑπελείπετο ἐν 
15 Βυζαντίῳ ἤδη γυναῖκα ἔχων ἐκ Ῥωμαίων καὶ τιμῆς ἀπέλαυε 
παρὰ βασιλίδος τῆς ἀξίας - Θεόδωρος δὲ ὃ ἀδελφὸς ἀνέ- 
στρεφεν εἰς τὴν οἰχείαν., τὴν ὑπολελειμμένην ἔχων στρατιάν. 
μετὰ τοῦτο δὲ Ὀρχάνης πρὸς Κανταχουζηνὸν τὸν βασιλέα 
πρεσβείαν πέμψας ἠξίου ἐχδοῦναί οἱ πρὸς γάμον τὴν ϑυγα- 
20réga* ἐπηγγέλλετό τε, εἰ παράσχοιτο, προϑύμως συμμαχήσειν P. 683 
χατὰ παντὸς πολεμίου τοῖς Ρωμαίοις" οὐχέτι γὰρ ἔσεσθαι 
σύμμαχον xai φίλον, ἀλλὰ υἱὸν, καὶ προϑύμως δουλεύσειν 
αὐτόν τε καὶ τὴν σύμπασαν στρατιὰν, οἵ ἂν χελεύοι. βασι- 
λεὺς δὲ οὔτε ἀπείπατο τὴν πρεσβείαν , οὔτ᾽ εὐθὺς συνέϑετο 
αὐπρὸς τὴν ἐπιγαμίαν, ἀλλὰ προσηνῶς τε καὶ ἡμέρως τοῖς πρέ- 
17. οἰχίαν P. 18. δὲ om. P. 
fice excepit, et Apocauchi, magni ducis, filia Tomprotitzae in coniu- 
gium sociata, ducem eum Romani exercitus creavit, qui suas copias 
cum Romanis coniunctas, imperatore Didymotichi degente, in Sely- 
brianos duxit, Phacrases autem protostrator ab imperatore Selybriae 
cum praesidio relictus, Selybrianis adiunctis, egressus oppido, Tom- 
protitzam eximia virtute devicit, Imperitus enim ille locorum equi- 
tatum per fossas et angustias et vineta ducebat: unde superati 
in conílictu pauci cadebant, multi capiebantur et vix aliqui effu- 
giebant. | Captorum illustriores vincti custodiis mandabantur, alii 
spoliati dimittebantur, propemodumque et Tomprotitzas ipse captus 
est, Sed "fagae commoditatem nactus, cum ignominia rediit. Post 
eam cladem ipse Byzantii, iam uxore Romana potitus , subsedit ac 
"pro dignitate ab imperatrice tractatus est: Theodorus frater cum 
reliquiis militum domum remigravit, Secundum haec Orchanes, ad im- 
peratorem missis oratoribus, eius filiam uxorem poscit: quam si libenter 


dederit, contra quemvis Romanorum hostem auxilia promittit: nectam 
de cetero fore socium et amicum, quam filium, impigreque illi cum omni- 


586 CANTACUZENI 


M - ^" 
A.C.1346 σβεσι χρηματίσας καὶ δῶρα παρασχόμενος, vOv μὲν ἔλεγε 
ἊΝ , - c M ᾽ 
μηδὲν ἀποκριγεῖσϑαι., ὕστερον δὲ ὀλῳ πέμψας πρεσβείαν 
' 5 , , € , 
τὴν ἀπόχρισιν ποιήσεσϑαι. οἱ μὲν ovv "'Ogyarvg πρέσβεις d- 
* * - 
γέστρεφον εἰς τὴν οἰχείαν. βασιλεὺς δὲ μετὰ τῶν οἰχείων 
καὶ τῶν ἐν τέλει ἐβουλεύετο περὲ τοῦ γάμου, εἰ χρὴ τὴνϑ 
Βϑυγατέρα τῷ Ὀρχάνῃ ἐκδιδόναι, xai πάντες ὥσπερ ἐκ ovv- 
ϑήματος κράτιστον εἶναι ἔλεγον Ὀρχάνην ἔχειν σύμμαχον 
' ' ' U 
καὶ φίλον βέβαιον. βασιλεὺς δὲ καὶ πρὸς ᾿Αμοὺρ πρεσβείαν 
, 2 , , 5 * 3, Ἂ» ' 
πέμψας, εἰ δοκοίῃ βέλτιον εἶγαι καὶ αὐτῷ τὴν ϑυγατέρα ovy- 
οἰκίζειν ἐπυνθάνετο Ὀρχάνῃ. ὃ δὲ ἄριστον "ἡγεῖτο χαὶ ovv-1o 
ἐβούλευς δέχεσθαι τὸ κῆδος. μάλιστα γὰρ αὐτῷ λυσιτελεῖν 
τὴν φιλίαν καὶ τὴν οἰκειότητα τοῦ βαρβάρου μεγάλα Óvva- 
μένου ὠφελεῖν κατὰ τῶν “Ῥωμαίοις πολεμίων. εἰ γὰρ xai 
μὴ δέοιτο νυνὲ βαρβάρων πρὸς τὸν τῶν ὁμοφύλων πόλεμον, 
^ 
τεταπεινωμένων 705 xab μὴ δυναμένων ἀντικαθίστασθαι αὖ-τῷ 
τῷ, ἀλλ᾽ οὖν εἰ πᾶσα 7 “Ῥωμαίων vm αὐτὸν γένοιτο Zysuo- 
C vía, πρὸς τοὺς ὁμόρους δυνάστας δεήσεσϑαι τῆς Περσικῆς δυ- 
γάμεως, πολλὰ ἠδικηκότας καὶ πολλὰς πόλεις καὶ χώρας τῆς 
: " 3 
“Ῥωμαίων παρασπασαμένους, εἰδέναι uiv οὖν ἔφασκεν, ὡς 
» 2- 
V.545070' ἄν εἴτε γένοιτο, τοσαύτην Ὀρχάνης εὔνοιαν ἐπιδείξεσϑαιδο 
Ej - » 
δύναιτο, ὅσην αὐτὸς πρὸς βασιλέα. ἀλλ᾽ οὖν εὐχερῶς ἐκεῖ- 
^—- - ^— , 
vov ἔχειν βοηϑεῖν. αὐτὸν δὲ πολλῆς δεῖσϑαι πραγματείας 
ὃ ^ χλλ , * 9*4 "ἢ - Z Ὀ , δὲ ^ ? ΩΣ 
tà ἀλλοτρίας πρὸς αὐτὸν ἔοντα γῆς gyavyg δὲ τὴν avt 
4. οἰκίαν Ῥ.. 8. πολλὲς πόλεις xai add. M. 19. παρασπα- 
σμένους Μ, , 
bus copiis suis ubi voluerit, inserviturum. Imperator neque legationem 
sprevit, neque extemplo affinitatem amplexus est, sed leniter ac 
placide legatos allocutus ac donis etiam prosecutus, paulo post 
missa legatione Orchani se responsurum promisit, Sic legati abie- 
runt, Imperatore familiares et proceres super connubio filiae con- 
sulente, omnes quasi ex composito Orchanem socium et amicum 
fidelém habere, permagni interesse dixerunt, 14 ipsum dein per le- 
gatos ex Amurio quaesivit: qui matrimonium istuc, ut optimum, 
approbavit, affinitatemque minime repudiandam censuit. Amicitiam 
enim et propinquitatem istam barbari, qui adversus hostes Roma- 
norum multum posset, maximopere ipsi profuturam, Etsi enim in 
praesentia ad bellum contra homophylos iam depressos et ad resi- 
stendum imbecilles barbarorum ope non egeret, at cerie si totius 
imperii Romani pctens fuerit, contra vicinos dynastas, qui tanta 
ultro detrimenta dederint, multasque urbes ac regiones a princi- 
patu Romano avulserint, Persico robore opus habiturum. . Aflirma- 
bat igitur, scire se, Orchanem neutiquam omnino tam effusam in 


imperatorem benevolentiam navaturum, quam ipse mavasset: cetero- 
qui illum non diflficultet posse succurrerc, cum sibi per ali- 


HISTORIARUM III. 95. 587 


πέραν Θράκης ἤπειρον ὕφ᾽ ξαυτὸν πεποιημένῳ δάδιον εἶναι, A.C. 1346 
ὅτε βούλοιτο, ῥᾳδίαν ποιεῖσϑαι τὴν ἐπικουρίαν, δι’ ἃ συν- 
εβούλευς τὸ χῆδος ἐχτελεῖν, ὡς τὰ χράτιστα λυσιτελῆσον 
τοῖς “Ῥωμαίοις " xà» μὴ καὶ πάνυ xarà γνώμην ἥ, οὐδὲν δὲ 
ποιήσειν ἄξιον αἰτίας, εἰ xai τῶν πρὸ αὐτοῦ βεβασιλευκότων 
οὐχ ὀλίγοι Σκχύϑαις xai ἄλλοις τισὶ βαρβάροις τὰς ϑυγατέρας p 
ἐξέδωκαν τὰς ἑαυτῶν πρὸς τὸ λυσιτελοῦν τοῖς ὑπήχόοις. τοι- 
avra μὲν ὃ ᾿Δμοὺρ παρήνει. βασιλεὺς δὲ τό,τε μέτριον 
τοῦ φρονήματος ἐθαύμαζεν ᾿Δμοὺρ, ὅτε Ὀρχάγην αὐτοῦ μᾶλ- 
τολον ὡμολόγει λυσιτελεῖν, καὶ τὸ ἄδολον xai καϑαρὸν τῆς γνώ- 
Qc, ὅτι ἃ ἐδόχει λυσιτελεῖν, οὐκ ἀπεχρύπτετο, xai ἐπείϑετο 
πρὸς τὴν παραίνεσιν. πέμψας δὲ πρεσβείαν πρὸς Ὀρχάνην, 
τήν τε ϑυγατέρα χατηγγυᾶτο, xoi στρατιὰν ἐχέλευς πέμπειν, 
ἥτις ἄξει τὴν γυναῖχα πρὸς αὐτόν. ὃ δ᾽ ἔπεμπεν αὐτίκα 
15vaÜc τε τριάχοντα καὶ ἱππέας οὐκ ὀλίγους καὶ τοὺς ἐπιφα- 
γεστέρους τῶν ὑπ᾽ αὐτόν. βασιλεύς τε μετὰ τῆς στρατιᾶς P.G84 
“Ρωμαίων ὅση ἦν, ἧκεν εἰς Σηλυμβρίαν μετὰ γυναικὸς τῆς 
βασιλίδος καὶ τῶν ϑυγατέρων, xai ἐκέλευε πρὸ τῆς πόλεως 
ἐν τῷ πεδίῳ πρόχυψιν ποιεῖν ἐκ ξύλων, ἵν’ ἐπ’ αὐτὴν ἡ βα- 
Δοσιλέως νυμφευομένη ϑυγάτηρ στᾶσα πᾶσι γένοιτο καταφα- 
γής: οὕτω γὰρ ἔϑος εἶναι τοῖς βασιλεῦσι ποιεῖν ἐπὲ ταῖς 9v- 
γατράσι πρὸς γάμον ἀγομέναις. ἔπειτα ἐχέλευε καὶ τὴν βα- 
σιλικὴν σκηνὴν ἐγγὺς ἱστᾷν. ἐπεὶ δὲ ἦσαν παρεσχευασμένα, 
4j βασιλὶς μὲν μετὰ τῶν ϑυγατέρων ἐπὲ τῆς σχηνῆς ηὐλίσατο 


4. πρὸς Μ. 


enam provinciam multa cum difficultate ad eum veniendum sit: et 
ui sibi continentem e regione Thraciam respicientem subdidisset, 
nullo labore, quando vellet, opem allaturum, — Has ob causas, 
quamvis alioqui non ita liberet, affinitatem, ut Romanis utilissi- 
mam, cum eo iungendam suadebat addens, in nullum crimen ideo 
incursurum, siquidem non pauci superiorum temporum imperatores, 
quo subditorum rationibus providerent, Scythis et aliis quibusdam 
barbaris filias suas despondissent. Hoc fuit Amurii consilium. Cuius 
animi modestiam admiratus est imperator, quod coníiteretur, Or- 
chanem se ipso amplius profuturum, et sincerum candidumque pe- 
ctus, quod quae conducere putabat, non tacuisset. Itaque comple- 
ctens eius sententiam , per legatos Orchani filiam despondet hor- 
taturque, uti numerum militarem mitteret, qui sponsam adduceret. 
Qui naves triginta et equitum magnam vim atque e provincia 
sua viros mobilissimos illico misit. Imperator cum toto exercitu 
Romano, cumque uxore et filiabus Selybriam profectus, in planitie 
ante urbem tabulatum ligneum excitari iussit, super quo nuptura 
filia consistens conspiceretur ab omnibus. | Hunc cnim morem 


588 CANTACUZENI 


A.C.1346 τὴν νύχτα, καὶ ὃ βασιλεὺς μετὰ τῆς στρατιᾶς. εἰς τὴν ὕ- 
στεραίαν δὲ βασιλὶς μὲν ἔμεινεν ἐπὶ τῆς σχηνῆς μετὰ τῶν 
ἐπιλοίπων δύο ϑυγατέρων, Θεοδῶρα δὲ 5 νυμφευομένη ἐπὲ 

Βτὴν πρύκυψιν ἀνῆλθε, βασιλεὺς δὲ εἱστήκει ἔφιππος μόνος " 
οἱ δὲ ἄλλοι ἅπαντες πεζοί. οὕτω δὲ τῶν παραπετασμάτωνδ 
περιαιρεϑέντων, (πὲριχεχάλυπτο γὰρ 7) πρόχυψις πανταχύϑεν 
ὑφάσμασι σηρικοῖς καὶ διαχρύσοις,) ἀνεφαίνετο ἣ νύμφη. xad. 
λαμπάδες ἦσαν περὲ αὐτὴν ἡμμέναι ξκατέρωϑεν, ἃς εὐνοῦ- 
Ζοι κατέχοντες ἐπὶ γόνυ χεχλιμένοι οὐκ ἐφαίνοντο. σάλπιγ- 
γες δὲ ἤχησαν ἐπιπλεῖστον καὶ αὐλοὶ καὶ σύριγγες καὶ ὅσαιο 
πρὸς τέρψιν ἐξεύρηται ἀνθρώποις. παυσαμένων δὲ ἐχείνων, 
ἐγκώμια ἦδον οἱ μελῳδοὶ ὑπό τινων λογίων πρὸς τὴν νύμφην 
πεποιημένα. ἐπεὶ δὲ πάντα ἐτελεῖτο τὰ βασιλέως προσήκοντα 

αϑυγατράσιν νυμφευομέναις, τήν τε στρατιὰν καὶ τοὺς ἐν τέ- 

At πάντας xab Ῥωμαίων xai βαρβάρων ὃ βασιλεὺς εἱστίαιϑ 
ἐφ’ ἡμέρας οὐκ ὀλίγας. ἔπειτα ἐξέπεμπε τὴν ϑυγατέρα πρὸς 
τὸν ἄνδρα μετὰ πολλῆς ὑποδεξάμενον τῆς ἡδονῆς, 5 καὶ τῷ 
βαρβάρῳ συνοικοῦσα τῆς εὐκχλείας τῶν πατέρων ἀξίαν ἕξαυ- 
τὴν ἐν τῷ πολιτεύεσθαι παρείχετο. οὐ μόνον γὰρ &x τῆς 
συνδιατριβῆς ἐκείνων παρεβλάβη κατὰ τὴν πίστιν οὐδὲν, καίξοο 
τοι γε πολλὰ πολλάκις ἐπιχειρούντων μεταπείϑειν, ἀλλὰ xai 
πολλοὺς τῶν πρὸς τὴν ἀσέβειαν ὑπαχϑέντων ἀνεκαλέσατο λό- 


imperatores servabant in filiabus, cum ad nuptias abducendae es- 
sent. Deinde et imperatorium tabernaculum prope statui mandavit. 
Quibus paratis, imperatrix et filiae ibidem, imperator in castris 
noctem egit. Postridie imperatrice cum binis filiabus in tentorio 
manente, sponsa 'lheodora tabulatum conscendit, solo imperatore 
equo insidente, ceteris ad unum adstantibus. "Tum peripetasmatis 
in circuitu ablatis, (erat enim tabulatum appensis ex omni parte 
aulaeis sericis et auro intertextis ornatum,) sponsa conspecta cst, 
dextra laevaque accensis lampadibus, quas eunuchi in genua subsi- 
dentes tenebant. Resonabant tubae et tibiae ac fistulae plurimum, 
εἰ quaecumque ad aures oblectandas ab hominibus instrumenta 
musica excogitata sunt. lis tacentibus, cantores a poetis laudes in. 
sponsam compositas modulabantur. Finitis solennibus universis, quae 
imperatorum filiabus, cum nuptum darentur, fiebant, imperator 
militibus et proceribus Romanis ac barbaris omnibus ad dies com- 
plures epulum dedit, atque ita demum filiam ad sponsum multo. 
gaudio eam suscepturum misit. Quae quamquam barbaro-nupta, 
Sic vitam suam instituit, ut a maiorum suorum gloria non degene- 
raret. Nec enim solum ex illorum hominum convictu consuetudi- 
neque nullum in religionc damnum fecit, licet multum ac saepe 
aliud. ei persuadere conarentur, sed et multos ad impietatis diver- 
icula impulsos ad veritatis semitam argumentorum vi revocavit. 


i HISTORIARUM ΠΙ. 06. "589 


Y - "d i] 
γοις πείϑουσα πρὸς τὴν αἵρεσιν τῆς ἀληθείας. οὕτω δὲ περὲ A.C.1346 
" -» s.t € 
τὴν πίστιν ἀσφαλῶς πολιτευσαμένη καὶ τόγε εἰς αὐτὴν ἡ- 
- , ^ - M. 
xov ὑπὲρ αὐτῆς προκινδυνεύσασα πολλάκις, οὐδὲ τῶν GÀAcyD 
ἀγαθῶν ἠμέλει, ἀλλὰ πάσῃ τρυφῇ xai πολυτελείᾳ χαΐρειν 
δειποῦσα, τὰ ὄντα τοῖς πένησι διεδίδου, xai πολλοὺς τῶν 
ini δουλεί ; τῶν βαρβάρων ἀποδιδομένων ἐῤῥύετο, χρυ- 
éni δουλείᾳ παρὰ τῶν βαρβάρων d μένων ἐῤῥύετο, xo 
* - , » 
σίον αὐτὴ παρέχουσα, xai πᾶσι. σωτηρίας ἦν λιμὴν τοῖς Óvo- V.546 
τυχοῦσι Ρωμαίων xai δεδουλωμένοις ὑπὸ τῶν βαρβάρων xa- 
^- : M LU 
τὰ συγχώρησιν ϑεοῦ. ἐχείνη μὲν οὖν οὕτω πρὸς ἅπασαν 
τοἐδέαν᾽ ἐναρέτου βίου παρ᾽ ὅσον συνδιῆγε τοῖς βαρβάροις χρό- 
', € , 
voy ἐῤδύθμησεν ξαυτήν. 
Sc. Ὑπὸ δὲ τὸν αὐτὸν χρόνον xai ix τῶν xarà Πόν-Ῥ. 685 
, 5 
τον πόλεων “Ῥωμαίοις ὑπηχύων ἫἩ ρακλείας καὶ uaororóoc B 
κατάσκοποι ἐπέμφϑησαν ἱερεύς τις καὶ μοναχὸς, τὴν βασι- 
ΒΥ » 
154éog δύναμιν κατασκεψόμενοι, ὅπόση τις οὖσα, οὕτως ἀχρι- 
βέστατα Βυζάντιον δύναται πολιορχεῖν. οἱ δὲ, ἐπεὲ εἰς Ση- 
Ἁ , 2 3 * - - X 
λυμβοίαν 7zxov, Κοντοφραὲ ἐξενίζοντο τῷ πρωτοσεβαστῷ ὃντι 
c - - * , 
ἐπιτηδείῳ. ὃ δὲ αὐτοὺς προσῆγε βασιλεῖ xai τὴν αἰτίαν d- 
, δι «^ - , 3i» ^ 
πήγγελλον, δι’ ἣν τοῖς σφετέροις ἐπέμφϑησαν πολίταις. βασι- 
20léoc δὲ ἡμέρως χρηματίσαντος αὐτοῖς καὶ εὐηργετηκότος, ἐ- 
πεὶ ἀναχωρεῖν πρὸς τὴν οἰχίαν ἔμελλον, τῶν βασιλείων ἔξι- 
- 2 , 
ὄντες, δρῶσί τινα ἐν βασιλείοις διατρίβοντα, ᾧ ἐν Βυζαντίῳ C 
μυστιχὸν ἑώρων τὸν Κίνναμον, ἄρχοντα τότε τῶν πραγμά- 


3. τὴν om. P. 6. παρὰ om. M. 18. ἐπιτιδείῳ P. — 21. oi- 
xtíay M. βασιλέων P. - 


Cum autem quod ad fidei mysteria attinet, tam constanter se gere- 
rel ac pro sua parte frequenter cum periculo pro ea propugnaret, 

. alia interim virtutis decora non negligebat, sed omnes delicias ac 
magnilücentiam valere iubens facultates egentibus distribuebat, mul- 
tosque barbaris in servitutem venditos, lytro persoluto ipsa redi- 
mebat, et Romanis omnibus incommoda fortuna utentibus atque 
in servitutem a barbaris, Deo permittente, redactis, portus salutis 
erat. Sic igitur illa quamdiu inter barbaros vixit, vitam suam ad 
omne genus virtutis composuit. 

96. Paulo post ex urbibus Romanorum ad Pontum, Heraclea, 
et Amastride, sacerdos quidam cum monacho ad exercitum impera- 
toris speculandum , quantus tandem esset, qui Byzantium sic ar- 
ctissime obsidere posset, emissi sunt. Hi ut Selybriam venerunt, 
a Contophre, cui cum protosebasto amicitia intercedebat, hospitio 
sunt accepti , isque ad imperatorem cos adduxit, et quamobrem a 
civibus missi essent, indicavit. Cum imperator benigne ipsis respon- 
disset et benefecisset, iam palatio egredientes, ut domum redirent, 
quendam illic conspiciunt, qui cum aliquando Byzantii Cinnamum 


590 ο΄ CANTACUZENI 


1 2 3 2c' ^ ᾽ν.» 5. 54 
A.C. 1346 των, διαλελόμεναν ἐν ἀποῤῥήτῳ. καὶ αὐτίκα Κοντοφραὶ ἐδη- 
2 Ma n 2 , 2 6, 
λουν περὲ τοῦ G&vJgonOv, παρήγουν τὲ ἀναχρίνειν τὴν αἴἶτί- 
- 3. κ 2 ^ ' * ' » 3 , 
αν τῆς ἀφίξεως αὐτοῦ. οντοφραὶ δὲ τὸν ἄνϑοωπον ἐχπλήτ- 
τειν βουλομένου εὐθὺς xai ϑρασύτερον τῶν ἱματίων ἅπτομέ- 
yov xai περιέλκοντος, μάχαιρα εὕρητο ὑπὸ ϑοιμάτιον xQv-5 
πτομένη, ὀξύτητος μὲν καὶ ἀκμῆς οὐδεμίαν ἀπολείπουσα ὕπερ- 
βολὴν, κοιλότητας δέ τινας καὶ ἀντιλαβὰς ἔχουσα κατὰ τὰ 
πλάγια, αἷς φάρμακα ἐνέκειτο τάχιστα διαφϑείρειν τὸν προσ- 
, , P 
ομιλήσοντα δυνάμενα. ἀναχρινόμενος δὲ ὃ ἄνθρωπος, ὅ,τι 
βούλοιτο αὐτῷ ἡ μάχαιρα, ἐκ τῶν ἐν Βυζαντίῳ ἔφασκεν ἀρ-ἴο 
, 3 ^ ^ , , , mm , 
Dzóvrov éni τῷ βασιλέα ταύτῃ τιτρώσχειν τῇ μαχαίρᾳ πεπει- 
u ^ € * » 
σμένον ἥκειν. πέντε. δὲ ἡμέρας ἐπὲ δέκα ἔχειν ἀφιγμένον, 
ν᾽ T D , 3 M * 
ἐν αἷς ἅπαξ εὐπορήσαντα ἐπιτηδείου πρὸς τὸ ἔργον χρόνου, 
y 3 ; , ' ; 3 , p 
αὖὔϑις ἀποσχέσϑαι δείσαντα τὴν βασιλέως ἀπειλήν. μέσης 
* » ^ , 2 , , ' 
γὰρ ἔφασχε νυχτὸς, βασιλέως ἐπιδεδημηκότος βασιλείοις, καὶτ5 
τῶν φώτων vm ἀνέμων ἐν χειμῶνος ὥὧρᾷ ἐσβεσμένων, τοὺς 
χλλ ^ * ' JE. Az. 9. δὴ ' 9. - 3» 
ἄλλους μὲν περὲ φώτων ἡσχολῆσϑαι χομιδὴν xoi ϑορυβεῖν, αὐτὸν 
δὲ καιρὸν νομίσαντα διὰ τὸ σκότος καὶ προσιόντα, βασιλέα μη- 
δένα προσεγγίζειν προσειπεῖν, ὡς καὶ αὐτὸν τὴν μάχαιραν κατέ- 
χοντα, 0 πυϑόμενον αὐτὸν xai δείσαντα ἀποσχέσϑαι τῆς ἐπιβου-50 
Ρ. 686 λῆς. ἐρωτωμένου δὲ βασιλέως, εἴτι τότε περὲ τῆς ἐπιβουλῆς ὑπώ- 
ΦΧ *y .3 ^ -" » , cC 
πτευκεν, οὐδὲν εἶπεν, ἀλλὰ τῶν ἄλλων ϑορυβούντων καὶ ὥσπερ 
δεδοικότων περὶ αὐτοῦ, ἐν εὐτραπελίας εἴδει ϑαῤδεῖν πρὸς αὐτοὺς 
V. 547 εἰπεῖν καὶ μὴ δεδοικέναι. μάχαιραν γὰρ κατέχειν καὶ αὐτόν. ἡ 


mysticum ex archontibus unum, secreto loqui viderunt, moxque ad 
Contophren de homine retulerünt hortantes, uti causam adventus 
eius exquireret. — Quem Contophres perterrere volens statim et 
audacius pallio apprehensum huc illuc rapit. Et ecce sub eius veste 
sica, ipsa acie ct cuspide longe omnium acutissima, in lateribus 
quasdas cavitates et ansas habens, quibus venenum erat allitum : 
quo qui eas contigisset, celerrime interiret. Examinatus autem, 
quid sibi cum sica vellet, respondit, se a quodam archonte Byzantii 
inductum. ad imperatorem ea vulnerandum adventasse. Εἰ iam 
quintum decimum ire diem, ex quo venisset: quo tempore semel 
nactum occasionem perpetrandi facinoris metu tamen minarum 
imperatoris abstinuisse. Media enim nocte dicebat, cum imperator 
in palatio praesens adesset, et lumina per tempestatem ventus ex- 
stinxisset, alios quidem iis reaccendendis studiosius et tumultuo- 
sius occupatos fuisse. "lunc se ratum venisse tempus propter te- 
nebras accessisse: Imperatorem contra exclamasse, ne quis sibi ap- 
propinquaret, se quoque sicam habere. Quam vocem ubi audierit. 
et extimuerit, insidias omisisse. Interrogatus porro imperator, ec- 
quid tum de insidiis quidquam suspicatus esset, mihil inquit: sed 


HISTORIARUM III. 96. 591 


μὲν οὖν ἐπιβουλὴ οὕτως ἐμηνύϑη. ὃ βασιλεύς τὸ αὐτὸς καὶ οἱ A.C. 1346 
περὲ αὐτὸν πολλὰς ὡμολόγουν χάριτας ϑεῷ, οὕτως éx χαλε- 
πῶν κινδύνων δυομένῳ βασιλέα. βασιλὶς δὲ ἡ Αννα καὶ oi 
περὲ αὐτὴν τῶν πραγμάτων ἄρχοντες, ἐπεὶ παρά τε τῆς Πῆυ- 
δσῶν συμμαχίας καὶ τῶν ἄλλων ὦνηντο οὐδὲν, Ὀρχάνγην τε 
ἀδύνατον ἑώρων μεταπείϑειν πρὸς Κανταχκουζηνὸν τὸν βασι- 
λέα πολεμεῖν διὰ τὸ κῆδος, ἐτράποντο ἐπὲ τὸ πείϑειν ἕτερόν 
τινα τῶν βαρβάρων συμμαχεῖν αὐτοῖς. καὶ πέμψαντες Τά-Β 
γαριν Γεώργιον τὸν μέγαν στραδοπεδάρχην πρὸς Σαρχάγην 
τοτὸν “υδίας σατράπην, (ἦν γὰρ αὐτῷ xai συνήϑης πρότερον 
ἐπὲ Φιλαδέλφειαν πολὺν χρόνον τῷ πατρὲ συνδιατρίψαντι,) 
ἐδέοντο σφίσι βοηϑεῖν καὶ πέμπειν κατὰ βασιλέως στρατιᾶν. 
ὃ δὲ αὐτίκα τε ἐπείϑετο καὶ συνεξέπεμπε τῷ Ταγαρι τὴν 
δύναμιν. ᾿Αμοὺρ δὲ, ὡς ἐπύϑετο τὴν Σαρχάνη στρατιὰν χω- 
τιϑροῦσαν xarà βασιλέως, δεινὰ ἐποιεῖτο καὶ ἐπίγοιάν τινα ἐ- 
σχέπτετο, δι’ ἧς ἐξέσται τῷ φίλῳ βοηθεῖν. καὶ ἀπολεξάμενος 
δύο τῶν παρ᾽ αὐτῷ ἐπιφανῶν, oUc ἤδει μάλιστα τὰ κατὰ γνώ- 
μην πράξοντας, ἐξέπεμπε καὶ δισχιλίους στρατιώτας παρα- C 
σχόμενος, ὡς ἅμα τῇ Σαρχάνη στρατιᾷ περαιωϑησομένους 
οοπρὸς τὴν Θράκην. ἔϑος γὰρ τούτοις τοῖς βαρβάροις, ὅταν 
ἐπὲ λεηλασίαν ἴωσιν, ἄν τινες ἐξ ἑτέρας σατραπείας ἐϑέλωσε 
συνέπεσϑαι, μὴ κωλύειν, ἀλλὰ xai εἰδέναι χάριν, ὡς φίλοις 
xai συμμάχοις. ἐκέλευε δὲ ᾿Αμοὺρ τοῖς παρ᾽ ξαυτοῦ πεμ- 


aliis turbantibus et quasi eius causa metuentibus, iocabundum 
dixisse, confiderent, sibi quoque sicam esse. Insidiae hoc modo 
in apertum prolatae sunt, et imperator cum comitatu suo magnas 
Deo gratias egit, qui e tam gravi periculo se liberavisset. Cete- 
rum Anna imperatrix quique apud ipsam erant administratores 
eius, postquam Moesorum et aliorum auxilia nihil profuerunt, vi- 
deruntque, nunquam fore, ut Orchani aliud persuaderent eumque 
ad Cantacuzenum socerum oppugnandum inducerent, ad alius bar- 
bari societatem et auxilium implorandum sese converterunt, Itaque 
Georgium Tagarin, magnum stratopedarcham, ad Sarchanem, Lydiae 
satrapam, ei familiarem, (quippe qui cum patre ipsius Sarchanis 
Philadelphiae diu versatus fuerat,) mittunt et opem adversus impe- 
ratorem flagitant. [5 confestim flexus "Tagari copias tradit, Amu- 
rius, ut ad eius aures venit, Sarchanem contra imperatorem mittere 
militem, iniqua mente tulit et quiddam commentus est, quo amico 
opitularetur. Delectis enim de suis duobus illustribus , quos sibi 
inprimis obsecuturos morat, iisque attributis duobus millibus, si- 
mul cum Sarchanis cohortibus in Thraciam traiecturos misit. Erat 
enim apud barbaros istos sollemne , cum populatum irent, si ex 
alia satrapia essent qui sequi cuperent, ne prohiberentur: quin et 


592 CANTACUZENI 


λα. ι340 φϑεῖσιν ἄρχουσιν , ὡς ἂν μὲν διαλλάττοιτο πρὸς ς βασιλέα 7 
Zaoyarn στρατιὰ ; ((οἴεσϑαι γὰρ αὐτοὺς βασιλέα πείσειν xa- 
τατίϑεοϑαι τὸν πρὸς ἐχεῖγον πόλεμον καὶ συμμαχεῖν...) μηδ᾽ 

' PRI - ' ^ x y 
αὐτοὺς ἀποχαλύπτειν τὸ ἀπόῤῥητον, ἀλλὰ μετὰ τῶν ἄλλων. 
πρὸς τὸν βασιλέα. ἥκειν. ἂν δ᾽ ἐθέλωσιν ἐκεῖνοι πολεμεῖν. o5 

Ὁ ἀληϑῶς, χρύφα πέμψαντας πρὸς βασιλέα παραινεῖν αὐτῷ 
ἀντίκαϑύστασϑαι πρὸς μάχην τοῖς βαρβάροις. ἐπειδὰν δὲ 
ὦσι παρατεταγμένοι xat ἤδη μέλλωσι συμπλέκεσθαι $ pde 
στασϑαι πρὸς βασιλέα καὶ qst κατὰ τῶν βαρβάρων μετὰ 
x 
τῆς ἐκείνόυ στρατιᾶς. τοῖς μὲν οὖν ἄρχουσι τῆς στρατιᾶςτο 
οὕτω προσέταττεν ᾿Δμοὺρ, μηδενὸς αὐτοῖς ἑτέρου συνειδότος 
τὸ ἀπόῤῥητον. τοῖς στρατιώταις δὲ ἐχέλευε πάντα πείϑεσϑαν 
HP x , p. T- 
τοῖς ἄρχουσι καὶ μηδένα πολυπραγμογεῖν, ὡς, εἴ τις μὴ πείΞ᾿ 
ϑοιτὸ, αὐτοῦ xai γένους διαφϑαρησομένου. τοιαῦτα μὲν 6 

' , ' - t€ s ᾿ 
"duo)g συσκευάσας, μετὰ τῶν ἄλλων συγεξέπεμπε τὴν στρα-τ5 
τιάν. Τάγαρις δὲ ὃ μέγας στρατοπεδάρχης πάντας ἔχων 
c €- 5 - EA. ' X ' 3? ^ S d 

P.6870u00 ἐπεραιοῦτο τὸν EALlyonovrov. καὶ ὃ βασιλεὺς ἐπεὶ τὴν 
στρατιὰν ἐπύϑετο περαιωϑθϑεῖσαν, ἅμα δὲ ὡς καὶ οἱ ταύτην 
ἄγοντες στρατηγοὶ τῶν φίλων εἰσὲ καὶ τῶν συνήϑων, τὸν 
“Ζοιδορίτην καὶ ᾿“Ιϑιωανὸν πέμψας πρὸς αὐτοὺς; παφήνεὲ xa-20 
τατίϑεσθαι τὸν πόλεμον τὸν πρὸς αὐτόν: xai πάντα τρῦπον 
ἐπεχείρει πείϑειν ἀφίστασθαι τοῦ xar αὐτοῦ χωρεῖν. οἵ 

* » E D é 
μὲν οὖν ἄλλοι τῶν ἡγεμόνων οὐχ ἀφίσταντο τοῦ πράττειν τὰ 

^ , - - , , - M Φ , 
κατὰ γνώμην TQ σφῶν σατράπῃ ἀληθῶς γὰρ ἐπέμφϑησαν 

18. xci om. Ρ, ' 
gratiae, ut amicis et sociis, haberentur. Imperavit autem ducibus 
suis, ut, si Sarchanis copiae imperatori reconciliarentur, (arbitrari 
enim se, eum ex hostibus sibi amicos δὲ auxiliares redditurum,) 
nec ipsi arcanum enuntiarent, sed cum aliis ad imperatorem transi- 
rent, Sin illum serio oppugnare vellent, clam mitterent et ad 
barbaris. resistendum Mhortarentur. Dispertitis porro ordinibus, in- 
gruente iam conílictu , ad imperatorem transfugerent et cum illius 
agmine in barbaros impressionem facerent. "Talia ducibus praecepit 
Amurius, quae reliquos fallebant omnes. Milites vero, omissa curio- 
sitate, ducibus per omnia obtemperare iussit, Qui secus fecisset, 
cum genere suo periturum.  Huiuscemodi dolum machinatus Amu- 
rius cum aliis suos emisit. Tagaris cum omnibus Persis Hellespon- 
tum traiecit. lmperator ubi exercitum transvectum, et simul du- 
clores amicos ac familiares esse accepit, per Loéllodtem et Athia- 
num monuit, uti bello contra se supersederent: quod ut ab illis 
obtineret , tentabat omnia. Alii igitur duces, quae cupere satrapam 


suum nossent, non praetermittebant, vere siquidem contra Canta- 
cüzenum missi erant, Verumtamen spem bonam dabant. At duces 


HISTORIARUM ΠΙ. 96. ὁ 593 


κατ᾽ αὐτοῦ. “ὅμως δέ τινας xai χρηστοτέρας παρείχοντο &A-A.C. 1346 
πίδας. οἱ τῆς ᾿ἡμοὺρ δὲ στρατιᾶς ἡγούμενοι ἐμήνυον τὸ 
ἀπόῤδητον τῷ βασιλεῖ καὶ παρήνουν τε θαῤῥεῖν καὶ παρα- 
σχευάζεσϑαι πρὸς μάχην, ἂν᾽ ἐπίωσιν. οἱ μὲν οὖν πρέσβεις 
δτάχιστα ἐπανελθόντες ἀπήγγελλον βασιλεῖ τὰ παρὰ τῶν Περ-Β 
σῶν. χαὶ παρεσχευάζετο xai αὐτὸς ὡς μαχούμενος, ἢν δέῃ. 
οὐδένα γὰρ ἤδη τῶν ἄλλων ἐποιεῖτο λόγον, μελλόντων ἐκεί- 
γων πρὸς αὐτὸν μεϑίστασϑαι ἐπὲ τῆς παρατάξεως. μετὰ 
μιχρὸν δὲ καὶ οἱ ἄλλοι συμφωνήσαντες χοιγὴν ἐποιήσαντο 
τοπρεσβείαν πρὸς τὸν βασιλέα, φάσκοντες ϑαῤῥεῖν, ὡς ἔσονται 
σύμμαχοι καὲ φίλοι. ἐδέοντο δὲ αὐτοῦ μὴ τὸ νῦν ἔχον d- 
γαγχάζειν ἥκειν πρὸς αὐτόν: ἀλλ᾽ ἀπελϑύντας εἰς Βυζάντιον V. 548 
πρὸς βασιλίδα xai δῶρα δεξαμένους xai τὼ ἐπηγγελμένα 
χρήματα τῷ σφῶν σατράπῃ ἐπανήκειν πρὸς αὐτὸν, zai πάν- 
εὅτα τὰ χελευόμενα ποιεῖν, oi μὲν οὖν βάρβαροι γνώμην ἔχον-α 
τες τοιαύτην ἧκον εἰς Βυζάντιον. xoi οἱ στρατηγοὶ πρὸς βα- 
σιλίδα εἰσελθόντες προσεχύνουν τε καὶ ἐδέχοντο δῶρα παρ᾽ 
ἐχείνης φιλοτίμως, συνέβαινόν τε οἱ τῶν Βυζαντίων &gyov- 
τες τοῖς Πέρσαις, ἵν᾽ αὐτοὶ μὲν ἐκ ϑαλάσσης τριήρεις πέμι-- 
20yavreg χωλύσωσιν Ὀρχάνην βασιλεῖ μὴ βοηϑεῖν, αὐτοὶ δὲ 
ἐκ τῆς ἠπείρου περιστρατοπεδευσάμενγοι Σηλυμβρίαν πολεμῶ- 
σιν, ἄχρις ἂν ἐχπολιορχήσωσιν αὐτὴν xai τοὺς συνόντας. ἤλ- 
πιζον γὰρ καὶ Σηλυμβριανοὺς, ἄν μεγάλην δύναμιν &x γῆς 
καὶ ϑαλάττης ἴδωσι, διαστασιάσειν πρὸς βασιλέα xoi τὴν 
αὐπόλιν ἐκείνοις παραδώσειν. καὶ ὡπλίζοντο αὐτίκα αἱ τριήρεις. 
ΐ 


copiarum Amurii.et secretum imperatorum reserabant: et si petere- 
tur, ad pugnam vicissim accingi hortabantur. Legati ocissime re- 
versi statum rerum apud Persas exponunt. "Tum ipse quoque di- 
micalioni, si opus sit, se instruit, alios flocci pendit, Amurianis ex 
ipsa acie ad se transituris. Paulo post et Sarchaniani conspirantes 
communem legationem ad imperatorem mittunt, bono animo esse 
iubent: se deinceps socios illius et amicos fore. Rogabant tamen, 
ne in praesens ad se veuire cogeret, sed Byzantium abire sineret : 
ilic acceptis donis et, promissis satrapae suo pecuniis , reversuros 
et quae imperaret, effecturos omnia, Tali scopo barbari Byzantium 
venerunt, ingressique ad imperatricem duces eam adorarunt ho- 
norificaque dona acceperunt. Convenit porro inter archontas et 
Persas, ut ipsi quidem missis triremibus e mari Orchanem impera- 
tori succursurum impedirent: hi a continenti Selybriam tamdiu. ob- 
siderent, quoad ipsam cum adventitiis expugnassent, Sperabant 
enim, et Selybrianos, si maguas terra marique copias vidissent, dis- 
sidio ab imperatore urbem ipsis tradituros, . '"lriremes sine mora 


Cantacuzenus 1]. 38 


594 CANTACUZENI 


A.C. 134670 Περσικὸν δὲ διενοοῦντο, εἰ καὶ Ρωμαίων ἱππικὴ στρατιὰ 
Ὀσυγνέποιτο αὐτοῖς, πάντας ἐξανδραποδίξειν. ἐμήγυόν τε Base 
λεῖ τῷ Κανταχουζηνῷ, εἰ καϑ' ἡδονὴν τὸ τοιοῦτον εἴη πράτ- 
τειν. ὃ δ᾽ ἐχώλυεν, αὐτὸς ἰσχυριζόμενος ἀδικεῖσθαι, &v τοι- 
αὔτα τολμῶσιν. ὀλίγῳ γὰρ ὕστερον αὐτοῦ τοὺς στρατιώταςϑ 
ἔσεσϑαι ἐχείνους. ἐχείγου μὲν οὖν ἀπέσχοντο, xci οὐδὲ ξνέ- 
μεῖναν παρασχευασαμέγους σὺν αὐτοῖς ἐλθεῖν. ἀναστρέφον- 
τες δὲ ἐκ Βυζαντίου πρὸς Σηλυμβρίαν, πάντας ἠνδραπόδιξον 
τοὺς προστυχόντας καὶ ἐζημίωσαν οὐκ ὀλίγα διὰ τὸ ϑαῤῥεῖν 
αὐτοῖς τοὺς περὲ τὸ Βυζάντιον, ὡς φίλοις καὶ συμμάχοις.τὸ 
ἐπεὶ. δὲ εἰς Σηλυμβρίαν ἦσαν, 7 στρατιὰ μὲν ἔξω κατελεί- 
zero, λοχαγοὶ δὲ καὶ ἡγεμόνες καὶ στρατηγοὶ, οὐκ ὀλίγοι ὃν- 
τες, πρὸς βασιλέα ἦλθον. καὶ ὃ βασιλεὺς εἱστία φιλοτίμως 
ἐπ᾿ αὐτοῦ. οὕτω δὲ ἦν ἡ οἰκία κατεσκευασμένη, ἐν f ηὐλέ 
P.688 ζετο ὃ βασιλεὺς, ὥστε καϑημένους δρᾷν τε τὴν ϑάλασσαι 15 
xa) δρᾶσϑαι ὅμοίως ὑπὸ τῶν παριόντων. εἱστιῶντο μὲν οὖν 
οἱ Πέρσαι, καὶ αἱ ἐκ Βυζαντίου παρῆσαν αὐτίκα τριήρεις 
οὐκ ὀλίγαι καὶ πεντηκόντοροι ληστριχαὶ,. καὶ παραπλέοντες 
(ἤδεσαν γὰρ ἐχεῖ βασιλέα διατρίβοντα ) τῶν ὕβρεων jg et- 
δουν xaà τῶν ἀπειλῶν, οἱ Πέρσαι δὲ αὐτίκα ἀναστάντες2ο 
ἔβαλλον τοὺς τριηρίτας ἀπὸ τῆς οἰκίας συχνοῖς τοῖς βέλεσι, 
καὶ ἐτραυμάτισάν τινας. οἱ ναύαρχοι δὲ τοὺς Πέρσας δρῶν- 
τες μαχομένους, πρῶτα μὲν ἐθαύμαζον καὶ διηπόρουν, O,rt 
εἴη" ἐπεὲ δὲ͵ ἐπύϑοντο τὸ Περσικὸν προσχεχωρηχύτας βασι- 


instruebantur: Persae, si ipsos Romani equites sequerentur, omnes 
facere servos cogitabant. Qua de re Cantacuzenum certiorem. faci- 
entes quaerebant, ecquid probaret istuc consilium: qui, quasi iniuriam 
suam, id fieri vetuit; illos siquidem Romanos non multo post suos 
fore milites. Eo igitur facinore temperarunt, nec, quamvis para- 
ios, secum proficisci sustinuerunt: redeuntesque Byzantio Selybriam 
obvios omnes ceperunt, nec parum multarunt, quod tamquam sociis 
et amicis fiderent iis, qui prope Byzantium incolebant. Selybriam 
ut venerunt, exercitu foris relicto , centuriones, tribuni et duces 
non pauci imperatorem conveniunt, a quo splendido apparatu epus 
lari accipiuntur. Domus,in qua diveiabatour imperator, sic constru- 
cta erat, ut sedentes possent mare conspicere et conspici a prae- 
ternavigantibus. / Persae igitur convivabantur; et ecce Byzantio ad- . 
sunt triremes non paucae cum quinquaginta remorum praedatoriis, 
praetereuntesque (sciebant enim, illic imperatorem habitare) verbo- 
rum contumelias cum minis aífatim iactant. Persae statim . consur- 
geutes ex aedibus sagittas in vectores ingeminant et aliquot vul- 
nerant.  Navarchi Cortieiter: Persas arma capere, primum quidem 
admirari et dubitare, quid hoc esset. Ut aulem intellexerunt, Per- 


EI 


HISTORIARUM III. 96. 595 


x ds : ᾿ ᾿ 
Aet, ἀνέστρεφον αὐτίχα, πάσης αὐτοῖς ἐλπίδος περιαιρεϑεί- A.C. 1346 
σης, καὶ 0 βασιλεὺς τοῖς ἀρχουσι τῆς στρατιᾶς δῶρα παρα-Β 
σχόμενος ἀπέπεμπε πρὸς τὴν οἰχείαν" οὐ γὰρ αὐτῶν ἐδεῖτο 

, - E Y 2 ' - 
τότε. ἐχεῖνοι δὲ ζημίαν ov μιχρὰν ἡγούμενοι τὸ κεναῖς ἄνα- 
» , - ^ 
χωρεῖν χερσὶν ἐπεστράτευσαν Ηυσοῖς, xai ἀπέχτειναν πολ- 
λοὺς κατὰ τὴν ἔφοδον ἐκείνην καὶ ἠνδραποδίσαντο, καὶὲ 
βοσκημάτων ἐχράτησαν παμπόλλων, καὶ, εἴπερ ποτὲ, ἐκάκωσαν 
ἸΠυσίαν. ἐλέγετο δὲ, ὡς βασιλεὺς αὐτοῖς ἐπιτρέψειε τὴν ἔφο- 
δὸν ἀμειβόμενος τῆς συμμαχίας - ἐψεύδοντο δὲ ἀκράτως ob 

Ἰολογοποιοῦντες. οὐχ ὅτι τότε γὰρ ὃ βασιλεὺς, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἀλλο- 
τέ ποτε ἑχὼν εἶναι τοὺς βαρβάρους ἐπήγαγε ἸΠυσοῖς" ἀλλὰ 

, x » ce x c 1 € , -» 9€ - 
πλείους 0yttc, ἢ ὥστε ἄγεσϑαι ono Ῥωμαίων, ἀφ᾽ ξαυτῶν 
αὐτοὲ ἐπήεσαν κέρδους ἕνεχα. λαμβάνειν γὰρ παρὰ Ῥωμαίων 

2 γε.» Ὁ - ^ » , - c , * 
οὐδὲν ἐξῆν, τῶν μὲν, δὴ διεφϑαρμένων, τῶν ὑπολοίπων δὲ 

| * , 7 

15reAoUvrrOY ὑπὸ βασιλέα, ᾧ σύμμαχοι καὶ φίλοι εἶναι ἔλεγον. 
“μᾶλλον μὲν οὖν xai πρόνοιαν ἐποιεῖτο πλείστην τοῖς Πυσοῖς 
τὴν τῶν βαρβάρων ἔφοδον ἀεὲ μηνύειν - καὶ πολλάκις ἀπὸ 
τούτου τοῦ τρόπου διεσώϑησαν ἐπὶ τὰς πύλεις xai τὰς λύ- 
χμας καταδύντες, οὐ μὴν ἀλλὰ χαὲ πρὸς τοὺς φίλους dsl ] 

δοπολύν τινα λύγον ἐποιεῖτο περὶ Ρωμαίων τῶν ἐξανδοαποδιζο.- 
, LJ m e e ^ , 5 ^ ῳ X ^ 
μένων ἀγαναχτῶν, Ort ἃ μὴ βουλοιτο, ἀλλὰ xoi ἀχϑοιτὸ yt- V. 549 
ψομένων οὐ μετρίως, ταῦτα ὑπὸ τῶν πολεμούντων πράττειν D 


3. οἰχίαν P. Ι 


sicum agmen se cum imperatore coniunxisse , omni spe perdita; 
statim reverlerunt. Imperator, donatis ducibus, Persas, quod tunc 
eorum opera non egeret, domum remisit, Qui non mediocre da- 
mnum interpretantes vacuos discedere, in Moesos irruptione facta, 
multos occidunt, multos captivos cum pecudum gregibus abducunt, 
et Moesiam , si unquam alias, deformant. Rumor spargebatur, im- 
peratorem ad gratiam pro societate rependendam hanc illis impres- 
sionem permisisse: sed illi fabularum architecti merissimum men- 
dacium garriebant. Imperator enim non modo tunc, sed nec un- : 
quam ante id tempus sciens et volens barbaros Moesis induxit;sed 
cum essent plures, quam Bomani opus haberent, per se emolu- 
menti sui causa irruperunt. A Romanis quippe auferre nihil lice- 
bat: quorum alii iam ad incitas erant redacti, alii parebant impe- 
ratori, cuius Persae socios se et amicos profitebantur. Immo vero 
de barbarorum incursionibus 608 praemoneri semper diligentissime 
curabat, et saepe hac ratione in oppida ex agris commigrantes , aut 
in silvis opacis latitantes conservati sunt, Nec hoc tantum, sed 
etiam inter amicos frequentissime multa de Romanis captivis verba 
faciebat, indigne ferens , quod quae minime vellet ,. et super qui- 
bus doleret potius non mediocriter, ea facere ab hostibus compel- 


^ 
, 


leretur. Et quidem in ilMos pugnare iustum se arbitrari autumabat; 


596 CANTACUZENI 


A.C.1346 ἀναγκάζοιτο" καὲ πρὸς μὲν ἐχείνους ἔφασχεν ἀμύνεσϑαι δί- 
χαιον. ἡγεῖσθαι, οὐ μόνον διὰ 10 μὴ καταδέχεσθαι τὴν εἰ- 
ρήνην, ἀλλ᾽ ὅτε; εἰ καὶ τρόπῳ δή τινε περιγένοιντο αὐτῶν , 
πάντας ὠμῷς GnoxrevoUotv , ὡς ἐκ τῶν γεγενημένων εἰχάζειν 
ἔξεστι τὰ μέλλοντα. δι’ ἃ xoi τὴν τῶν βαρβάρων αἱρεῖσϑαιϑ 
συμμαχίαν, ἵνα μὴ αὐτοὶ χρησάμενοι, ὥσπερ πολλᾶκις ἐπε- 
χείρησαν, διαφϑείρωσιν αὐτὸν καὶ τοὺς συνόντας. πρὸς δὲ 
τοὺς κτεινομένους xai ἐξανδραποδιζομέγνους καὶ τὰ ἔσχατα. 
ὑπομένοντας οὐδεμίαν εὐπρόοωπον ἀπολογίαν ἔχειν. τί γὰρ 

P.689 ἡδικήκασιν ἀνϑρωποι γεωργοὶ xai γυναῖχες καὶ βρέφη vina , vo 
ἃ καϑημέραν κατασφᾶἄττεται χαὶ πρὸς δουλείαν ἀποδίδοται 
καὶ ᾿ἤϑεσι καὶ νόμοις ἐντρέφεται βαρβαρικοῖς καὶ. πρὸς τὸ 
ἀφίστασθαι ἐνάγεται ϑεοῦ τοῦ πλάσαντος ; ἢ γυναῖχες aio yu- 
γνόμεναι παρϑένοι, xai ναοὶ καταστρεφόμενοι, καὶ τὰ ἅγια 
συμπατούμενα καὶ περιυβοιζόμενα xai ἀϑέων χερσὲ naga-15 
διδόμενα παρὰ πώντα τοῦ διζαίου καὶ εὐλόγου λόγον; ἐφ᾽ 
οἷς καὶ ἐπεδάκρυς τὰς παρὰ τοῦ δικαίου χριτοῦ περὲ τούτων 
ἐγγοῶν. εὐϑύνας καὶ τὸ ἀπαραλόγιστον ἐχεῖνο δικαστήριον 
καὶ φοβερόν. ὅμως τῶν αὐτῶν πάλιν ἀγαγκαίως εἴχετο τῶν 

B γινομένων, τὴν αἰτίαν εἰς τοὺς μὴ καταλύειν τὸν πόλεμον é9é-20 
λοντας ἀνατιϑεὶς, ἀλλ᾽ ἐπιβουλεύοντας ἀεὶ καὶ μηδένα τῶν 
κτεινομένων ἔλεον λαμβάνοντας, καὲ ταῦτα ὕπ᾽ αὐτοῖς τελοὺν-- 
voy. οἱ μὲν οὖν βάρβαροι πολλὴν αἰχμαλωσίαν ἄγοντες ἀπὸ" 
ἸΠυσῶν ἐπεραιωϑήσαν εἰς τὴν ᾿“Ισίαν. , 
8. χαὶ prius om. P. 


non solum quod pacem repudiarent, sed etiam, quod, si qua via 
victores evaderent, omnes (ut ex praeteritis futura liceret colligere) 
crudeliter interfecturi essent, Quapropter et barbarorum arma socia 
expetere, ne illi ipsis usi se cum suis, quod saepius conati sint, 
perimant. Quod vero tam multos occiderint, ceperint, dirissime 
cruciarint, id eos mullo honesto nomine posse defendere, Quid 
enim eos laeserunt homines agricolae ct mulieres et infantes, qui 
quotidie iugulantur et in servitutem pretio divenduntur, legibus- 
que et institutis barbaricis viventes , ad Deum procreatorem suum 
deserendum impelluntur? Aut virgines, quibus erepta est pudici- 
lia: aut templa eversa, et sancta indignissime conculcata manibus- 
que impiorum iniquissime tradita? Haec inter verba fluebant ei 
lacrimae, cum iusti iudicis super his examen ἃς tribunal illud 
formidabile, quod decipi non potest, reputaret, Verumtamen. ad 
eadem rursus necessario aggrediebatur, causam iis adscribens , qui 
bellum finiri noluissent, sed' insidiarentur sibi perpetuo, nihil eos, 
"qui trucidarentur, quamquam suae. ditionis, miserantes, Barbari 
igitur onusti praeda Moesiaca in Asiam renayigarunt. 


HISTORIARUM III. 97. 597 


, t , Ν 2 * ^ , 
SD. Oi ἕν Βυζαντίῳ δὲ ἐπεὶ φανερῶς ἀπέγνωσαν πο- Ἀ.Ο, 1346 
* , - 
λεμεῖν πρὸς βασιλέα, ἐπεβούλευον αὖϑις ἀφανῶς, καὶ 1ο-α 
͵ ' - , bd , 
γομάχον τιγὰ, ἀδελφιδοῦν ὅγτα Τάγαρι τῷ μεγάλῳ στρατο- 
πεδάρχῃ, δηλητήριον ἔχοντα αὐτομολεῖν ἐκέλευον πρὸς βα- 
, w ν᾿ ' , 
δοιλέα, εἰτα μηνύειν δῆϑεν τὴν ἐπιβουλὴν καὶ τὰ φάρμακα 
- , ^ ^ ? , , * »c , * 
φανεροῦν, ἐπειδὰν δὲ ἀδείας. λάβηται καὶ παῤδησέας διὰ 
^ - 4 ^ δ. 3» FS » - - , - 
τὴν δοχοῦσαν svyoiayp , v0r 705 τῇ ἐπιβουλῇ χρῆσϑαι ἀδεῶς 
- 3 
χαὶ φάρμακα ἕτερα, ἔχοντα προσάγειν βασιλεῖ. ἡ uiv οὖν Ὁ 
' , 3 ϑυ, ὁ , , D 5 νι 
ἐπιβουλὴ τοιαύτη ἣν. καὶ o lMovouayog ἐποίει χατὰ τὰ χε- 
, , ; AU 
τοχελευσμένα, καὶ τήν τε ἐπιβουλὴν ἐμήνυε, τὴν ἀπαγϑρω- 
πίαν χαὶ μοχϑηρίαν τῶν πεμψάντων φάσχων βδελύξασϑαι 
οὐ ἀνεχτῶς καὶ μᾶλλον βούλεσθαι συνεῖναι βασιλεῖ διὰ τὴν 
ἡμερότητα xai χρηστότητα τῶν τρόπων, xoi τὸ φάρμακον 
- » 3 , € ΄ ς * 3 ' € 
παρεῖχεν 8v ayytio υελίνγῳ. τὸν μὲν ovy Πονομάχον o βα- 
^ , , ^e , , 3 ? / , ’ - 
ιὄσιλευς ἔπήγει τῆς ἐπιειχείας, καὶ αὐτέκα ἡμείβετο δωρεαῖς Υ. 550 
διὰ τὴν μήνυσιν τῆς ἐπιβουλῆς καὶ ἔτι ἔμελλε μᾶλλον εὖ 
^ , 
ποιήσειν. τὸ δὲ φάρμαχον τὸν Ποταμιάτην ἐκέλευε λαβόντα 
κατορύττειν" xai κατώρυττε τῆς πόλεως ἐξελϑών. ἀναστρέ- Ρ. 6ρο 
σ΄ - ν - ' 
vag δὲ ἥπτετο τροφῆς μὴ νιψάμενος τὰς χεῖρας" οὐ γὰρ 
, ΄ » , e 
χούπωπτευς τοσαύτην ἔχειν. δύναμιν, ὥστε ἐν ὑελένῳ κατα- 
, * € ^ -" « , , ᾽ 
χεχλεισμένον, καὶ ὑπὸ πολλῶν ἑτέρων περιεχόύμεγον ἐπιβλη- 
, ^ , Y i € € ^ 7 
μάτων, ἐπὸ μόνης βλάπτειν δύνασθαι ἁφῆς. τὸ dà οὕτως 
» a , Wa , - 
ἄρα ἐνεργὸν vai δραστήριον zv, ὡς μόλις δυνηϑῆναι Hora- 
8. ἕτερα om P. 20. ὑπόπτευσε Ρ. 


97. Byzantii, victoria contra imperatorem prorsus desperata, 
rursus occulte struxerunt insidias, et Monomachum quendam, ex 
sorore Tagaris stratopedarchae natum, cum veneno transfugere ad 
illum iusserunt: deinde de insidiis et veneno illi confiteri. Ubi 
pro benevolo habitus securitatem libertatemque agendi adeptus 
fuerit, tum citra metum maturare insidias, et quod haberet, aliud 
imperatori venenum admovere, Insidiae tales fuerunt. Et Mono- 
machus iussa peragens, insidias detegebat, inhumanitatem, et sce- 
lus eorum , a quibus esset missus, mirabiliter se exsecrari, ac malle 
cum imperatore propter suavitatem  bonilatemque morum versari 
teslificans ; simulque venenum in vasculo vitreo exhibebat, Quem 
ob aequitatem et indicium insidiarum laudavit, et muneratus est 
imperator, maiora adhuc in eum collaturus, Venemi porro sub 
terram defodiendi negotium Potamiatae dedit, qui id extra urbem 
defodit. Reversus non ante lotis manibus cibum cepit: neque enim 
tam praesentem illi inesse vim suspicabatur, ut vitro inclusum ac 
multis insuper involucris circumdatum , solo contactu etiam, sic no- 
cere posset. Atqui adeo magnam vim et cílicacitatem cohibebat, ut 
Potamiatae tantum mon interitum attulerit : quem diarrhoea fre- 
quens et dolor stomachi vehemens arripuit, et toto ore. pustulae 


598 CANTACUZENI 


, , c 
A.Ci346guaznv τὸν παρ᾽ ἐκείνου κίνδυνον διαφυγεῖν, διάῤῥοιαΐ τε 
΄ ὩΣ - - - , 
γὰρ xot /ac χατέοχον συγεχεῖς xoi περιωδυνίαι τοῦ στομα- 
, d 5 D ' 
40v, καὶ ἅπαν τὸ στόμα φλυχτίδας ἦν ἐξηνϑηχκός. καὶ oi 
ὀδόντες ἐδόχουν χαταπίπτειν, τῶν περιεχόντων ὑμένων νε- 
χρωϑέντων. ϑηριακαῖς δὲ χρησάμενος καὶ ἑτέροις ἀντιδότοιςϑ 
, ^ ,? ^» M p, ? Wd). à ^ ? 34 * , 
μόλις τὸ ἀποθανεῖν διέφυγεν. δνόσησε δὲ οὐκ ὀλίγον χρόνον" 
Bovro δὲ vevagxoro τὰ περὲ τὸ στόμα πάντα, ὡς ἐπιπολὺ 
^ , ^ * : 
μηδεμιᾶς αἰσθάνεσθαι ποιότητος. τὸ μὲν οὖν δηλητήριον τοι- 
΄ τ * "f, € U ^ , , - 
αὐτὴν εἶχε τὴν δύναμιν. οἱ φίλοι δὲ ἐκ Βυζαντίου βασιλεῖ 
E PU "P M 
μὴ ϑαῤῥεῖν παρήνουν ἸΠονομάχῳ, ἀλλὰ φυλάττεσθαι τὸντο 
A τ . * , $t ers ΤΣ ' 
ἄνδρα " οὕτω γὰρ εἴγαι συνεσχευασμένον παρὰ τῶν πεμψανγ- 
et » * € t ^) ^ , 
TOY , ὥστ᾽ αὐτὸν μὲν πρότερον δχύντα παρασχεῖν τὸ φάρμα- 
4 ^ 
κον, ὡς ἄν νομίζοιτο εὔνους εἶναι, ὕστερον μέντοι προσά- 
γεῖν ἕτερον ἐκείνου χαλεπώτερον. ὃν αὐτίκα μεταπεμψάμενος 
ὃ βασιλεὺ | ἀληϑὴ τὰ ? ἐκεί ἐγραμμένα ἐπυνθϑά- 13 
ἀσιλεὺς, εἰ ἀληϑὴ τὰ περὲ ἐκείνου γεγραμμ : 
' » , 3^2 ὦ U SN 
vero παρὼ τῶν φίλων εἴη. ὃ δ᾽ ἠρνεῖτο uiv, σαϑρὰς δὲ na- 
4 ^ 
(ρείχετο ἀπολογίας καὶ οἵας ὕποπτεύεσθϑαι. βασιλεὺς δὲ xa- 
- * ἮΝ ' 4 
κῶς μὲν οὐδὲν ἐποίει, ἀναχωρεῖν δὲ μόνον ἐκέλευε καὶ μὴ 
- PN ^ τ ^ 
αὐτῷ συνεῖναι — xai αὐτίκα ἀνεχώρει. βασιλεὺς μὲν οὖν τὸν 
πλείω χρύνον διέτριβεν ἐν Σηλυμβρίᾳ, ἵν᾽ ἔξῇ τοῖς ἐν Βυζαν-20 
Tío φίλοις διαλέγεσθαι. Ἰζυράκης δέ τις τῶν βασιλίδος οἱ- 
- y - ^ , 
κετῶν, δυσανασχετῶν πρὸς τὰ πραττόμενα καὲ τὴν τοσαύ- 
" d μὴν » c 
την Ῥωμαίων οἰκτείρων xaxongay(íav, συνορῶν τε, ὡς οἱ μὲν 
E » » » , T 
ἐν Βυζαντίῳ ἄρχογτες οὔτ᾽ ἀντέχειν πρὸς βασιλέα οἷοίτε 


erumpebant, ac dentes, gingivis emarcentibus, propemodum exci- 
debant. 'lheriacae autem. aliorumque antidotorum usu vitam ser- 
vavit ille quidem, quamquam vix, sed in morbo longinquo fuit. 
Sic autem palatum et lingua obstupuerant, ut diu nullum cibi po- 
tiopisve saporem perciperent. Venenum itaque. istanc eflicientiam 
"habuit. Verum amici Byzantio.imperatorem monebant , Monomachó 
ne fideret, sed hominem devitaret: sic enim ab iis, qui misissent, 
per nequitiam et dolum instructum, ut principio quidem ultro 
venenum offerret, quo bene velle putaretur, post aliud illo exi- 
tialius admoveret. Imperator subito accersitum percunctatur, vera- 
ne sint, quae de illo ab amicis scribantur, | Negat et frivolis qui- 
busdam suspectisque.ratiunculis se tuetur. Imperator, nulla poena 
imposità , eam.apud se pati noluit, atque ut se amoliretur iussit, 
quod continuo fecit. Imperator itaque, ut cum amicis Byzantii lit- 
leris et internuntiis commodius ageret, diutius Selybriae se con- 
tinuit. Porro Zyraces e famulitio imperatricis, cui dolori erant 
quae agebantur, quique Romanos de tanta aerummua miserans, €t 
iutelligens, archontas nec resistere imperatori posse, mec pacem 
hili facerc; scd unum hoc tantum statuisse, in imperio dominari, 


᾿ HISTORIARUM Ill. 97. 599 


» q - ᾽ / ^ 1 
εἰσὶν, ovre περὲ εἰνήνης οὐδένα ποιοῦνται λόγον, ἀλλ᾽ αὐτὸ A.C. 1346 
τοῦτο μόνον ἐγνώχασι τὸ τῶν πραγμάτων αὐτοὶ ἄρχειν, τῶν 
ΒΩ ^ 
δ᾽ ἄλλων οὐδενὸς πρόνοιαν ποιοῦνται, xai νομίσας, εἰ Kav- p 
^ c * , - 
τακουζηνὺς ὃ βασιλεὺς τρόπῳ δή τινι τῶν πραγμάτων συμ-- 
, 4 , c LI ' 
πάντων ἄρξειε, λυϑήσεσϑθαι Ῥωμαίοις τὰς συμφορὰς, καὶ 
ἐπί τι βέλτιον χωρήσειν τὴν ἡγεμονίαν, ὑπὸ τῶν συνεχῶν 
, , - ? 
πολέμων τοσούτῳ μεγέϑει χρησαμένην συμφορῶν, x«i ἄλλους 
RJ J , * 
οὐχ ὀλίγους προσεταιρισάμενος, ἔπραττεν, ὅπως ὑπὸ βασιλέα 
γένοιτο Βυζάντιον. καὶ πέμψας ἐδήλου βασιλεῖ κατὰ Σηλυμι- 
, , € 21 , , , * ^ * , 
τΙοϑρίαν διατρίβοντι. ὃ δὲ ἐδέχετο τε τὴν πρᾶξιν, xoi πάντα, 
e , - ΕῚ , , € ? ^^ ^ e 
ὅσα ἡτοῦντο, ἐπηγγέλλετο ποιήσειν. οἱ ἐν Γαλατᾷ δὲ, ὥσπερ 
M - x , 
ἔφημεν, “ατῖνοι ἀπεχϑῶς ἄγαν πρὸς (Φαχεωλάτον διακείμενοι 
διὰ τὸ τοὺς ὁμοφύλους, ἀνῃρῆσθαι, αὐτοί τε ἐσπούδαζον 
» ' M ^ UJ 
ἀποχτείγνειν, χαὲὶ πρὸς βασιλίδα συχνὰς ποιούμενοι πρεσβείας. 39 
, - , ' , » 3 ' , 
ιδέχδοϑῆναι σφίσι τὸν QaxecLarov ἥτουν, εἰ μὴ βούλοιτο πολε- 
μίους ἔχειν. βασιλὶς δὲ (ϑακεωλάτον ve προΐεσθαι μὴ βουλομέ- 
1 E € P -“Σ“"Ὶ 
γῃ, (ἦν γὰρ τότε καὶ αὐτὸς τῶν ἡρημένων ἄρχειν καὶ uvatizQ 
- , V rg , M , : , 
τῷ Κιννάμῳ xat Ldoavg τῷ πανυπερσεβάστῳ συμπράττων 
* * L , , δὰ 
. πρὸς τὸν χατὰ βασιλέως πόλεμον ,) vO,r8 “ατίνοις πολεμεῖν 
NY » - : » 
200U λυσιτελεῖν αὐτῇ νομίζουσα πρὸς τὴν ἀρχὴν. ovv ἀπέ- 
- 2 , x Ὕ 
πεμπε φαγερῶς, ὡς ἄδικα πρεσβεύοντας, οὔὐτ᾽ ἐνεδίδου τι 
xarà Φακεωλάτου πράττειν, ἀλλ᾽ ἡπίως πως καὶ προσηνῶς V.551 
ἠβούλετο διαλύειν τὴν διαφοράν. καὶ “ατίνοις μὲν ἔφασχεν 
» - dw * - 
ἀποχρινεῖσϑαι πρότερον καλῶς περὲ ὧν ἀξιοῦσι διασκεψαμέ- B 


22. τὲ M. pro πώς. 


cetera in postremis ponere: et opinatus, si quo modo Cantacuzenus 
principatum adipisceretur, Romanos praeteritarum calamitatum im-. 
memores fore, et imperium continentibus bellis tantopere attritum. 
divexatumque aliquando recreatum iri, haec, inquam, intelligens, 
aliosque non paucos eadem sententia secum devinciens, id agebat, 
ut Byzantium sub potestatem imperatoris veniret, et Selybriam ei- 
dem suam mentem significabat. Qui quod agerent, probabat, quae- 
que peterent , omnia se praestiturum promittebat. Latini apud Ga- 
latam in Phaceolatum, ut diximus, odio capitali ardebant, quod 
homophylos occidisset , ipsumque spiritu privare cupientes, crebro 
ab imperatrice deposcebant, hostes futuri, ni impetrassent. Augusta 
Phaceolatum abiicere nolens, (erat enim tum ipse quoque de colle- 
gio archontum et cum Cinnamo mystico atque Asane panhyrerse- 
basto ad Cantacuzenum bello persequendum incumbebat,) t cum 
Latinis belligerare sibi ad imperii incolumitatem haud quidquam 
commodaturum providens, nec manifeste legatos dimittebat, quasi 
iniqua peterent, nec mollescebzt, ut Phaceolatum laederet, sed cle- 
menter ac benigne volebat controversiam deeidere: et Latinis se 


600 εὐ CANTACUZENI 


A.C.1346 ygy, — Φακεωλάτῳ δὲ ἐχέλευς πρόνοιαν αὐτοῦ ποιεῖσθαι, μὴ 
ὑπὸ τῶν “ατίνων ἐπιβουλευϑῇ ἡμέρας ἢ νυχτὸς ἐπιϑεμένων. 
ὃ μὲν οὖν αὐτίκα περιέστησεν ἑαυτῷ φρουρὰν, καὶ ὑπω- 
πτεύετο παρ᾽ οὐδενὸς, ὁμοίως ἐν βασιλείοις καὶ κατὰ τὴν 
ἄλλην πόλιν περιιὼν ὁπλίτας ἔχων περὲ ξαυτόν. ὃ δὲ ἀχϑό-5 
μεγος καὶ πρότερον éni τοῖς ὑπὸ τοῦ πολέμου συμβαίνουσι 
κακοῖς, καὶ μεγάλῳ μὲν Óovxi καὶ πατριάρχῃ πολλὴν συνει- 
δὼς ἀγνωμοσύνην περὶ Καντακουζηνὸν τὸν βασιλέα xci συ- 
κοφαντίαν, ἐκεῖνον δὲ τὰ ἔσχατα ἠδικημένον καὶ δικαιότε- 
Coov ὄντα τῶν ἄλλων μᾶλλον τοῖς πράγμασιν ἐφεστηχέναι 10 
τότε δὲ xai μᾶλλον ὑπὸ τῶν περισχόντων φόβων, τό, TE 
κοινῇ λυσιτελοῦν xai αὐτῷ ἰδίᾳ συνιδὼν, ἐσκέπτετο sai αὖ- 
τὺς τὴν εἰς Βυζάντιον εἴσοδον συμπράττειν βασιλεῖ, ὡς μό- 
γην ταύτην πολλῶν ἀπαλλαγῆς καχῶν αἵτίαν ἐσομένην. πῦυ- 
ϑύμενος δὲ καὶ περὲ Τζυράκη, ὅτι τὰ αὐτὰ ἐχείνῳ βούλοιτο, τϑ 
συνῆλθόν τε εἰς λόγους καὶ συνέϑεντο χοινῇ τὴν noh βα-. 
σιλεῖ παραδιδόναι. καὶ πέμψαντες αὖϑις ἐδήλουν facis, 
ὡς καὶ Φακεωλάτος πρόσϑοιτο τοῖς πράττουσιν ὑπὲρ αὐτοῦ... 
ἐπεὶ δὲ ἔδει καὶ ἀξιόλογόν τινα ἐλϑεῖν πρὸς βασιλέα, ὥστε, 
συνθέσθαι τὸν χρόνον, ἐν ᾧ δεήσει αὐτόν. τε παρεῖναι καῖδο 
τὴν ἅλωσιν ἐχείγνους πράττειν, ἔδοξε σχεψαμένοις τὸν IMixgo- 
Ὁ χέφαλόν τινα πέμπειν. καὶ μεταπεμψάμενοι τῶν τε ἄποῤ- 
ῥήτων ἐποιοῦντο χοινωνὸν. xci παρήνουν αὐτομολεῖν πρὸς 


16. συνηλϑέν M. 


responsuram aiebat, si prius eorum postulata apud animum bene 
perpendisset. Phaceolatum interea monebat, videret etiam atque 
etiam, quomodo Latinorum insidias, quas ei diu noctuque pararent, 
effugeret. llle statim custodes corporis sibi adhibuit, Et cum per 
palatium perque urbem armatos circum se habens ambularet, nulli 
tamen suspectus erat. Verum cum iam ante malis e bello exsistenti- 
bus ingemisceret, neque nescius esset, quanta improbitate, quibus 
calumniis magnus dux et patriarcha Cantacuzenum ad extremas mi- 
serias devolvissent, quem iure oporteret prae aliis summum tenere 
imperium, illo autem tempore ob timorem, quo obsidebatur, clarius 
quid communi ac sibi privatim posset conducere, animadverteret , 
ipse similiter, quando haec una et sola via e multis malis emer- 
gendi relinqueretur, de imperatore in urbem recipiendo cogitavit. 
Ut porro accepit, Zyracem eadem moliri , cum eo collocutus et de. 
civitate concorditer imperatori dedenda pactus est; cui denuo signi- 
ficarunt, etiam Phaceolatum δὰ ipsius partium studiosos accessisse. 
Ut autem e primariis quempiam ad eum mitti necesse fuit, cum 
quo de tempore decerneretur, quo veniret, ipsique urbem trade- 
rent, placitum est, re considerata, mittere quendam nomine Micro- 


HISTORIARUM. III. 97. Got 


βασιλέα δῆϑεν xai πάντα δῆλα καϑιστᾷν, καὶ χρόνον συν- A.C.1346 
- » , M 
τιϑέναι. καϑ' ὃν ἐχεῖνον παρεῖναι δεήσει, ἐπεὶ δὲ ἐπείθετο 
πρὸς τὴν ἐπιχείρησιν, Πετρογουργούρῳ τινὲ περὲ ναυτιχὰ 
» , : , , , x 3 * 
ἠσχολημένω, enurósio μάλιστα (ϑΘακεωλάτῳ 0vrt, τὴν Πῆικρο- 
^ ; 3 » , , 
ὀχεφάλου πρὸς Σηλυμβρίαν ἀπαγωγὴν ἐπέτρεπον ἐκ ϑαλάτ- 
, 3 ES ι΄ 
της, (ἐχεχειρία yag τις ἣν Σηλυμβοιανοῖς πρὸς Βυζαντίους, 
xai ἀδεῶς ἐφοίτων πρὸς ἀλλήλους ἐμπορίας ἕνεχα, ὁμοίως τε 
, Nr tabe a , 2 v * ; -— f, 3 
παρύντος καὶ ἀπόντος βασιλέως,) ἐκ γῆς δὲ ληστεῖαί τε ἦσαν Ρ. 69. 
^ ' , » δ A] hy ὃ «miu e ^ 
συνεχεῖς xot βαρβάρων ἔφοδοι, καὶ οὐδὲν δεινὸν zv, ὁ μὴ 
- » 1 . 
τοπαρῆν, ἃ ἐποίει ünogov παντάπασι τὴν δίοδον. ἐκείνοις μὲν 
hs E 
οὖν οὕτω Πιχροχέφαλος magsoxevamoro πρὸς βασιλέα ἥξων.. 
ΕῚ ᾿ γεν qd 2. P4 5 , , $25€&€/! 
ov μὴν οὐδὲ οἱ ἐν Βυζαντίῳ agyovreg ἡμέλουν, ἀλλ᾽ ἐδόχεε 
δεῖν χἀκείνοις πέμψασι διαφϑείρειν τινὰς τῶν βασιλεῖ συγ- 
ὄγτων, πολλὰ &x βασιλίδος ἐπαγγειλαμένους. ἐδόκει δὴ καὲ 
᾽ -» , c ; , c ' M Aue 
ιϑαυτοῖς σχεψαμένοις ὁ lMixgoxéqaLog οὑτοσὲ πρὸς τὸ ἔργον 
D , ν᾿ b] - ^ 
εἶναι ἐπιτηδειότατος. καὶ αὐτίχα μετεχαλοῦντο καὶ διελέγοντο 
[4 - 3 3. 
περὲ ὧν διενοοῦντο, εὖ: ποιήσειν πολλὰ ἐπαγγελλόμενοι. ὃ 
δὲ πρῶτον μὲν ἔδεισε πρὸς τὴν κλῆσιν, πεφωρᾶσϑαι οἰηϑεὶς Β 
, , , ^ , 
τοὺς πράττοντας τὴν ἅλωσιν. ἐπεὶ δὲ ἠσθάνετο μηδὲν εἰδό- 
δοτας, ἐπηγγέλλετο τὸ προσταττόμεγον ποιήσειν “προϑυμότατα. 
οἱ δὲ γράμματά τε παρείχοντο πρὸς οὗς ἐβούλοντο xai Ile- 
τρογουργούρῳ, πρὸς ὃν x«i ὃ Φαχεωλάτος, παρεδίδοσαν; ὡς 
» , ^ LIEU 1 x À , e^ 1 χλλ ΕῚ c 
αχατίῳ τινὲ ἀπάξοντι πρὸς Σηλυμβρίαν. ὃ καὶ μᾶλλον ἔδοξε 
- * $4 xxb om. P. 


cephalum , quem accitum secretorum faciunt conscium , suadentque 
ad imperatorem ultro confugiat, eique aperiens omnia de tempore 
adventus Byzantium cum eo conveniat, Microcephalus,negotio sus- 
cepto, Petrogurguro cuidam , naviculariam facienti et Phaceolato 
amicissimo , Selybriam deducendus committitur: erant siquidem in- 
duciae Selybrianis cum Byzantiis, ac mercimoniorum gratia aeque 
praesente, ut absente, imperatore inter se Commeabant, Nam conti- 
.nentem barbari incursabant ac depraedabantur assidue: nec ulla 
aberat malorum.facies. Unde via omnimodis invia reddebatur. Sic 
illi Microcephalum ad imperatorem profecturum adornabant. Neque 
tamen archontes Byzantii dormiebant,. quibus visum est propositis 
imperatricis nomine praemiis non vulgaribus mittere, ac nonnullos 
de imperatoris familiaribus morti offerre, cui operi, re circumspecta, 
Microcephalum accommodatissimum iudicabant. Quem advocantes, 
cogitata illi sua explanant et exquisita beneficia spondent, Is pri- 
mum hoc accitu timere, ac de urbe tradenda laborantes deprehensos 
existimare, Verum ut negotii ignaros sensit, quod iubebatur, prom- 
ptissime curaturum- recepit. lum illi. litteras conscribunt ad quos 
volunt, cumque illis Petrogurguro Microcephalum, (cui et Phaceola- 
ius eundem tradiderat,) lembo Selybriam perducendum committunt. 


Bet |. ᾿ CANTACUZENI 


A.C. 1346 χοῖς περὶ Φακχεωλάτον ὑπὸ τῆς προνοίας συνεσκευάσϑαι. καὶ 
προθυμότεροι ἦσαν πρὸς τὸ πράττειν, ἅτε δὴ συναιρομένου 
καὶ τοῦ “ϑείου. οὕτω μὲν οὖν ΠΠ]Πικροχέφαλος παρεγένετο τὸ 
πρὸς βασιλέα σὺν ῥᾳστώνῃ καὶ πάντα ἔπραξε τὰ παρὰ Φα- 
κεωλάτου. βασιλεὺς δὲ συνϑέμενος ἡμέραν, ἐν fj ἔδει πρὸς 

στὴν χρυσῆν καλουμένην πύλην εἶναι νυχτὸς, (ἐχεῖϑεν γὰρ 

V. 552 ἐδόκει ῥάδιον εἰσάγειν εἶναι,) ἀπῇρεν εἰς τὴν ᾿Αδοιανοῦ, ἵνα 
μηδεμέαν ὑποψίαν παρέχοιτο τοῖς ἄρχουσιν ἐν Βυζαντίῳ. 

p 95. Τούτων δὲ πραττομένων, αὐτομάτως καὶ ἡ βασι- 
Aic διετίϑετο χακῶς πρὸς πατριάρχην, καίτοι παρὰ πάντατο 
τὸν τοῦ πολέμου χρόνον πολλὴν τὴν εὐμένειαν παρεχομένη 
καὶ τὴν δοπὴν, ὡς ἄρχοντα ἀρχόντων εἶναι. αἰτία δὲ ἦν; 
ὅτε μετὼ τὸ κεχινῆσϑαι τὸν πόλεμον εὐϑὺς φϑονερῶς ὃ πα- 
τριάρχης ἔχων πρὸς Παλαμᾶν, οἷα δὴ ὑπωπτευκὼς ἐφε- 
δρεύειν αὐτῷ πρὸς τὴν χκαϑέδραν τὴν ἀρχικὴν, ἐπεχείρειτϑ 
κακουργεῖν. καὶ πρῶτα μὲν ἐκέλευε βασιλεῖ τῷ Kovraxov- 
ζηνῷ συμπολεμεῖν καὶ πρὸς τὰς ἐπιτιμήσεις καὶ τοὺς ἀφο- 
ρισμοὺς συγκοινωγεῖν, ὡς δ᾽ ἀπείπατο ἐκεῖνος φανερῶς πρὸς 
τὴν τῶν ἀτόπων κοινωνίαν, συνιδὼν, ὡς οὐδὲν ἂν ἐκεῖνον 

P.693 βλάπτειν δύναιτο δημόσια ἐγχλήματα ἐπίσημον ὄντα δι᾽ ἀρε-αο 
τὴν καὶ φιλοσοφίαν, δυσσεβείας ἐδίωχε μεταβαλών. ᾿Ζίκιν- 
δύγῳ γάρ τινι μοναχῷ μετὰ τὸ Βαρλαὰμ ἁπάσαις ἁλῶναι 
ψήφοις, ἐναντία τοῖς ἁγίοις καὶ “λέγοντα xai φρονοῦντα 
περὲ τῆς ὀρϑῆς πίστεως καὶ ὑγιοῦς, αὖϑις τὰ ἐχείνου ἐκ- 


Quod Phaceolatus divinae providentiae artificium interpretatus, velut 
ipso adiutante numine, ad opus conficiendum fiebat alacrior. Sic 
Microcephalus ad imperatorem iucunde profectus Phaceolati man- 
data omnia peregit. Imperator condicta die, qua ad auream portam 
noctu adesset, (inde enim facilis ingressus videbatur,) Adrianopolim; 
ne quam suspicionem archontibus moveret, concessit, — . 

98. Interea etiam imperatrix sua sponte de patriarcha male 
sentire coepit, etsi belli tempore singulari eum studio et inclina- 
lione animi fecerat, ut archontum princeps esset. Causa haec erat, 
quod, simul bellum esset natum, Palamam sibi ob cathedram patri- 
archalem insidiari suspicatus,ei ex invidia nocere contendisset. Nam * 
primum quidem, ut Cantacuzenum unma persequeretur et ad illius 
excommunicationem assentiretur, postulabat, Eo tam nefariam as- 
sensionem communionemque repudiante, perspiciens ille, virum. vir- 
tute et sapientia conspicuum nihil laesura crimina publica, mutata 
ralione, impietatis: ei dicam scripsit. Acindyuo enim cuidam mo- 
nacho, postquam Barlaamus ommibus calculis sanctorum scitis de 
recta et sana fide pugnantia docere et sapere convictus est, rursum 
ilius causam in iudicium adducenti affirmantique iniuria damma- 


HISTORIARUM III. 98. 603 


- -. ' 5 L ; 
δικοῦντι καὶ ἠδικῆσϑαι φάσκοντι περὲ τὴν δίκην ὀρϑὰ xai A C.1346 
- E - . - $5 
ἀληϑὴ φρονοῦντα, Παλαμᾷ δὲ xai τοῖς περὲ αὐτὸν xaxodo- 
* - ) ; , * 
ξίων ἐγκαλοῦντι, moooO£usvog xai ὃ πατριάρχης, (οὐδὲ γὰρ 
5? $^ - i.d ^ H ' H H 
ουδὲ ϑεοῦ ἀπέσχετο διὰ τὸ πρὸς Καντακουζηνὸν τὸν βασι- 
7 a 1 - κι 
δλέα ἔχϑος, καίτοι γε αὐτὸς ὧν 0 Βαρλαὰμ τῆς ποίμνης οἷα 
, , * * j, 
λύμην ἀπελάσας καὶ φϑορὰν xai δίκην κατ᾽ ἐκείγου πεποιη- 
, ^ 5 , 
μένος, ἔτι xat βασιλέως ᾿Ανδρονίχου τοῦ μακαρίου περιόν-Β 
* , M M 
vog xoi Βαρλαὰμ οὐ uórov καταψηφισαμένον, ἀλλὰ xat 
γραφιχαῖς ἀποδείξεσι χαὶ ἀνάγκαις λογικαῖς ἀπελέγξαντος 
τοχαχοδοξεῖν.) Παλαμᾶν τε ὁμοίως καὶ ὅσοι τὰ αὐτὰ ἐκείνῳ 
- H 5 ER d 
zt9i τῆς πίστεως ἐφρόνουν, ἐν. δεσμωτηρίοις εἶχε καὶ ἐχά- 
e e , ᾽ * e " - 
xov ὅσα δυνατά" καὶ πύλεμον ἐκίνει κατὰ τῆς ἐκκλησίας τῷ 
βασιλικῷ παρόμοιον, δίκης γὰρ οὐδεμιᾶς οὐδ᾽ ἐλέγχων, οὐδ᾽ 
? -—- LI 
ἀποδείξεων δεόμενος, τῶν τε ἐπισχόπων οὐκ ὀλίγων καὶ τῶν 
"e - - ' » 
αδλογάδων τῶν μοναχῶν κατεψηφίζετο ἐρήμην, xai πολὺς ἔπνεε 
k ^ , —- , —- D 
παρὰ πάντα τὸν τοῦ πολέμου χρόνον κατὰ τῆς εὐσεβείάς, 
καὶ τῶν ὠρχόντων ἐν τοῖς πράγμασιν οὐκ ὀλίγα συναιρομέ- 
.ς», ΤῊ -» ἡ , ] 
γων. ἑώρων γὰρ οὐδὲ τοῦτο τὸ μέρος ὀλίγα συγναιρόμενον C 
L * ' , " - * - 
πρὸς τὸν πρὸς βασιλέα πόλεμον. πᾶσι yàg ὁμοίως ἀδικεῖσϑαι 
us * * - 3 
χοΚανταχουζηγὸς ὃ βασιλεὺς ἐδόκει, xai διὰ σπουδῆς ἦγον τὸ 
καταλύεσθαι τὸν ἀναῤῥιπισϑέντα πόλεμον συγγενικὸν, ὡς ai- 
τιον ἐσόμενον πολλῶν καχῶν": ἃ τοῖς ἄρχουσιν οὐ λυσιτελεῖν 
» . LÁ *s » 
ovre πρὸς βασιλίδα, ovre πρὸς ἄλλους Ρωμαίους ἀκούεσϑαν 
ΕῚ , 1 * AN x ^ τ E , ' 
ἐδόκει. πολλὴν uiv ovv κατὰ τὸν τοῦ πολέμου χρόνον κατὰ 
14, ἀποδείξεως P. 
tum esse, cum recte ac vere sentiret: Palamam autem et socios 
de prava religione accusanti, assentiens patriarcha, (neque enim vel 
Deo parcebat propter odium, quo in Cantacuzenum ardebat: ta- 
metsi ipse, Palamas inquam, Barlaamum velut pestem ac perni- 
ciem gregis repulerat, illique actionem intenderat, adhuc vivo beatae 
memoriae Andronico imperatore, nec solum condemnarat, sed et 
probationibus e sacra scriptura et ratione conclusis ac necessariis 
demonstrationibus perversi erroris redarguerat,) eum et quicunque 
eandem de fide tuebantur sententiam in carcere detinebat , quan- 
tumque poterat affligebat: ac bellum imperatorio simile contra ec- 
clesiam commovebat, Nec enim iudicium ullum nec argumentorum 
firmamenta requirens multos episcopos et praecipuos de monachis 
indicta causa damnabat , ac per omne belli tempus spirabat contra 
pietatem ferociter, archontibus eius amentiam. non parum adiuvan- 
tibus, quod et istuc bello adversus Cautacuzenum momento haud 
mediocri futurum cernerent. Omnibus namque aequaliter cum Can- 


tacuzeno inique agi videbatur: et bellum civile, ut xaultarum ca- 
lamitatum. fontem, restingui studebant: id quod archontes non cx- 


604 . .CANTACUZENI 


"- 1 τὸν τ ἢ , c , 
A.G. 13467» μὴ τὰ ᾿Ακινδύγου ἡρημένων τὴν μανίαν ἐπεδείκνυτο 6 
, c , , ^ 
πατριάρχης ὁμοίως κατά τε μοναχῶν xot ἐπισχύπων. ἡ βα- 
* ^ 2.4 - 
σιλὶς δὲ αγήκοος μὲν οὐ παντάπασι τῶν τολμωμένων ἦν" 
» ^ Fr - - 
Doero δὲ τοὺς μοναχοὺς διὰ τὸ τὰ Καντακουζηνοῦ ἡρῆσϑαε 
- ». UICE 3 : 
τοιαῦτα ὑπομένειν. ἐπεὲ δὲ ηὔξητο ini μέγα τὸ κακὸν, 00005 
Υ. σὐϑτῶν ἐπισχύπων μὴ καὶ αὐτοὲ διεφϑαρμένοι ἦσαν ἐν τοῖς δό- - 
΄ * ^ ^ , , 
γμασι, τὰ κατὰ τὸν πατριάρχην γράμμασιν ἐποίουν βασιλίδι 
“ 1 * ' , m ^ »Ὁ 
δῆλα, καὶ πολλὴν τὴν καχοήϑειαν καὶ τὴν διαστροφὴν τῶν 
ὀρϑῶν δογμάτων ἐνεχάλο ἡ δὲ, ὡς énv9. J 
yu καλου». ἢ δὲ, ὡς ἐπυϑετο μύγον, ov 
^ , A 4 5 , : ^02 0A. , 24 /] [43 , 
πρὸς «vaBolac δχωώρησεν, "οὐδὲ ὀλίγης ἄξια φροντίδος ἡγήττο 
3 * ἂν e "PME * 
σώτο εἶναι τὰ περὲ 0:00 , ἀλλὰ πᾶσαν ἄλλην σπουδὴν ἐν 
Eg € , ^ - 
δευτέρῳ τιϑεμένη, tvi τούτῳ προσεῖχε μόνῳ, τῇ ἐκκλησίᾳ 
' E" ' - 
Ρ, θορή κακῶς πασχούσῃ καὶ πολεμουμένῃ στῆσαι τὸ καχόν. xui 
' r1 ' * 
τοὺς ἐπιφέροντας τὴν γραφὴν μεταπεμψαμέγη ἐπισχόπους  — 
X 2€ "t » 
ἐπεὶ δεινὰ ἤκουε κατηγορούντων, ἐδόχει δεῖν σύνοδον ἐκ τῶνι δ 
D , M P - 
&vüyrov συναϑροίζειν καὶ τὸν πατριάρχην καλεῖν πρὸς τὴν 
») 2 
ἀπολογίαν. ἐγένοντο μὲν οὖν ἔν βασιλείοις οἱ ἐπίσκοποι, χε- 
* - u 5 - 
λευούσης βασιλίδος, πλὴν τῶν ὅσοι ἦσαν φανερῶς τὰ Kavraxov- 
ζηνοῦ τοῦ βασιλέως ἡρημένοι. ἐχεῖνοι γὰρ ἀπρόϊτοι ἐν οἰκήσεσι 
κατεχλείοντο" πλὴν xai ἀπόντες τὴν γνώμην, ἣν ἔχουσι περὶ 10040 
, j, ' c , ^ , , 
πράγματος, ἐδήλουν. ἡ σύνοδος δὲ, προχαϑημένης βασ:λίδος 
- » ' - , P 
Βχαὶ τοῦ υἱοῦ βασιλέως, τὴν ἐξέτασιν τῶν δογμάτων ἐποιεῖτο. 
, Ξ - - 
SJ. Ἐν ᾧ δὲ ταῦτα ἐτελεῖτο, ἐκ Σηλυμβρίας τις ἐλϑὼν 
edire, nec de eo imperatrici aliisque Romanis audiendum puta- 
ant, Itaque per annos illos belli patriarcha contra Acindyui ad- 
versarios egregie insaniebat: nempe contra monachos et episcopos, 
Imperatrix autem tam audax scelus non omnimodis nesciebat, verum 
monachos propter Cantacuzeni partes ista pati opinabatur. Ceterum 
malo in maius adaucto, quotquot episcoporum sinceritatem dogma- 
tum relinebant , sensum suum adversus patriarcham per litteras im- 
peratriici explicaverunt eiusque insignem  malignitatem et perversas 
de fide opiniones accusarunt. Quae simul. cognovit, non distulit, 
neque res divinas parum cordi habendas censuit, sed cetera omnia 
in posterioribus ponens, in hoc solo vigilavit, ut aegram et op- 
pugnatam ecclesiam in integrum restitueret, Accersensque aecusato- 
res episcopos, ut magni criminis reum facientes audivit, synodum 
e praesentibus congregandam, et patriarcham ad sui defensionem. 
advocandum duxit,  Coierunt, igitur ab Augusta vocati in palatium 
episcopi praeter eos, qui aperte Cantacuzeno patrocinabantur: nam 
Alli in aedibus inaccessi tenebantur. Nihilo minus, quamvis absentes, 
sententiam suam scripto demonstrarunt. Synodus porro, impera- 


trice ac filio imperatore praesidentibus, dogmata discutiebat. 
99. Interim Selybria quidam nunlius adest, ea nocte Canta- 


HISTORIARUM ΠΙ. 99. 605 


ἐμήνυεν, ὡς ἐν ταύτῃ τῇ νυχτὲ ἐγγὺς εἴη Βυζαντίου τειχῶν AC. 134 
ὃ Κανταχουζηνὸς, 0 φυλάξασϑαι δέον βασιλίδα. ἐσχυρίζετό 
τε σαφέστατα εἰδέναι παρὰ τῶν τὰ ἀπόῤῥητα κοινωνούντων € 
2 cu 9. , "n δὲ » vf ,9. 3 , ἮΝ οἱ. 
αὐτῷ πεμφϑείς. βασιλὶς δὲ ἐπεὶ ἐπυϑετο, ἀπάτην εἰναι οἱ- 
P ^ - , U 
5r9sigm ὑπὸ τῶν πατριάρχου φίλων avvsoxevaouérqv , ἵν᾽, 
3, - ^ ^ 3 , , ^ - , 
αὐτῆς πρὸς τὴν ἀγγελίαν ϑορυβηϑείσης.. τὸ δοῦναι δίκην 
2? ^e , UA Yo 3:5 ' ^- ΕῚ » , 
ἐχεῖνος διαδρῴη ἐφ᾽ οἷς ἐτόλμησε κατὰ ϑεοῦ, οὐκ ἔφη &va- 
, ij od , » 2 , - ' 
στήσεσθαι, εἰ xal σαφῶς εἰδείη ἐν ἐχείνῃ τῇ νυχτὲ ίαντα- 
" 2 , ? € X bd 
χουζηνὸν ἐσύμενον ἐντὸς τειχῶν. ἡ μὲν οὖν τοιαῦτα ἀπε- 
DU - - ^ Ν 3 
τοφϑέγξατο μὴ εἶναι ἀληθῆ τὴν ἀγγελίαν οἰηϑεῖσα. τὸ δὲ ἦν. 
L4 n 94 M c ' 2:5 «e A , ^ H 09: , 
ἄρα ἀληϑές" ὡς γὰρ ἐκ Σηλυμβρίας μετὰ τὸ προϑεσμίαν 
, ^ * et T , 
συνθέσθαι πρὸς τοὺς πράττοντας τὴν ἅλωσιν, ἐν ἡ αὐτὸν τε 
-" » κι ^ D , 
παρεῖναι ἔδει καἀχείγους τὴν χρυσῆν πύλην διορύττειν ἀπῳ- 
, - * , 
κοδομημένην, εἰς ᾿Αδριανούπολιν ἀπῆρε, τὸ κάλλιστον ἀπο- Ὁ 
M." - - , »v ^ ' 
τϑλεξάμενος τῆς στρατιᾶς ὕπὲρ χιλίους ὄντας, ἵνα μὴ xaroqo- 
ρος εἴη ἐπαγόμενος πολλούς: καὶ διὰ τῶν ἀοικήτων καὶ ἀ- 
τριβῶν ὅδεύσας ὕστέρησε μὲν τῆς προϑεσμίας ὕπό τινος 
, , ' € , M ' - ὦ , - 
ἀνάγκης κωλυϑεὶς ἡμέρῳ μιᾷ" καὶ πολλοῖς ἐπάλαιε λογισμοῖς, 
δεδοικὼς, μὴ διορύξαντες οἱ τὰ ἐκείνου πράττοντες χατὰ τὸ. 
φοσύγνϑημα τὴν πύλην, αὐτὸς μὲν ἀπῇ, ἐκεῖνοι δὲ ὑπὸ τοῦ δή- 
bd € , , ' j? 
μου διαφϑαρῶσιν ἁλόντες ἐπ᾽ αὐτορώρῳ. καὶ ἐδυσχέραινεν 
οὐκ ἀνεχτῶς οὐ μόνον διὰ τὴν ἀποτυχίαν Βυζαντίου, GAXP 
«e a bd L » 5 Sac p , pe e 4 
ὅτε xGi τῶν φίλων éutÀÀev ovx θλίγους ἀπολεῖν. ὁμως δὲ 


695 


cuzenum ante moenia Byzantii affuturum , cui malo Augustam oc- 
currere oporteat: affirmabatque, id se exploratissime nosse, utpote 
missum ab iis, quibuseum ipse arcana sua communicaret. Impera- 
trix rata fraudem ab amicis patriarchae fabricatam, ut, ipsa ad nun- 
tium consternata, ille supplicium admissae in Deum impietatis eva- 
deret, non se loco discessuram asseverabat, quamvis plane sciret, 
ea ipsa nocte Cantacuzenum intra moenia fore. Haec illa, cum 
falsum apportari nuntium arbitraretur, qui erat utique verissimus. 
Ut enim cum illis, a quibus ad urbem capiendam adiuvabatur, diem 
constituit, quo die et ipse adesset et illi auream portam obstru- 
ctam perforarent, Selybria Adrianopolim discessit cum amplius 
mille e toto exercitu delectis militibus, (ne proderetur videlicet, si 
magnam multitudinem duceret,) perque deserta et avia iter faciens, 
necessitate quadam praepeditus, die uno tardius venit, quam prae- 
finitum erat: cum interea cogitationibus distraheretur metuens , ne 
pars eius, ipso adhuc absente, ex conventis portam perfosso muro 
aperiens, flagrante delicto a populo necaretur: dolebatque incredi- 
biliter, non solum quod Byzantio frustraretur, sed etiam quod bo- 
num numerum amicorum amissurus esset. Attamen non funditus 
abiecta spe, codem gradiebatur, Amici et ipsi necessitate quadam 


606 CANTACUZENI 


A.C.1347 οὐ παντάπασι τῶν ἐλπίδων ἀπογνοὺς ἐχώρει ἐπὶ τὸ Βυ- 
ζάντιον νυχτός. οἱ προδιδόντες δὲ καὶ αὐτοὲ ὑπό τινος ἀνάγ- 
xc κωλυϑέντες τοῖς τείχεσιν ἐπιχειρεῖν χατὰ τὴν προϑεσμί- 
αν, tig τὴν ὑστεραίαν, καϑ' ἣν ἐν βασιλείοις ἡ κατὰ πατροι- 

V.55$ápxyov σύνοδος συνεχροτεῖτο, διώψυττον τὴν χρυσῆν πύληνϑ 
συνελϑόντες ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ σάλῳ ὄντες καὶ αὐτοί. ἐδε- 
δίεσαν γὰρ, μὴ τῇ προγεγενημένῃ νυχτὲ ἐλϑὼν ὃ βασιλεὺς xat 
τῶν συντεϑειμέγνων ἠγυσμένων εὑρηκὼς μηδὲν, αὐτὸς μὲν 
αὖϑις ἀνεχώρησεν, αὐτοὶ δὲ ὑφ᾽ ξαυτῶν καταπροδοϑέντες δὲ- 

Βαφϑαρῶσιν. ὅμως οὐδ᾽ αὐτοὲ τὰς τοῦ σώζεσθαι ἐλπίδας ἀπο-τ9 
γνόντες διώρυττον τὴν πύλην" ἦσαν γὰρ σύστημα οὐκ ἄγεν- 
ψὲς ἐκ πεζῶν vs καὶ ἱππέων, καὶ ἐθάῤδουν σφίσιν ξαυτοῖς; 
ὡς ἀμυνουμένοις, ἄν τις ἐπίῃ. κἂν διορύξαντες μὴ εὕρωσι 
' παρόντα τὸν βασιλέα, πρὸς αὐτὸν ἀποχωρεῖν. ἐχεῖνοι μὲν 

οὖν τοιαύτῃ γνώμῃ διώρυττον. ἡ δὲ ἐν βασιλείοις σύνοδος ,15 
ἐπεὶ ἐκ πολλῶν ἀπεδείχνυ πατριάρχην αὐτόν τε περὲ τὰ ὀρϑὰ 
τῆς ἐχκλησίας δόγματα ἔχοντα οὐχ ὑγιῶς καὲ τοὺς ἄλλους 
ἀναγκάζοντα ἐχείνῳ συμφρονεῖν, γνώμῃ κοινῇ καϑαΐρεσιν 
ααὐτοῦ καταψηφίζονται. δι’ ἃ δὴ καὶ μάλιστα ἔδοξεν ὕστερον 

βασιλεύς vs καὲ οἵ πράττοντες τὴν ἅλωσιν συνελϑεῖν κατὰ 
τὴν προϑεσμίαν κωλυϑῆναι, ἵνα μὴ μνησικακῶν αὐτὸς δὸ-: 
κοίη τῶν ϑρόνων καϑαιρεῖν" ἀλλ᾽ ἀχριβῶς εἴη τῶν ὀρϑῶν 
δογμάτων τῆς διαστροφῆς εὐϑύνη. οἱ μὲν οὖν ἀρχιερεῖς, ἐπεὲ 
ταῦτα ἔπραξαν, xoi τῶν ἀπόντων διὰ τὸ ὑποπτεύεσθαι ἀρ- 

7. προγεγομένῃ P. 


illo die retardati, die altero, quo in palatio contra patriarcham. 
conventus agebatur, eonvenientes portam auream cum trepidatione 
et anxia cura aperiunt, "Timebant siquidem, ne praecedente nocte 
veniens imperator et ex pactis nihil dum factum inveniens, reces- 
sisset, ipsique proditi eius causa neci dederentur, Tamen nec 
ipsi salutém in desperatis ducentes portam perrumpunt: erat enim 
peditum equitumque haud contemnendum agmen, οἱ, si qua vis in- 
grueret, se defendere illam posse confidebant. Si perfossa porta 
imperatorem non invenirent, ad eum abire statuebant. Hac menté 
opus inceptant, Synodus autem in palatio, postquam copiose do- 
cuit, patriarcham ipsum iu germanis ecclesiae dogmatis desipere 
et alios ad sibi assentiendum cogere, concordibus eum sententiis 
exauctoravit, Quam ob cáusam maxime imperatorem et qui urbi 
ab eo capiendae studebant die praestituto convenire fuisse prohi- 
bitos, postea iudicatum est: me scilicet imperator iniuriarum me- 
mor de throno illum deturbasse videretur: sed ut eum propter 
adulteratam doctrinae veritatem has poenàs pendere oinnes perspicue 
intelligerent, Episcopi cum suffragiis aliorum episcoporum, qui, ut 


HISTORIARUM Ill. 99. 607 


χιερὲ ἕων συνεπιψηφισαμένων., ἀνεχώρουν ἕκαστος πρὸς τὰς A.C. 1347 
οἰκήσεις" ἤδη πόῤῥω γυχτῶν. βασιλεὺς δὲ ἐπεὶ παρῆν, τῶν 
ἔνδον τὰ ἐχείνου πραττόντων τὴν χρυσὴν διορυξάντων πύ- 
λην, εἰσήλαυνεν οὐδενὸς dydurrapéyov , ἀλλὰ δι᾽ εὐφημίας 
δαυτὸν ἀγόντων παντὸς τοῦ δήμου, καὶ τοῖς τε στρατιώταις 
ἀπεῖπε μὴ χωρεῖν πρὸς ἁρπαγάς" καὶ τὸν δῆμον ἐκώλυεν 
κ' , Lu 32.0 AE , , 2 A] ^ w 
ὅσα δυνατά, ὅϑεν οὐδὲ ἐγένετό τις κίνησις ἐπὶ τοὺς δοκοῦν- D 
τας ἡρῆσϑαι τὰ βασιλίδος, πλὴν εἴπου τινὰς αὐτῶν ἐζημί- 
s ἤ9η 9,9 ὑπλῆ . Ηρα αι 
σαν οἱ γείτονες. καὶ τῶν στρατιωτῶν δὲ ὀλίγοι ἐπὲ τὰς οἵ- 
τοχίας τῶν πολεμίων, βασιλέως μὴ εἰδότος, ἐπελϑόντες ἐποιή-- 
cavró τινα μετρίαν ἁρπαγήν. βασιλεὺς δὲ ἄχρι τῆς Πορφυ- 
ρογεγνήτου χαλουμένης οἰχίας προελϑὼν, πρῶτα μὲν. ἐκέλευε 
μηδένα χωρεῖν. κατὰ τῶν βασιλείων, ἀλλὰ ἀτρεμεῖν, ὡς αὖ: 
' , M ' , A -—» LÀ 
τὸς διαϑησόμεγος va κατὰ βασιλίδα ἡ δοχεῖ ἔχειν agita. 
» * * , » 4 , M , - ^? Ll ᾽ , 
15én&t. δὲ διέφαινεν ἤδη ἡμέρα, διὰ μέσης τῆς ἀγορᾶς ἐβάδι- 
ζεν ἐπὲ ϑεομήτορος τὸ τῆς ᾿δηγητρίας τέμενος; τὴν ὀφειλο- 
μένην προσχύνησιν xat τὴν εὐχαριστίαν τῆς visi ἀποδώσων P. 696 
τῇ μητρὲ τοῦ ϑεοῦ, αὖϑις δὲ διὰ τῆς αὐτῆς ἐπανήκων ἐπὲ΄ 
τὴν τοῦ Πορφυρογεννήτου κατέλυσεν οἰχίαν. βασιλὲς δὲ ὡς 
“οεἶχε τώ τὲ βασίλεια ἠσφαλίζετο, τοῖς οἰχείοις καὲ μάλιστα 
δοχοῦοιν εὔνοις ἐπιτρέπουσα τὴν φυλακήν. xai ἐξ τῶν ἐν 
Ταλατᾷ βοήϑειαν μετεκαλεῖτο. οἱ δὲ αὐτίκα ἦσαν ἐν τοῖς 
ὅπλοις xci ὥρμηντο προϑύμως βοηϑεῖν " τριήρεις τε πληρώ- 
σαντες, ὅσαι ἦσαν, αὐϑωρὸν καὶ λέμβους ἐφοπλίσαντες πρὸς 


suspecti , in consilium adhibiti non fuerant, his ita peractis, multa 
iam nocte in sua quisque tecta recesserunt, Imperator ubi affuit, 
et eius factio intus aditum per portam auream patefecit, resistente 
nemine, cum totius populi applausu et gratulatione urbem ingressus 
est, militibusque interdixit, ne ad cives diripiendos discurrerent : 
et quantum potuit, idem plebi vetuit. Ita in pace fuerunt qui ab 
Augusta stabant: nisi si forte quidam a vicinis multati sunt, et mi- 
lites aliquot in domus hostium , imperatore ignorante, penetrantes 
praedas mediocres fecerunt. Imperator usque ad aedes Porphyro- 
geniti appellatas cum processisset, edixit, ne quis contra palatium 
tenderet, sed quieti manerent: se quod optimum. censuisset, de 
imperatrice constituturum. Die iam terris reddita, per medium fo- 
rum ad Deiparae Hodegetriae templum , debita einsdem adoratione, 
ac de praestita victoria gratiarum actione functurus petivit: eadem- 
qne via rediens in Porphyrogeniti domum divertit. Augusta, ut po- 
lest, palatium communit: domesticis et quorum benevolentiae 
plurimum fidebat custodiam committit: a Galataeis item auxilium 
accersit: qui repente ad arma convolantes subsidio ferendo alacri- 
ier se comparant, eademque hora impletis quotquot in promptu 


* 


608 | CANTACUZENI 


A.C.1342 τὰ βασίλεια ἐπεραιοῦντο, ἀντιταξάμενοι δὲ αὐτοῖς ἐκ τῶν 
μιετὰ βασιλέως στρατιωτῶν τινες, ἅμα καὲ τοῦ. δήμου προσ- 
επιβοηϑοῦντος, οὐχ εἴων τῇ γῇ προσχεῖν, ἀλλ᾽ ἀπεπέμποντο 

Ββάλλοντες συχνοῖς τοῖς βέλεσιν. ὁρῶντες δὲ καὶ ἐκεῖνοι, ὡς 
, P4 
οὐκ ὠντισχήσουσι πρὸς τοσούτους, (πρότερον γὰρ qorro ὑπὲρϑ 
τὰ ' - , , 
βασιλίδος αὐτοῖς xai τὸν δῆμον συμπροσϑήσεσϑαι,) ἀνεχώ- 
' , eV 2 , ^ * 9 
ρουν τὲ xai ovxérL ὕστερον ἐπεβοήϑουν, βασιλεὺς δὲ xav 
ἐχείνην τὴν ἡμέραν μηδὲν πλέον μήτε πράξας, μήτε εἰπὼν; 
, 3 
εἰς τὴν ὑστεραίαν τούς τε ἐπισκόπους, ὅσοι ἦσαν, μεταπεμ- 
' ? / ' - - , dy 
ψάμενος ἐν Βυζαντίῳ καὶ τῶν TQ κλήρῳ κατειλεγμένων τῆςτο 
* , EJ ^ ^ ^ 
ἐχχλησίας τοὺς μάλιστα ὃν ÀOyQ., πρῶτον μὲν περὲ τῶν κατὰ 

4 ^ , , , ὺ c 2 2c D er 

V. 555 10v πόλεμον συμβεβηκότων διειλέχϑη, ὡς οὔτε, ἐξαρχῆς ἕλοιτο 
Z 2 τὰ v 
αὐτὸς, οὔτε τοῖς βασιλέως ἐπιβουλεύσειε παισὶν, ὥσπερ ὑπὸ 

- - - 34 493 € 9 3 , M , 
CQ» συκοφαντῶν χατηγορεῖτο, ἀλλ᾽ ὑπ’ ἐχείνων διὰ φϑόνγον 
, 3 b ^ mM 
κεκινημένου ἐπιβουλευσάγτων, ἀναγκαίως τῆς αὐτοῦ xai vdyi5 
, 5 E] 
συνόντων σωτηρίας ἕνεκα ἡμύγετο, εἰς ἀνάγκην δὲ ἐλθὼν 
* ' , , d $m ' : ᾿ 
καὶ βαρβάροις χρήσαιτο συμμάχοις, IMvoovc καὶ Τριβάλους 
χαὶ αὐτοὺς τοὺς βαρβάρους ἐκείνων ἐπαγόντων. xal τῆς y&- 
γενημένης φϑορᾶς καὲ αἰχμαλωσίας τῶν Ρωμαίων ἐχείνους 
, , 5" - ^ 
ἀπεδείκνυεν αἰτίους. ἔπειτα καὶ τῶν γιγνομένων ἐποιεῖτοξο 
e 3 » » - 
μάρτυρας, ὡς αὐτὸς μὲν ovre πρότερον, ovre νῦν δυσχερές 
τι περὲ βασιλίδος διαγοοῖτο καὶ τῶν παίδων, ἀλλ᾽ ὅσα μάλιστά 
^ - ? E P 
ἔστι πρὸς σωτηρίαν xai λυσιτέλειαν τῆς ἀρχῆς. ἂν δ᾽ éxelvm 


erant triremibus et lembis armatis, ad palatium traiiciunt. Sed eos 
nonnulli de militibus imperatoris, populo adiuvante, crebris iaculis 
ad terram appellere prohibebant. "Videntes Galataei, se contra tan- 
tam multitudinem invalidos, (speraverant enim, populum pro impe- 
ratrice tuenda ad ipsos accessurum,) retro abeunt: nec deinde sub- 
sidio venire audent. Imperator die illo nihil praeterea nec fecit, 
nec locutus est, Sequenti episcopos, quicunque Constantinopoli 
reperiebantur, et cleri principes cogit: ac primum quidem de iis, 
.quae bello accidissent, disserit, quod neque a principio ipse susci- 
tarit, neque liberis imperatoris, (quemadmodum eius obtrectatores 
garriant,) insidias molitus sit, Sed cum illi capiti suo insidiantes 
ex invidia illud excitassent, facere* non potuisse, quin pro sua 
suorumque salute propugnaret, et barbarorum quoque auxilia, quo- 
niam necessitas ita flagitaret, sibi adiunxisse: quando et ipsi Moe- 
sos ac "riballos similiter barbaros induxerint. Quod autem tanta 
labes facta, tot Romanorum capti sint, eos in causa esse docet. Tum 
ex ipsis actis. testimonium affert, se nec alias, nec in prae- 
sens adversus Augustam eiusque liberos quidquam hostile medita- 
tum esse, aut meditari, sed quaecunque imperio salutaria inprimis 
forent atque utilia, Sin illa inimicum retineat animum, et resi- 


HISTORIARUM ΠΙ. 99. 609. 


ἔτι τὴν προτέραν δυσμένειαν ἐνδειχνυμένη, ἀνϑίστασϑαι ἐπι- A.C. 1345 
χειροίη xai σώζειν ἑαυτὴν xai τέχνα διὰ τοῦ πολέμου, μὴ Ὁ 
αὐτῷ προσλουγίζεσϑαι τὴν αἰτίαν, εἴ τι περὲ αὐτὴν καὶ τέ- 
xva συμβαίη δυσχερές. οὐ γὰρ αὐτῷ λυσιτελεῖν δοχεῖν, οὐδὲ 
δἄλλως σῶφρον, ἐᾷν αὐτὴν ἐν βασιλείοις καϑημένην, τὸν πό- 
"Atuov αὖϑις τὸν συγγενικὸν ἀνακινοῦσαν, καὶ περιορᾷν τοὺς 
ὑπολειπομένους Ρωμαίους ὕπ᾽ ἀλλήλων διαφϑειρομένους. ἀλλ᾽ 
εἰ μὴ πείϑοιτο χωρεῖν πρὸς τὰς συμβάσεις, αὐτὸν μὲν περὲ 
αὐτῆς οὐδὲν βουλεύσεσθαι δεινόν: δεδοιχέναι δὲ μὴ, συμ- 
τοπάντων ὡρμημένων ἐπ’ αὐτοὺς, μὴ δύνηται αὐτὸς ἀνέχειν 
τὴν ὁρμὴν, ἀλλὰ τι τολμηϑῇ περὲ αὐτοὺς τῶν ἀνηχέστων.Ῥ. 693 
ἔπειτα τὸν τῆς (Φιλίππου μητροπολίτην ἀπολεξάμενος καὶ Ka- 
βάσιλαν τὸν σαχελλίου, οἱ καὶ πρότερον εἰς Διδυμότειχον 
ἧχον πρὸς ἐχεῖνον πρεσβευταὶ, ἔπεμπε πρὸς βασιλίδα. 7j πρε- 
150feía δὲ ἦν περὲ εἰρήνης. καὶ πρῶτα μὲν πολλὰς ὡμολόγει 
χάριτας ϑεῷ, ὅτε πρὸς ταύτην ἤγαγε τὴν ἡμέραν, ἢ λαμ- 
πρότερον ἡλίου πᾶσι δύναται καταφανῆ ποιεῖν xai τὴν μο- 
χϑηρίαν τῶν σεσυχοφαντηχύτων x«i τὴν ἀπέχϑειαν πρὸς τὰ 
καλὰ, καὶ τὴν ἑαυτοῦ πρὸς τε τοὺς βασιλέως παῖδας ἔξαρ- 
«οχῆς ἄχρι νῦν ἐπιείκειαν διασεσωσμένην, καὶ τὸ μηδὲν ἀγεν- 
vic, μηδὲ ἀνάξιον τῆς βασιλέως πρὸς αὐτὸν φιλίας μετὰ τὴνΒ 
ἐχείγνου τελευτὴν φανῆναι διαπεπραγμένον. ἔπειτα συνεβού- 
λευε χωρεῖν πρὸς τὰς συμβάσεις, χαὶ μὴ κεναῖς ἐλπίσιν 


stere. seque cum filiis armorum vi defendere nitatur, ne sibi ad- 
scribat, si quid ipsi et filiis eius odiosius contigerit. Non enim 
conducibile, neque cum prudentia coniunctum videri, illam in pa- 
latio sedentem, et inter cives cognatosque bellum redintegrantem 
relinquere, Romanorum vero reliquias mutuo se devorantes negli- 
gere. Sed si ad conditiones descendere nolit, se quidem. in eam 
durius nihil decreturum: metuere autem, ne simul omnibus suis in 
ipsam et qui cum ipsa sunt irruentibus, ipse eorum impetum com- 
pescere nequeat, et aliquid patiatur eiusmodi, quod medicinae fa- 
ciendae locum nullum relinquat. His dictis delecto metropolitano 
Philippopolis et sacellii curatore Cabasila (qui et prius Didymoti- 
chum legati venerant)ad eam de pace illos mittit, Ac primum qui- 
dem immensas Deo gratias agit, quod diem aspexisset, qui sole cla- 
rius et calumniatorum suorum scelus atque odium honestatis, et im- 
peratoris liberis ab initio hucusque a se praestitam aequitatem ac 
moderationem, et nihil illiberale aut indignum imperatoris Andro- 
' mici amicitia post illius obitum a se designatum possit ostendere. 
Deinde suadet, ut pacis conditionibus se submiltat: nec vana spe 
suspensa, aut etiam ab optimatibus suis decepta, adhuc armis con- 
ira eundum putet: neque enim aliunde externum ipsi exspectandum 


Cantacuzenus 1]. 39 


A.C. 1347 


610 ᾿ς CANTACUZENI 


? ' ^ q.€ M bd * , RU *» 
αἰωρουμένην ἢ καὶ ὑπὸ τῶν συνόντων ἐξαπατωμένην,, οἶἷε- 
ΕἾ , » ^ ' , ΒΩ ; Y, , 
σϑαν UVTLOXIOSLV ἔτι πρὸς τὸν πόλεμον, οὔτε yag δξωϑὲέν 
Ies . y 
ποϑὲν ἥξειν χρὴ συμμαχίαν προσδοχᾷν. οὐ γάρ ἐστιν, οὐκ 


» 3 ' e E] »" φ , » - , 
ἔστιν οὐδεὶς, ὃς ἀφίξεται ἐπικουρήσων, ἔκ τὲ τῶν παρόντων 


2 ' 5€ , , - | . ' , M 
ἐλπὶς οὐδεμία σώζεσθαι, τοῦ φρουρίου μὲν καὶ χρόνου τινὸςϑ 
καὶ ἀναλωμάτων δεομένου χαὶ ὑλῶν πρὸς ἐπισχευὴν, ἃ ovx 


. 3.4 - , * Ld RD , x 
ἕξεστι πορίζεσθαι, τῶν συνόντων δὲ οὔτε ἀξιομάχων OvrOY 


σ 


* , 2 - 
πρὸς τοσαύτην δύναμιν, οὔτε τῶν ἐπιτηδείων εὐπορούντων, 
u y ^ . 
ὥστε διαφέρειν τὴν πολιορχίαν εὐμαρῶς. δι’ ἃ πάντα πρὸς 


συμβάσεις αὐτῇ συνεβούλευε χωῤεῖν, καὶ μὴ αὐτῇ μὲν καῖτο 


D. 


V. 556 
P.698 


τέχγοις và ἀνήκεστα προξεγεῖν ἐξ ἀβουλίας, αὐτοῦ δὲ ueyt- 
στην πρόφασιν εὐδοξίας ἀφαιρεῖν. τοῦτο γὰρ κατὰ τὸν τοῦ 
πολέμου χρόνον xai βούλεσθαι ἀεὲ καὶ εὔχεσθαι πρόφασίν 
vtya, τὸ ϑεῖον παρασχεῖν, ἐξ ἧς αὐτὸς τὴν ἐπιείκειαν καὶ τὴν 
εὐγνωμοσύνην ἐπιδείξεται, καὶ τὸ πρὸς βασιλέα φίλτρον, ὡςτϑ 
ἀκέραιον νῦν ἄχρι διασώζει, καὶ οὐδὲν ἧττον ἢ πρότερον 
κήδεσθαι τῶν παίδων. διανοεῖται, λόγον ποιούμενος οὐδένα 
τῶν ὅσα πρὸς αὐτὸν κατὰ τὸν πόλεμον ἠγνωμονήϑη. 

θ΄. Oi μὲν οὖν πρέσβεις xai οἱ ἄλλοι οἱ παρόντες τοὺς 
βασιλέως λόγους καὶ τὴν ἀξίωσιν ὠχούογτες, ὀλίγου δεῖν xaiao 
ἠπίστουν διὰ τὴν ὑπερβολήν. τὸ γὰρ τοσαῦτα πρότερον ὑπὸ 
τῶν πολεμούντων ὑπομείναντα καὶ" μυριάκις ἐν ἀκμῇ κιν- 
δύγου καταστώντα, ἔπειτα κρατήσαντα τοῖς ὅπλοις xai περι- 
γενόμενον τῶν πολεμίων, μὴ πρὸς φόγους καὶ σφαγὰς χωρεῖν 

7. ἔστι M... 


auxilium: non enim esse profecto, qui venturus sit auxilio: et ex 
re praesenti nullam spem salutis affulgere, cum munitiones et pro- 


pugnacula ut instaurentur, et tempore aliquo et sumptu et materia 


indigeant, quae nunc comparari non possint, Quos autem nunc se- 
cum habeat, nec pares esse eius copiis, nec abundare commeatu, 
ut obsessionem facile ferant. Ob haec omnia, ut secum paciscatur 
monet, ne sibi ac liberis per dementiam immane malum conflet, 
ct illi pulcherrimam gloriae occasionem praecidat. loc enim bello 
et voluisse semper, 'et a Deo optimo maximo precatum esse, uti ali- 
quam sibi ansam daret, unde bonitatem, et clementiam in viyos, et a- 


. morem in defunctum demonstrare posset: (quem usque nunc integrum 


sincerumque conservet: nec se minus modo quam antea de procura- 
lione liberorum eius cogitare, nihili pendentem, quae per bellum 
adversus se. improbe patrata sint. RAN : 
100. Legati ceterique praesentes verba imperatoris et postulatio- 
nem audientes , propter admirabilitatem vix fidem commodabant. Nam 
adeo multa antehac ab hostibus perpessum esse, et plus millies in- 
ler sacrum saxumque stetisse , postea armis adepta victoria, non ad 


HISTORIARUM III. 100. 61:1 


* ? * ^^ » 4 
καὶ io ἀντ᾽ ἴσων ἀποδιδόναι τοῖς πρώτοις ἄρξασιν, ἀλλὰ A.C. 1347 
μετὰ τὴν νίχην ἐπὲ συμβάσεις προχαλεῖσϑαι, καίτοι δυνά-. 
μενον. ὀλίγῳ χρύνῳ διαφϑείρειν, κρεῖττον εἶναι τῆς ἐνθρωπί- 
, 2$ X. " - ' 
γης φύσεως iÓoxst. ἥδοντό ve ovv ὁμοῦ διὰ τὴν βασιλέως 
δέπιείχειαν χαὶ ἐθαύμαζον τὴν μεγαλοψυχίαν. βασιλὶς δὲ. 
παντάπασιν οὐ προσεδέχετο τὴν πρεσβείαν, ἀλλ᾽ ἀπράκτους. 
ἀπέπεμπε τοὺς πρέσβεις, ὑπὸ τῶν συνόντων πειϑομένη. xo 
« ^ p i €-— 

ὃ βασιλεὺς ἠγιᾶτο' καὶ ἐδυσχέραινεν οὐκ ἀνεκτῶς μυρίοις 
προσπαλαίων λογισμοῖς. συνεώρα γὰρ τὴν ἔνστασιν οὐ τε- 
τολευτήσουσαν ἐπ’ ἀγαϑῷ, ἀλλ᾽ ἐχείνοις τὲ ἀγηχέστων καχῶν Β 
M , h- » 9^ e ' jy c )À »f À , 
χαὶ τουτῷ μείζογος ἢ χαϑ' ὁσὸν χρῦγον ἣν ὁ πόλεμος, λυπῆς 

, , ? ^ - 
αἰτίαν ἐσομένην. οἵ vs γὰρ συνόντες ἅπαντες εἰς πολλῶν πεῖ: 
24 - ᾽ ' $s/- PRO 0d c , z AAT 
ραν ἀλγεινῶν ἐλθόντες, xat οἱ ἔνδον ὁμοίως Βυζαντίου τῶν 
δεσμωτηρίων ἐξελθόντες xai μνησιχαχοῦντες ἐσχάτως τοῖς 
as Ἢ rf 2? , : , £:/9-5 - H ν᾿ » 
15ovvoUVGot βασιλίδι, αὐτοί τε διεπρίοντο ὑπ᾽ ὀργῆς καὶ τὸν δῆ- 
1 5. , .» 3 ς ' -47 L4 
μὸν ἐξηρέϑιζον, καὶ ἐνδηλοι ἦσαν, ὡς x«i βασιλέως ἄκοντος 
ἐπιϑησόμενοι τοῖς év βασιλείοις, καὶ ἐδεδίει μὴ περί τε τὴν 
Ie ^ * a T My - H t 
βασιλίδα καὶ τοὺς παῖδας ἀνήκεστόν τι τολμηϑῆῇ , καὶ .οἱ συ- 
, ', * bd ' - ΧΕ. 
γνόντες πάντες ὑπὸ τῶν ἐχϑραινόγτων διαφϑαρῶσιν". 0 ὀλίγῳ 
e - , ^ 3 
φοὕστερον μικροῦ ἐδέησε γενέσθαι. ὡς yàg ἐπύϑοντο, OuC 
μὴ τὴν πρεσβείαν δέχοιτο 7 βασιλὲς, μηδὲ χωροίη. πρὸς συμ- 
βάσεις, τὸ ἐν Βλαχέρναις φρούριον, μέρος καὶ αὐτὸ τοῦ περὲ 
3. εἶναι zai ἄνϑρ. P. et M. 11. ó om. P. 
caedes mactationesque ptocedere, pariaque paribüs remetiri iis, qui 
priores lacessiverant: sed victorem victos ad pacta conventa imvitare; 
tametsi eos brevi spatio delere funditus liceret, excellentius quid- 
dam quam pro humana matura videbatur, Gaudebant igitur tanta 
lenitate , et suspiciebant tam praestantis animi magnitudinem, Im- 
peratrix suorum consiliariorum impulsu legationem prorsus aspernata, 
oratores re infecta dimittit, ex quo imperatorem tristitia molestia- 
que intolerabilis occupavit, sexcentisque cogitationibus in diversa 
rapuit. Augurabatur enim, pertinaciam istam non bene eventuram, 
sed ipsis mala detertima maioremque luctum, quam toto belli tem-^ 
pore experti essent, parituram. Nam et illi omnes, qui cum impe- 
ratore erant, cum multa adversa pertulissent, et similiter qui By- 
zantii in carceribus fuerant, extreme se a proceribus Augustae ve- 
xatos meminissent, ira aestuabant populumque irritabant: et ap- 
parebat, vel invito imperatore in eos qui essent in palatio impetum 
facturos, Verebatur insuper, ne imperatrici ac liberis aliquid atro- 
cius fieret , quique cum ea versarentur, omnes hostium gladiis con- 
ficerentur: id quod paulo post propemodum accidisset, Ut enim 
intellexerunt eam legatos reiecisse ac pacem nolle, castellum in 


lachernis appellatum , partem munitionis et propugnaculorum, qui- 
bus palatium circumdatur, imperatore nescienle expugnarunt a6 


612 : CANTACUZENI 


LI » - D 
A.C. 1347 và. βασίλεια φρουρίου ov, ἹΚαστέλιον προσαγορευόμενον, ἕξε-. 
πόρϑησάν τε xai διήρπασαν, βασιλέως ἀγνοοῦντος, καίτοι 
- , ^ - ^ ' 
γε τῶν ἔνδον ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀμυνομένων χραταιῶς. καὶ 
€ € ^ M , 3 * , ' M 
οἱ doxo)vrec δὲ περὶ βασιλίδα εὖνοι εἴγαι πρότερον, καὶ τὴν 
Dd € 
φυλακὴν τῶν βασιλείων ἐπιτετραμμένοι, ἐπεὶ τὸν κίνδυνον à-5 
πανταχόϑεν περιιστάώμενον ἑώρων, βασιλίδα δὲ μὴ χωροῦσαν 
^ , 2ÀÀ ^ χλλ « , 5 , ? 9y , 
πρὸς συμβάσεις, ἀλλὰ μᾶλλον αἱρουμένην αὐτὴν τὲ ἀποϑγήη- 
σχεῖν χἀχείγους συναπόλλυσϑαι, ἐσκέψαντο χοιγῇ τῆς σφετέ- 
Ὑ LU t Z , 
ρας σωτηρίας ἕνεκα καταπροΐεσθϑαι. ἐκείνους xai παραδιδόναι 
D À ^ ' ἢ , J DL 2A LI * - P λό a. 1ὸ 
βασιλεῖ τὸ φρούριον. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τῶν ἔν λόγῳ μαλισταῖς 
τινες πρὸς βασιλέα πέμψαντες, περὶ προδοσίας διελέγοντο 
* » SU , 
xai δωρεὰς ἤτουν καὶ τιμὰς, εἰ παραδιδοῖεν và βασίλεια αὖ- 
- ^r M - , U , »q » 3 
τῇ βασιλίδι καὶ τοῖς τέκνοις. βασιλεὺς δ᾽ οὐδ᾽ ἄκροις qve 
5 ' », ^ ' 
V. 557 a yero ὠσὶν, ἀλλ᾽ ἀπέπεμπε, σώζεσϑαι μᾶλλον βασιλίδα καὶ τους 
παῖδας εἰπὼν ποιεῖσθαι περὶ πλείστου. βασιλεὺς δὲ ὃ νέος τ5 
: I ^ a ' c 
᾿Ιωάγνης ἔτος πεγτεχαιδέχατον τότε ὧν, μεῖζον ἢ χατὰ τὴν 7- 
^ ^ L2 ᾿ ' , 
λιχίαν φαίνετο φρονῶν xai τῷ καιρῷ προσήκοντα fovAsvo- 
* ' 
pévoc. ὡς yàg ἠσθάνετο ϑορυβουμένους τοὺς ἐν βασιλείοις, 
: x - H 
στασιάζειν τὲ ἤδη ἀρχομένους καὲ περὲ αὐτῶν ἐπιεικὲς οὐ- 
D] T ' E 
P.699 δὲν βουλευομένους, δραμὼν πρὸς τὴν μητέρα, τόν τὸ ϑόρυβονο 
, ' , 6 ου ' 
ἀπήγγελλε καὶ τὴν ἐπιβουλήν. καὶ ἐδεῖτο πρὸς βασιλέα τά- 
χιστα πρεσβείαν πέμπειν καὶ τίϑεσθαι συμβάσεις περὲ τῆς 
εἰρήνης. μάλιστα μὲν γὰρ ἔφασκεν ἐκεῖνον οὐδὲν περὶ αὖ- 
^ , d , ? 3» ' * , , 
τῶν βουλεύσεσθαι δεινόν. εἰ δ᾽ ἄρα καὶ τὰ δεύτερα vixquj 
βέλτιον ὕπ᾽ ἐκείγου κακῶς παϑεῖν, ἢ ἀλογίᾳ δήμου καὶ στρα-35 


diripuerunt, cumi qui intus. erant e muris fortiter se defenderent, 
Qui autem antehac Augustae bene cupere putabantur, quibusque cü- 
stodia palatii commissa erat, postquam undique periculum, et eam - 
a pacificatione refugientem mori ipsosque secum perdere malle vi- - 
derunt, consensu ipsam cum liberis prae salute sua neglectum ire, 
' eL imperatori palatium tradere constituerunt. Quin etiam honora- 
lissimos quosdam ad eum mittendo, dona οἱ honores-quaerebant, 
Si regiam cum imperatrice et liberis dedidissent, Quos imperator 
auribus ista respuens' dimisit, testatus, eam cum liberis servatum 
potius velle maximopere. Ecce autem imperator Ioannes tum quin- 
decim natus annos, supra aetatem sapere et tempori opportuna 
consulere visus est. Ut enim tumultuantes sensit, qui in palatio 
erant, et iam dissidere incipientes deque matre cum filiis mihil 
2 aequum animis agitantes, ad parentem accurrens, tumultum et insi- 
dias nuntiat: orans celerrime ad imperatorem mitti et cum eo de- 
cidi: affirmansdue, nihil ab eo grave-timendum. Sin secus res eat, 
praestare illum inclementem experiri, quam in populi dementiam 


HISTORIARUM ΠΙ- 100. 613 


- ^ ^ ' * 
τιωτῶν δομῇ περιπεσεῖν. αὐτίκα τε ἐπείϑετο ἡ μήτηρ xab4C.1547 
' Li M * 
τὸν ᾿Ανδρόνιχον Ldoargv τὸν βασιλέως πενϑερὺν xai τὸν 
Παλαμῶᾶν Γρηγόριον αὐτοῦ που χαταχεχλεισμέγους ἐν δὲ- 
, » * * 
σμωτηρίοις ἔνδον βασιλείων ἀγεοϑαι ἐχέλευδ πρὸς αὐτὴν, 
- "i 1 ' 
δχαὶ περὲ τῆς πρὸς βασιλέα διαλεχϑεῖσα πρὸς αὐτοὺς εἰρηνῆης 
ἔπεμιπε πρὸς ἐχεῖνον πρεσβευτάς. οἱ δὲ νομίσαντες βασιλέα Β 
me. - - 4 x " * ' 
οἰδαίνειν τὲ τῷ ϑυμῷ x«i πρὸς ἄμυναν τῶν κατὰ τὸν n0Àc- 
- ᾿ W , 
μὸν γεγενημένων παρεσχευασμένον εἶναι, πρῶτα μὲν ἐπὲ δεή- 
« — —- ’ 
σεις ἐτράποντο καὶ ἱχεσίας, ἀφεῖναι τὴν ὀργὴν τοῖς ἁμαρτή- 
* ' - - € , 
τοσασε, χαὶ μηδὲν πλέον ἐπιζητεῖν τοῦ τῶν πολεμίων χρείττω 
5 - - ce 
εἶναι xai πάντας ὑποχειρίους Ono? λαβεῖν. ἀλλ ὥσπερ 
P e e ^ * - , , o 
piis ὅπλοις, — δὴ pai μεγαλοψυχίᾳ φαίγεσϑαι »νικῶνγεα; 
, , “ 
ἧπερ δὴ μεγίστη νίχη καὶ μάλιστα προσήκουσα αὐτῷ. ἔπειτα 
El D * * , , LA T; ; 
ἀπηγγελλον xai τὴν πρεσβείαν βασιλίδος xai ἐδέοντο μνη- 
15usbov τῆς αὐτοῦ ἐπιειχείας καὶ μεγαλοψυχίας καὶ συνέσεως, 
' ^ P « 
τὴν περὲ τοὺς βασιλέως εὐγνωμοσύνην παῖδας ἀνεξάλειπτον 
^ u * ^ , 4 “ὦ lod 
τοῖς εἰς ὕστερον καταλιπεῖν, ἐλάνθανον δὲ ξυρὸν ἀχονῶντες,Ε 
καὶ ἵππον ϑέειν ἀγαϑὸν ini πεδίον προχαλούμενοι. ὡς γὰρ 
, 2 » 
μόνον ἥχουξ τοὺς λύγους βασιλεὺς, πάντα ἦν ἕτοιμος ὑπὲρ 
«οτῶν βασιλέως παίδων πράττειν, ὥσπερ αὐτὸς εὐεργετούμενος, 
- “Ἢ 
ἀλλ᾽ οὐ παρέχων τὰς εὐεργεσίας. τῶν μὲν οὖν πρέσβεων 
- - , * , 
τῷ πενϑερῷ μὲν ὠνείδιζεν ἡπίως τὴν πρὸς αὐτὸν ἀγνωμοσύ- 
ε * «t , Es Ὕ , ^ ? * 
vnv ὃ βασιλεὺς, -0rt πρότερον ὑπ᾽ éxtivov μηδὲν ἀδικηθεὶς, 
2 " 35 j^ ^ ΕἸ ' €» Ὁ 
ἀλλ᾽ εἰ δεῖ τι ταληϑὲς εἰπεῖν, καὶ μυρία εὖ παϑὼν, ὃδ᾽ 7- 
1:1. ὑπὸ χεῖρα M. 
ac militum furorem incidere, Illico persuasa mater Andronicum 
Asanem imperatoris socerum et Gregorium Palamam illic carcere 
detentos ad se adduci iussit: quibuscum de pace locuta, eos ad im- 
peratorem legat. Qui illum tumere iracundia et persequendas bello 
acceptas iniurias paratum esse opinantes, primum preces ct suppli- 
cationes adhibent, ut reis placaretur et hostes domuisse penitus- 
que subiecisse contentus esset: et quemadmodum eos armis vicisset , 
sic et iniuriarum contemptu et altitudine animi se ipsum vinceret : 
quae nimirum maxima illique convenientissima victoria esset, Deinde 
legationem exponentes petunt, ut pietatem erga defuncti imperatoris 
liberos clementiae, excelsae mentis ac prudentiae suae aeternum 
monumentum relinqueret. At enim nesciebant se novaculam acuere 
et equum cursorem in campum provocare. Cum primum namque ea 
verba audivit, omnia. se illorum causa velle ostendit: perinde ac 
ipse non daret, sed acciperet beneficium. Legatum vero socerum 


de ingrata voluntate blanda oratione increpuit, quod nulla in re 
offensus, sed, si verum fatendum, mille beneficiis cumulatus , tam 


614 CANTACUZENI 


A.C.1347 μεύψατο τοῖς ἐναντίοις, xai τὸν πόλεμον χεκίνηκε xov αὐτοῦ, 
Γ [od OW , 4 ^ c , , e 
Παλαμῶν δὲ ἐπηνει καὶ πολλὰς ὡμολόγει χάριτας, OTt z0À- 
Α ς Ld - " 
λὴν ὑπὲρ αὐτοῦ δικαίου καὶ τῆς ἀληϑείας κάκωσιν wvntye- 
M «4» 2 ^ » » - ] 7.0 A A » 
D yxov, οὐδὲν ἀγεννὲς ovrt ἔπραξεν, ovr ἐφθέγξατο ἄχρι τέ- 
λους. ἔπειτα ἐκέλευδ τοὺς πρὸς βασιλίδα. καὶ βασιλέα τὸνϑ 
c » 
υἱὸν γράφειν Ogxovc. καὶ ἐγράφοντο ἐπὲ τούτοις, ὥστε μήτ᾽, 
αὐτὸν ἀμύνεσθαι τοὺς λελυπηκύότας xol συνόντας ἐν βασιλεί-: 
, , , w INN ? ^ -ο 3 
otc βασιλίδι rore , μήτε ζημιοῦν μηδὲν, αλλὰ πᾶσαν ἀμνη-.. 
στίαν παρέχεσθαι τῶν πεπραγμένων - μήτε βασιλίδα xat 
βασιλέα τὸν υἱὸν τοῖς ἐχείνῳ συμπράξασι κατὰ τὸν πόλεμοντο 
μγησιχκακεῖν, μηδ᾽. ἐπιχειρεῖν βλάπτειν, μήτε τέχνῃ, μήτε μη- 
» je qui^ e 3.9 , , 4 1 * 
χανῇ μηδεμιᾷ, ἀλλ᾽ ἀμφοτέροις διαλελύσθαι τὸ πρὸς τοὺς 
ἑχατέροις προσχειμένους ἔχϑος" κτήσεις δὲ ἔχειν πάντας 
, - Ν 
τὰς ἑκάστῳ προσηχούσας ἀπ’ ἀρχῆς: συμβασιλεύειν δὲ ἀμ- 
* * , 
φοτέρους βασιλέα τε τὸν Καντακουζηγὸν. καὶ τὸν Παλαιολο- τῇ 
15] ' ' , , AM UI d , 3 » 3 
yov [o«vvgv τὸν véov.Bacilén* καὶ ἀλλήλοις εὐγοεῖν τὴν 
x c 
Ρ, γοοπροσήκουσαν εὑγοιαν πατράσι καὶ παισὲ πρὸς ξκατέρους " 
ὑπείχειν δὲ τὸν νέον τῷ πρεσβυτέρῳ κατὰ πάντα καὲ τοῦ 
πράττειν. αὐτῷ παραχωρεῖν ἐπὲ δέχα ἔτεσι διὼ τὴν ἡλικίαν * 
E 1 - * »" » ^ , δ - * € c 
V.558uer& τοῦτο δὲ τῆς ἀρχῆς συμμετέχειν, τοιοῦτοι μὲν OL 0pZOL20 
é & ἐν Ὁ X ' »- ᾽ς » c λεὺ M c β σιλὲ 
ἐγεγένηντο, καὶ αὐτός τε ὥμνυεν ὃ βασιλεὺς xai ἡ βασιλὲς 
» ' , ^ € ow e , , 
Zdvva μετὰ βασιλέως τοῦ viov, ὥστε παραβήσεσϑαι μηδέπο- 
τε. τετελεσμένων δὲ τῶν ὅρχων, τὰς πύλας οἱ ἐν βασιλείοις 


16. ἀλλήλους P. 


male gratiam retulisset et bellum contra se concitasset. Palamam 
contra laudavit et gratias egit, quod pro iustitia veritateque gra- 
vissime afflictus, usque ad extremum nihil abiectum aut fecerit, aut 
dixerit. "lum praecepit iuramenta ad Augustam et imperatorem 
filium conscribi: et conscripta sunt cum his conditionibus. Ut neque 
ipse vindicaret in eos, qui se laesissent et tum in palatio cum im- 
peratrice degerent neque multaret ullo modo, sed omnia praeterita 
oblivione sepeliret : neque imperatrix aut filius imperator in eos, a 
quibus ipse: Cantacuzenus bello adiutus esset, inimicum retinerent 
animum , nec illis vel arte vel ulla machina nocere conarentur: sed 
utrinque adversum socios utrorumque odia deponerentur, omnesque 
quas ab initio habuissent, fortunas suas retinerent: imperarent autem 
ambo Cantacuzenus ct Ioannes adolescens Palaeologus: seque ea in- 
vicem benevolentia complecterentur, qua patres et filii solent: iu-- 
niorque seniori potiores deferret in omnibus ac propter aetatem 
nondum firmatam decem annos administratione cederet, quibus 
exactis, aequali auctoritate cum eo imperaret, In has conditiones 
et ipse imperator et Anna Augusta cum filio imperatore, ut in 


HISTORIARUM 1II. 100. 615 


* » , 
ὑπανοίξαντες εἰσεδέχοντο τὸν βασιλέα, ὀγδόῃ Φεβρουαρίου A.C. 1347 
, - ' «. ^ t 
ἱσταμένου, ni τοῖς πέντε καὶ πεντήχοντα ἔτεσε πρὸς δξακισ- 
χιλίοις καὶ ὀχτακοσίοις ἐν ἰνδίκτῳ πεντεκαιδεκάτῃ. 


perpetuum servandas iuraverunt. Secundum iuramenta, qui in pa- 
latio erant, portis reclusis , Contacuzenum imperatorem acceperunt , 
sexto Idus Februarias, anno orbis couditi sexies millesimo oclingen- 
lesimo quinquagesimo quinto, indictione quintadecima, 


5 Corrigenda. 


P. 17, 1t. et 12. leg. δυναμένοις et ἔχουσι et annot. prior delenda , 
in altera scrib. ἔχοντας P. 62, 13. παρασχευάσει. 65, a1. et 
79 , 28. τρεηρέων. 106, 9. ἐπαγγειλάμενος. 113, in annot. χα- 
χῶν M. pro δεσμῶν. — - 277, 14. del. οὐ et annot. 419, 9. scr. 
χρωμένοις et del. annot. 447; in annot. pro 1. scrib. 16 — 511, 
12. add. annot. 12. μόγων ἄρχην P: — 516,in annot. scrib ἐγεγραμ- 
μένα (sic) M. 555, in annot. pro 5. leg. 7. et 15. pro 17. 582, 
23. scr. ὀλίγας et in annot. ὀλίγους P. , 


DF Corpus scriptorum historiae 
D : . byzantinae 
c6 


EA 


PLEASE DO NOT REMOVE 


.... CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET 


UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY 


ἘΣ ἘΔΟΡ ΕΣ ΒΑΡ ἘΣ INS ΠΈΣΗ, SS TORTE 


ix M dr EE RE 
Ev sqm vena Ans